KSIĄDZ BOSKO

RZECZYWISTOŚĆ CYFROWA I WIRTUALNA

Ks. Gildasio Mendes SDB

CZĘŚĆ CZWARTA

CO FOTOGRAFIE Z KSIĘDZEM BOSKO I PIERWSZYMI SALEZJANAMI MÓWIĄ NAM O JEGO POSTRZEGANIU KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

W przypadku Księdza Bosko fotografia spełniała funkcję komunikacyjną. Był jednym z pierwszych sfotografowanych świętych. Motywy i scenariusze fotografii z Księdzem Bosko zostały bardzo dobrze przeanalizowane, realizowane strategicznie, zgodnie z celami komunikacyjnymi o wielkim oddziaływaniu i wielkiej sile przekonywania. Ksiądz Bosko zdawał sobie sprawę z siły obrazu i skuteczności uwiecznionego momentu w rozbudzaniu emocji w ludziach.

Być może Ksiądz Bosko jest najczęściej fotografowanym świętym Kościoła swoich czasów. Kompletną kolekcję zdjęć (i obrazów) Księdza Bosko zebrał Giuseppe Soldà. W tym dziele, którego powstaniu towarzyszył wielki rygor metodologiczny, autor prezentuje zdjęcia związane z Księdzem Bosko: przedstawiające jego samego; związane z miejscami, w których przebywał; upamiętniające spotkania Księdza Bosko z różnymi osobami, grupami salezjanów, a także zdjęcia uporządkowane pod kątem chronologii poszczególnych etapów jego życia¹.

Obserwując różnorodność i wyjątkową jakość zdjęć z Księdzem Bosko, w różnych sytuacjach i z osobami w różnym wieku, dostrzegamy pewne aspekty jego postrzegania przekazu wizualnego².

Przede wszystkim dostrzegamy zamiar Księdza Bosko, który chciał w ten sposób upamiętnić pewne osoby, sytuacje, czasy, które mogą być w przyszłości punktem odniesienia dla salezjanów. Każde zdjęcie odsyła do jakiegoś doświadczenia i życiowej lekcji, by w swoim czasie stać się żywą księgą wspomnień dla przyszłych pokoleń. Fotografia to pamięć i jednocześnie przesłanie!

Fotografia jest wyrazem intencji i motywacji, a Ksiądz Bosko i pierwsi salezjanie odkrywali w tych pierwszych zdjęciach konkretny język i przesłanie. Istotnie, to nie były zwykłe „fotki”, jakie możemy robić dzisiaj, ale łączyły się one z przyjęciem odpowiedniej pozy.

Znaczenie, jakie Ksiądz Bosko nadawał zdjęciom, ukazuje wielkie poczucie przynależności salezjanów do zgromadzenia. Te przedstawiały pewne zorganizowane działania (występ orkiestry), podkreślały wierność salezjanów (wręczenie Konstytucji). Są też zdjęcia, które ukazują Księdza Bosko słuchającego spowiedzi, modlącego się przed figurą Maryi. Te ukazują w różnych stanach Księdza Bosko, jego uczucia, jego ukryte zamiary.

Z pewnością Ksiądz Bosko wiedział bardzo dobrze, jak wykonać dane zdjęcie:

Przy tworzeniu fotografii zawsze są uwzględniane wymiary przestrzenne, które wyznacza kadr obrazu. Przede wszystkim wymiar, jaki chcemy nadać fotografii wpływa na układ scen³.

Fotografowanie i bycie fotografowanym implikuje zatem postawę psychologiczną. Fotografia to sposób wyrażania uczuć przyjaźni, głębokich więzi emocjonalnych, stosunku do przyszłości i przynależności.

Ksiądz Bosko chciał być fotografowany w różnych momentach swojego życia i w różnych sytuacjach. To oczywiste, że nie myślał tylko o sobie, ale o swoich salezjanach, swoich wychowankach, swoich projektach, założonym przez siebie Zgromadzeniu Salezjańskim. Czyniąc to, wyrażał swój punkt widzenia, wagę, jaką przywiązywał do przekazywania wartości i wspomnień w sposób zdecydowanie nowoczesny, jak na owe czasy.

W czasach Księdza Bosko najczęstszym sposobem komunikowania się było pisanie i faktycznie pisał bardzo dużo. Ale jego zamiłowanie do fotografii wskazywało na pragnienie czegoś bardziej nowoczesnego, czegoś, co mogłoby mieć większy wpływ wizualny na widzów ze względu na dobro łączące się z danym przesłaniem.

Na uwagę zasługuje również i to, że Ksiądz Bosko, już od dzieciństwa, bardzo interesował się muzyką, dźwiękami, rytmami. Gdy nauczył się grać na co najmniej jednym instrumencie (skrzypcach), wiedział, że dźwięk ma moc poruszania ludzkich serc i wpływania na percepcję człowieka.

Jako pisarz, Ksiądz Bosko wykorzystywał siłę słowa, aby pouczać i wychowywać lud: poprzez Czytanki katolickie, Żywoty niektórych swoich wychowanków, liczne listy i książki oraz inne pisma, a także ucząc swoich chłopców, jak produkować książki; był mistrzem komunikacji poprzez słowo pisane.

Przechodząc do fotografii, możemy sobie wyobrazić Księdza Bosko, który stara się nieustannie aktualizować swój sposób komunikacji. Zapewne chciał wykorzystać fotografię w tym celu, aby salezjanie lepiej zrozumieli to, co Bóg uczynił dla niego, dla nich i dla młodzieży. Jego głównym zamiarem było otwierać coraz bardziej na rzeczywistość młodych ludzi, potrzebujących miłości i odpowiedniej edukacji.

Doświadczenie związane z fotografią może być postrzegane jako otwieranie oczu, by w mniejszym stopniu ignorować życie, które jest naszym udziałem, ponieważ fotografia pomaga nam skupić się na tym, co dzieje się wokół nas, zmuszając nas patrzeć na rzeczywistość z większą uwagą⁴.

Komunikacja w dużej mierze opiera się na słowach, dźwiękach i obrazach. To trio było i nadal jest podstawą komunikacji, w tym cyfrowej i wirtualnej. To tłumaczy, dlaczego lubimy oglądać filmy, słuchać muzyki i czytać. Można śmiało powiedzieć, że cyfryzacja przyniosła ogromną rewolucję w komunikacji i będzie to robić nadal. My, istoty ludzkie, jesteśmy bardzo skłonni do przekazów wizualnych i dźwiękowych, ponieważ te dotykają dwóch silnych zmysłów: słuchu i wzroku. Dźwięk i obraz są w stanie głęboko nas dotknąć i pozostać z nami, czasem na zawsze.

Dzięki intuicji Księdza Bosko na tym polu, jego zwyczajowi fotografowania się samemu, a także z grupami salezjanów, Zgromadzenie Salezjańskie odziedziczyło znaczące wizualne wspomnienia związane z tym wielkim człowiekiem przekazu, jak i liczne momenty z udziałem jego salezjanów.

Badając te obrazy dogłębnie, dostrzegamy w nich coś z jego osobowości, jego duchowości, jego uczuć, wartości, którymi się kierował, i jego świętości. Obraz jest naprawdę na wagę tysiąca słów! Stąd też wielcy ludzie przekazu, tacy jak Ksiądz Bosko, wiedzieli, jak wykorzystać je w odpowiednim czasie i miejscu.