Ks Gildasio Mendes

sierpień 2022

Jak ewangelizować w dzisiejszym środowisku cyfrowym?

Kościół poprzez Synod o młodzieży zmierzył się z tym ważnym pytaniem i potrzebą zrozumienia dynamiki tego środowiska, a także potrzebą dialogu z jego kulturami i ewangelizacji tego środowiska.

“Środowisko cyfrowe stanowi dla Kościoła wyzwanie na wielu płaszczyznach. Niezbędne jest zatem pogłębienie wiedzy o jego dynamice oraz jego zasięgu z punktu widzenia antropologicznego i etycznego. Wymaga ono, by w nim być i promować jego możliwości komunikacyjne w świetle przepowiadania chrześcijańskiego, ale także nasączenia Ewangelią jego kultur i dynamiki” (Dokument końcowy Synodu poświęconego Młodzieży, 145).

Starając się odpowiedzieć na prośbę Papieża dotyczącą cyfryzacji i ewangelizacji, chciałbym zacząć od Ciebie, prosząc, byś zechciał towarzyszyć tej serii refleksji, podejmując wysiłek odczytania czasu, który przeżywamy, zwłaszcza w kontekście pandemii i wojny, przyglądając się tej złożonej panoramie w perspektywie komunikacji społecznej. Celem tej serii refleksji jest próba zagłębienia się w ważne pytania, które zadają sobie wychowawcy, ewangelizatorzy, rodziny, księża, zakonnicy, młodzież i ludzie przekazu społecznego w odniesieniu do infosfery, metawersji, sztucznej inteligencji, etyki i cyfryzacji, prywatności i bezpieczeństwa, algorytmów, antropocenu, nauk biometrycznych, władzy wielkich firm komunikacyjnych i ich strategii władzy, kontroli danych osobowych, nanotechnologii, biotechnologii, technologii genetycznej i innych. W tym kontekście chcemy pogłębić zasady i metodologię komunikacji społecznej i ewangelizacji w tych nowych scenariuszach, które stają się coraz bardziej złożone dla teraźniejszości i przyszłości.  

PIERWSZA CZĘŚĆ

W ostatnich dwóch latach ludzkość doświadczyła i doświadcza dwóch wielkich kryzysów: kryzysu zdrowotnego z Covid-19, który wciąż dotyka świat, niosąc ze sobą wiele zmian społecznych, gospodarczych i zdrowotnych, a ostatnio wojny rosyjsko-ukraińskiej, która zdaniem niektórych oznacza początek nowej geopolityki na świecie, zdolnej do zmiany polityki światowej, ekonomii i bezpieczeństwa.

Zarówno w kryzysie zdrowotnym, jak i wojennym media społecznościowe odegrały i odgrywają ogromną rolę w społecznym sposobie poszukiwania i dzielenia się informacjami wśród rodziny i przyjaciół, w sposobie interpretowania oceanu wiadomości podawanych przez media, w sposobie egzystencjalnego znalezienia się w świecie. 

Wszyscy jesteśmy osadzeni w ogromnej sieci cyfrowych i wirtualnych połączeń. Istnieją dane potwierdzające, że w krótkim czasie cyfryzacja spowodowała poważne zmiany w życiu ludzi, w sposobie zarządzania własnym życiem, w sposobie radzenia sobie z rzeczywistością.

Ponadto połączenie komunikacji cyfrowej, Internetu i sztucznej inteligencji stworzyło duże i złożone siedlisko komunikacyjne, które w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju człowieka i społeczeństwa. Cyfryzacja stała się częścią życia ludzi i instytucji. Sama Unia Europejska w centrum swojego rozwoju dotyczącego przyszłości umieściła duży projekt o nazwie “Cyfrowa dekada Europy: cele cyfrowe na rok 2030”. 

Tematy obejmują obywatelstwo cyfrowe, cyfrową transformację biznesową, cyfrową i zrównoważoną infrastrukturę. Rozwój cyfryzacji na poziomie osobistym i instytucjonalnym wyzwala dynamikę relacji międzyludzkich, nowe odkrycia naukowe i technologiczne, otwiera nowe możliwości w zakresie edukacji, handlu i pracy. W całej tej rzeczywistości wyłania się jednocześnie różnorodność i niejednoznaczność informacji. Pytanie, które możemy sobie od razu zadać, brzmi: jakie jest nasze postrzeganie rzeczywistości życia i świata przez pryzmat cyfrowy? Jaka jest rola mediów społecznościowych w naszym codziennym życiu, w naszych relacjach z innymi jako ludzi i obywateli? 

Zaczynając od tych wstępnych pytań, chciałbym poruszyć kilka kwestii dotyczących cyfrowego wszechświata. Na poziomie koncepcyjnym istotne jest stwierdzenie, że np. komunikacja w mediach społecznościowych dotyczy trzech nierozerwalnych aspektów: cyfryzacja, internet i sztuczna inteligencja, tworząc tym samym środowisko, w którym komunikujemy się w internecie i w mediach społecznościowych. Sieci społecznościowe są częścią globalnej struktury cyberprzestrzeni, będąc osadzone w globalnej platformie wirtualnego uniwersum. 

Dlatego zawsze trzeba łączyć korzystanie z mediów społecznościowych z szerszą rzeczywistością. Na przykład, kiedy używamy WhatsAppa do dzielenia się wiadomościami z przyjaciółmi, jesteśmy już wewnątrz cyfrowego środowiska, połączeni siecią z całym światem, poznawczo i afektywnie zaangażowani w ramach wirtualnego uniwersum. 

Za korzystaniem z mediów społecznościowych stoi człowiek, jego kultura, historia, wartości i sposób bycia w jego społecznym kontekście. Za tym wirtualnym światem kryje się złożoność rzeczywistości społecznej, gospodarczej, politycznej i religijnej, która bezpośrednio wpływa na sposób komunikacji i korzystania z mediów społecznościowych. Na przykład  dotyczy to ubóstwa czy wielkiej przepaści cyfrowej, która dotyka szczególnie Afrykę. 

Za tym cyfrowym uniwersum stoją także różne sposoby interpretowania i postrzegania osoby przez nauki ścisłe, takie jak neuronauka, sztuczna inteligencja, biotechnologia i bioetyka. Dlatego każda analiza sposobu korzystania z sieci społecznych konfrontuje nas z ogromną złożonością analizy zjawiska cyfrowego. 

W cyfrowym środowisku nie ma neutralności! Bycie w sieci oznacza udział w ogromnym i złożonym globalnym systemie komunikacji, w którym jesteśmy konfrontowani z ideologiami, z “fake newsami”, z areopagiem stojącym pod znakiem interesów i kontroli wielkich firm cyfrowych, z siłą kapitału i różnymi interesami ideologicznymi oraz nową geopolityką silnie zorganizowaną, począwszy od cyberbezpieczeństwa. 

Prywatność, bezpieczeństwo, rozwój biometrii, kontrola danych osobowych, postęp sztucznej inteligencji i świat algorytmów zmieniają sposób komunikacji. Scenariusz społeczno-gospodarczy i kulturowy naszych czasów ulega gwałtownym zmianom.

Żyjemy w społeczeństwie charakteryzującym się szybkością, płynnością, zmianami i innowacjami. Handel elektroniczny i finanse cyfrowe stworzyły nowe relacje geopolityczne i wiele się zmienia: wiedza to potęga. Rynek cyfrowy, finansowy i gospodarczy zmienia model biznesowy małych i dużych firm, to samo dotyczy edukacji.

Komunikacja społeczna zmienia kulturę oraz sposób życia i socjalizacji ludzi. Komunikacja jest nierozerwalnie związana z polityką, ekonomią, edukacją oraz interesami jednostek, grup i firm. W tym kontekście pojawia się technologia o wielkiej sile i rozwoju: od sztucznej inteligencji po nanotechnologię, od biotechnologii po technologię genetyczną. 

W tym ogromnym wszechświecie, w którym ludzie wchodzą ze sobą w kontakt dzięki sieciom społecznym i internetowi, istnieją wielkie utopie i realia związane z wizją transhumanizmu, wyzwaniem ekologicznym i w konsekwencji z możliwą nową antropologią.

W drugiej części, która ukaże się w przyszłym miesiącu, te refleksje będą kontynuowane, a dotyczyć będą infosfery i metawersji.