WOLONTARIAT

W

POSŁANNICTWIE SALEZJAŃSKIM

Kierunki i wskazania

Direzione Generale Opere Don Bosco

Dykasteria ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego oraz Misji

Rzym - 2008

SPIS TREŚCI

Prezentacja

Wprowadzenie

Rozdział 1: WOLONTARIAT: ZNAK CZASÓW

1.1 Wolontariat w świecie

1.2 Wolontariat w Kościele

1.2.1 Jako rozwój powołania chrzcielnego

1.2.2 Jako ewangeliczna motywacja karmiona silną duchowością chrześcijańską

1.2.3 Jako wyraz misyjnego dynamizmu wiary

1.3 Wolontariat w środowisku salezjańskim

1.3.1 Ukierunkowania Kapituł Generalnych

1.3.2 Rozkwit doświadczeń

CZĘŚĆ PIERWSZA:

TOŻSAMOŚĆ WOLONTARIATU SALEZJAŃSKIEGO

Niektóre wyjaśnienia

Rozdział 2: WOLONTARIAT JAKO „SZKOŁA ŻYCIA”

2.1 Tradycja zapoczątkowana w czasach Księdza Bosko

2.2 Zobowiązanie, które tworzy nową mentalność

2.3 Fundamentalna charakterystyka nowej mentalności

2.3.1 Powołaniowa wizja życia jako daru i jako służby

2.3.2 Postawa bezinteresownej służby i solidarności

2.4 Zainspirowany wartościami Duchowości Salezjańskiej

2.5 Otwarty na wszystkich ludzi dobrej woli

2.6 Salezjański wolontariat i misje ad gentes

2.7 Szansa dla Rodziny Salezjańskiej

Rozdział 3: WOLONTARIAT A SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE

3.1 Droga formacyjna DM dowartościowuje i promuje ducha wolontariatu

3.2 Propozycja wolontariatu ubogaca salezjański projekt wychowawczo-duszpasterski

3.3 Salezjański Ruch Młodzieżowy: żyzny grunt dla szerzenia wolontariatu

3.4 Etapy wychowawczej drogi wolontariatu

Rozdział 4: WOLONTARIAT SALEZJAŃSKI: CHARAKTERYSTYKA I TYPOLOGIA

4.1 Charakterystyka

4.2 Posłannictwo

4.2.1 Obszar ewangelizacji

4.2.2 Obszar edukacyjno-kulturalny

4.2.3 Obszar społeczny

4.3 Wartości i postawy wolontariatu salezjańskiego

4.4 Typologia wolontariatu salezjańskiego

4.4.1 Według czasu trwania i rodzaju zobowiązania

4.4.2 Według miejsca realizacji zobowiązania

4.4.3 Według formy włączenia się w posłannictwo salezjańskie

4.4.4 Według formy organizacji

4.4.5 Dwa główne rodzaje

4.5 Uczestnictwo dorosłych w wolontariacie salezjańskim

CZĘŚĆ DRUGA

REALIZACJA WOLONTARIATU SALEZJAŃSKIEGO

Rozdział 5: WSPÓLNOTOWY WYMIAR WOLONTARIATU SALEZJAŃSKIEGO

5.1 Wspólnotowe doświadczenie wolontariusza

5.2 Rodzaje włączania we wspólnotę przyjmującą

5.3 Rola wspólnoty posyłającej

5.4 Rola salezjańskiej wspólnoty przyjmującej

5.5 Warunki służące pozytywnym relacjom między wolontariuszami i wspólnotą

5.6 Przyjęcie wolontariuszy innych wyznań i religii oraz wolontariuszy poszukujących drogi do Boga

Rozdział 6: FORMACJA WOLONTARIUSZY

6.1 Cele

6.2 Treści

6.3 Kryteria metodologiczne

6.4 Środki formacyjne

6.5 Podstawowe etapy formacji wolontariatu

Rozdział 7: ANIMACJA WOLONTARIATU SALEZJAŃSKIEGO

7.1 Na poziomie lokalnym

7.2 Na poziomie inspektorialnym

7.3 Na poziomie międzyinspektorialnym, krajowym i „regionu salezjańskiego”

7.4 Na poziomie światowym

7.5 Salezjańskie organizacje pozarządowe wolontariatu

Podsumowanie

Skróty

PREZENTACJA

Niniejszy dokument poświęcony jest refleksji na temat tożsamości Wolontariatu salezjańskiego w obrębie propozycji wychowawczo-duszpasterskiej Zgromadzenia, jak również pewnym kryteriom i liniom działania.

Wolontariat jest rzeczywistością rozwijającą się w wielu Inspektoriach. Dla salezjanów jest to możliwość konkretnego dzielenia ich posłannictwa i duchowości z młodzieżą i świeckimi. Często jest to owoc drogi formacyjnej proponowanej przez Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe i doświadczenia zaangażowania salezjańskiego na rzecz najuboższej młodzieży i bardziej solidarnego społeczeństwa. Dla niektórych młodych jest to niejednokrotnie droga rozeznania i dojrzewania powołaniowego.

Doświadczenia wolontariatu są wielorakie, co stanowi o jego bogactwie, ale również jest pewnym ryzykiem dla jego tożsamości i zdolności formacyjnej. To właśnie skłoniło nas do rewizji dokumentu Wolontariat i Posłannictwo salezjańskie, wydanego w 1995 r. przez Dykasterium ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego, Misji i Rodziny Salezjańskiej, i do odnowienia go w świetle bogatego doświadczenia ostatnich lat, ukierunkowań CG24 i podstawowych linii Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego.

To nowe wydanie dokumentu ma długą historię. Po kilku latach przepracowywania pierwsza wersja została opublikowana 31 stycznia 2006 r. W 2007 r. zorganizowanych zostało 7 spotkań w różnych częściach świata, włączając w ten sposób większość inspektorii salezjańskich. W spotkaniach tych uczestniczyli delegaci inspektorialni ds. duszpasterstwa młodzieżowego i animacji misyjnej oraz inni współbracia bezpośrednio zaangażowani w animację i promocję wolontariatu w inspektoriach. Głównym celem tych spotkań było poznanie dokumentu a tym samym promowanie wolontariatu. Uwzględniając głosy z dyskusji i zgłoszone sugestie proponujemy obecnie końcową wersję dokumentu.

Dokument skierowany jest do całego Zgromadzenia, a zatem jest zgodny z zasadami i kryteriami ogólnymi, pomijając problemy szczegółowe, charakterystyczne dla pewnych miejsc czy sytuacji. Stanowi „obraz odniesienia” dla całego Zgromadzenia. W jego świetle każda Inspektoria, organizacja czy grupa wolontariatu, musi skonkretyzować swoje kryteria i kierunki działania, tworząc własny plan działalności.

Nie jest to dokument przeznaczony do biblioteki, ale do analizy i refleksji dla tych wszystkich, którzy są bezpośrednio zaangażowani w wolontariat. Powierzamy go wspólnotom inspektorialnym, a w sposób szczególny Delegatom inspektorialnym ds. duszpasterstwa młodzieżowego i ich ekipom, Delegatom inspektorialnym ds. animacji misyjnej oraz odpowiedzialnym – zarówno inspektorialnym jak i lokalnym – za wolontariat. Ich zadaniem jest uczynić ten dokument przedmiotem studium i refleksji dla pogłębionej weryfikacji, odnowienia i promowania wolontariatu salezjańskiego.

Pierwsze z zadań im powierzonych to przedstawienie dokumentu wspólnotom salezjańskim i wzbudzenie w nich nowej wrażliwości i uwagi na rzeczywistość wolontariatu, jak proponowała CG24: opracować „Inspektorialny Plan Wolontariatu”, <który zawierałby propozycję włączającą się w wychowawczo-duszpasterski projekt, związaną z przygotowaniem wolontariuszy, towarzyszeniem im podczas ich posługi bądź też przyjęciem ich i oceną po powrocie” (CG24, 126)

Niniejszy dokument jest skierowany także do salezjańskich organizacji pozarządowych ONG promujących wolontariat, aby pomogły zachować jego tożsamość i charakterystykę salezjańską, współpracując z Inspektoriami na rzecz jego rozwoju.

Za przykładem Księdza Bosko, który powierzał wszystkie swoje inicjatywy Wspomożycielce, przywołujmy matczyną obecność Maryi, aby przewodziła w drodze, którą Zgromadzenie podjęło: drodze, która ofiaruje nowe możliwości oddania tylu młodym, wezwanym do stania się misjonarzami młodzieży.

Antonio Domenech

Radca Generalny ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego

Francis Alencherry

Radca Generalny ds. Misji

Rzym, 31 styczeń 2008

Uroczystość św. Jana Bosko

WPROWADZENIE

Dykasteria ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego oraz Misji oferują Inspektoriom Salezjańskim ujednoliconą wizję wolontariatu salezjańskiego jako procesu wychowawczego ściśle zintegrowanego w Salezjańskim Duszpasterstwie Młodzieżowym. Ta refleksja jest owocem wieloletniego doświadczenia wolontariatu, w czasie którym podjęto dwa istotne momenty refleksji, których rezultaty zostały opublikowane w 1995 i 2001 r.

Zachęca się członków Rodziny Salezjańskiej do wykorzystania tego tekstu w celu uaktywnienia synergii w promowaniu wolontariatu w posłannictwie salezjańskim, w sposób szczególny tam, gdzie realizują oni swoje specyficzne posłannictwo we współpracy z salezjanami.

Wolontariusz/ka - Wolontariat

Chociaż głównym tematem tego dokumentu jest wolontariat, pragniemy umieścić w centrum naszej refleksji osobę wolontariusza/wolontariuszki, gdyż nasza uwaga skupia się przede wszystkim na jego rozwoju ludzkim i chrześcijańskim/religijnym oraz na włączeniu go w życie społeczne i eklezjalne. Interesuje nas bardziej wymiar „być” aniżeli wielorakie formy działalności, niezbędne jednak w posługiwaniu.

Każdego młodego człowieka uważamy za potencjalnego wolontariusza/wolontariuszkę, tj. osobę uczestniczącą w procesie wzrostu ku wizji życia rozumianego jako dar, powołanie, a zatem w kierunku nabycia wewnętrznej gotowości do posługi; osobę nieustannie formującą się w kierunku pełnej dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej/religijnej. Wysiłek realizacji i podtrzymywania tej drogi jest zwyczajnym zadaniem DM. W konsekwencji, odwołujemy się do całościowej wizji DM, także w przypadku specyficznej analizy wzrostu i działań wolontariatu.

W celu ułatwienia tego rozwoju ludzkiego i chrześcijańskiego/religijnego wolontariusza/ki rodzi się wolontariat jako skuteczne wyrażenie wewnętrznej postawy służby i solidarności. Z tego względu, całościowa dynamika wolontariatu, czyli organizacja różnych działań dla jego promocji, oceny i formacji, posłanie, towarzyszenie wolontariuszowi, powinna być ukierunkowana na integralny rozwój osoby poprzez wzrost wspomnianej wyżej postawy wewnętrznej oraz na jej konkretyzacji w owocnym zaangażowaniu.

Wolontariat salezjański nie ogranicza się wyłącznie do młodych chrześcijan praktykujących. Otwiera się on także na ludzi dobrej woli, zarówno ochrzczonych niepraktykujących, jak i wyznających inne religie, którzy w duchu otwartości wobec osób i kultur pragną tworzyć nowy świat poprzez działalność społeczną, podzielając ideał salezjański i jego metody, przynajmniej w tym, co istotne. A zatem szczegóły odnoszące się do wolontariusza dotyczą także ich, zakładając odpowiednie przystosowanie się, bez pomniejszania wymagań charyzmatu i metody salezjańskiej.

Chociaż wolontariat przedstawiany jest tutaj jako zintegrowana rzeczywistość DM, jest zarazem otwarty na młodych, którzy nie są włączeni w jego struktury oraz na dorosłych pragnących uczestniczyć w posłannictwie salezjańskim.

Cel dokumentu

Cel tego dokumentu jest następujący:

1. Ofiarować kryteria fundamentalne i wspólne dla całego Zgromadzenia, dotyczące rzeczywistości i funkcjonowania wolontariatu w posłannictwie salezjańskim: tożsamość, formacja i animacja wolontariatu salezjańskiego.

2. Promować wolontariat w Inspektoriach, w ramach drogi formacyjnej animowanej przez DM, celem wpojenia młodym postawy służby najuboższym i najbardziej potrzebującym, ofiarując im znaczące doświadczenie zaangażowania społecznego i misyjnego, które pomogą w dojrzewaniu życiowego powołania.

3. Określić niezbędne kryteria oceny salezjańskiej, eklezjalnej i społecznej działalności wolontariatu.

Dokument skierowany jest do wszystkich, którzy mają za zadanie promować wolontariat w inspektoriach. W szczególności przeznaczony jest dla zaangażowanych w DM, animatorów misyjnych, ekip inspektorialnych i międzyinspektorialnych oraz ONG/organizacji salezjańskich promujących różne formy wolontariatu, aby uznali wolontariat za uprzywilejowane doświadczenie godne polecenia ludziom młodym i dbali, aby jego realizacja wpisała się w proces dojrzewania ludzkiego i chrześcijańskiego/religijnego, nierozerwalnie powiązanego z salezjańską propozycją wychowawczo-duszpasterską.

Rozdział 1

Wolontariat: znak czasów

1.1 Wolontariat w świecie

Znaczenie terminu „wolontariat” w społeczeństwie i w kulturze jest zdecydowanie szersze aniżeli doświadczenie realizowane w świecie salezjańskim. W każdym razie jest znaczącą tendencją społeczną. Dlatego też, zanim zdefiniujemy wolontariat salezjański, o którym zamierzamy mówić w tym dokumencie, przeanalizujmy najważniejsze aspekty tego zjawiska na skalę światową, uwypuklając jego wartości wychowawcze.

Niemal we wszystkich narodach świata rozpowszechniła się wśród obywateli większa świadomość aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, często określana właśnie mianem „wolontariatu”.

W takim znaczeniu termin „wolontariat” jest pojęciem bardzo szerokim i mało zdefiniowanym, podkreślającym wolną decyzję poszczególnych obywateli czy grup zorganizowanych, celem bycia protagonistami życia społecznego.

Niektóre cechy wolontariatu w świecie

• Powstaje jako wolna decyzja człowieka

Jest owocem wolnej działalności milionów osób, które decydują się poświęcić część swojego czasu, a zatem część swojego życia, aby pomagać osobom żyjącym w niekorzystnych warunkach.

• Posiada swoje korzenie w pewnym systemie wartości

Stanowi istotne świadectwo na temat wartości solidarności i bezinteresowności w indywidualistycznym świecie.

Rodzi się, aby promować przemianę społeczeństwa; wpływać na usuwanie przyczyn dających początek ubóstwu i niesprawiedliwości; oferować solidną odpowiedź na potrzeby środowiska, poświęcając szczególną uwagę ubogim i odepchniętym na margines społeczny.

• Promuje nową postawę wobec życia

Jest przede wszystkim postawą i stylem życia i działania, opartym na otwartości wobec innych, wspaniałomyślności, solidarności i bezinteresownej służbie, a dla chrześcijanina – jest świadectwem Ewangelii Chrystusa.

Jest również rodzajem zorganizowanej współpracy, czyli formą społecznego uczestnictwa obywateli, posiadającą pewną ciągłość i konkretne programy, służące dobru jakiejś społeczności.

Rozwija kulturę obywatelską, wpływając na wzrost świadomości praw człowieka i odpowiedzialności w zapewnieniu ich najsłabszym, wartość osobistego zaangażowania oraz siłę podstawowej inicjatywy społecznej.

• Staje się coraz bardziej podmiotem społecznym

Wolontariat kształtuje się jako podmiot społeczny i polityczny odmienny od Państwa i Rynku, jako „Trzeci Sektor”, który pokonuje napięcie pomiędzy „publicznym” a „prywatnym”, rozwijając nową przestrzeń („prywatność społeczna”), która nie działa według logiki korzyści czy przymusu, lecz bezinteresowności i dobrowolnego uczestnictwa. W ten sposób wolontariat rozwija relację synergii ze światem „Rynku” (zysk, skuteczność, wymiana...), „Państwa” (minimum zapewnione każdemu, bezpieczeństwo, przymus…) oraz ze światem osób i wspólnot (dar, bliskość, osobiste zaangażowanie...)

1.2 Wolontariat w Kościele

W Kościele praktyka wolontariatu jest szeroko rozpowszechniona, powstało wiele organizacji, które tę działalność promują. Jest to, jak podkreśla Papież Jan Paweł II, „...prawdziwy znak czasów, który ujawnia żywą świadomość solidarności łączącej ludzi. Wolontariat, dając obywatelom możliwość aktywnego uczestnictwa w kierowaniu posługami, których są adresatami oraz w różnorakich strukturach i instytucjach, przyczynia się do wyciśnięcia owego „suplementu duchowego”, który czyni go bardziej ludzkim i pełnym szacunku wobec osoby”. 1

Jan Paweł II, zwracając się do młodzieży w 1988 r., jasno określił wagę wolontariatu w Kościele: „Jakie jest wasze zadanie – ludzi młodych, powiem prosto: jesteście niezbędni nie poprzez to, co możecie uczynić dzięki waszym zdolnościom ludzkim, ale poprzez waszą wiarę w Boga pokoju. Albowiem będziecie tym, czego oczekują od was ludzie, jeśli już dzisiaj zdecydujecie się na działanie. Widząc różne sytuacje, interweniujcie. Wolontariat, ten wspaniały fenomen naszych czasów, powinien być żywy pośród was. Pamiętajcie o czystych motywacjach, dzięki nim będziecie przejrzyści; miejcie w sobie dużo nadziei, ona pozwoli wam wytrwać; niech wasza miłość i oddanie będą pokorne, to uczyni was wiarygodnymi. Ośmielam się powiedzieć, że żaden młody człowiek, będący w waszym wieku, jeśli nie poświęci – w takiej czy innej formie – jakiejś cząstki swego czasu na służbę innym, nie może nazywać siebie chrześcijaninem. Wszak tak wielkie i liczne są potrzeby braci i sióstr, żyjących obok nas”.2

Wolontariat w Kościele, poprzez wartość swojego świadectwa, poprzez swój powołaniowy dynamizm oraz ogrom wysiłku w służbie integralnego wyzwolenia człowieka, jest znakiem Królestwa Bożego. Pokazuje, w jaki sposób miłość realizuje się na ziemi poprzez wierzących, którzy pobudzeni w swoim najgłębszym wnętrzu siłą miłosierdzia, ofiarują siebie, aby dać życie innym.

Rola wolontariatu w Kościele może być rozpatrywana z różnych punktów widzenia.

1.2.1 Jako rozwój powołania chrzcielnego

Wolontariat chrześcijański jest znakiem i konkretną realizacją powołania i posłannictwa ludzi świeckich, którzy będąc współodpowiedzialni z racji chrztu za posłannictwo Kościoła, są wezwani do przybliżania nadejścia Królestwa Bożego, budowania ludzkiej wspólnoty, przekształcenia świata zgodnie z planem Bożym3, jak zaczyn wewnątrz świeckiej rzeczywistości.

Świeckość jest chrześcijańską wartością w pełni proklamowaną przez Gaudium et Spes, potwierdzoną przez wszystkie kolejne dokumenty Kościoła, a w szczególności przez Christifideles laici. „Człowiek jest pierwszą drogą, po której winien kroczyć Kościół w wypełnianiu swojego posłannictwa”.4

Owa świeckość umożliwia ochrzczonemu głoszenie Ewangelii głęboko tkwiącej w ziemskiej rzeczywistości.

Posługa wolontariuszy osiąga swą pełnię, kiedy ich działanie jest wyraźnie umotywowane i inspirowane wyborem chrześcijańskim i świadectwem miłosierdzia.

1.2.2 Jako ewangeliczna motywacja karmiona silną duchowością chrześcijańską

Wolontariat chrześcijański inspiruje się Ewangelią i karmi się nią. Prezentuje się jako alternatywny projekt życia, polegający na życiu i proponowaniu wartości chrześcijańskich płynących z Ewangelii, słabo obecnych lub całkowicie nieobecnych we wspólnocie, w której się żyje czy pracuje. Dziś przeżywany jest w nowy sposób, z nową wrażliwością, jako odpowiedź na aktualną sytuację historyczną i świadomość eklezjalną rozwiniętą na Soborze Watykańskim II.

Badanie złożonych problemów rozwoju narodów, poszukiwanie rozwiązań w kwestiach o charakterze społecznym, kulturalnym, politycznym i technicznym, codzienne zobowiązania do darmowej służby innym ludziom, zwłaszcza najuboższym..., wszystko to musi być podtrzymywane, karmione i przekształcane poprzez silną duchowość opartą na modlitwie, słuchaniu Słowa Bożego, Eucharystii i codziennym uczestnictwie w życiu wspólnoty chrześcijańskiej.

1.2.3 Jako wyraz misyjnego dynamizmu wiary

Wolontariat jest także skutecznym i wykwalifikowanym wyrazem misyjnego dynamizmu Kościoła, zarówno w zaangażowaniu na rzecz „nowej ewangelizacji” jak i w głoszeniu Chrystusa „ad gentes”. Nie chodzi tylko o odkrywanie konkretnych potrzeb materialnych osób najbardziej dotkniętych, ale o pomaganie im w osobistym doświadczeniu miłości Bożej. Poprzez wolontariat chrześcijanin staje się świadkiem Bożej miłości: to ona jest przedmiotem jego głoszenia i staje się namacalna w każdym momencie, na tyle, na ile on sam czuje się w nią włączony i nią żyje.5

Wolontariusz/ka swoją służbą daje świadectwo, iż „człowiek jest kochany przez Boga!” „Oto proste, a jakże przejmujące orędzie, które Kościół jest winien człowiekowi. Każdy chrześcijanin może i musi słowem oraz życiem głosić to orędzie. […] Ta nowa ewangelizacja, skierowana nie tylko do jednostek, ale do całych grup ludzkich żyjących w różnych sytuacjach, środowiskach i kulturach, ma na celu kształtowanie dojrzałych wspólnot kościelnych. […] Świeccy uczestniczą nie tylko przez aktywny i odpowiedzialny udział w życiu wspólnotowym […], ale także przez ochocze podejmowanie działań misyjnych wobec tych, którzy jeszcze nie wierzą”. 6

1.3 Wolontariat w środowisku salezjańskim

Zauważa się, że również w środowisku salezjańskim wolontariat rozwinął się w ciągu ostatnich dziesięcioleci do tego stopnia, iż niektóre z salezjańskich dzieł powstałych w ostatnich 25 latach nie byłyby tym, czym są obecnie bez tej cennej posługi wolontariuszy.

1.3.1 Ukierunkowania Kapituł Generalnych

Ostatnie Kapituły Generalne Zgromadzenia Salezjańskiego poświęciły szczególną uwagę wolontariatowi, integrując go z własnym posłannictwem i uznając za właściwy środek służący integralnemu wychowaniu młodzieży.

• KG21, nie wymieniając wyraźnie wolontariatu, mówi o bezpośrednim uczestnictwie osób świeckich w działalności misyjnej.7

• KG22 prosi o zainicjowanie „wolontariatu młodzieżowego i salezjańskiego, koordynowanego razem z inicjatywami duszpasterstwa młodzieżowego.”8

• KG23 mówi o wolontariacie na polu salezjańskiej duchowości młodzieżowej jako o „służbie obywatelskiej i misyjnej we współpracy z innymi jednostkami na rzecz promocji człowieka i ewangelizacji”9 oraz na polu powołaniowego ukierunkowania młodych jako o konkretnej drodze „zaangażowania i darmowej służby wśród najuboższych”.10

• Ale to przede wszystkim KG 24 poświęca szczególną uwagę wolontariatowi:

oSporządza jego ocenę, uznając jego rozwój i różnorodność form, jego znaczące odniesienie powołaniowe i wychowawcze oraz pozytywny bodziec dla tychże wspólnot salezjańskich, które przyjmują wolontariuszy.

oUwypukla również pewne problemy, zwracając szczególną uwagę na te, które napotyka wolontariusz/ka wracający po doświadczeniu wolontariatu.11

oOferuje wspólnotom lokalnym i inspektorialnym niektóre ukierunkowania praktyczne, sprzyjające docenieniu i rozwojowi wolontariatu w posłannictwie salezjańskim, przyjęciu, formacji i towarzyszeniu wolontariuszom, zwłaszcza po ich powrocie z misji.12

1.3.2 Rozkwit doświadczeń

Fenomen wolontariatu rozwinął się na skalę światową w sposób nadzwyczajny, zwłaszcza pośród młodzieży. Wszędzie na świecie salezjanie spotykają świadomych i wspaniałomyślnych młodych ludzi, którzy – dzięki działaniu łaski Bożej – są zauroczeni wolontariatem. W nim odkrywają przestrzeń wolności i inicjatywy; widzą drogę, która prowadzi ich ku służbie na rzecz innych; odnajdują możliwość „proroctwa”, które staje się odważnym sprzeciwem wobec indywidualistycznej i konsumpcyjnej mentalności tłamszącej liczne warstwy społeczne. Angażując się w wolontariat młodzi ludzie poszukują i odnajdują drogę, która zapewnia ich życiu autentyczność i umożliwia im głoszenie – bardziej poprzez czyny aniżeli słowa – że szkoda życia, jeśli nie żyje się, aby służyć. Należy przyjąć ten „znak czasów”, uwydatniając jego niezliczone wartości, głównie w odniesieniu do edukacji i solidarności.

Obecnie w świecie salezjańskim realizuje się wiele doświadczeń określanych mianem „wolontariat”. Trudno wymienić je wszystkie. Poniżej przytaczamy te najbardziej znane:

• Bezinteresowna posługa animatorów, katechetów oraz innych współpracowników w oratoriach-centrach młodzieżowych i w parafiach salezjańskich. Niektórzy z nich zaangażowani są na stałe, inni natomiast udzielają się nieregularnie.

• Wolontariat społeczny pośród najuboższych.

• Wolontariat w strukturach wychowawczych.

• Wolontariat bezposrednio ewangelizacyjny.

• Wolontariat jako doświadczenie specyficznie powołaniowe w jakimś dziele salezjańskim.

• Wolontariat jako życiowy wybór powołania na czas nieokreślony

• Doświadczenia grupy, zazwyczaj poza własnym środowiskiem i krótkoterminowe (od dwóch tygodni do trzech miesięcy) związane z realizacją konkretnego projektu. Często doświadczenia te realizowane są w środowiskach salezjańskich – w krajach na drodze rozwoju.

• Wolontariat długoterminowy (około roku) realizowany poza własnym środowiskiem, ale w dziełach tej samej Inspektorii.

• Wolontariat krótkoterminowy (od 3 miesięcy do roku) lub długoterminowy (rok lub dłużej) realizowany w innych krajach na obszarach misyjnych powierzonych Zgromadzeniu.

• Służba cywilna (społeczna) popierana przez Państwo, która mogłaby zastąpić służbę wojskową.

W związku z tą różnorodnością, którą można jeszcze ubogacić o inne doświadczenia, można zauważyć, iż w różnych częściach świata salezjańskiego nie wszyscy myślą o tej samej rzeczywistości, kiedy jest mowa o „wolontariacie salezjańskim”.

Dlatego właśnie poczuwamy się do obowiązku, aby ustalić pewne kryteria dotyczące organizacji i promocji tego bogatego i obiecującego zjawiska. Jako salezjanie, pragniemy odkryć jego bogactwo i podjąć prowokacje, jakie ono niesie ze sobą, biorąc pod uwagę aktualną sytuację społeczną i eklezjalną, uwzględniając także szeroki horyzont historyczny i wartości salezjańskie.

CZĘŚĆ PIERWSZA

TOŻSAMOŚĆ WOLONTARIATU SALEZJAŃSKIEGO

Niektóre wyjaśnienia

Opis tożsamości wolontariatu salezjańskiego, jaki proponujemy w niniejszym rozdziale jest praktyczny i funkcjonalny, wskazuje na najważniejsze wybory, które zapewniają salezjańską jakość wychowawczo-duszpasterską oraz ułatwiają komunikację i współpracę pomiędzy inspektoriami i salezjańskimi organizacjami wolontariatu.

Chcemy przede wszystkim wyjaśnić niektóre terminy i nadać im odpowiednie znaczenie.

1. Wolontariusz/ka

Jak już zostało nadmienione we wstępie, w centrum naszej refleksji jest osoba wolontariusza/wolontariuszki, gdyż nasza uwaga jest szczególnie zwrócona na jego/jej rozwój ludzki i religijny, na zaangażowanie w życie społeczne i we wspólnotę wiary. Interesuje nas bowiem bardziej wymiar „być” aniżeli wielorakie formy działalności, niezbędne jednak w posługiwaniu.

Wolontariusz salezjański jest osobą świecką, pełnoletnią, mężczyzną lub kobietą, osobą młodą lub w sile wieku, samotną lub zamężną, która po przejściu odpowiedniego przygotowania, poświęca w imię bezinteresownej służby młodym i warstwom ludowym, szczególnie najuboższym i „zagrożonym”, własną profesjonalność, umiejętności i dary, dla realizacji posłannictwa salezjańskiego poprzez zdecydowane i pełne poświęcenia zaangażowanie.

Otwarty na świat i wymianę kulturową, przy jednoczesnym głębokim szacunku dla godności człowieka, odpowiada w sposób kompetentny, kreatywny i nieustanny na wyłaniające się potrzeby. Współpracując z instytucjami państwowymi i eklezjalnymi promuje proces przemiany społeczeństwa i usuwania przyczyn niesprawiedliwości zgodnie z Ewangelią i systemem wychowawczym Księdza Bosko, inspirując się duchowością salezjańską.

2. Wolontariat

Przez wolontariat rozumie się bezinteresowną służbę, trwającą przez określony okres czasu, polegającą na nieustannym zaangażowaniu (w ścisłym tego słowa znaczeniu – dłuższy i nieprzerwany okres czasu, np. 6 miesięcy, rok lub kilka lat, czy też w szerokim znaczeniu – posługa nawet kilkuletnia, ale rozłożona w czasie, np. praca kilka godzin dziennie lub tygodniowo), realizowaną w sposób zaplanowany, w ramach określonych stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, organizmów inspektorialnych, itp.

Krótkoterminowe doświadczenia indywidualne lub grupowe posiadające cechy wolontariatu rozumiane są jako przygotowanie i formacja do prawdziwej służby wolontariatu.

3. Wolontariat salezjański

Posługa wolontariusza uważana jest za wolontariat salezjański wówczas, gdy jest promowana przez wspólnotę salezjańską lub realizowana w kontekście salezjańskim (dzieło/wspólnota) na rzecz realizacji posłannictwa salezjańskiego.

A zatem wolontariat salezjański jest rzeczywistością zorganizowaną, promującą przez określony czas program działań wolontariatu, inspirowaną wartościami duchowości salezjańskiej i włączoną w salezjański projekt wychowawczo-duszpasterski.13

Rozdział 2

Wolontariat jako „szkoła życia”14

2.1 Tradycja zapoczątkowana w czasach Księdza Bosko

Ksiądz Bosko potrafił zaangażować swoich chłopców, często bardzo młodych, w realizację niemal heroicznych zadań wolontariatu. Wystarczy przypomnieć młodych „wolontariuszy” w czasie epidemii cholery. Poprzez te zadania pomagał im dojrzewać do życiowego wyboru powołaniowego.

Bezpośrednie zaangażowanie młodych we własne wychowanie i przemianę otoczenia było dla Księdza Bosko jednym z podstawowych kluczy jego systemu wychowawczego, stanowiąc ponadto prawdziwą szkołę obywatelstwa i świętości.

Na Valdocco udało się Księdzu Bosko stworzyć styl życia oparty na przepełnionej miłością obecności wychowawców pośród młodych, w środowisku radości, wiary w ludzi i ich możliwości rozwoju, w ich protagonizm i współpracę, ze szczególną uwagą na najbardziej potrzebujących i zagrożonych.

W ten sposób ukazał i rozbudził wielką wrażliwość społeczną. Potrafił zaprosić i zachęcić wiele osób, młodych i dorosłych, świeckich i konsekrowanych, do służby wychowawczej i promocji potrzebującej młodzieży i ludu, wewnątrz oraz poza dziełem salezjańskim.

Dla realizacji swojego projektu wychowawczego i społecznego zapoczątkował wielki ruch osób,15 którzy współpracując dzielili z nim wartości jego duchowości.

Obecnie Salezjanie, promując wolontariat, pragną w szerokim zakresie realizować intuicje Księdza Bosko. Poprzez wolontariat proponuje się postawę życiową głęboko inspirowaną pozytywną i ewangeliczną wizją człowieka i życia, zdolną poprowadzić zarówno młodych jak i wychowawców do pełnego rozwoju ich powołania życiowego i chrześcijańskiego/religijnego.

2.2 Zobowiązanie, które tworzy nową mentalność

W zgodzie z salezjańskim posłannictwem i duchowością, która je ożywia, wolontariat salezjański opiera się na wartościach ewangelicznych. Angażuje się w projekt życia oparty na służbie ludziom potrzebującym i ogólnie społeczności ludzkiej; promuje prawa człowieka, uczestnicząc w wysiłkach na rzecz solidarności, sprawiedliwości i pokoju; współpracuje w ten sposób w integralnym rozwoju narodów.16 Dla członków Kościoła jest to również zaproszenie do dzielenia się swoją wiarą poprzez własne świadectwo i służbę.

W ten sposób wolontariat, będąc jedynie tymczasowym etapem w życiu osoby, tworzy nową mentalność, która stopniowo przemienia konkretny sposób przeżywania własnego życia jako zaangażowania na rzecz stworzenia nowego świata poprzez służbę potrzebującej ludzkości.

„To szerokie zaangażowanie stanowi dla młodych szkołę życia i uczy solidarności, gotowości do dawania nie tylko czegoś, ale siebie samych. Anty-kulturze śmierci, która wyraża się na przykład w narkotykach, przeciwstawia w ten sposób miłość, która nie szuka siebie samej, ale która właśnie w gotowości « utracenia siebie » (por. Łk 17, 33 i nn.) dla drugiego jawi się jako kultura życia.”17

2.3 Fundamentalna charakterystyka nowej mentalności

Możemy wyróżnić dwie cechy fundamentalne tej nowej mentalności, które powinny być owocem dobrze przeżytego doświadczenia salezjańskiego wolontariatu. Dotyczą one każdego wolontariusza, abstrahując od jego wiary czy religii.

2.3.1 Powołaniowa wizja życia jako daru i jako służby

Wolontariusz przyjmuje powołaniową wizję życia rozumianego jako dar otrzymany za darmo, aby dzielić się nim w służbie pełni życia dla wszystkich.

Ta kultura powołaniowa staje się rzeczywistością przeżywaną, kiedy wolontariusz nabywa istotne postawy i wartości: obrona i promocja świętego charakteru życia człowieka; wiara w siebie i w bliźniego; głębia, która pozwala odkrywać w sobie i w bliźnich obecność i działanie Boga; gotowość do poczuwania się do odpowiedzialności i zaangażowania dla dobra innych poprzez postawę służby; odwaga, aby marzyć i pragnąć dobra innych ludzi.

Owa wizja musi rozwijać się w czasie formowania wolontariuszy i powinna inspirować ich projekty i posługę w taki sposób, aby doświadczenie wolontariatu nie stało się jedynie epizodem, ale pozwalało stawiać czoła własnemu życiu w społeczeństwie i Kościele.

2.3.2 Postawa bezinteresownej służby i solidarności

Wolontariat staje się prawdziwą szkołą życia, zwłaszcza dla młodzieży. Pozwala wychowywać ich do kultury solidarności z innymi ludźmi, zwłaszcza najbardziej potrzebującymi, w duchu otwartości, akceptacji i bezinteresownego daru z siebie.

Stanowi on szczególny czynnik humanizacji: dzięki różnym formom solidarności i służby, które promuje i konkretyzuje, czyni społeczeństwo bardziej uważnym na godność człowieka i jego liczne oczekiwania.

Poprzez podjęte formy działania wolontariusz rozumie, że jedynie ten, kto kocha i oddaje się innym, w pełni realizuje samego siebie jako stworzenie ludzkie.

2.4 Zainspirowany wartościami Duchowości Salezjańskiej

W oratorium Księdza Bosko młodzi i dorośli współpracownicy doświadczyli wspólnego życia i pracy dla wychowania i zbawienia młodych. To „przeżycie charyzmatyczne” i wspólnotowe, będące centrum Duchowości Salezjańskiej, rzuca światło na projekt wolontariatu salezjańskiego. Oto niektóre jego cechy:

• preferencjalna miłość do młodych, zwłaszcza najuboższych, jako znak szczególnej miłości Boga do nich;

• pedagogia dobroci, wyraz konkretnej miłości na miarę ludzi młodych, która rozbudza w nich relację miłości;

• duch rodzinny: styl pogodnych i otwartych relacji ludzkich, które pobudzają do pozytywnego obrazu siebie, tworzą stymulujące środowisko formacyjne, zachęcają do wzrastania w grupie i protagonizmu na drodze własnego rozwoju;

• codzienne obowiązki jako przestrzeń odpowiedzi na własne powołanie ludzkie i chrześcijańskie oraz jako miejsce, w którym współpracujemy dla rozwoju misji zbawczej Chrystusa i przemiany świata;

• optymizm i radość życia: wiara w zwycięstwo dobra, otwartość na wartości ludzkie obecne w każdym człowieku, także najuboższym i pokrzywdzonym, pedagogia radości i święta.

2.5 Otwarty na wszystkich ludzi dobrej woli

Wielkie wyzwania współczesności: globalizacja i rozwój narodów, pokój i ochrona przyrody, nowa ewangelizacja, protagonizm świeckich... wymagają od nas wysiłku przezwyciężania pokusy zamknięcia się w naszych środowiskach czy projektach, oraz postrzegania innych jako wrogów, przed którymi należy się bronić.

Zbawienie młodych wymaga zjednoczenia sił, szukania tego, co łączy, tworzenia sieci współpracy i wzajemnego wsparcia, rezygnacji ze sterylnych protagonizmów, które tak często dzielą ludzi. Należy zacząć od pojedynczych wspólnot i dzieł, wewnątrz swego środowiska i Inspektorii, wśród różnych kręgów duszpasterstwa młodzieżowego. Istotną formą tej współodpowiedzialności w posłannictwie salezjańskim jest właśnie wolontariat,18 będący także uprzywilejowaną drogą dojrzewania powołania salezjańskiego w osobach świeckich.

(35) W tym duchu, wolontariat salezjański nie ogranicza się tylko do ochrzczonych chrześcijan czy osób praktykujących. Jest on otwarty również na młodzież i dorosłych, którzy oddalili się od Kościoła, na wyznawców innych religii i młodych poszukujących Boga. Wszyscy ludzie dobrej woli, którzy chcą pracować razem z Salezjanami, podzielając wizje i projekt wychowawczy Księdza Bosko, mogą uczestniczyć w wolontariacie salezjańskim.

Doświadczenie wolontariatu mogłoby stanowić dla niektórych młodych obojętnych religijnie okazję do odkrycia własnej wiary i otwarcia się na podjęcie drogi ku wierze dojrzałej, zaangażowanej, eklezjalnej i misyjnej. Jest to prawdziwa droga ewangelizacji.90

Aby właściwie ukierunkować ten delikatny proces współdzielenia i komunii oraz zagwarantować doświadczenie prawdziwego wolontariatu salezjańskiego, należy zapewnić pewne kryteria i warunki. Osoba, która pragnie rozpocząć drogę wolontariatu salezjańskiego, powinna posiadać pewne przymioty:

- dostateczna dojrzałość ludzka i spójność osobowościowa niezbędna, aby być dla młodych wychowawczym punktem odniesienia;

- docenienie i szacunek wobec Księdza Bosko i salezjanów;

- postawa wychowawcza i wrażliwość na sytuacje młodzieży, zwłaszcza najuboższej;

- akceptacja salezjańskiego projektu wychowawczego i metody wychowawczej Księdza Bosko;

- otwartość na poszukiwanie Boga i szacunek wobec propozycji ewangelicznej oraz wartości innych religii i kultur.19

2.6 Salezjański wolontariat i misje ad gentes

Praca misyjna ad gentes jest integralną częścią charyzmatu salezjańskiego. Wolontariat oferuje osobom zainteresowanym możliwość zaangażowania się u boku salezjanów w przyjście Królestwa Bożego w różnych kontekstach. To doświadczenie:

- prowadzi wolontariuszy ku dojrzałej świadomości, iż wszyscy ochrzczeni są „posłani” przez Pana, aby głosić dobrą nowinę;

- stawia przed nimi wyzwanie do otwarcia się na świat i na wymianę kulturową oraz pozwala wejść w odmienną kulturę:

- wprowadza w dialog międzyreligijny i ekumeniczny, który docenia oryginalność różnorodnych doświadczeń religijnych;

- oferuje wolontariuszom formację świadomości krytycznej;

- zapewnia im pole bezpośredniego działania na polu ewangelizacji poprzez bezinteresowną i kompetentną posługę, zgodnie z własnym zawodem;

- proponuje wzorce, które pomagają im przeżywać wymiar świecki w sposób solidarny z najpilniejszymi potrzebami ludzi, walczyć z niesprawiedliwością, rodzącymi się nowymi podziałami i nowymi formami ubóstwa.

Protagonistami wolontariatu ad gentes są nie tylko ludzie młodzi, ale również dorośli, małżonkowie i całe rodziny.

2.7 Szansa dla Rodziny Salezjańskiej

W tym szerokim ruchu osób, który Ksiądz Bosko pragnął stworzyć dla ocalenia młodzieży, Rodzina Salezjańska zajmuje uprzywilejowane miejsce. Poprzez wolontariat może ona proponować dorosłym i młodzieży konkretną formę zaangażowania w posłannictwo salezjańskie, przestrzenie kreatywnego działania na rzecz ubogich oraz konkretne formy stawania się protagonistami przemiany współczesnego społeczeństwa w oparciu o idee Księdza Bosko.

Członkowie różnych grup Rodziny Salezjańskiej powinni pomagać wolontariuszom wchodzić w konkretne środowisko, współpracować w realizacji posłannictwa salezjańskiego oraz promować szeroki ruch salezjański. Z drugiej strony wolontariat oferuje formację i świadectwo, które mogą prowadzić do dojrzewania powołania w jednej z grup Rodziny Salezjańskiej.

Rozdział 3

Wolontariat a Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe

3.1 Droga formacyjna DM dowartościowuje i promuje ducha wolontariatu

Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe jest praktycznym wyrazem charyzmatu i posłannictwa Księdza Bosko, to znaczy realizacją dziś jego posłannictwa wychowawczego i ewangelizacyjnego w duchu Systemu Prewencyjnego i ożywianego dynamizmem Duchowości Salezjańskiej. Jego celem jest integralna promocja osoby jako istoty ludzkiej obdarzonej powołaniem dziecka Bożego (obywatela i chrześcijanina).20

Owa droga integralnego wzrostu osoby, promowana przez DM poprzez różne itineraria formacyjne, rozwija i pomaga dojrzewać młodym ludziom w wartościach i postawach wolontariatu.21 Proces ten umacnia:

- aktywne i odpowiedzialne włączanie się w rzeczywistość społeczno-kulturową, ekonomiczną i polityczną dla jej przemiany;

- postawę służby i solidarności w społeczeństwie i w Kościele;

- rozwój wymiaru religijnego, który otwiera osobę na transcendencję i „odkrywanie Boga”;

- znaczące doświadczenie życia chrześcijańskiego, które ukierunkowuje na spotkanie z Jezusem Chrystusem oraz na możliwy powołaniowy wybór życia według Ewangelii.

DM nie istnieje, rzecz jasna, wyłącznie dla wolontariatu, gdyż integralna promocja osoby nie wyczerpuje się w nim. Jednakże wolontariat jest skutecznym znakiem powodzenia DM. Po przebyciu formacji DM, zaangażowanie młodego człowieka w wolontariacie uwidacznia personalizację wyżej wymienionych wartości.

Zauważa się również, iż setki zarówno młodych jak i dorosłych, którzy nie uczestniczyli w DM, także angażują się w wolontariat salezjański, kiedy – zwłaszcza poprzez Internet lub w inny sposób – mieli okazję poznać rzeczywistość salezjańską. Dla nich właśnie, bez względu na wiek, należy koniecznie zorganizować odpowiednią formację, która pozwoli im podjąć tę drogę integralnego rozwoju w duchu salezjańskim, aby nabyć wartości konieczne w wolontariacie salezjańskim. Przyjęcie i formacja tych osób, w szczególności młodych, jest nowym i ważnym wyzwaniem dla dzisiejszego Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego.

3.2 Propozycja wolontariatu ubogaca salezjański projekt wychowawczo-duszpasterski

Propozycja wolontariatu pomaga młodemu człowiekowi dojrzewać w jego drodze formacyjnej realizowanej w DM i jednocześnie ubogaca swoimi wartościami tę samą propozycję wychowawczo-duszpasterską. W praktyce pozwala ona dowartościować:

- zaangażowanie wychowawcze i promocję najuboższych i potrzebujących;

- świecki protagonizm i ścisłą współpracę między SDB a świeckimi w posłannictwie salezjańskim;

- skuteczną i znaczącą obecność na danym terenie poprzez dialog i współpracę z innymi instytucjami wychowawczymi;

- odnowienie dynamizmu misyjnego, włączając go w kulturę ludową, aby stał się bodźcem humanizacji oraz osobistego i wspólnotowego wyzwolenia;

- nowy styl obecności pośród młodych i dorosłych, otwarty na solidarność, która pomaga dojrzewać życiowym wyborom poprzez bezinteresowną służbę innym.

3.3 Salezjański Ruch Młodzieżowy: żyzny grunt dla szerzenia wolontariatu

Salezjański Ruch Młodzieżowy, poprzez globalną i stopniowaną drogę promowaną w różnych grupach wiekowych, oferuje skuteczne przygotowanie do wolontariatu salezjańskiego. Przynależność do grup tegoż Ruchu, ich itineraria formacyjne oraz doświadczenie leadership i animacja, która w tych grupach jest realizowana, promują wartości kultury wolontariatu. W ten sposób SRM daje możliwość dojrzewania coraz bardziej odpowiedzialnych wyborów, realizowanych w ramach wybranego w sposób wolny wolontariatu.

3.4 Etapy wychowawczej drogi wolontariatu

Jak już wspomniano, wolontariat salezjański jest rzeczywistością jednoczącą, drogą czy procesem wychowawczym nierozerwalnie związanym z DM, która prowadzi młodych ludzi do daru z siebie dla dobra innych, bądź stanowi trwały wybór powołaniowy.

Etapy tej drogi można ująć schematycznie w następujący sposób:

1. Edukacja do wartości wolontariatu 2. Animacja i stałe zobowiązanie do służby 3. Doświadczenia wolontariatu 4. Wolontariat dojrzały

• Rozwój kultury wolontariatu oraz formacja do jego wartości (bezinteresowna służba, otwarcie na innych, solidarność...) w trakcie całego procesu wychowawczo-duszpasterskiego z dziećmi i młodzieżą.

• Formacja wolontariatu poprzez różne doświadczenia wspaniałomyślnej i bezinteresownej posługi, takie jak animacja, aktywny udział w różnych stowarzyszeniach czy też krótkie doświadczenia wolontariatu.

• Opcja wolontariatu zorganizowanego lub formalnego, który młodzi ludzie czy też dorośli realizują przez dłuższy okres czasu.

• W trakcie tej drogi i poprzez doświadczenia wolontariatu młodzi ludzie dojrzewają do świadomych i trwałych wyborów powołaniowych.

Rozdział 4

Wolontariat Salezjański:

charakterystyka i typologia

Jako rzeczywistość zorganizowana i pozytywnie promowana, wolontariat salezjański posiada własne cechy i typologię. Pośród doświadczeń uznawanych za wolontariat w różnych kontekstach geograficznych, nie wszystkie stanowią prawdziwe doświadczenie wolontariatu. Dlatego chcemy uwypuklić pewne cechy charakterystyczne i typologie, nie negując jednak roli pozostałych, jako przygotowania do prawdziwego wolontariatu salezjańskiego.

4.1 Charakterystyka

• Ewangeliczny

Wolontariat salezjański proponuje wartości Ewangelii Chrystusowej poprzez świadectwo bezinteresownej i solidarnej służby, zgodnie z duchem salezjańskim.

Sprzyja i wspomaga „misyjny” wysiłek głoszenia Ewangelii tam, gdzie nie jest ona wystarczająco poznana.

Owa cecha może być uważana za ewidentną w przypadku wolontariuszy ochrzczonych i praktykujących, mniej natomiast odnosi się do innych. Realizuje się ona jednak również w innych, gdyż wolontariusz salezjański, bez względu na wyznawaną wiarę, uczestnicząc w posłannictwie salezjańskim, angażuje się w aktualizację pewnych wartości ewangelicznych, zwłaszcza bezinteresowności, solidarności, sprawiedliwości, pokoju, itd. Cecha ta umożliwia im drogę pogłębienia religijnego.

• Wychowawczy

Wolontariat salezjański troszczy się głównie o osobiste i społeczne dojrzewanie wolontariusza, który podejmuje wyzwanie „wychowywać wychowując się”.

Angażuje się w programy rozwoju człowieka, ze szczególną uwagą na najbardziej potrzebujących i nadaje szczególne znaczenie działaniom zgodnym z salezjańskim stylem wychowawczym; jest otwarty i promuje dialog międzykulturowy i międzyreligijny.

• Społeczno-polityczny

Wolontariat salezjański włącza się aktywnie i odpowiedzialnie w rzeczywistość społeczno-kulturową, ekonomiczną i polityczną, angażując się w jej przemianę przy współpracy z innymi instytucjami obywatelskimi i kościelnymi.

• Świecki

W centrum salezjańskiego wolontariatu jest osoba wolontariusza, który przeżywa własne powołanie ludzkie i religijne w świeckim kręgu rodziny, pracy, kultury, polityki, ekonomii, itp. Angażuje się w przemianę tychże struktur zgodnie z wartościami Ewangelii, włączając w nie propozycje duchowości salezjańskiej i ofiarując specyficzne świadectwo ewangeliczne.

• Młodzieżowy

Wolontariusz salezjański to zazwyczaj „dorosły młody człowiek”, który przeżywa swoją posługę w duchu młodzieżowym i w pełnej zgodzie z młodymi ludźmi, którym służy.

Również wielu dorosłych ofiaruje znaczący wkład w posłannictwo salezjańskie i projekt promocji ludzkiej, społecznej i chrześcijańskiej młodzieży i ludowych warstw społeczeństwa.

• Wspólnotowy

Aspekt wspólnotowy wolontariatu salezjańskiego wyraża się w tym, iż wolontariusz, po odpowiednim przygotowaniu, posyłany jest do pracy przez jedną wspólnotę i przyjmowany przez inną. Doświadczenia grupy, przeżywane w duchu rodzinnym zainicjowanym przez Księdza Bosko, pomagają rozwijać wartości dialogu i daru z siebie. Nie wykluczając możliwości pracy w projektach nie salezjańskich, wolontariusz salezjański zazwyczaj włącza się w salezjańską wspólnotę wychowawczo-duszpasterską, współpracując i podzielając jej projekt wychowawczo-duszpasterski.

4.2 Posłannictwo

Wolontariusz salezjański wnosi swój wkład w różnorakie obszary posługi, zgodnie z umiejętnościami, wiarą osobistą, kompetencjami i warunkami, w których działa. Wymieńmy trzy zasadnicze:

4.2.1 Obszar ewangelizacji

Obejmuje między innymi:

- głoszenie, katechezę i drogę wychowania do wiary;

- nauczanie religii;

- animację duchową (modlitwa, liturgia, rekolekcje, towarzyszenie duchowe);

- formację katechetów, animatorów i działaczy duszpasterskich;

- animację powołaniową;

- animację grup i stowarzyszeń.

4.2.2 Obszar edukacyjno-kulturalny

Obejmuje między innymi:

- inicjatywy wychowawcze nieformalne (alfabetyzacja, nadrabianie zaległości, szkolnych ukierunkowanie zawodowe...);

- doświadczenia edukacyjne formalne (szkolne i zawodowe);

- promocję stowarzyszeń;

- animację kulturalną (sport, muzyka, sztuka, teatr, itd.) oraz czasu wolnego.

4.2.3 Obszar społeczny

Obejmuje między innymi:

- promocję i obronę praw człowieka;

- animację społeczną na danym obszarze (stowarzyszenia, grupy...);

- działania zapobiegające podziałom społecznym;

- inicjatywy mające na celu pomoc osobom z marginesu społecznego (chłopcy ulicy, osoby uzależnione, imigranci...)

- działalność medyczną;

- działania zaspokajające podstawowe potrzeby ludzkie (żywność, woda, mieszkanie...).

4.3 Wartości i postawy wolontariatu salezjańskiego

Wolontariat salezjański promuje pewne wartości i postawy stanowiące jego styl działania22:

• Bezinteresowna służba: jako postawa oddania całego swego życia i swoich umiejętności dla budowania lepszego świata. Człowiek poświęca się całkowicie, nie patrząc na własny zysk czy korzyści, w celu realizacji projektu związanego z rozwojem ludzkim. Bezinteresowność polega właśnie na koncentrowaniu uwagi na potrzebach innych ludzi a nie na osobistych aspiracjach.23

• Duch wspólnotowy: wolontariusz wspaniałomyślnie ofiaruje swoje talenty na rzecz projektu i wspólnoty, w której działa. Nie pracuje indywidualnie czy w izolacji. Jest otwarty na dialog i konfrontację, programowanie i weryfikację, pracę zespołową.

• Styl „oratoryjny”: wolontariusz wyraża w działaniu „serce oratoryjne”, które potrafi być z młodymi i pozwolić się kochać, pomaga uczynić pierwszy krok, aby dzielić z nimi życie, tworzy środowisko rodzinne, które sprzyja na co dzień pytaniom młodych, doświadczeniom życia i drodze wiary. Towarzyszy młodym na drodze ich formacji dostosowanej do ich możliwości i szanującej ich wrażliwość.

• Międzykulturowość i solidarność: wolontariusz, myśląc szczególnie o ludziach młodych, zwłaszcza najuboższych i zepchniętych na margines społeczny, stara się odkrywać, szanować i doceniać wartości kulturowe miejsca, w którym pracuje, oraz uczy się miejscowego języka. Dba o harmonię między odwagą proroctwa a cierpliwością oczekiwania. Unika ekstremizmów i panuje nad skłonnością do dominacji, która może ukrywać się pod pozorem służby.

• Krytyczne i odpowiedzialne włączenie się w rzeczywistość społeczną, w której pracuje oraz w duszpasterstwo Kościoła lokalnego: wolontariusz nabywa kompleksową i krytyczną wizję rzeczywistości społecznej, daje wkład w usuwanie przyczyn niesprawiedliwości, współpracuje w budowaniu Królestwa Bożego i promuje ewangeliczne wartości miłości, służby, współpracy braterskiej, ufności w Bożą dobroć. Angażuje się również w duszpasterstwo Kościoła lokalnego, pracując z innymi organizmami kościelnymi.

4.4 Typologia wolontariatu salezjańskiego

Można wyróżnić kilka sposobów realizacji wolontariatu salezjańskiego biorąc pod uwagę różne punkty widzenia.24

4.4.1 Według czasu trwania i rodzaju zobowiązania

Jest to zobowiązanie, które zawsze należy rozumieć jako coś trwałego, systematycznego i ciągłego, a nie tylko jako doświadczenie cząstkowe. Może ono realizować się:

- w czasie wolnym od pracy zawodowej czy studiów (posługa ofiarowana regularnie w systemie niepełnoetatowym w nieprzerwanym okresie czasu);

- z całkowitym poświęceniem przez długi okres czasu, np. w wolontariacie zagranicznym.

4.4.2 Według miejsca realizacji zobowiązania

Wyróżnia się:

- Wolontariat lokalny: w środowisku, w którym żyje wolontariusz;

- Wolontariat krajowy i inspektorialny: poza własnym środowiskiem, bądź we własnym kraju, bądź w obrębie własnej inspektorii (mając na względzie fakt, iż niektóre inspektorie obejmują odmienne obszary kulturowe i językowe, czy to w tym samym kraju, czy w różnych państwach);

- Wolontariat międzynarodowy: odbywany w innym kraju, często w krajach na drodze rozwoju.

4.4.3 Według formy włączenia się w posłannictwo salezjańskie

Można wymienić następujące typy wolontariatu:

- współpracujący bezpośrednio w projekcie wychowawczo-duszpasterskim w konkretnym dziele salezjańskim;

- współpracujący na rzecz ewangelizacji w krajach misyjnych (wolontariat misyjny);

- popierający działalność salezjańską poprzez dzieło czy posługę właściwą organizacji wolontariatu.

4.4.4 Według formy organizacji

Można mówić o wolontariacie koordynowanym przez:

- salezjańską organizację lokalną lub inspektorialną;

- organizację wolontariatu uznaną na poziomie krajowym (ONG lub podobne), włączoną w salezjański projekt inspektorii.

4.4.5 Dwa główne rodzaje

Można powiedzieć, iż różne formy wolontariatu salezjańskiego jako rzeczywistości zorganizowanej wyrażają się w dwóch podstawowych formach realizacji:

• Wolontariat lokalny

Ten rodzaj wolontariatu oferuje więcej możliwości realizacji, gdyż wielu ludzi młodych i dorosłych w różnych kontekstach społecznych i w różnych krajach wspaniałomyślnie poświęca swój czas i umiejętności na rzecz wolontariatu.

Wolontariat lokalny rozwija się zarówno na polu działalności wychowawczej i społecznej, jak również ewangelizacyjnej i misyjnej.

Poza tym są kraje, których prawa przewidują dla młodych możliwość tzw. „Służby obywatelskiej”, odbywanej przez 10/12 miesięcy, w ramach działalności społecznej użytku publicznego, w niektórych wybranych sektorach. Odpowiednio przygotowana i animowana służba obywatelska w kręgach salezjańskich staje się szansą formacyjną z cechami wolontariatu salezjańskiego.

• Wolontariat międzynarodowy

Jest to bardziej wymagająca forma wolontariatu, oparta na silnej motywacji, mająca odpowiednio określone cele, wymagająca autentycznego projektu życiowego, który dojrzał już w wolontariuszu, niezbędnej profesjonalności, określenia ról i obowiązków na misji oraz sposobu zaangażowania po powrocie.

W przypadku wolontariatu międzynarodowego preferowany jest okres czasu od roku do trzech lat.

Jedną z konkretnych form wolontariatu międzynarodowego jest wolontariat misyjny, poprzez który wolontariusz włącza się w projekt misji „ad gentes” Zgromadzenia Salezjańskiego.

4.5 Uczestnictwo dorosłych w wolontariacie salezjańskim

Dorośli coraz liczniej uczestniczą w inicjatywach i pracach wolontariatu salezjańskiego. Niektórzy z nich należą do Rodziny Salezjańskiej lub pracują na rzecz naszych dzieł. Inni poznali salezjanów poprzez ich programy wychowawcze, promocję ludzką i ewangelizację.

Poprzez świadectwo swojego życia chrześcijańskiego i pracy charytatywnej angażują się przez pewien konkretny okres czasu w ewangelizację, rozwój ludzki i zadania wychowawcze. Wielu z nich poprzez swoją profesjonalność i doświadczenie ubogaca jakość wychowawczą i promocyjną projektu salezjańskiego. Dzięki świeckiemu doświadczeniu życiowemu sprzyjają społecznemu i politycznemu wdrażaniu projektu. Swoim entuzjazmem i zapałem misyjnym wspierają cenny zaangażowanie misyjne wspólnoty salezjańskiej.

Większość tych dorosłych, włączając się w wolontariat, nie przeszła młodzieżowej drogi duszpasterskiej przygotowującej do niego. Dla nich właśnie inspektoria, bądź organizacja, która ich przyjmuje, musi zaprogramować plan formacji, odpowiedni do ich sytuacji, który pozwoli im dogłębnie poznać naturę wolontariatu salezjańskiego, przyswoić sobie postawy fundamentalne i przygotować się do pracy w pełnej współpracy ze wspólnotami salezjańskimi, aktywnie uczestnicząc w powierzonym im projekcie.

Owo zaangażowanie może stać się dla każdego dorosłego wolontariusza, jakikolwiek byłby jego status życiowy, szansą dojrzewania w powołaniu ludzkim i chrześcijańskim oraz wzrostu w duchu salezjańskim.

CZĘŚĆ DRUGA

REALIZACJA WOLONTARIATU SALEZJAŃSKIEGO

Trzy rozdziały, które tworzą tę drugą część, oferują kilka zasadniczych wskazówek, które powinny być odpowiednio dostosowane do różnych typów wolontariatu, zgodnie z cechami i wymaganiami każdego z nich.

Zadaniem poszczególnych inspektorii i organizacji salezjańskich jest wypracowanie konkretnego projektu wolontariatu, precyzując sposób dostosowania tych zasad i kryteriów do własnej rzeczywistości.

Rozdział 5

Wspólnotowy wymiar Wolontariatu Salezjańskiego

Wymiar wspólnotowy jest niezbędną wartością wolontariatu salezjańskiego: wzbogaca on wolontariusza, wspólnotę salezjańską oraz dane terytorium. Charakteryzuje się także stylem zaangażowania w edukację, przemianę społeczeństwa i budowę Kościoła: być znakami i budowniczymi komunii, dialogu, troski o integralny wzrost drugich, zgodnie z duchem rodzinnym przeżywanym przez Księdza Bosko.

Z tego względu, włączenie wolontariuszy we wspólnotę salezjańską i wychowawczo-duszpasterską przybiera kształt procesu preferującego formację, rozwój, przygotowanie i realizację posłannictwa wolontariusza.

5.1 Wspólnotowe doświadczenie wolontariusza

Wspólnotowe doświadczenie wolontariusza wyraża się i jest przeżywane na różnych poziomach:

• Wraz ze wspólnotą, która posyła

Wspólnota salezjańska przyjmuje i integruje w swoim życiu i działaniu osoby pragnące zaangażować się na rzecz wolontariatu, w celu przygotowania ich do przyszłego włączenia się w jego zadania. We wspólnocie kandydaci doświadczają i przyswajają sobie wartości pedagogii i duchowości salezjańskiej.

• Wraz ze wspólnotą salezjańską, która przyjmuje

Wolontariusze przyjmują ludzkie i ewangeliczne bogactwo, które odkrywają w przyjmującej ich wspólnocie salezjańskiej: powołanie do wychowania, pasja zbawienia młodych, braterstwo i styl rodzinny oraz życie charakteryzujące się praktyką rad ewangelicznych.

Ich obecność ubogaca wspólnotę salezjańską elementem młodzieńczości, czyniąc ją wrażliwszą na świat ludzi młodych oraz motywując ją swoim entuzjazmem apostolskim. Wolontariusze stają się w ten sposób bodźcem dla wspólnot salezjańskich i elementem odnowy do większej wierności charyzmatowi.

• Wraz ze wspólnotą wychowawczo-duszpasterską

Wolontariusze włączają się we wspólnotę wychowawczo-duszpasterską, podzielając z nią projekt wychowawczo-duszpasterski; sprzyjają w niej relacjom osobowym, współpracy i uczestnictwu; prezentują młodym i wychowawcom alternatywę życia opartą na bezinteresownym darze z siebie, na akceptacji i dowartościowaniu innych, na służbie, współpracy i solidarności.

• Pomiędzy samymi wolontariuszami

Relacje między wolontariuszami (tymi, którzy są włączeni w konkretną wspólnotę i tymi, którzy należą do różnych wspólnot tej samej inspektorii czy kraju) opierają się na wzorcu rodzinnym Księdza Bosko. Każdy wnosi własne bogactwo ludzkie i duchowe, aby stworzyć środowisko, w którym każdy czuje się przyjęty i wspierany w osobistym rozwoju. Dzieląc codzienne radości i cierpienia, czas wolny i pracę, wolontariusze dojrzewają w poczuciu braterstwa i przyjaźni. Akceptują się, szanują i kochają. Mają chwile konfrontacji, komunikacji, modlitwy, rozrywki, jak również odpoczynku i osobistego skupienia.

Wolontariusz utrzymuje również częsty kontakt z tymi, którzy go posłali, czy to ze wspólnotą salezjańską czy to z organizacją wolontariatu, do której przynależy.

5.2 Rodzaje włączania we wspólnotę przyjmującą

Wolontariusz powinien uświadomić sobie, że ducha wspólnotowego nabywa się cierpliwie, dzień po dniu. Dlatego akceptuje wysiłki, które są z tym związane, ucząc się kształtować relacje międzyludzkie.

Na tej drodze niezbędne są chwile refleksji i komunikacji, modlitwy indywidualnej i wspólnotowej, towarzyszenia i uwagi na osoby. Realizuje się to w różnych formach:

- wolontariusze, którzy żyją na własną rękę, ale dzielą z innymi wolontariuszami i wspólnotą salezjańską, oprócz pracy wychowawczej i apostolskiej, stałe momenty rodzinne, refleksję i modlitwę.

- wolontariusze, którzy żyją razem, ale mieszkają w innym miejscu niż wspólnota salezjańska, przeżywają regularne momenty rodzinne, chwile refleksji i modlitwy razem ze wspólnotą salezjańską, z którą współpracują.

- wolontariusze, którzy jako osoby świeckie żyją włączeni we wspólnotę salezjańską, dzieląc z nią życie codzienne z wyjątkiem momentów ściśle związanych z życiem zakonnym.

Konkretna forma zależy od licznych czynników, takich jak: okres trwania wolontariatu, dojrzałość uczuciowa i stan życiowy wolontariusza (kawaler/panna, zamężny/na, bezdzietny lub posiadający dzieci), liczba wolontariuszy w poszczególnej wspólnocie, obecność salezjanów lub ich brak (czy innych członków Rodziny Salezjańskiej), itd.

Sposób włączenia wolontariusza we wspólnotę salezjańską nie może być przypadkowy, lecz powinien być przedmiotem wcześniejszej, odpowiedniej i uważnej refleksji i dialogu pomiędzy wspólnotą czy organizacją, która go posyła, a tą, która go przyjmuje. Wymaga odpowiedniego przygotowania wspólnoty do przyjęcia wolontariusza, określenia jego roli i zadań w projekcie wychowawczo-duszpasterskim oraz pewnych konkretnych norm regulujących stosunki wzajemne, biorąc pod uwagę różne rodzaje powołania wolontariuszy i osób zakonnych. Te zasady, warunki, prawa i obowiązki należy jasno określić w pisemnym kontrakcie między ispektorią czy organizacją posyłającą wolontariusza, a inspektorią przyjmującą go, w zgodzie ze wspólnotą, w którą będzie włączony.

Bez względu na sposób włączenia i współpracy wolontariuszy we wspólnocie, powinna być szanowana i utrzymana tożsamość, spójność i nierozerwalność wspólnoty salezjańskiej jako wspólnoty zakonnej oraz świecki stan wolontariusza jako osoby nie konsekrowanej.

5.3 Rola wspólnoty posyłającej

Wspólnota salezjańska, tak lokalna jak inspektorialna, oraz organizacje promujące wolontariat salezjański, troszczą się o stopniowe włączanie wolontariusza w rzeczywistość wspólnoty i dzieł salezjańskich. Wymaga to odpowiednio przygotowanego procesu formacyjnego oraz częstych kontaktów ze wspólnotą salezjańską.

5.4 Rola salezjańskiej wspólnoty przyjmującej

Wspólnota salezjańska przyjmuje wolontariusza z wdzięcznością i otwartym sercem, sprzyja jego włączeniu się w projekt wychowawczo-duszpasterski wspólnoty, szanuje jego świecką tożsamość i korzysta z jego umiejętności i doświadczenia w pracy wychowawczej i apostolskiej, dając mu możliwość uczestnictwa i odpowiedzialności.

Wspólnota jest odpowiedzialna za formację i towarzyszenie wolontariuszowi, ustala podstawowe normy określające jego życie wspólnotowe i pracę apostolską.25 Stara się przekazać mu bogactwo duchowości salezjańskiej i styl posłannictwa młodzieżowego, zwłaszcza poprzez świadectwo. Nie zaniedbuje możliwości zaoferowania konkretnej propozycji powołaniowej – przyłączenia się do jednej z grup Rodziny Salezjańskiej.

Opcja życia konsekrowanego wymaga od salezjanów podejmowania inicjatywy budowania komunii i dawania świadectwa ewangelicznej radykalności poprzez dialog mogący zapewnić wychowawczą jakość doświadczenia wolontariatu.

5.5 Warunki służące pozytywnym relacjom między wolontariuszami i wspólnotą

Dla budowania pozytywnej relacji braterstwa, dzielenia się i współpracy między wolontariuszami a wspólnotą, niezbędne są następujące warunki:

• Wzajemne poznanie, zdolność przyjęcia i otwartość na dzielenie posłannictwa. Dar bezinteresownej służby wolontariusza wspólnota odwzajemnia wspaniałomyślnością przyjęcia go, zapewniając mu informację i komunikację wzajemną oraz ofiarując stałe momenty bezinteresownego bycia razem i dzielenia się życiem i wiarą.

• Uznanie i przyjęcie różnorodności wolontariuszy (wiek, opcje życiowe, kraj pochodzenia...) oraz różnorodności wspólnot salezjańskich i wychowawczo-duszpasterskich.

• Dzielenie projektu wolontariatu przez wspólnotę salezjańską i wspólnotę wychowawczą oraz projektu wychowawczo-duszpasterskiego wspólnoty przez wolontariusza. Wymaga to uznania roli osób świeckich, jasności w określaniu odpowiedzialności i obowiązków wolontariusza, okresowych spotkań programowania i weryfikacji razem ze wspólnotą salezjańską i wychowawczo-duszpasterską.

• Uwaga wychowawcza ze strony salezjanów w relacji z wolontariuszami: uznanie osobistego powołania każdego wolontariusza, poznanie jego drogi dojrzewania ludzkiego i religijnego, troska o jego formację i asymilację pedagogii i duchowości salezjańskiej, dyspozycyjność konkretnego salezjanina, odpowiedzialnego za wolontariuszy i towarzyszącego im...

• Dyspozycyjność do wzajemnej współpracy w celu promocji i sprzyjania wzrostowi wolontariatu lokalnego.

• Głębsza i bogatsza relacja pomiędzy SDB, CMW oraz innymi grupami RS, pozwalająca ubogacić relacje z wolontariuszami.

5.6 Przyjęcie wolontariuszy innych wyznań i religii oraz wolontariuszy poszukujących drogi do Boga

Wspólnota salezjańska przyjmująca wolontariuszy, którzy są niepraktykującymi chrześcijanami, osobami poszukującymi drogi do Boga czy przynależącymi do innych religii, powinna:

- przeżywać i okazywać wierność własnemu charyzmatowi i całości salezjańskiej propozycji wychowawczej;

- sprzyjać dialogowi życia poprzez przyjęcie pełne szacunku oraz szczere dzielenie wartości ludzkich i świeckich obecnych w Systemie Prewencyjnym;

- troszczyć się o dialog w działaniu, podzielając zaangażowanie na rzecz wychowania, rozwoju człowieka, sprawiedliwości i pokoju;

- pobudzać do dialogu na temat doświadczenia religijnego, które jest związane z dzieleniem się doświadczeniem modlitwy i poszukiwaniem Boga.26

Rozdział 6

Formacja wolontariuszy

Wolontariat salezjański jest prawdziwą szkołą życia, a jednocześnie owocem długiej i metodycznej drogi formacyjnej; jest jak wzrost długo i metodycznie uprawianej rośliny; jej ziarna rzuca się i pielęgnuje na drodze formacyjnej duszpasterstwa młodzieżowego, a wzrastają one na drodze specyficznej formacji przed i w czasie doświadczenia wolontariatu. A zatem potraktowanie go poważnie oznacza podjęcie solidnej drogi formacyjnej w naszych środowiskach i w różnych salezjańskich doświadczeniach wychowawczych poprzez motywacje i propozycje otwierające na:

- społeczny wymiar miłości;

- duchowość bezinteresownej i odpowiedzialnej służby;

- odważną wiarę w ludzi młodych, zdolną przygotować ich do życia w świecie, spragnionym solidarności i pomocy;

- włączanie w grupy, proponujące solidną drogę formacyjną;

- kontakt z tymi, którzy już przeżywają z godnością doświadczenie wolontariatu.

Właśnie poprzez te fundamentalne postawy rozpoczyna się proces formacyjny każdego typu wolontariatu, rozwijający się potem stopniowo na drogach formacji specyficznej, odpowiedniej dla poszczególnych typów wolontariatu.

6.1 Cele

Formacja w wolontariacie salezjańskim winna nauczyć wolontariusza skutecznego działania na polu wychowania i ewangelizacji młodzieży, zwłaszcza najuboższej, dając wkład w przemianę społeczeństwa zgodnie z duchem i posłannictwem Księdza Bosko.27

Aby osiągnąć ten zasadniczy cel, wolontariusz salezjański pracuje nad tym, aby stać się świadkiem wartości Królestwa Bożego, nauczycielem, promotorem i wychowawcą.

Aby świadczyć, musi on BYĆ, rozwijając postawy, które czynią go propozycyjnym:

- osobista spójność, pozwalająca stać się punktem odniesienia dla młodych;

- całkowite oddanie własnego życia i umiejętności, oparte na głębokich motywacjach, przeżywanych i współdzielonych;

- krytyczna świadomość połączona ze zdolnością do dialogu i rozeznawania;

- zdolność docenienia i dialogu z innymi kulturami i sposobami myślenia, życia i postępowania;

- zmysł wychowawczy i wrażliwość, pozwalające zrozumieć i wejść w syntonię z sytuacją młodzieży, przede wszystko najuboższej;

- otwartość na wiarę i chęć pogłębiania jej i dawania świadectwa.

Aby ukierunkowywać, powinien on WIEDZIEĆ, mając znajomość sytuacji społeczno-kulturowej, chrześcijańskiej/religijnej, salezjańskiej, a zwłaszcza:

- systemu społecznego, w jakim działa, ze wszystkimi jego zaletami, naruszeniami, problemami, itd.;

- oczekiwań i specyficznych potrzeb terytorium;

- języka i kultury, w której będzie pracować;

- norm regulujących jego własną relację z organizacją, w którą jest włączony.

Aby promować, powinien on WIEDZIEC JAK, nabywając umiejętności niezbędne do:

- działania zgodnego z kompetencjami i kwalifikacjami zawodowymi;

- korzystania z „narzędzi” interwencji i uczestnictwa odpowiednich do problemów i sytuacji ludzi młodych i wszystkich innych osób;

- współdziałania z innymi i pracy w sieci.

Aby wychowywać, powinien on UMIEĆ ANIMOWAĆ, posiadając kompetencje pedagogiczno-duszpasterskie służące:

- przyjęciu młodych, byciu z nimi i prowadzenia z nimi dialogu;

- wpajaniu dróg autorozwoju, poszerzając i wzmacniając możliwości osób do umiejętności działania we własnym kontekście i dokonywania coraz bardziej przemyślanych wyborów;

- uaktywnianiu współpracowników i pracowaniu z nimi w grupie;

- poznaniu zasad i technik animacji grupy i wspólnoty.

6.2 Treści

Treści związane z procesem formacji można podzielić na pięć obszarów:

• Obszar rozwoju motywacyjnego, w którym pogłębia się własną tożsamość ludzką i chrześcijańską/religijną w kontekście pracy wychowawczej i rozwijają się fundamentalne treści itinerarium ewangelizacji i wychowania do wiary.

• Obszar poznania i formacji salezjańskiej: zmierza do ofiarowania wystarczającej znajomości Zgromadzenia Salezjańskiego, Rodziny Salezjańskiej i tego, co robią salezjanie; wprowadzenie w system wychowawczo-duszpasterski Księdza Bosko i w zasady funkcjonowania domu/dzieła salezjańskiego.

• Obszar kompetencji technicznych: odnosi się do znajomości i kompetencji związanych z rodzajem realizowanej służby czy działalności; aspekty administracyjne, prawne i skarbowe niezbędne w sektorze, w jakim się pracuje; kompetencje dotyczące projektu i weryfikacji programów, itd.

• Obszar kompetencji komunikacyjnych i zdolności relacjonalnych, tu mieści się pytanie formacyjne dotyczące komunikacji, znajomości języka i kultury danego miejsca, sposobu przeżywania konfliktów międzyludzkich, umiejętności pracy w grupie i zdolności dostrzegania własnych potrzeb (jako grupy i jako organizacji); od strony ściśle organizacyjnej, w skład tego obszaru wchodzą także zdolności i kompetencje (umieć działać i umieć być) związane z zarządzaniem wewnętrznymi zasobami ludzkimi.

• Obszar umiejętności działania w społeczeństwie, który tworzą treści formacyjne dotyczące tożsamości i szerzenia wolontariatu, nabywania zdolności odczytywania potrzeb wspólnoty i użytkowników, zdolność konfrontacji i działania we współpracy z innymi członkami wspólnoty, innymi organizacjami wolontariatu oraz organizmami, stowarzyszeniami czy instytucjami społecznymi działającymi na miejscu. W tym obszarze ważne jest również ofiarowanie młodym wolontariuszom możliwości edukacji międzykulturowej i tej o charakterze światowym, aby stali się skutecznymi działaczami wychowania na rzecz rozwoju w ojczyźnie czy poza nią, promotorami kultury pokoju i solidarności międzynarodowej, także w czasie ich posługi wolontariackiej.

6.3 Kryteria metodologiczne

Proces formacji wolontariuszy salezjańskich dokonuje się w oparciu o następujące kryteria:

- czas jego trwania i jego treści zależą od typu wolontariatu i jego trwania: Inspektorie i organizacje przyjmujące i przygotowujące wolontariuszy powinny dostosować je sytuacji wolontariusza i zadań, jakie zostaną mu powierzone;

- dokonuje się jako stopniowa droga wzrostu osobistego poprzez konkretne itinerarium, złożone z momentów refleksji, praktycznych doświadczeń i weryfikacji, które pozwolą wolontariuszowi stać się protagonistą własnej formacji i unikać pokusy zbytniego przyspieszania dróg formacyjnych;

- realizuje się w zwyczajnym życiu rodzinnym, wspólnotowym i grupowym, co pomaga uniknąć ryzyka przekazania jedynie treści teoretycznych i „rzeczy do zrobienia”, oraz zapewni pogłębienie osobistych motywacji kierujących codziennymi wyborami;

- ułatwia inkulturację wolontariusza w środowisko, gdzie będzie posłany, poprzez poznanie życia, języka, bogactw i problemów tamtejszej rzeczywistości, a także ułatwi mu otwartość na inne kultury; dotyczy to w szczególny sposób wolontariatu międzynarodowego;

- pogłębia wiarę wolontariusza i ukierunkowuje go na chrześcijański wybór powołaniowy w życiu świeckim, w kapłaństwie czy w życiu konsekrowanym, zwracając szczególna uwagę na propozycję powołaniową w Rodzinie Salezjańskiej;28

- zapewnia systematyczne towarzyszenie osobiste, co pozwala na głęboką znajomość wolontariusza i jego motywacji, i pomoże w personalizacji propozycji formacyjnych, nie ograniczając się jedynie do kursów zbiorowych, spotkań grupowych czy kontaktu listownego;

- zachęca do formacji permanentnej, która rozwinie stałość w postawie daru i wzrostu własnej opcji powołaniowej, wykluczając czynienie z wolontariatu drobnego epizodu życiowego.

Jak to już zostało wcześniej powiedziane,29 osoby, które pochodzą ze środowisk spoza DM, należałoby stopniowo włączyć w rzeczywistość salezjańską, pozwalając im uczestniczyć w projekcie jakiejś wspólnoty salezjańskiej przez dłuższy okres czasu, zanim zostaną posłani jako wolontariusze.

6.4 Środki formacyjne

Wśród różnych środków odpowiednich dla formacji wolontariuszy podkreślamy szczególnie:

• Itineraria (drogi) formacyjne, które pomagają wolontariuszom osiągnąć w sposób stopniowy i zgodnie z własnym rytmem i możliwościami osoby, przewidziane cele formacyjne. Stąd promuje się kursy, dni skupienia, konferencje, spotkania i doświadczenia praktyczne.

• Towarzyszenie osobiste, duchowe i zawodowe, które pomaga wolontariuszowi w procesie jego dojrzewania osobistego i powołaniowego, w jego włączeniu się w wybrany projekt i w ocenę rezultatów.

• Grupę, do której przynależy wolontariusz, a która ofiaruje mu:

- chwile przyjacielskich spotkań służących dzieleniu się uczuciami, projektami, radością, świętami, zajęciami różnego rodzaju;

- czas poświęcony formacji, poprzez konferencje, refleksje, celebracje, dni skupienia, itd.;

- okazje do ćwiczenia umiejętności przewodzenia, różnych form współpracy;

- możliwość konkretnych posług na rzecz promocji ludzkiej i ewangelizacji;

- animację misyjną;

- krótkoterminowe doświadczenia w krajach ubogich, w Inspektorii czy w ojczyźnie, wyjazdy wakacyjne…

• Wspólnota salezjańska

Wolontariusz przechodzi formację we współdziałaniu ze wspólnotą salezjańską. Ma w niej kontakt z doświadczeniem Księdza Bosko, uczy się być wspaniałomyślnym i kochać Boga i młodych „sercem oratoryjnym”.

Wspólnota lokalna, która posyła:

- pobudza kandydata do solidarności, bezinteresowności i odpowiedzialności;

- podtrzymuje wolontariusza w czasie jego posługi;

- gwarantuje wystarczające przygotowanie kandydata do pracy i życia wspólnotowego;

- pomaga w ponownym włączeniu się w życie po powrocie.

Wspólnota lokalna, która przyjmuje:

- pomaga wolontariuszowi włączyć się w projekt wspólnotowy;

- podtrzymuje go w jego pracy;

- włącza go we wspólnotę wychowawczą i terytorium, w którym działa;

- towarzyszy w jego procesie formacyjnym na poziomie kulturowym, pedagogicznym i duchowym.

Wspólnota inspektorialna, jako pierwsza odpowiedzialna za posłannictwo salezjańskie na danym terenie, włącza wolontariat we własny projekt wychowawczo-duszpasterski, nakreślając drogę formacyjną i zapewniając obecność formatorów.

• Organizacje wolontariatu

Salezjańskie organizacje wolontariatu biorą na siebie odpowiedzialność za formację i przygotowanie swoich wolontariuszy, zapewniają im odpowiednie informacje i środki niezbędne do realizacji ich posługi, promują współpracę z innymi wolontariatami, głównie kościelnymi i salezjańskimi, które wspierają działania wolontariatu na różnych poziomach.

6.5 Podstawowe etapy formacji wolontariatu

W porządku chronologicznym można wyodrębnić następujące etapy formacji wolontariusza:

- formacja zgodnie z sytuacją wolontariusza i rodzajem wolontariatu, do jakiego jest przeznaczony;

- bezpośrednie przygotowanie do posłania, które powinno zakończyć się celebracją wspólnotową;

- formacja w trakcie posługi, animowana przez wspólnotę, do której został posłany;

- ocena doświadczenia po powrocie;

- ponowne włączenie się wolontariusza we własne środowisko.

Rozdział 7

Animacja Wolontariatu Salezjańskiego

Wolontariat jest już obecny w życiu i dokumentach wielu inspektorii. Propozycja wolontariatu jest konkretnym sposobem realizacji tego, co zostało zawarte w Konstytucjch SDB: „...staramy się rozbudzać w nich (ludziach młodych) przekonanie i umiłowanie wartości autentycznych, które ich ukierunkowują do dialogu i do służby.”30

A zatem wolontariat jest propozycją wychowawczą, która przyciąga ludzi młodych, pozwalając im doświadczać i dojrzewać w zdolności poświęcenia siebie oraz ukierunkowując ich na proces rozeznawania i wybór powołaniowy. Z tego względu DM wraz z sektorem animacji misyjnej jest głównym odpowiedzialnym za rozwijanie w swoim projekcie wychowawczo-duszpasterskim wartości wolontariatu i szerzenia pośród nastolatków i młodzieży posługi wolontariackiej. Jest to pierwszy i zasadniczy poziom animacji.

Jednakże ważne jest również to, aby pobudzać w inspektoriach powstawanie grup i organizacji wolontariatu, które promować będą konkretne propozycje wolontariackie. Dlatego też 24. Kapituła Generalna podkreśla, aby każda inspektoria „opracowała plan inspektorialny, który zgodnie z ukierunkowaniami dokumentu „Wolontariat i Posłannictwo Salezjańskie”, zawierać będzie konkretną propozycję do włączenia w projekt wychowawczo-duszpasterski, czy to dotyczącą przygotowania wolontariuszy, towarzyszenia im w trakcie trwania ich posługi, czy też przyjęcia ich i oceny po powrocie.”31

W świetle doświadczenia tych lat i dla ukierunkowania Inspektorii na drodze promocji wolontariatu salezjańskiego, oferujemy niektóre strategie animacji i kierownictwa, wymagające ścisłej koordynacji i współpracy między DM, Animacją Misyjną i salezjańskimi organizacjami wolontariatu jednej lub kilku inspektorii.

7.1 Na poziomie lokalnym

Lokalna wspólnota salezjańska jest główną odpowiedzialną za posłannictwo salezjańskie na danym terytorium, a zatem również za działający tam wolontariat salezjański.

A zatem wspólnota lokalna powinna:

- znać i podzielać naturę, tożsamość i metodologię wolontariatu salezjańskiego;

- wypracować projekt wolontariatu i zapewnić mu ciągłość;

- być otwartą na przyjęcie tych, którzy pragną realizować doświadczenie wolontariatu, zarówno w kraju jak i zagranicą, stwarzając środowisko, w którym będą mogli żyć i doświadczać ducha salezjańskiego oraz podzielać misję wspólnotową;

- współpracować w formacji, towarzyszeniu i duchowej animacji wolontariuszy we własnym dziele, nie zaniedbując możliwości przedstawienia konkretnej propozycji powołaniowej w ramach jednej z grup Rodziny Salezjańskiej;

- towarzyszyć wolontariuszom powracającym z zagranicy, ofiarując im serdeczne przyjęcie, ale również konkretną pomoc w ich ponownym włączeniu się w środowisko zawodowe, społeczne i kościelne;

- wspierać lokalnego odpowiedzialnego za wolontariat, a także wszystkie inicjatywy zmierzające do poszerzania przestrzeni wychowawczych, w które wolontariusze będą mogli współodpowiedzialnie się włączyć.32

Dyrektor, jako animator wspólnoty, powinien pobudzać odpowiedzialnych za Duszpasterstwo Młodzieżowe do promowania wartości wolontariatu i włączać wspólnotę salezjańską oraz wychowawczo-duszpasterską w poznanie i przyjęcie wolontariuszy.

Lokalny odpowiedzialny za wolontariat: korzystne jest wyznaczyć jednego ze współbraci na lokalnego odpowiedzialnego za wolontariat. W ścisłej współpracy z lokalnym odpowiedzialnym za duszpasterstwo młodzieżowe, podejmuje on następujące zadania:33

• Promuje wolontariat, to znaczy:

- w porozumieniu z dyrektorem, informuje wspólnotę salezjańską i wychowawczo-duszpasterską, włączając je coraz bardziej;

- uwrażliwia opinię publiczną na możliwości wolontariatu poprzez dostępne formy komunikacji społecznej;

- współpracuje z salezjańską organizacją wolontariatu w Inspektorii czy Regionie, w celu promowania go i troski o tych, którzy pracują na danym terenie;

- w jedności z innymi organizacjami wychowawczymi przekazuje tę wrażliwość we wszystkich środowiskach młodzieżowych, pobudzając zainteresowanie młodych wolontariatem.

• Sprzyja wspólnotowemu doświadczeniu wolontariuszy:

- dba o doświadczenie salezjańskiego ducha rodzinnego wśród nich, z salezjanami i innymi współpracownikami, poprzez codzienne wychowanie do akceptacji osób, pracowania razem, komunikowania życia i współdzielenia wiary;

- promuje – w różnych formach w zależności od typu wolontariatu – uczestnictwo i współodpowiedzialność wewnątrz wspólnoty wychowawczo-duszpasterskiej.

• Dba o formację kandydatów na wolontariuszy, to znaczy:

- pielęgnuje relacje z kandydatami na wolontariuszy i zapewnia im szczególne towarzyszenie;

- pomaga wolontariuszom dojrzewać w ich życiowym powołaniu, czy to jako osób świeckich zaangażowanych w Kościele i w Rodzinie Salezjańskiej, czy to w życiu zakonnym lub kapłańskim;

- współpracuje w selekcji kandydatów i ich formacji, w porozumieniu z organizacją wolontariatu i odpowiedzialnym inspektorialnym;

- utrzymuje kontakt z rodzinami kandydatów.

• Wspiera młodzież powracającą z doświadczenia wolontariatu, to znaczy:

- przyjmuje ich i towarzyszy po bratersku na drodze ponownego włączenia się w zwykłe życie;

- pomaga im krytycznie spojrzeć na przeżyte doświadczenie;

- sprzyja ich integracji w grupy, stowarzyszenia i wspólnoty, żyjące wartościami wolontariatu;

- proponuje im współpracę na rzecz szerzenia wolontariatu salezjańskiego oraz formacji i animacji innych wolontariuszy. 34

7.2 Na poziomie inspektorialnym

Inspektor wraz z Radą Inspektorialną jest pierwszym odpowiedzialnym za DM i Animację Misyjną w Inspektorii, a co za tym idzie, także za wolontariat salezjański.

Każda Inspektoria, na czele z Inspektorem, dokonuje konkretnych wyborów dotyczących wolontariatu salezjańskiego poprzez plan inspektorialny włączony w inspektorialny projekt wychowawczo-duszpasterski; pomaga współbraciom i wspólnotom uznać ważność wolontariatu w posłannictwie salezjańskim; zapewnia ciągłość projektów wolontariatu.35

• Inspektor wraz ze swoją Radą:

- analizuje i zatwierdza konkretne projekty wolontariatu, dbając o ich włączenie w inspektorialny projekt wychowawczo-duszpasterski;

- gwarantuje dyspozycyjność SDB odpowiedzialnych za wolontariat oraz niezbędne wsparcie finansowe;

- dokonuje refleksji na temat doświadczeń wolontariatu w Inspektorii i ocenia ich skuteczność duszpasterską.

Animacja i koordynacja wolontariatu salezjańskiego na poziomie inspektorialnym powierzana jest inspektorialnemu odpowiedzialnemu za wolontariat salezjański, którego wspiera grupa ekspertów i doradców; osoba ta należy do inspektorialnej ekipy Duszpasterstwa Młodzieżowego. Jej zadania to:

• Rozpowszechnia wolontariat:

- uwrażliwia SDB i wspólnoty na wartości wolontariatu, uświadamia im ważność i przybliża naturę wolontariatu salezjańskiego;

- sprzyja pozytywnym kontaktom wolontariuszy ze wspólnotami salezjańskimi oraz poznaniu i podzielaniu projektów wolontariatu przez różne grupy i organizację istniejące w Inspektorii;

- promuje propozycję wolontariatu salezjańskiego we wspólnocie wychowawczo-duszpasterskiej oraz w grupach i stowarzyszeniach Salezjańskiego Ruchu Młodzieżowego; uprzywilejowanym środowiskiem dla tej propozycji są oratoria - centra młodzieżowe i dzieła społeczne;

- utrzymuje relacje i współpracę z państwowymi i kościelnymi organizmami wolontariatu.

• Dba o formację wolontariuszy:

- daje wkład w plan inspektorialny dotyczący formacji w wolontariacie;

- towarzyszy w procesie wyboru i przygotowania wolontariuszy;

- dba o bezpośredni i osobisty kontakt z wolontariuszami;

- ukierunkowuje włączenie wolontariuszy w konkretny projekt, biorąc pod uwagę zarówno przygotowanie, kwalifikacje, poziom dojrzałości kandydatów, jak i potrzeby miejsca oraz możliwości przyjęcia wolontariuszy przez wspólnotę;

- towarzyszy wolontariuszom, kiedy rozpoczynają i wykonują swoją posługę, odwiedza ich, jeśli to możliwe, jest odpowiedzialny za podpisanie kontraktu pomiędzy wolontariuszami i wspólnotami, które ich przyjmują.

• Koordynuje wolontariat na poziomie inspektorialnym:

- animuje i koordynuje lokalnych odpowiedzialnych za wolontariat;

- jest punktem odniesienia i jedności dla wolontariuszy i organizacji wolontariatu;

- co jakiś czas odwiedza wspólnoty przyjmujące wolontariuszy;

- zapewnia bogatą i przejrzystą komunikację pomiędzy inspektorią/organizacją posyłającą wolontariuszy a inspektorią/organizacją przyjmującą wolontariuszy;

- dba o nieustanny przepływ informacji oraz koordynację z ekipą DM, delegatem ds. RS i Misji oraz Inspektorem i jego Radą;

- dba o uaktualnione archiwum kandydatów, wolontariuszy i powracających z wolontariatu.

• Wspiera tych, którzy powracają z doświadczenia wolontariatu:

- utrzymuje kontakt z nimi oraz pomaga w ewentualnym włączeniu się ich, w sensie powołania, w społeczeństwo i Kościół, a w szczególności w Rodzinę Salezjańską;

- pomaga im spojrzeć krytycznie na przeżyte doświadczenie oraz jakby na nowo zaprojektować swoje życie w świetle tej nowości, którą odnajdują w sobie samych i w środowisku, które na nowo ich przyjmuje;

- sprzyja włączaniu tych, którzy wracają, w ekipę osób wspierających doświadczenie wolontariatu, współpracujących w formacji młodych wolontariuszy, szerzących kulturę wolontariatu;

- sprzyja kontaktom ze wspólnotą, w której wolontariusze pracowali, zapewniając tym samym ciągłość doświadczenia.36

7.3 Na poziomie międzyinspektorialnym, krajowym i „regionu salezjańskiego”

Inspektorialni odpowiedzialni pochodzący z tego samego kraju czy grupy Inspektorii ustalają pewien plan, jednocząc kryteria, współpracując w formacji wolontariuszy, dzieląc się informacjami i materiałami pomocniczymi, prowadząc wspólną refleksję. Tworzą także sieć i bazę danych, dotyczącą zarówno wolontariuszy jak i miejsc, gdzie byliby potrzebni.

7.4 Na poziomie światowym

Na poziomie Zgromadzenia odpowiedzialność za rozpowszechnianie i animację wolontariatu dzielą dwa sektory: Dykasterium ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego i Dykasterium ds. Misji

Na poziomie całego Zgromadzenia wyznacza się jedną osobę, która koordynuje wszystkie formy wolontariatu. Realizuje ona swoje zadania mając punkt odniesienia w Radcach ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego i Misji. W szczególności:

- kontroluje rozwój wolontariatu salezjańskiego w jego różnorakich formach;

- animuje refleksję i studium dotyczące wolontariatu;

- koordynuje różne rzeczywistości i organizacje istniejące w Inspektoriach i Regionach, zwłaszcza salezjańskie organizacje pozarządowe promujące wolontariat;

- dba w szczególny sposób o jakość propozycji formacyjnych wolontariuszy;

- troszczy się o tworzenie bazy danych Zgromadzenia, zarówno wolontariuszy jak i miejsc wolontariatu;

- rozpowszechnia w szczególny sposób wolontariat typowo misyjny ad gentes;

- poszukuje wsparcia finansowego dla promocji wolontariatu poprzez odpowiednie projekty.

7.5 Salezjańskie organizacje pozarządowe wolontariatu

Pośród różnych form organizacji wolontariatu salezjańskiego istnieją salezjańskie organizacje pozarządowe ONG, które rozpowszechniają wolontariat salezjański w kontekście społecznym, międzynarodowym i misyjnym.

Są to stowarzyszenia nienastawione na zysk, uznane w państwie, promujące sprawiedliwość społeczną, równość, rozwój i obronę praw człowieka, bez więzów instytucjonalnych w odniesieniu do rządów i ich polityki. Ich działanie jest profesjonalne, a poprzez właściwe projekty starają się sprawnie i skutecznie odpowiadać na naglące potrzeby społeczeństwa.

Salezjańskie ONG promują i podtrzymują w środowisku Zgromadzenia i Rodziny Salezjańskiej:

- wychowanie do wymiaru światowego, do solidarności i współpracy między narodami;

- kampanie uwrażliwiające na sprawiedliwość społeczną, równość, rozwój i promowanie praw człowieka w sieci z innymi stowarzyszeniami tego sektoru;

- programowanie, finansowanie i realizację projektów edukacyjnych, rozwoju ludzkiego i społecznego ludzi młodych i ubogich, w szczególności zepchniętych na margines społeczny w krajach na drodze rozwoju;

- wybór, formację, posłanie i towarzyszenie wolontariuszom.

W realizacji tych celów pożądane jest, aby salezjańskie ONG pracowały w ścisłym kontakcie między sobą, podzielając projekty i współpracując na rzecz promocji, formacji i wsparcia grup i projektów wolontariatu w Inspektoriach i Regionach.

Do salezjańskich ONG należy:

- współpraca z inspektorialnymi delegatami ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego i Misji w wychowaniu do ducha wolontariatu i w promocji wolontariatu inspektorialnego i krajowego;

- promowanie wyboru, formacji i towarzyszenia wolontariuszom, w szczególności tym, którzy zaangażowani są w wolontariat międzynarodowy i misyjny;

- zapewnienie wolontariuszom zaangażowanym w projekty wolontariatu międzynarodowego odpowiednich warunków prawnych, finansowych i pracowniczych zgodnie z ich sytuacją i statusem życiowym;

- ustalanie z Inspektoriami i wspólnotami przyjmującymi wolontariuszy umowy określającej normy, warunki, prawa i obowiązki wolontariuszy, organizacji posyłającej oraz Inspektorii i wspólnoty przyjmującej;

- ułatwianie szerszej komunikacji i „sieci” między nimi i z innymi inspektorialnymi organizacjami wolontariatu salezjańskiego, sprzyjając wymianie informacji, materiałów formacyjnych, programów, itd.

PODSUMOWANIE

Poświęcając szczególną uwagę wolontariatowi, uznajemy wraz z Kościołem i Zgromadzeniem, iż jest on „znakiem czasów”, pozwalającym patrzeć z ufnością w przyszłość. Przyjmujemy go jako bodziec do wierności Księdzu Bosko, który zawsze doceniał wolontariuszy świeckich w służbie posłannictwa młodzieżowego. Angażujemy się w realizację projektu wolontariatu ciepło przyjętego przez KG24, jako silny znak współpracy między salezjanami i świeckimi dla realizacji posłannictwa salezjańskiego. Podejmujemy wyzwanie, pamiętając o Mamie Małgorzacie, która u boku Księdza Bosko w Oratorium na Valdocco, jako pierwsza realizowała prawdziwy wolontariat, oraz o wielu młodych, którzy, jak Dominik Savio, doświadczyli wartości i ducha wolontariatu salezjańskiego.

Słowa Jana Pawła II z okazji Międzynarodowego Roku Wolontariatu stanowią uroczyste potwierdzenie naszej drogi:

„Działalność wolontariatu prowadzi do doświadczenia, że człowiek w pełni realizuje się wyłącznie wtedy, gdy kocha i daje siebie innym.

Poprzez miłość do Boga i miłość do braci chrześcijaństwo uwalnia całą swą moc, która czyni ludzi wolnymi i ich zbawia. Miłość jest najwspanialszą formą ewangelizacji, ponieważ, odpowiadając na potrzeby ciała, objawia ludziom miłość Boga, Opiekuna i Ojca, nieustannie troszczącego się o wszystkich. […] Działając w wolontariacie chrześcijanin staje się świadkiem tej Boskiej miłości, głosi ją i poprzez gesty odważne i profetyczne ją uwidacznia. […]

Zarówno, gdy chodzi o projekty na małą skalę, jak i o wielkie przedsięwzięcia, wolontariat w każdym przypadku powinien być szkołą życia, zwłaszcza dla ludzi młodych, przyczyniając się do ich wychowania w kulturze solidarności i otwartości, w gotowości do dania daru z siebie.

Iluż wolontariuszy poprzez odważne zaangażowanie się na rzecz bliźnich dochodzi do odkrycia wiary! Chrystus, który zachęca, aby służyć Mu w ubogich, przemawia do serca tego, kto staje się ich sługą. Pozwala doświadczyć radości miłości bezinteresownej, miłości, która jest źródłem prawdziwego szczęścia.

Drodzy bracia i siostry, którzy współtworzycie tę «armię» pokoju obecną w każdym zakątku ziemi, jesteście znakiem nadziei w naszych czasach. Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z brakiem nadziei i cierpieniem, otwieracie niewyczerpane źródła poświęcenia, dobroci posuniętej aż do heroizmu, które wypływają z ludzkiego serca.”37

SKRÓTY

K Konstytucje Towarzystwa Św. Franciszka Salezego

KG Kapituła Generalna

CFL Christifideles Laici, Adhortacja Apostolska Jana Pawła II O powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie

CMW Córki Maryi Wspomożycielki (siostry salezjanki)

GS Gaudium et Spes, Konstytucja duszpasterska O Kościele w świecie współczesnym (dokument Soboru Watykańskiego II)

SRM Salezjański Ruch Młodzieżowy

DM Duszpasterstwo Młodzieżowe

ONG Organizacja Pozarządowa

RM Redemptoris missio, Encyklika Jana Pawła II O stałej aktualności posłania misyjnego

RS Rodzina Salezjańska

SRS Sollicitudo Rei Socialis, Encyklika Jana Pawła II