SG – “Jak Ksiądz Bosko znacząco inspirował ludzi i nawiązywał osobistą i skuteczną relację w edukacji młodzieży”

Trzeci z dziesięciu miesięcznych artykułów, przygotowanych przez Radcę Generalnego ds. Komunikacji Społecznej ks. Gildasio Mendesa na temat “Ksiądz Bosko a rzeczywistość cyfrowa i wirtualna”, omawia kolejny kluczowy aspekt dotyczący komunikacji społecznej w działalności Świętego Młodzieży, tj. sposób, w jaki umiał on inspirować bardzo wiele osób dzięki rozwojowi znaczących relacji osobistych. Oto refleksja ks. Mendesa:

Komunikacja to sztuka inspirowania ludzi!

Dobry człowiek komunikacji to ktoś, kto umie nawiązać osobistą i skuteczną relację z innymi.

Komunikacja zawsze wymaga od przekaziciela wielkiej umiejętności w zakresie nawiązywania relacji i tworzenia więzi z osobami. Zarówno gdy chodzi o radio, telewizję, internet, gazety, jak i nauczanie i głoszenie, osoba przekazująca musi być obecna w taki sposób, by przyciągnąć, przekonać, pozostać wierna swoim odbiorcom i mieć coś do przekazania, co dotyka życia osób. 

W uniwersum cyfrowej i wirtualnej rzeczywistości relacje międzyludzkie mają fundamentalne znaczenie dla sposobu, w jaki się komunikujemy. Poprzez relacje jesteśmy obecni w życiu ludzi.

Obecność!

Sztuka komunikowania się to nie tylko techniki, sztuczki, wyrafinowane sposoby docierania do ludzkich serc i umysłów. Być może dlatego, pomimo istnienia wielu środków komunikacji, niektórzy wielcy przywódcy mają trudności z komunikowaniem się i pozyskiwaniem ludzi. Komunikacja nie jest czymś prostym. Łączy się z sercem, wartościami i postawami, które wpływają na postrzeganie i życie ludzi. Przede wszystkim chodzi o skuteczną obecność!

Obecność dotyczy umiejętności nawiązywania silnych i wiernych relacji. Ta dotyka życia innych poprzez wartości oraz ideały doświadczane i proponowane przez przekaziciela. Obecność dotyczy wiarygodności, znaczenia tego, co mówimy, mówienia o tym, co zamierzamy, bycia wiernym temu, co robimy i w co wierzymy.

Skuteczna obecność wiąże się ze zdolnością przyciągania ludzi, zdobywania ich, wywoływania u nich pozytywnej reakcji, aby móc zrealizować to, co zamierza się zrobić. Obecność jest powiązana z wpływem na życie innych poprzez wartości i ideały, którymi żyje i które proponuje lider.

Przyjmując tę perspektywę znaczenia umiejętności nawiązywania relacji i afektywnej obecności, pytamy: jak przedstawiała się ta serdeczna obecność wśród chłopców i innych osób w przypadku Księdza Bosko? 

Ks. Bosko był wychowawcą i człowiekiem przekazu, którego udziałem było głębokie doświadczenie obecności wśród wychowanków i wśród tych, których spotykał. Pełna miłości, głęboka i rzeczywista obecność Księdza Bosko czyniła go wiarygodnym w odniesieniu do tego, w co wierzył, o czym marzył i co chciał osiągnąć. Jego serdeczna i czynna miłość dawała mu ogromną wiarygodność i autorytet.

Opierając się na swoim osobistym doświadczeniu, Ksiądz Bosko żył, nauczał i pisał o tym, że obecność jest jednym z najważniejszych wyrazów relacji międzyludzkich. 

Cały System Prewencyjny Księdza Bosko zasadza się na tym podstawowym filarze: obecności! Ale musimy zadać sobie pytanie, dlaczego obecność w tym znaczeniu jest aż tak ważna i w jaki sposób obecność jest powiązana z wartościami i wizją, którą ktoś żyje i reprezentuje.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, chciałbym odwołać się do badania przeprowadzonego przez psycholog społeczną Amy Cuddy i jej książki “Presence: Bringing Your Boldest Self to Your Biggest Challenges”. New York: Little Brown and Company, 2015.

Pani Cuddy stwierdza, że:

Jeśli ludzie naprawdę wierzą w wartość i potencjał programu tych, którzy go proponują, angażują się w jego realizację i starają się go ulepszyć  (s. 32).

Według niej, umiejętność przekonywania i pobudzania do zaangażowania wypływa z poczucia własnej wartości i zaufania jednostki, a także z przekonania samego przekaziciela do wartości, które wprowadza w życie.

Ludzie, którzy mają duże poczucie pewności siebie, zawsze znajdują bezpieczne i skuteczne sposoby radzenia sobie z wyzwaniami i relacjami, stając się bardziej odpornymi i otwartymi  (s. 33).

Głównym punktem dotyczącym obecności, na który ta badaczka kładzie nacisk, jest przykład życia. Komunikacja to świadectwo, narracja wywodząca się z prawdziwego doświadczenia, która głęboko dotyka ludzi. 

Z tej perspektywy przyjrzyjmy się niektórym aspektom życia Księdza Bosko.

Ksiądz Bosko jest człowiekiem, którego cechuje bogata historia wiary, walki z ubóstwem, strat i różnych trudności w okresie wzrastania. Wystarczy pomyśleć na przykład o bólu, jakiego doświadczył po śmierci ojca, po stracie swojego wielkiego przyjaciela ks. Calosso i Jonasza, i o wielu trudnych sytuacjach, z jakimi się zetknął. To, co przykuwa naszą uwagę, to silna wiara Księdza Bosko, sposób, w jaki sposób interpretuje swoje życie, wychodząc od nieustannej ufności w Bożą miłość i Opatrzność. Jego życie staje się wymownym przykładem dla innych! 

Ponadto Ks. Bosko pokonuje trudności i wzrasta jako człowiek głębokiej miłości do innych. Od dzieciństwa, pośród wielkich zmagań, rozwija głębokie poczucie miłości, troski, czułości i miłosierdzia. 

Ksiądz Bosko swoją skuteczną i serdeczną obecnością przyciągał do siebie ludzi. Każdy sen, o którym mówił Ks. Bosko, spełniał się, urzeczywistniał, stawał się wiarygodny, wzmocniając i uwiarygodniając jego program wychowawcy i założyciela Zgromadzenia Salezjańskiego.

Ksiądz Bosko był pewnym punktem odniesienia dla ludzi młodych. Jako kapłan, wychowawca i przekaziciel kochał w imię Jezusa Chrystusa. Jego obecność była znakiem miłości Boga do młodzieży. 

Giovanni Battista Francesia, współczesny mu salezjanin, mówi o tym, jak bardzo czuł się kochany przez Księdza Bosko i w jaki sposób ta miłość przekształciła i nadała sens jego życiu, mając Księdza Bosko za punkt odniesienia, gdy chodzi o miłość:

Widziałem go, znałem go. On mnie kocha, ja go kocham.

Zdaniem Cuddy, ludzie pewni siebie są w pełni i prawdziwie obecni w odniesieniu dla innych oraz mają silny i pozytywny wpływ na nich:

Osoba, która żywi ufność, potrafi być obecna dla innych, wsłuchuje się w ich wielkie perspektywy i pragnienia oraz integruje punkty widzenia ludzi w taki sposób, aby tworzyć wartości i możliwości dla wszystkich  (s. 33).

Aby ktoś był obecny z taką postawą inspirowania i budzenia wiarygodności, jego emocje, myśli, wyrazy twarzy, postawy i zachowania wymagają spójności. Ta harmonizacja musi być koherentna z wartościami, w które wierzą i które wprowadzają w życie. 

I dalej wg Cuddy:

Inspiruje nas, gdy słyszymy prawdziwe historie ludzi, którzy borykają się z trudnościami, ubóstwem, stratami, cierpieniem i innymi bolesnymi problemami, ale którzy jednocześnie znaleźli siłę i ukierunkowali swoje życie na przezwyciężanie problemów i budowanie swojego życia. Zawsze inspirują nas tego typu historie (s. 283).

Obecność nie jest łatwa! Wymaga autentycznej i pełnej postawy ze strony człowieka. I vice versa: kiedy jesteśmy nieautentyczni, gdy nasze programy są wątpliwe lub pokazujemy fałszywe emocje, albo je ukrywamy, to nasza komunikacja werbalna i niewerbalna jawi się jako niejednoznaczna, ponieważ elementy składające się na tę komunikację nie są już ze sobą spójne. Tracimy perspektywę i cel. Nasza obecność słabnie, przesłanie ginie.

Ze swojej rodziny Ksiądz Bosko wyniósł głębokie poczucie autentycznej i prawdziwej obecności. Jego matka, Małgorzata, jako pierwsza przekazała swojemu synowi i nauczyła, co to znaczy stała i koherentna obecność.

Lektura WSPOMNIEŃ ORATORIUM w tej perspektywie pozwala nam poznać, w jaki sposób Ksiądz Bosko autentycznie przeżywał swoją obecność w różnych momentach i sytuacjach życia. Przykładem może być tutaj jego słynny sen w 9. roku życia.

Spojrzenie na psychodynamikę tego doniosłego snu ukazuje Jana Bosko, który jest bardzo obecny, autentyczny, wierny swoim uczuciom, w pełni zaangażowany w rozmowę z dostojną osobą. Mamy tutaj do czynienia ze stałością i spójnością, jaka zachodzi między słowem mówionym a obrazami, które pojawiają się we śnie, czemu towarzyszy autentyczność narracji, co łączy się z jego reakcjami i zachowaniami.

Kiedy mówi nam np. o stracie swojego ojca, przyjaciela Comollo, księdza Calosso, swojego kierownika duchowego, w tej narracji Ksiądz Bosko jest bardzo skupiony na swoim świecie wewnętrznym, wolny w wyrażaniu rzeczywistych uczuć, prawdziwych emocji, autentycznym postrzeganiu samego siebie. 

Kiedy mówi o ubóstwie, przez które przechodzi rodzina, wyraźnie wyraża obawy rodziny. Kiedy traci przyjaciela Comollo, opisuje swój ciężki stan emocjonalny w niemal dramatyczny sposób.

Kiedy pisze o radościach i osiągnięciach, Ksiądz Bosko ukazuje wdzięczne i otwarte serce. Kiedy opowiada o przyjemności związanej z przyjaźnią, grami, muzyką, swobodnie wyraża swoje uczucia. 

Jest autentyczny, pełny, kompletny i prawdziwy w swoim sposobie komunikowania się. Ta postawa sprawia, że to przesłanie jest naturalnym i prawdziwym wyrazem tego, kto je przekazuje. 

Z tej obecności miłości i zdolności bycia serdecznym i skutecznym, a przy tym wiarygodnym punktem odniesienia, czerpie on zdolność przyciągania młodych ludzi do programu życia chrześcijańskiego, do bycia salezjanami i pracy z nim. Ale obecność wymaga czegoś więcej: narracji świadectwa życia opartego na historii życia zasadzającego się na głębokiej i ofiarnej miłości. 

Ksiądz Bosko był człowiekiem, dla którego miłość, w różny sposób wyrażana, nie znała granic. Dla niego kochać oznaczało oddychać, żyć, wychowywać, marzyć i pracować. W jego listach, w pismach, w zaleceniach skierowanych do salezjanów i wielu innych zakonników, księży i świeckich, miłość zawsze znajdowała się w centrum jego duchowości i pedagogiki. 

Jedno z najbardziej wymownych i mocnych świadectw miłości Księdza Bosko dał ks. Paweł Albera, jego drugi mastępca. W jednym ze swoich listów okólnych do salezjanów (Turyn 1922) opisuje, w jaki sposób odczuwał miłość Ks. Bosko: 

“Ksiądz Bosko kochał nas w sposób wyjątkowy, typowy dla niego: czuło się nieodpartą fascynację nim, co słowami nie da się wyrazić ani  też nie są w stanie zrozumieć tego ci, którzy nie mieli okazji jej doświadczyć. 

Ks. Albera pisze dalej:

Jego miłość przyciągała, zdobywała i przemieniała nasze serca. Przyciągnął nas do siebie pełnią nadprzyrodzonej miłości, która płonęła w jego sercu i która swoimi płomieniami wchłonęła i połączyła małe iskierki tej samej miłości, jakie zostały zapalone w naszych sercach ręką Boga”.

Ksiądz Bosko, głęboko ludzki, głęboko święty, daje nam poznać ogromną i głęboką wizję swojej wielkości, swojego wewnętrznego zmysłu, swojej miłości do Boga i do młodzieży. 

Jako istoty ludzkie, niezależnie od naszej kultury, języka czy wieku, jesteśmy naturalnie skłonni ufać ludziom przekazu, którzy przemawiają z głębi serca, którzy są koherentni w swoich słowach i uczuciach, którzy rzeczywiście są obecni, którzy nie boją się prowadzić realnych i prawdziwych relacji. Komunikacja polega na mówieniu zasadzającym się na prawdziwym doświadczeniu i prawdzie. 

Ks. Bosko był człowiekiem przekazu, który zawsze przemawiał, wychodząc od swojego wewnętrznego doświadczenia Boga, i był naprawdę spójny, gdy chodzi o misję miłości i troskę o młodzież, którą dał mu Bóg. Jego otwarcie na łaskę i miłość Boga oraz świadectwo człowieczeństwa i świętości to najpotężniejsze przesłanie dotyczące jego sposobu komunikowania się i wychowania. Pietro Brocardo, pisząc znakomicie o tym połączeniu człowieczeństwa ze świętością w przypadku Księdza Bosko, stwierdził: 

Jego ludzkie bogactwo było tak harmonijnie połączone ze świętością, że stało się niemal sakramentem świętości, a dary łaski, gdy się ujawniały, były jak gloryfikacja jego człowieczeństwa (Don Bosco Profondamente umano, profondamente santo, s. 45, edycja portugalska, 1986).

Ksiądz Bosko jest dla nas punktem odniesienia jako człowiek przekazu swoich czasów, a także naszych czasów, cyfrowej i wirtualnej rzeczywistości.  Jeśli w przeszłości, znajdując się wśród swoich wychowanków, był głęboko obecny poprzez swoje ojcostwo jako wychowawca i przekaziciel, dzisiaj jest obecny w każdym z nas, którzy się komunikujemy ze sobą, i skutecznie jest obecny również w życiu współczesnej młodzieży.