Authority-Obedience_pl :: Ratio

Expand document

Collapse document

Authority-Obedience_pl

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

Authority-Obedience_pl

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

CONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO

I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO

POSŁUGA WŁADZY

I POSŁUSZEŃSTWO

Faciem tuam, Domine, requiram

Instrukcja

WPROWADZENIE

« Okaż Twe pogodne oblicze, abyśmy doznali zbawienia »

(Ps 80,4)

Życie konsekrowane świadectwem poszukiwania Boga

1. « Faciem tuam, Domine, requiram »: Szukam, o Panie, Twojego oblicza

(Ps 27,8). Człowiek, będący pielgrzymem w poszukiwaniu sensu życia,

zanurzony w wielkiej tajemnicy otaczającego go świata, w istocie szuka,

choć często nieświadomie, oblicza Pana. « Daj mi poznać drogi Twoje,

Panie, i naucz mnie Twoich ścieżek! » (Ps 25,4): nikt nie zdoła

kiedykolwiek wymazać z serca osoby ludzkiej tęsknoty za Tym, o którym

mówi Biblia: « On jest wszystkim » (Syr 43,27) i dróg dojścia do Niego.

Życie konsekrowane, powołane do tego, by w Kościele i w świecie czynić

widzialnymi charakterystyczne przymioty Jezusa – dziewictwo, ubóstwo i

posłuszeństwo,1 – rozkwita na gruncie poszukiwania oblicza Pana i drogi

prowadzącej do Niego (por. J 14,4-6). To poszukiwanie prowadzi do

doświadczenia pokoju ducha – « Bo wola Pana to nasza pogoda » 2 i

stanowi przedmiot codziennego wysiłku, gdyż Bóg jest Bogiem i nie

zawsze Jego drogi i Jego myśli są naszymi drogami i naszymi myślami

(por. Iz 55,8). Osoba konsekrowana daje więc radosne, a zarazem

naznaczone trudem świadectwo o nieustannym poszukiwaniu woli Bożej i

dlatego korzysta ze wszystkich możliwych środków, które jej pomagają

poznać wolę Bożą i będą podporą w jej wypełnianiu.

W tym odnajduje swój sens także wspólnota zakonna, komunia osób

konsekrowanych, które zobowiązują się do wspólnego szukania i

pełnienia woli Bożej: wspólnota braci czy sióstr z różnorodnością zadań,

ale z tym samym celem i taką samą żarliwością. Dlatego choć wszyscy we

wspólnocie są powołani do szukania tego, co podoba się Bogu i do

posłuszeństwa Jemu – niektórzy są powołani do wypełniania, na ogół

czasowo, specjalnego zadania bycia znakiem jedności i przewodnikiem w

poszukiwaniu wspólnotowym oraz w osobistym i wspólnotowym

1.2 Page 2

▲back to top

wypełnianiu woli Bożej. I to jest właśnie posługa władzy.

Droga wyzwolenia

2. Kultura społeczeństw zachodnich, silnie skoncentrowana na jednostce,

przyczyniła się do rozpowszechnienia wartości szacunku dla godności

osoby ludzkiej, sprzyjając pozytywnie jej swobodnemu rozwojowi i

autonomii.

To uznanie godności ludzkiej stanowi jedną z najbardziej znaczących cech

współczesności, a jednocześnie jest opatrznościową okolicznością, która

domaga się nowych sposobów rozumienia władzy i relacji z nią, nie

zapominając jednocześnie, że gdy wolność usiłuje przekształcić się w

samowolę, a autonomia osoby w niezależność od Stwórcy i od więzi z

innymi, wówczas stajemy w obliczu bałwochwalstwa, które nie powiększa

wolności, ale zniewala.

Osoby wierzące w Boga Abrahama, Izaaka, Jakuba, w Boga Jezusa

Chrystusa, nie mogą w tych przypadkach nie podjąć drogi osobistego

wyzwolenia od wszelkiego cienia bałwochwalstwa. Jest to droga, dla

której stymulującym wzorem może być biblijne doświadczenie Wyjścia:

wędrówka wyzwolenia, która od przylgnięcia do popularnego stylu

myślenia prowadzi do wolności wynikającej z przylgnięcia do Pana oraz

od przyjęcia jednostronnych kryteriów oceny prowadzi do poszukiwania

dróg, które zanurzają w komunii z Bogiem żywym i prawdziwym.

Obłok Ducha Bożego, jasny i ciemny, przewodzi wędrówce Wyjścia, i

jeśli nawet czasami wydaje się zanikać na drogach bez sensu, jej celem

jest uszczęśliwiająca zażyłość w sercu Bożym: « Niosłem was na

skrzydłach orlich i przywiodłem was do Mnie » (Wj 19, 4). Grupa

niewolników odzyskuje wolność, by stać się ludem świętym, który zna

radość wolnej służby Bogu. Wydarzenia Wyjścia są paradygmatem, który

towarzyszy całym dziejom biblijnym i jawi się jako profetyczna

antycypacja ziemskiego życia Jezusa. Jezus z kolei wyzwala z niewoli

przez posłuszeństwo opatrznościowej woli Ojca.

Adresaci, cel i zakres dokumentu

3. Kongregacja ds. Instytutów życia konsekrowanego i Stowarzyszeń

życia apostolskiego na swym ostatnim Zgromadzeniu ogólnym, które

odbyło się w dniach 28-30 września 2005 r., skupiła swą uwagę na kwestii

sprawowania władzy i na posłuszeństwie w życiu konsekrowanym.

Uznano, że temat ten domaga się pogłębionej refleksji, zwłaszcza z racji

przemian, jakie w ostatnich latach dokonały się w Instytutach i

wspólnotach, jak również w świetle wskazówek zawartych w

najnowszych dokumentach magisterium Kościoła o odnowie życia

konsekrowanego.

Niniejsza Instrukcja, będąca owocem wspomnianego Zgromadzenia

ogólnego i dalszej refleksji tej Dykasterii, jest skierowana do członków

Instytutów życia konsekrowanego, którzy prowadzą życie braterskie we

wspólnocie, czyli do tych wszystkich, mężczyzn i kobiet, którzy należą do

1.3 Page 3

▲back to top

Instytutów zakonnych i Stowarzyszeń życia apostolskiego. Tym niemniej

również inne osoby konsekrowane, w zależności od ich stylu życia, mogą

czerpać z niej pożyteczne wskazania. Tym to wszystkim osobom,

powołanym do świadczenia o prymacie Boga przez dobrowolne

posłuszeństwo Jego świętej woli, dokument ten pragnie być pomocą i

zachętą, w radosnym przeżywaniu własnego ,,tak” wypowiedzianego

Panu.

Podejmując temat niniejszej Instrukcji, jesteśmy świadomi, że liczne są

jego konsekwencje i że dziś, w rozległej rzeczywistości życia

konsekrowanego, występuje nie tylko wielkie bogactwo projektów

charyzmatycznych i zaangażowania misyjnego, ale też pewna rozmaitość

stylów zarządzania i praktyki posłuszeństwa, różnorodność często

wynikająca z wpływu różnych kontekstów kulturowych.3 Ponadto,

powinny być wzięte pod uwagę różnice które charakteryzują, także w

wymiarze psychologicznym, wspólnoty żeńskie i wspólnoty męskie.

Należałoby też wziąć pod uwagę nowe problemy, jakie stawiają

sprawowaniu władzy liczne formy współpracy misyjnej, szczególnie ze

świeckimi. Zróżnicowany sposób w jaki w różnych Instytutach postrzega

się znaczenie władzy lokalnej czy centralnej warunkuje również brak

jednolitości w określeniu sposobów sprawowania władzy i przeżywania

posłuszeń

stwa. Nie należy też zapominać, że tradycja życia konsekrowanego

najwyższą władzę Instytutu 4 upatruje zazwyczaj w “synodalnej” figurze

Kapituły generalnej (albo zebrań analogicznych), do której wszyscy

członkowie, począwszy od przełożonych, winni się odwoływać.

Powyższe uwagi trzeba uzupełnić stwierdzeniem, że w ostatnich latach

zmienił się sposób odczuwania i przeżywania władzy i posłuszeństwa,

zarówno w Kościele jak i w społeczeństwie. Wynika to między innymi z:

uświadomienia sobie wartości każdej osoby, jej powołania i jej darów

intelektualnych, uczuciowych i duchowych oraz jej wolności i zdolności

do nawiązywania relacji; centralnego miejsca duchowości komunii 5 i

dowartościowania środków, dzięki którym można lepiej ją przeżywać;

innego, mniej indywidualistycznego, sposobu rozumienia misji, dzielonej

ze wszystkimi członkami ludu Bożego, z wynikającymi z tego formami

konkretnej współpracy.

Biorąc jednak pod uwagę niektóre elementy obecnego wpływu

kulturowego, należy pamiętać, że dążenie do samorealizacji może znaleźć

się niekiedy w konflikcie z projektami wspólnotowymi; że szukanie

osobistego zadowolenia zarówno duchowego jak i materialnego, może

utrudniać całkowite oddanie się na służbę wspólnej misji; że zbyt

subiektywne ujęcia charyzmatu i posługi apostolskiej mogą osłabiać

współpracę i braterskie dzielenie się.

Niewykluczone, że w niektórych środowiskach biorą górę problemy

przeciwstawne, uwarunkowane wizją relacji skłaniających się bardziej ku

kolektywizmowi i nadmiernej uniformizacji kosztem wzrostu i

odpowiedzialności jednostek. Nie łatwa jest równowaga między jednostką

a wspólnotą, a więc także między władzą a posłuszeństwem.

1.4 Page 4

▲back to top

Niniejsza Instrukcja nie zamierza wchodzić we wszystkie zagadnienia,

wynikające z różnorakich okoliczności i powyżej wspomnianych

wrażliwości. Pozostają one – jeśli można tak powiedzieć – w tle refleksji i

wskazówek, jakie są tu zamieszczone. Zasadniczą intencją tej Instrukcji

jest potwierdzenie faktu, że posłuszeństwo i władza, choć praktykowane

na różne sposoby, pozostają zawsze w szczególnej relacji z Jezusem

Chrystusem, posłusznym Sługą. Ponadto pragnie się pomóc władzy w jej

trojakiej posłudze: poszczególnym osobom wezwanym do życia własną

konsekracją (część pierwsza), budowania wspólnot braterskich (część

druga), uczestniczenia we wspólnej misji (część trzecia).

Rozważania i wskazania tu zawarte są kontynuacją dokumentów, które

towarzyszyły wędrówce życia konsekrowanego w tych niełatwych latach,

a zwłaszcza Instrukcji Potissimum institutioni 6 z r. 1990, Życie braterskie

we wspólnocie 7 z r. 1994, Adhortacji posynodalnej Życie konsekrowane 8

z r. 1996 i Instrukcji Rozpocząć na nowo od Chrystusa 9 z r. 2002.

CZĘŚĆ PIERWSZA

KONSEKRACJA I POSZUKIWANIE

WOLI BOŻEJ

« Byśmy, wyzwoleni, mogli Mu służyć w świętości i sprawiedliwości »

(por. Łk 1,74-75)

Kogo szukamy?

4. Do pierwszych uczniów, którzy decydują się iść za nowym Rabbim, być

może jeszcze niepewnych i wątpiących, Pan kieruje pytanie: « Czego

szukacie? » (J 1,38). W tym pytaniu można wyczytać inne radykalne

pytania: Czego szuka twoje serce? O co tak usilnie zabiegasz? Czy

szukasz siebie samego, czy też szukasz Pana, Boga twojego? Czy idziesz

za swoimi pragnieniami, czy też za pragnieniem Tego, który stworzył

twoje serce i chce je uczynić w sposób sobie znany i tak, jak On chce?

Czy biegniesz jedynie za rzeczami, które przemijają, czy też szukasz

Tego, który nie przemija? « Panie Boże, czym winniśmy się zajmować na

tej ziemi niepodobieństwa? Od wschodu słońca do jego zachodu –

zauważa św. Bernard – widzę ludzi porwanych wirami tego świata: jedni

szukają bogactw, drudzy przywilejów, a jeszcze inni zaspokojenia

popularności ».10

« Szukam, o Panie, Twojego oblicza » (Ps 27,8), jest odpowiedzią osoby,

która pojęła jedyność i nieskończoną wielkość tajemnicy Boga oraz

wszechmoc Jego świętej woli. Jest ono także odpowiedzią, aczkolwiek

pośrednią i niewyraźną, wszystkich stworzeń ludzkich, poszukujących

prawdy i szczęścia. Quaerere Deum od początku było programem każdej

istoty spragnionej rzeczywistości absolutnej i wiecznej. Dziś wielu ludzi

skłania się ku temu, by wszelką formę zależności uważać za upokorzenie.

Tymczasem już w samą naturę stworzenia wpisuje się zależność od

1.5 Page 5

▲back to top

Innego, a także, ze względu na relacje, zależność od innych.

Człowiek wierzący szuka Boga żywego i prawdziwego, Początku i Kresu

wszystkich rzeczy, Boga, którego nie uczynił na swój obraz i

podobieństwo, ale Boga, który uczynił nas na swój obraz i podobieństwo;

Boga, który objawia człowiekowi swoją wolę, który wskazuje mu drogi,

by mógł nimi dojść do Niego: « Ukaż mi ścieżkę życia, pełnię radości u

Ciebie, rozkosze na wieki po Twojej prawicy » (Ps 16,11).

Szukać woli Bożej to szukać woli przyjaznej, życzliwej, która pragnie

naszej realizacji, która nade wszystko oczekuje naszej dobrowolnej

odpowiedzi na Jego miłość, by czynić nas narzędziami miłości Bożej. I na

tej właśnie via amoris rozkwita kwiat wsłuchiwania się i posłuszeństwa.

Posłuszeństwo jako wsłuchiwanie się

5. « Synu mój, słuchaj » (Prz 1,8). Posłuszeństwo jest przede wszystkim

postawą synowską. Jest ono tym rodzajem słuchania, w które potrafi się

wczuć wyłącznie syn w obliczu ojca, bo oświecony pewnością, że ojciec

ma mu do powiedzenie i do ofiarowania tylko rzeczy dobre; słuchania

przenikniętego tą ufnością, która sprawia, że syn przyjmuje wolę ojca

pewny, że będzie to dla jego dobra.

Jest to niepomiernie prawdziwsze w odniesieniu do Boga. W

rzeczywistości, my osiągamy naszą pełnię wyłącznie w tej mierze, w

jakiej przyjmujemy projekt, przez który On począł nas z miłością Ojca.

Stąd posłuszeństwo jest jedyną drogą, którą ma do dyspozycji osoba

ludzka, istota rozumna i wolna, by w pełni urzeczywistniać siebie. Gdy

mówi bowiem Bogu “nie”, wystawia na niebezpieczeństwo plan Boży,

pomniejsza siebie samą i skazuje się na klęskę.

Posłuszeństwo Bogu jest drogą wzrostu, a zatem wolności osoby, gdyż

pozwala przyjąć plan albo wolę inną od własnej woli, która nie tylko nie

upokarza albo pomniejsza godność ludzką, ale ją buduje. Jednocześnie

wolność jest sama w sobie także drogą posłuszeństwa, bo przez dziecięce

posłuszeństwo zamysłowi Ojca, człowiek wierzący urzeczywistnia swoje

bycie wolnym. Jest sprawą oczywistą, że takie posłuszeństwo domaga się,

by uznać siebie samych za dzieci Boże i radować się tym, gdyż jedynie

syn i córka mogą powierzyć siebie w sposób wolny w ręce Ojca,

dokładnie tak jak Syn Jezus, który powierzył siebie Ojcu. I choć w czasie

swojej męki oddał się także w ręce Judasza, najwyższych kapłanów,

swoich katów, wrogiego tłumu i tych, którzy go ukrzyżowali, uczynił to

jedynie z tej racji, że był absolutnie pewny, iż każda rzecz ma swój sens w

całkowitej wierności planowi zbawienia, będącego wolą Ojca, któremu –

jak przypomina św. Bernard – « spodobała się nie śmierć, ale wola Tego,

który dobrowolnie umierał ».11

« Słuchaj, Izraelu » (Pwp 6,4)

6. Synem, dla Pana Boga, jest Izrael, lud, który On wybrał sobie, który

zrodził, któremu pozwolił wzrastać, trzymając go za rękę, który podniósł

do swojego policzka, którego uczył chodzić (por. Oz 11,1-4), do którego

1.6 Page 6

▲back to top

nieustannie kierował – jako najwyższy wyraz miłości – swoje Słowo,

nawet gdy ten lud nie zawsze je wysłuchiwał albo przeżywał je jako

ciężar, jako “prawo”. Cały Stary Testament jest zaproszeniem do

wsłuchiwania się, a wsłuchiwanie się pozostaje w funkcji do nowego

przymierza, gdy dam — mówi Pan – moje prawo w ich myśli, a na

sercach ich wypiszę je, i będę im Bogiem, a oni będą Mi ludem (por. Hbr

8,10; por. Jr 31,33).

Z aktem wsłuchiwania się ściśle wiąże się posłuszeństwo jako dobrowolna

i wyzwalająca odpowiedź nowego Izraela na propozycję nowego paktu;

posłuszeństwo jest częścią nowego przymierza, co więcej: jego cechą

wyróżniającą. Z tego wynika, że w pełni można je zrozumieć jedynie

wewnątrz logiki miłości, zażyłości z Bogiem, całkowitej przynależności

do Niego, która ostatecznie wyzwala.

Posłuszeństwo Słowu Bożemu

7. Pierwsze posłuszeństwo istoty stworzonej to samo zaistnienie, jako

wypełnienie Bożego fiat powołującego ją do istnienia. Takie

posłuszeństwo osiąga pełny wyraz w stworzeniu, które w sposób wolny

uznaje i akceptuje siebie jako dar Stwórcy, które mówi “tak'' na swoje

pochodzenie od Boga. W ten sposób wypełnia ono pierwszy i prawdziwy

akt wolności, który jest jednocześnie pierwszym i podstawowym aktem

autentycznego posłuszeństwa.

Posłuszeństwo właściwe osobie wierzącej jest z kolei przylgnięciem do

Słowa, przez które Bóg objawia i udziela siebie samego, i poprzez które

codziennie odnawia swoje przymierze miłości. Z tego Słowa wytryska

życie, które każdego dnia przekazuje się na nowo. Stąd też od wczesnego

ranka człowiek wierzący szuka żywego i trwałego kontaktu ze Słowem,

które tego dnia jest głoszone, rozważając je i zachowując w sercu jako

skarb; czyniąc je rdzeniem każdego czynu i podstawowym kryterium

każdego wyboru. I u schyłku dnia konfrontuje się z nim, jak Symeon

wielbiąc Boga za to, że mógł oglądać spełnianie się Słowa odwiecznego w

małych wydarzeniach własnej codzienności (por. Łk 2,27-32) i

powierzając potędze Słowa wszystko, co jeszcze pozostało do spełnienia.

Istotnie, Słowo pracuje nie tylko za dnia, ale zawsze, jak uczy Pan w

przypowieści o ziarnie (por. Mk 4,26-27).

Codzienny, pełen miłości kontakt ze Słowem uczy odkrywania dróg życia

i sposobów, poprzez które Bóg pragnie wyzwolić swoje dzieci; karmi

duchowy instynkt do tych spraw, które podobają się Bogu; przekazuje

sens Jego woli i upodobanie w niej; daje pokój i radość z wierności wobec

niej, czyniąc wrażliwymi i otwartymi na wszystkie wyrazy posłuszeństwa:

Ewangelii (Rz 10,16; 2 Tes 1,8), wierze (Rz 1,5; 16,26), prawdzie (Ga 5,7;

1 Pt 1,22).

Nie należy jednak zapominać, że autentyczne doświadczenie Boga zawsze

pozostaje doświadczeniem inności. « Jakkolwiek można dostrzec wielkie

podobieństwo między Stwórcą i stworzeniem, zawsze większe jest

niepodobieństwo między nimi ».12 Mistycy i ci, którzy dostąpili zażyłości

z Bogiem, przypominają nam, że zetknięcie się z najwyższą Tajemnicą

1.7 Page 7

▲back to top

jest zawsze relacją z Innym, z wolą, która niekiedy dramatycznie różni się

od naszej woli. Istotnie, słuchać Boga to wejść w “inny” porządek

wartości, dostrzec nowy i odmienny sens rzeczywistości, doświadczyć

niepojętej wolności, dojść do progów tajemnicy: « Bo myśli moje nie są

myślami waszymi ani wasze drogi moimi drogami – wyrocznia Pana. Bo

jak niebiosa górują nad ziemią, tak drogi moje – nad waszymi drogami i

myśli moje – nad myślami waszymi » (Iz 55,8-9).

Niewątpliwie to wejście w świat Boga może napawać bojaźnią. Takie

doświadczenie jednak może pokazać, na przykładzie świętych, że

wszystko, co dla człowieka jest niemożliwe, dla Boga staje się możliwe.

Więcej, staje się autentycznym posłuszeństwem wobec Tajemnicy tego

Boga, który jest zarówno « interior intimo meo »,13 jak i radykalnie inny.

Idąc za Jezusem, Synem posłusznym Ojcu

8. W tej wędrówce nie jesteśmy sami – kieruje nami przykład Chrystusa,

Syna umiłowanego, w którym Ojciec ma upodobanie (por. Mt 3,17; 17,5),

Tego, który zbawił nas swoim posłuszeństwem. To On jest natchnieniem

dla naszego posłuszeństwa, by również przez nas wypełnił się Boży plan

zbawienia.

W Nim wszystko jest wsłuchiwaniem się i przyjmowaniem Ojca. Całe

Jego życie ziemskie jest wyrazem i kontynuacją tego, co Słowo czyni od

wieczności: pozwolić się miłować przez Ojca, uznawać Jego miłość w

sposób bezwarunkowy i tak dalece, by nic od siebie nie czynić (por. J

8,28), ale zawsze pełnić to, co podoba się Ojcu. Wola Ojca jest pokarmem,

który podtrzymuje Jezusa w Jego dziele (por. J 4,34) i przynosi dla Niego

i dla nas obfity owoc zmartwychwstania, promienną radość z wejścia w

samo serce Boga, w błogosławiony orszak Jego dzieci (por. J 1,12). I

przez to posłuszeństwo Jezusa wszyscy stali się sprawiedliwymi (por. Rz

5,19).

On czynił ją także wówczas, gdy okazała się kielichem trudnym do

wypicia (por. Mt 26,39.42; Łk 22,42), i stał się « posłusznym aż do

śmierci, i to śmierci krzyżowej » (Flp 2,8). Jest to dramatyczny wymiar

posłuszeństwa Syna, spowity tajemnicą, której nigdy w pełni nie

potrafimy przeniknąć, ale która ma dla nas wielkie znaczenie, gdyż

jeszcze bardziej objawia nam synowski charakter posłuszeństwa

chrześcijańskiego: jedynie Syn, który czuje się kochany przez Ojca i

całym sobą odwzajemnia Jego miłość, może osiągnąć ten rodzaj

radykalnego posłuszeństwa.

Chrześcijanin, podobnie jak Chrystus, jest z definicji posłuszny.

Bezsporny prymat miłości w życiu chrześcijańskim nie może przysłonić

faktu, że owa miłość przybrała oblicze i imię w Jezusie Chrystusie i stała

się Posłuszeństwem. Posłuszeństwo nie jest więc upokorzeniem lecz

prawdą, na której buduje się i urzeczywistnia pełnia człowieka. Stąd

człowiek wierzący tak gorąco pragnie pełnić wolę Ojca, że czyni ją swoją

najwyższą aspiracją. Chce nią żyć tak, jak Jezus. Osoba konsekrowana,

naśladując Chrystusa i ucząc się od Niego, w geście najwyższej wolności i

bezwarunkowej ufności powierzyła swoją wolę w ręce Ojca, by złożyć

1.8 Page 8

▲back to top

Mu ofiarę doskonałą i miłą (por. Rz 12,1).

Chrystus jest nie tylko wzorem każdego posłuszeństwa. On jest przede

wszystkim Tym, któremu należy się wszelkie prawdziwe posłuszeństwo

chrześcijańskie. Istotnie, tylko poprzez wypełnianie Jego słów,

chrześcijanin staje się Jego uczniem (por. Mt 7,24), a poprzez

zachowywanie Jego przykazań urzeczywistnia miłość do Niego i zjednuje

miłość Ojca (por. J 14,21). On jest centrum wspólnoty zakonnej jako Ten,

który służy (zob. Łk 22,27), ale także jako Ten, któremu wyznaje się

własną wiarę (« Wierzycie w Boga i we Mnie wierzcie »: J 14,1) i oddaje

własne posłuszeństwo, bo tylko w ten sposób pójście za Nim staje się

niezawodne i wytrwałe: « W istocie sam Pan zmartwychwstały, na nowo

obecny wśród braci i sióstr zgromadzonych w Jego imię, wskazuje drogę,

jaką trzeba przebyć ».14

Posłuszni Bogu przez pośrednictwa ludzkie

9. Bóg objawia swoją wolę poprzez wewnętrzny powiew Ducha, który «

doprowadzi was do całej prawdy » (J 16,13), i poprzez różnorakie

pośrednictwa zewnętrzne. W rzeczywistości, historia zbawienia jest

historią pośrednictw, które w jakiś sposób uwidaczniają tajemnicę łaski,

jaką Bóg urzeczywistnia w głębi serc. W życiu Jezusa można także

rozpoznać dość liczne pośrednictwa ludzkie, poprzez które dostrzegał,

wyjaśniał i przyjmował wolę Ojca, jako rację bycia i jako stały pokarm

swojego życia i swojego posłannictwa.

Pośrednictwa, które zewnętrznie komunikują wolę Ojca, należy

rozpoznawać w kolejach życia i w wymaganiach związanych ze

specyficznym powołaniem; ale wyrażają się także w prawach rządzących

życiem wspólnoty i w rozporządzeniach tych, którzy są powołani do

kierowania nią. W kontekście kościelnym, prawa i rozporządzenia,

wydane prawomocnie, pozwalają rozpoznać wolę Boga, stając się

konkretną i “uporządkowaną” realizacją wymogów ewangelicznych, w

świetle których są formułowane i postrzegane.

Ponadto, osoby konsekrowane są wezwane do pójścia za Chrystusem

posłusznym w ramach “projektu ewangelicznego” albo

charyzmatycznego, wzbudzonego przez Ducha i poświadczonego przez

Kościół. Kościół, zatwierdzając projekt charyzmatyczny, jakim jest

Instytut zakonny, gwarantuje, że inspiracje, które ożywiają go, i przepisy,

które nim rządzą, mogą stanowić drogę poszukiwania Boga i świętości.

Reguła i inne wskazania dotyczące życia stają się także pośrednikami woli

Pana Boga: pośrednictwem ludzkim, a mimo to wiarogodnym,

pośrednictwem niedoskonałym, a jednocześnie wiążącym, punktem, od

którego należy każdego dnia zaczynać, a zarazem przekraczać, w

szczodrym i twórczym porywie, ku tej świętości, jakiej Bóg “pragnie” dla

każdej osoby konsekrowanej. Na tej drodze władza jest wyposażona w

duszpasterski obowiązek kierowania i decydowania.

Jest sprawą oczywistą, że to wszystko można przeżywać w sposób spójny

i owocny jeśli pozostaje żywe pragnienie poznawania i czynienia woli

Bożej, a także świadomość własnej kruchości, jak również

1.9 Page 9

▲back to top

zaakceptowanie prawomocności specyficznych pośrednictw, nawet

wówczas, gdy nie w pełni rozumie się racje, jakie one przedkładają.

Duchowe intuicje założycieli i założycielek, zwłaszcza tych, którzy

najbardziej naznaczyli drogę życia zakonnego na przestrzeni stuleci,

zawsze mocno uwydatniały posłuszeństwo. Św. Benedykt już na początku

swojej Reguły zwraca się do mnicha mówiąc: « Do ciebie (...) kieruję

teraz moje słowa, kimkolwiek jesteś ty, co wyrzekasz się własnych chęci,

a chcąc służyć pod rozkazami Chrystusa Pana, prawdziwego Króla,

przywdziewasz potężną i świętą zbroję posłuszeństwa ».15

Trzeba też pamiętać, że relacja: władza – posłuszeństwo, wpisuje się w

szerszy kontekst tajemnicy Kościoła i jest szczególną realizacją jego roli

pośredniczącej. W tym względzie Kodeks Prawa Kanonicznego zaleca

przełożonym sprawować « otrzymaną od Boga przez posługę Kościoła

władzę (...) w duchu służby ».16

Uczyć się posłuszeństwa w codzienności

10. Może się jednak zdarzyć, że osoba konsekrowana zaczyna “uczyć się

posłuszeństwa” zaczynając od cierpienia, czyli w sytuacjach szczególnych

i trudnych: gdy na przykład prosi się ją o porzucenie niektórych planów i

idei osobistych, o rezygnację z roszczenia sobie prawa do osobistego

zarządzania własnym życiem i posłannictwem; albo ilekroć to, czego od

niej się wymaga (albo ten, kto wymaga), po ludzku jawi się jako mało

przekonywające. Ten, kto znajduje się w takich sytuacjach, niech nie

zapomina wtedy, że pośrednictwo jest ze swojej natury ograniczone i nie

dorównuje temu, do czego odsyła, tym bardziej gdy idzie o pośrednictwo

ludzkie w odniesieniu do woli Bożej. Winien jednak pamiętać, ilekroć

znajdzie się wobec polecenia danego prawnie, że Pan wymaga

posłuszeństwa wobec władzy, która reprezentuje Go w tej chwili,17 i że

także Chrystus « nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał » (Hbr

5,8).

W tym miejscu warto przypomnieć słowa Pawła VI: « Musicie więc

doświadczyć na sobie czegoś z ciężaru, który przyciągał Pana ku Jego

krzyżowi, tego “chrztu, jakim miał być ochrzczony”, gdzie miał się

zapalić ten ogień, który zagrzewa także was (por. Łk 12, 49-50); czegoś z

tego “szaleństwa”, którego św. Paweł życzy nam wszystkim, gdyż tylko

ono czyni nas mądrymi (por. 1 Kor 3,18-19). Niech krzyż stanie się dla

was dowodem większej miłości, podobnie jak był nim dla Chrystusa. Czy

może nie występuje tajemnicza więź między rezygnacją a radością, ofiarą

a rozszerzeniem serca, dyscypliną a wolnością duchową? ».18

W tych bolesnych przypadkach osoba konsekrowana uczy się okazywać

posłuszeństwo Panu (por. Ps 119,71), słuchać Go i tylko do Niego

przylgnąć, w cierpliwym i pełnym nadziei oczekiwaniu na Jego objawione

Słowo (por. Ps 119,81), w pełnej i szczodrej gotowości do wypełnienia

Jego woli, a nie własnej (por. Łk 22,42).

W świetle i mocy Ducha

1.10 Page 10

▲back to top

11. Przywiera się zatem do Pana, gdy dostrzega się Jego obecność w

pośrednictwach ludzkich, zwłaszcza w Regule, w przełożonych, we

wspólnocie,19 w znakach czasów, w oczekiwaniach ludzi, a szczególnie w

oczekiwaniach ubogich; gdy ma się odwagę rzucać sieci mocą « Jego

słowa » (por. Łk 5,5), a nie wyłącznie mocą motywacji ludzkich; gdy

decyduje się okazywać posłuszeństwo nie tylko Bogu, ale także ludziom,

a w każdym bądź razie ze względu na Boga, a nie ze względu na ludzi.

Św. Ignacy Loyola pisze w swoich Konstytucjach: « Prawdziwe

posłuszeństwo nie patrzy na tego, komu się je okazuje, ale dla kogo się je

podejmuje, a jeśli je się podejmuje ze względu na samego Stwórcę i Pana

naszego, to jest się posłusznym Panu wszystkiego ».20

Jeśli w trudnych chwilach ten, kto został powołany do okazania

posłuszeństwa, usilnie prosi Ojca o Ducha (por. Łk 11,13), wówczas On

go udzieli, a Duch z kolei da światło i moc, by był posłusznym, pozwoli

poznać prawdę, a prawda wyzwala (por. J 8,32).

Jezus, w swoim człowieczeństwie, był prowadzony przez działanie

Ducha: poczęty w łonie Maryi Dziewicy mocą Ducha Świętego,

otrzymuje na początku swojej działalności, podczas chrztu, Ducha, który

zstępuje na Niego i prowadzi Go; Zmartwychwstały tchnie Ducha na

swoich uczniów, by włączyli się Jego posłannictwo, przepowiadając

zbawienie i przebaczenie, które On wysłużył. Duch, który namaścił

Jezusa, jest tym samym Duchem, który może naszą wolność upodobnić do

wolności Chrystusa, zgodnej w doskonały sposób z wolą Boga.21

Jest więc czymś niezbędnym, by każdy otworzył się na Ducha, począwszy

od przełożonych, którzy właśnie od Ducha otrzymują władzę,22 i, «

posłuszni woli Bożej »,23 muszą ją sprawować pod Jego kierownictwem.

Władza w służbie posłuszeństwa woli Bożej

12. W życiu konsekrowanym każdy winien szczerze szukać woli Ojca,

gdyż w przeciwnym razie znikłaby zasadnicza racja dokonanego wyboru

jako formy życia; ale też jest tak samo ważne, by szukać jej z braćmi czy

siostrami, bo to właśnie poszukiwanie łączy, tworzy rodzinę zjednoczoną

z Chrystusem.

Władza jest w służbie tego poszukiwania, aby przebiegało w szczerości i

w prawdzie. Benedykt XVI, w kazaniu wygłoszonym na początku posługi

Piotrowej, stwierdził w sposób wymowny: « Moim prawdziwym

programem jest to, by nie realizować swojej własnej woli, nie kierować

się swoimi ideami, ale z całym Kościołem wsłuchiwać się w Słowo i w

wolę Pana oraz pozwolić się Jemu kierować, by On sam prowadził

Kościół w tej godzinie naszej historii ».24 Z drugiej strony należy uznać,

że obowiązek przewodzenia innym nie jest łatwy, zwłaszcza gdy poczucie

autonomii osobistej jest przesadne albo konfliktowe i konkurencyjne w

stosunku do innych osób. Jest zatem czymś koniecznym, by wszyscy

wyostrzali wzrok wiary w stosunku do tego obowiązku, który winien

czerpać natchnienie z postawy Jezusa Sługi, umywającego nogi

apostołom, by mieli udział w Jego życiu i w Jego miłości (por. J 13,1- 17).

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Od tych, którzy kierują Instytutami, prowincjami (albo innymi

jurysdykcjami Instytutu) czy wspólnotami, wymaga się wielkiej spójności.

Osoba powołana do sprawowania władzy winna wiedzieć, że będzie

mogła wykonywać ją tylko wówczas, gdy jako pierwsza podejmie

pielgrzymkę, prowadzącą do poszukiwania woli Bożej z intensywnością i

prawością. I do tej osoby odnosi się zachęta, jaką św. Ignacy z Antiochii

skierował do współbrata biskupa: « Niech niczego się nie czyni bez twojej

zgody, ale ty nie czyń nic bez zgody Boga ».25 Władza winna działać w

taki sposób, by bracia czy siostry mogli dostrzec, że gdy wydaje rozkazy,

czyni to wyłącznie w tym celu, by okazać posłuszeństwo Bogu.

Cześć dla woli Bożej utrzymuje władzę w stanie pokornego poszukiwania,

by jej działanie było jak najbardziej zgodne z tą świętą wolą. Św.

Augustyn przypomina, że ten, kto okazuje posłuszeństwo, zawsze pełni

wolę Boga, nie dlatego, że polecenie władzy jest bezwzględnie zgodne z

wolą Bożą, ale dlatego, że jest wolą Boga, by okazywało się

posłuszeństwo temu, kto stoi na czele wspólnoty.26 Jednak władza, ze

swojej strony, winna usilnie, z pomocą modlitwy, refleksji i rady innych –

szukać tego, czego naprawdę Bóg chce. W przeciwnym razie przełożony

czy przełożona, zamiast reprezentować Boga, podejmują ryzyko, że

postawią siebie samych nierozważnie na Jego miejscu.

W pragnieniu pełnienia woli Bożej, władza i posłuszeństwo, nie są więc

dwiema oddzielnymi albo wręcz przeciwstawnymi rzeczywistościami, ale

są one dwoma wymiarami tej samej rzeczywistości ewangelicznej, tej

samej tajemnicy chrześcijańskiej; dwoma uzupełniającymi się sposobami

uczestnictwa w tej samej ofierze Chrystusa. Władza i posłuszeństwo są

uosobione w Jezusie: stąd należy je postrzegać w bezpośredniej więzi z

Nim i w rzeczywistej konfiguracji do Niego. Życie konsekrowane dąży po

prostu do tego, by żyć Jego Władzą i Jego Posłuszeństwem.

Niektóre priorytety w służbie władzy

13. a) W życiu konsekrowanym władza jest przede wszystkim władzą

duchową.27 Ona wie, że jest powołana, by służyć ideałowi, który

niezmiernie ją przewyższa, ideałowi, do którego można się przybliżyć

jedynie w atmosferze modlitwy i pokornego poszukiwania, które pozwala

uchwycić działanie samego Ducha w sercu każdego brata czy siostry.

Władza jest “duchowa” wtedy, gdy jest na służbie tego, co Duch pragnie

urzeczywistnić poprzez dary, jakich udziela każdemu członkowi

wspólnoty, w ramach charyzmatycznego projektu Instytutu.

Władza, aby móc wspierać życie duchowe, winna jako pierwsza

pielęgnować je w sobie, poprzez codzienną, modlitewną zażyłość ze

Słowem Bożym, z Regułą i z innymi przepisami życia, w postawie

gotowości do słuchania innych osób i odczytywania znaków czasu. «

Posługa władzy wymaga stałej obecności, zdolnej ożywiać i wysuwać

propozycje, przypominać racje bycia życia konsekrowanego, pomagać

osobom, by wiernie i zawsze na nowo odpowiadały na wezwanie Ducha

2.2 Page 12

▲back to top

».28

b) Władza jest powołana do tego, by zapewnić swojej wspólnocie czas i

jakość modlitwy, czuwając nad codzienną wiernością wobec niej, z tą

świadomością, że do Boga idzie się małymi, ale wytrwałymi krokami,

każdego dnia i każdej osoby, i że konsekrowani mogą być użyteczni

innym w takiej mierze, w jakiej są zjednoczeni z Bogiem. Ponadto,

powinna ona czuwać, zaczynając od siebie, by nie zabrakło codziennego

kontaktu ze Słowem, które ma moc budować (por. Dz 20, 32)

poszczególne osoby i wspólnotę oraz wskazywać drogi posłannictwa.

Pamiętając o poleceniu Panu: « To czyńcie na moją pamiątkę » (Łk 22,19),

troszczy się o to, by najświętsza tajemnica Ciała i Krwi Chrystusa była

sprawowana oraz poważana jako źródło i szczyt 29 jedności z Bogiem i

między braćmi i siostrami. Celebrując i adorując dar Eucharystii w

wiernym posłuszeństwie Panu, wspólnota zakonna czerpie natchnienie i

moc dla swego całkowitego oddania się Bogu, by być znakiem Jego

bezinteresownej miłości do ludzkości i skutecznym odesłaniem do dóbr

przyszłych.30

c) Władza jest powołana, by promować godność osoby, troszcząc się o

każdego członka wspólnoty i o jego drogę rozwoju, obdarzając każdego

swoim szacunkiem i pozytywnym uznaniem, żywiąc szczerą miłość do

wszystkich i dyskretnie strzegąc osobistych zwierzeń.

Warto przypomnieć, że przed odwołaniem się do posłuszeństwa

(konieczne) należy okazać miłosierdzie (niezbędne). Jest rzeczą dobrą,

jeśli we właściwy sposób używa się wyrazu komunia, który nie może i nie

powinien być rozumiany jako coś w rodzaju delegowania władzy

wspólnocie (wraz z pośrednią zachętą, by każdy “czynił to, co chce”), ani

też jako mniej lub bardziej zawoalowane narzucenie własnego punktu

widzenia (każdy “niech czyni to, co ja chcę”).

d) Władza jest powołana, by w trudnościach wzbudzać odwagę i nadzieję.

Wzorem Pawła i Barnaby, którzy dodawali odwagi swoim uczniom,

ucząc, że « przez wiele ucisków trzeba wejść do królestwa Bożego » (Dz

14,22), władza winna pomagać w przyjmowaniu trudności chwili obecnej,

pamiętając, że one są cząstką cierpień, którymi usłana jest droga

prowadząca do królestwa.

W obliczu niektórych trudnych sytuacji życia konsekrowanego, na

przykład tam, gdzie jego obecność wydaje się słabnąć, a nawet zanikać,

ten, kto kieruje wspólnotą, winien pamiętać o wiecznej wartości tego

rodzaju życia, gdyż dziś jak wczoraj i zawsze, nic nie jest ważniejsze,

piękniejsze i lepsze niż poświęcenie własnego życia dla Pana i dla

najmniejszych z Jego dzieci.

Przewodnik wspólnoty jest jak dobry pasterz, który poświęca swoje życie

owcom, także dlatego, że w chwilach krytycznych nie wycofuje się, ale

jest obecny oraz uczestniczy w zmartwieniach i trudnościach osób

powierzonych jego trosce, angażując się osobiście. I podobnie jak dobry

samarytanin będzie on gotów leczyć ewentualne rany. Uznaje ponadto

pokornie własne ograniczenia i potrzebę pomocy ze strony innych,

2.3 Page 13

▲back to top

umiejąc nawet z własnych niepowodzeń i własnych porażek wyciągać

mądre wnioski.

e) Władza jest powołana, by ożywiać charyzmat własnej rodziny zakonnej.

Wykonywanie władzy zakłada także oddanie się na służbę charyzmatowi

właściwemu Instytutowi, którego jest się członkiem, strzegąc go

troskliwie i czyniąc go obecnym we wspólnocie lokalnej, w prowincji, czy

też w całym Instytucie, zgodnie z projektami i kierunkami działań,

wypracowanymi zwłaszcza przez Kapituły generalne (lub podobne

zebrania).31 To wymaga od władzy odpowiedniego poznania charyzmatu

Instytutu, przyjęcia go przede wszystkim we własnym osobistym

doświadczeniu, by interpretować go w braterskim życiu wspólnotowym i

w jego włączeniu się w kontekst kościelny i społeczny.

f) Władza jest powołana, by zachować żywy zmysł Kościoła (“sentire cum

Ecclesia”). Zadaniem władzy jest także pomoc w podtrzymywaniu

żywego zmysłu wiary i jedności kościelnej, pośród ludu, który uznaje i

wielbi cuda Boga, świadcząc o radości z przynależenia do Niego w

wielkiej rodzinie Kościoła jednego, katolickiego i apostolskiego. Pójście

za Panem nie może być przedsięwzięciem samotnych żeglarzy, ale

dokonuje się we wspólnej łodzi Piotrowej, która opiera się burzom, a

osoba konsekrowana wniesie w dobrą nawigację swój wkład wierności,

żmudnej i radosnej.32 Władza będzie więc musiała pamiętać, że « nasze

posłuszeństwo wyraża się w tym, że wierzymy z Kościołem, że myślimy i

mówimy z Kościołem, że razem z nim służymy. W tym zawiera się

zawsze i to, co Jezus zapowiedział Piotrowi: “Poprowadzą cię, dokąd nie

chcesz”. Zgoda na to, by nas prowadzono tam, dokąd nie chcemy, jest

istotnym wymiarem naszej służby, i właśnie to czyni nas wolnymi ».33

Sentire cum Ecclesia, jaśniejące w założycielach i założycielkach, zakłada

autentyczną duchowość komunii, czyli rzeczywistą i serdeczną więź z

Pasterzami, a przede wszystkim z Papieżem, będącym ośrodkiem jedności

Kościoła:34 jemu bowiem każda osoba konsekrowana winna okazywać

pełne i ufne posłuszeństwo, także na mocy samego ślubu.35 Komunia

kościelna ponadto wymaga wiernego przylgnięcia do nauczania Papieża i

Biskupów, jako konkretnego świadectwa miłości do Kościoła i żarliwości

w trosce o jego jedność.36

g) Władza jest powołana, by towarzyszyć na drodze formacji ciągłej.

Zadaniem, które dziś należy uznać za coraz ważniejsze, ze strony władzy,

jest towarzyszenie na drodze życia powierzonym jej osobom. To zadanie

wypełnia ona nie tylko poprzez niesienie pomocy w rozwiązywaniu

ewentualnych problemów albo w pokonywaniu możliwych kryzysów, ale

też przez troskę o normalny rozwój każdej osoby na wszystkich etapach i

we wszystkich okresach życia, aby zapewnić tę młodość ducha, która nie

przemija z czasem,37 i która osobę konsekrowaną coraz bardziej jednoczy

z dążeniami, które były w Chrystusie Jezusie (por. Flp 2,5).

Obowiązkiem władzy będzie więc utrzymanie w każdej osobie wysokiego

poziomu gotowości formacyjnej, umiejętności czerpania z doświadczenia

życia, dobrowolnego poddania się kształtowaniu przez innych i

2.4 Page 14

▲back to top

poczuwania się do odpowiedzialności za drogę wzrostu innych. Sprzyja

temu korzystanie ze środków pomagających we wspólnotowym

wzrastaniu, przekazanych przez tradycję i dziś coraz bardziej zalecanych

przez osoby mające niezawodne doświadczenie w dziedzinie formacji

duchowej: dzielenie się Słowem, program osobisty i wspólnotowy,

rozeznanie wspólnotowe, rewizja życia, upomnienie braterskie.38

Posługa władzy w świetle prawa kościelnego

14. W poprzednich numerach przedstawiliśmy posługę władzy w życiu

konsekrowanym w kontekście poszukiwania woli Ojca i wymieniliśmy

niektóre priorytety tej posługi.

Aby te priorytety nie były postrzegane wyłącznie w sposób fakultatywny,

warto przywołać specyficzne cechy sprawowania władzy według Kodeksu

Prawa Kanonicznego.39 W nim bowiem ewangeliczne rysy władzy,

wykonywanej przez przełożonych zakonnych różnych stopni, są wyrażone

w normach.

a) Posłuszeństwo przełożonego. Kodeks, wychodząc od

charakterystycznej natury posługi (munus) władzy kościelnej, przypomina

przełożonemu zakonnemu, że jest on przede wszystkim powołany, by jako

pierwszy być posłusznym. Na mocy przyjętego urzędu, winien okazywać

posłuszeństwo wobec prawa Bożego, z którego wypływa jego władza i z

której musi zdać rachunek w sumieniu, wobec prawa Kościoła, wobec

Papieża, wobec prawa własnego Instytutu.

b) Duch służby. Po przypomnieniu charyzmatycznej genezy i eklezjalnej

mediacji władzy zakonnej, Kodeks ponownie stwierdza, że władza

przełożonego zakonnego, podobnie jak wszelka władza w Kościele, winna

odznaczać się duchem służby, na wzór Chrystusa, który « nie przyszedł,

aby Mu służono, lecz żeby służyć » (Mk 10,45).

W szczególności wskazuje się na niektóre aspekty tego ducha służby. Ich

wierne zachowanie sprawi, że przełożeni będą, w wypełnianiu swojej

funkcji, postrzegani jako ulegli woli Bożej.40

Każdy przełożony, jako brat wśród braci lub siostra wśród sióstr, jest

powołany, by ożywiać w sposób widzialny miłość, jaką Bóg kocha swoje

dzieci, unikając z jednej strony wszelkiej postawy dominowania, a z

drugiej wszelkiej formy paternalizmu albo maternalizmu.

Staje się to możliwe dzięki zaufaniu do odpowiedzialności braci,

popierając ich dobrowolne posłuszeństwo w poszanowaniu godności

ludzkiej,41 i dzięki dialogowi, mając na uwadze, że przyjęcie

posłuszeństwa winno się dokonywać « w duchu wiary i miłości do

naśladowania Chrystusa posłusznego »,42 a nie z innych motywacji.

c) Troska pasterska. Kodeks mówi, że głównym celem sprawowania

władzy zakonnej jest budowanie w Chrystusie wspólnoty braterskiej, w

której szuka się i miłuje przede wszystkim Boga.43 Stąd władza we

2.5 Page 15

▲back to top

wspólnocie zakonnej jest w swej istocie pasterska, gdyż ze swej natury

jest cała nastawiona na budowanie życia braterskiego we wspólnocie,

zgodnie z eklezjalną tożsamością właściwą życiu konsekrowanemu.44

Podstawowe środki, jakimi przełożony winien posługiwać się w osiąganiu

tego pierwszorzędnego celu, muszą być oparte na wierze: są nimi przede

wszystkim słuchanie Słowa Bożego i celebracja liturgii.

Kodeks wskazuje wreszcie na niektóre zakresy szczególnej troski ze

strony przełożonych wobec braci i sióstr: « Niech starają się zaradzić

odpowiednio ich potrzebom, niech troszczą się o chorych i odwiedzają

ich, niech poskramiają niespokojnych, pocieszają małodusznych i będą dla

wszystkich cierpliwi ».45

W misji z wolnością dzieci Bożych

15. Dziś misja nierzadko jest adresowana do osób zatroskanych o własną

autonomię, zazdrosnych o własną wolność, bojących się utracić własną

niezależność.

Osoba konsekrowana przez sam fakt istnienia ukazuje możliwość innej

drogi realizowania własnego życia: drogi, na której Bóg jest celem, Jego

Słowo jest światłem, a Jego wola jest przewodnikiem; drogi, którą idzie

się pogodnie, ponieważ jest się pewnym, że podtrzymują nas ręce

miłującego i opatrznościowego Ojca; drogi, na której towarzyszą bracia i

siostry, prowadzeni przez tego samego Ducha, który pragnie zaspokoić

pragnienia wzbudzone przez Ojca w sercu każdego człowieka i wie, jak to

zrobić.

I to jest pierwsza misja osoby konsekrowanej: powinna ona dawać

świadectwo wolności dzieci Bożych, wolności, której wzorem jest

wolność Chrystusa, człowieka wolnego w służeniu Bogu i braciom; winna

ponadto swoim życiem mówić, że ten Bóg, który uczynił istotę ludzką z

prochu ziemi (por. Rdz 2,7.22) i utkał ją w łonie jej matki (por. Ps 139,13),

może ukształtować jej życie, wzorując ją na życiu Chrystusa, jako

człowieka nowego i doskonale wolnego.

CZĘŚĆ DRUGA

POSŁUGA WŁADZY I POSŁUSZEŃSTWO

W ŻYCIU BRATERSKIM

« Jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy jesteście braćmi »

(Mt 23,8)

Przykazanie nowe

16. Wszystkim, którzy szukają Boga, oprócz przykazania: « Będziesz

miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym

swoim umysłem », dane jest drugie przykazanie, « podobne do

pierwszego »: « Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego »

(zob. Mt 22,37-39). Co więcej, Pan Jezus dodaje: « Miłujcie się

2.6 Page 16

▲back to top

wzajemnie, tak jak Ja was umiłowałem », gdyż tylko po jakości waszej

miłości « poznają, żeście uczniami moimi » (zob. J 13,34-35). Budowanie

wspólnot braterskich jest jednym z podstawowych zadań życia

konsekrowanego, któremu członkowie wspólnoty winni się poświęcać,

ożywieni tą miłością, jaką Pan rozlał w ich sercach. Istotnie, życie

braterskie we wspólnocie jest podstawowym elementem życia zakonnego,

wymownym znakiem humanizujących skutków obecności Królestwa

Bożego.

Jeśli jest prawdą, że nie ma znaczących wspólnot bez miłości braterskiej,

jest też prawdą, że poprawna wizja posłuszeństwa i władzy może być

cenną pomocą w codziennym przeżywaniu przykazania miłości,

zwłaszcza wówczas gdy idzie o problemy dotyczące relacji między osobą

a wspólnotą.

Władza w służbie wspólnoty, wspólnota w służbie Królestwa

17. « Wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi » (Rz

8,14): jesteśmy więc siostrami i braćmi w takiej mierze, w jakiej Bóg jest

Ojcem, który przez swego Ducha kieruje wspólnotą sióstr i braci,

upodabniając ich do swojego Syna.

W ten obraz wpisuje się funkcja władzy. Przełożeni i przełożone, w

jedności z powierzonymi im osobami, są powołani do budowania w

Chrystusie wspólnoty braterskiej, w której szuka się i miłuje Boga ponad

wszystko, by urzeczywistniać Jego zbawczy plan.46 Władza jest więc w

służbie wspólnoty, podobnie jak Pan Jezus, który umywał nogi swoim

uczniom, aby wspólnota z kolei, była w służbie Królestwa (por. J 13,1-

17). Sprawować władzę wśród braci oznacza służyć im na wzór Tego,

który dał « swoje życie na okup za wielu » (Mk 10,45), aby i oni dali

życie.

Tylko wówczas, gdy przełożony żyje w posłuszeństwie Chrystusowi i w

szczerym zachowywaniu Reguły, członkowie wspólnoty potrafią

zrozumieć, że ich posłuszeństwo przełożonemu nie tylko nie jest

przeciwne wolności dzieci Bożych, ale tę wolność czyni bardziej dojrzałą

w upodobnianiu się do Chrystusa, posłusznego Ojcu.47

Ulegli Duchowi, który prowadzi do jedności

18. To samo powołanie Boże zgromadziło w jedno członków wspólnoty

czy Instytutu (por. Kol 3,15); to same, jedyne, pragnienie szukania Boga

prowadzi ich nadal. « Życie we wspólnocie jest dla Kościoła i dla

społeczeństwa szczególnym znakiem więzi, jaka rodzi się ze wspólnego

powołania i wspólnej woli okazywania mu posłuszeństwa – więzi

przekraczającej wszelkie różnice rasy i pochodzenia, języka i kultury.

Sprzeciwiając się duchowi niezgody i podziału, autorytet władzy i

posłuszeństwo jaśnieją jako znak jedynego ojcostwa, które pochodzi od

Boga, braterstwa zrodzonego z Ducha Świętego i wewnętrznej wolności

tych, którzy pokładają ufność w Bogu mimo ludzkich słabości Jego

przedstawicieli ».48

2.7 Page 17

▲back to top

Duch przysposabia wszystkich do gotowości dla królestwa, w

różnorodności darów i ról (por. 1 Kor 12,11). Posłuszeństwo wobec Jego

działania jednoczy wspólnotę w świadectwie o Jego obecności, czyni

kroki wszystkich radosnymi (por. Ps 37,23) i staje się fundamentem życia

braterskiego, w którym wszyscy okazują posłuszeństwo, mimo różnych

zadań. Poszukiwanie woli Bożej i gotowość jej pełnienia jest spoiwem

duchowym, które chroni grupę przed rozbiciem, pochodzącym z wielu

subiektywnych postaw pozbawionych zasady jedności.

O duchowość komunii i o świętość wspólnotową

19. Odnowiona koncepcja antropologiczna uwypukliła w ostatnich latach

znaczenie relacyjnego wymiaru istoty ludzkiej. Ta koncepcja znajduje

szerokie potwierdzenia w obrazie osoby ludzkiej, jaki się wyłania z Pisma

świętego, i niewątpliwie wpłynęła także na sposób pojmowania relacji

wewnątrz wspólnoty zakonnej, uwrażliwiając ją bardziej na wartość

otwarcia się na innego-od-siebie, na płodność więzi z odmiennością i na

ubogacenie, jakie z tego wynika dla każdej osoby.

Ta antropologia relacji wywarła również wpływ, co najmniej pośredni, jak

już wspomnieliśmy, na duchowość komunii i przyczyniła się do

odnowienia pojęcia misji, rozumianej jako zadanie podjęte wraz ze

wszystkimi członkami ludu Bożego, w duchu współpracy i

współodpowiedzialności. Duchowość komunii jawi się jako duchowa

atmosfera Kościoła na początku trzeciego tysiąclecia, a zatem jako ważne,

aktywizujące i przodujące zadanie życia konsekrowanego na wszystkich

poziomach. Jest główną drogą dla przyszłości wiary i świadectwa

chrześcijańskiego. Ta droga znajduje swoje niezbywalne odniesienie w

tajemnicy eucharystycznej, rozpoznawanej coraz bardziej jako tajemnica

centralna, z tej właśnie racji, że « Eucharystia konstytuuje byt i działanie

Kościoła » oraz « ukazuje się u początków Kościoła jako tajemnica

komunii ».49

Świętość i misja urzeczywistniają się we wspólnocie, gdyż w niej i przez

nią uobecnia się Zmartwychwstały Pan,50 czyniąc ją świętą i uświęcając

jej relacje. Czyż Jezus nie obiecał, że będzie obecny tam, gdzie dwóch

albo trzech gromadzi się w Jego imię (por. Mt 18,20)? W ten sposób brat i

siostra stają się sakramentem Chrystusa i spotkania z Bogiem, konkretną

możliwością życia przykazaniem miłości wzajemnej. Droga świętości

staje się zatem drogą, którą wspólnota idzie razem; nie tylko drogą

jednostki, ale coraz bardziej doświadczeniem wspólnotowym, we

wzajemnej akceptacji, w dzieleniu się darami, a zwłaszcza darem miłości,

przebaczenia i upomnienia braterskiego; we wspólnym poszukiwaniu woli

Pana, bogatego w łaskę i miłosierdzie, z gotowością to tego, by każdy brał

na siebie odpowiedzialność za drugiego podążajacego drogą świętości.

We współczesnej atmosferze kulturowej świętość wspólnotowa jest

świadectwem bardziej przekonywującym niż świadectwo jednostki:

ukazuje bowiem odwieczną wartość jedności, jako daru, pozostawionego

nam przez Pana Jezusa. Jest to szczególnie widoczne we wspólnotach

międzynarodowych i międzykulturowych, które domagają się wysokich

poziomów otwartości i dialogu.

2.8 Page 18

▲back to top

Rola władzy we wzrastaniu braterstwa

20. Wzrastanie braterstwa jest owocem miłości “uporządkowanej”. Stąd «

konieczne jest, by prawo Instytutu dokładnie ustaliło kompetencje

wspólnoty, różnych rad, odpowiedzialnych za sektory oraz przełożonego.

Niejasność w tej dziedzinie jest źródłem zamieszania i konfliktów. Także

“plany wspólnotowe'', które pozwalają na różne sposoby uczestniczyć w

życiu wspólnoty i jej misji, powinny dobrze określać zadania i

kompetencje władzy, oczywiście w duchu poszanowania Konstytucji ».51

W tym kontekście, władza sprzyja rozwojowi życia braterskiego przez

posługę słuchania i dialogu, tworzenie atmosfery sprzyjającej dzieleniu się

i współodpowiedzialności, uczestnictwo wszystkich w sprawach

wszystkich, zrównoważoną posługę jednostce i wspólnocie, rozeznanie,

promocję posłuszeństwa braterskiego.

a) Posługa słuchania

Sprawowanie władzy zakłada, by przełożeni chętnie słuchali zdania osób

powierzonych im przez Pana.52 Św. Benedykt nalega: « Niech opat

zgromadzi całą wspólnotę »; « Niech na naradę będą wezwani wszyscy »,

« gdyż często najmłodszemu zakonnikowi Pan objawia najlepsze

rozwiązanie ».53

Wysłuchanie innych jest jedną z głównych posług przełożonego, do której

zawsze winien być gotowy, zwłaszcza wobec tych osób, które czują się

wyizolowane i oczekują zauważenia. Istotnie, wysłuchać drugiego, to w

pełni zaakceptować drugą osobę, czynić dla niej miejsce we własnym

sercu. Z tej racji słuchanie jest przekazywaniem miłości i zrozumienia,

wyrażeniem, że druga osoba jest szanowana, a jej obecność i jej zdanie

brane pod uwagę.

Ci, którzy przewodzą wspólnocie, winni pamiętać, że ten, kto nie potrafi

słuchać brata albo siostry, nie potrafi też słuchać Boga; że uważne

słuchanie pozwala lepiej koordynować siły i dary, jakimi Bóg obdarzył

wspólnotę, a w decyzjach uwzględniać ograniczenia i trudności

niektórych członków. Czas poświęcony na wysłuchanie innych nigdy nie

jest czasem zmarnowanym, a samo wysłuchanie drugiego, może często

zapobiec kryzysom i chwilom trudnym, zarówno na poziomie

indywidualnym jak i wspólnotowym.

b) Tworzenie atmosfery sprzyjającej dialogowi, dzieleniu i

współodpowiedzialności

Władza winna troszczyć się o tworzenie atmosfery zaufania, zachęcając

do uznania uzdolnień i wrażliwości pojedyńczych osób. Ponadto, słowami

i czynami powinna ożywiać przeświadczenie, że braterstwo domaga się

uczestnictwa, a zatem informacji.

Obok słuchania innych niech ceni szczery i nieskrępowany dialog, by

dzielić się odczuciami, perspektywami i planami: w takiej atmosferze

każdy odczuje, że uznaje się jego tożsamość i będzie doskonalił swoje

2.9 Page 19

▲back to top

zdolności relacyjne. Nie będzie lękała się uznać i zaakceptować

problemów, które łatwo mogą wyłonić się ze wspólnych poszukiwań, ze

wspólnych decyzji, ze wspólnej pracy, ze wspólnego szukania lepszych

dróg, mając na względzie płodną współpracę. Przeciwnie, będzie szukała

przyczyn ewentualnych trudności i nieporozumień, proponując takie

środki zaradcze, które spotkają się z możliwie szeroką akceptacją.

Ponadto, dołoży starań, by przezwyciężyć jakąkolwiek formę

infantylizmu i oddalić wszelką pokusę ucieczki od odpowiedzialności albo

wykręcania się od ciężkich zadań, zamykania się we własnym świecie i

we własnych sprawach lub pracowania w pojedynkę.

c) Troska o wkład wszystkich w dobro wszystkich

Ten kto jest przełożonym odpowiada za końcową decyzję,54 lecz winien

dochodzić do niej nie sam lub sama, lecz dowartościowując, w sposób

możliwie największy, dobrowolny wkład wszystkich braci lub wszystkich

sióstr. Wspólnota jest taka, jaką ją czynią jej członkowie: będzie więc

sprawą zasadniczą stymulowanie i motywowanie wszystkich osób do

współudziału, aby każdy odczuwał potrzebę dania własnego wkładu

miłości, kompetencji i kreatywności. Należy bowiem wzmacniać

wszystkie zasoby ludzkie, motywując je i szanując oraz właczając je w

służbę projektu wspólnotowego.

Nie wystarczy oddać do wspólnego użytku dobra materialne. Bardziej

znacząca jest komunia dóbr i umiejętności osobistych, darów i talentów,

intuicji i inspiracji; jeszcze bardziej fundamentalne i wymagające ciągłej

zachęty staje się dzielenie dobrami duchowymi, wysłuchanym Słowem

Bożym, wiarą: « Więź braterstwa jest tym silniejsza im bardziej istotne i

zasadnicze jest to, co składa się do wspólnego skarbca ».55

Prawdopodobnie nie wszyscy od razu otworzą się na ten rodzaj dzielenia

się: wobec ewentualnych oporów, nie rezygnując zbyt łatwo z projektu,

władza będzie się starała równoważyć w mądry sposób troskę o

dynamiczną komunię ze sztuką cierpliwości, nie oczekując na oglądanie

natychmiastowych owoców swych wysiłków. I uzna, że Bóg jest jedynym

Panem, który może dotknąć i przemienić serca osób.

d) W służbie jednostki i wspólnoty

W powierzaniu różnych obowiązków, władza powinna wziąć pod uwagę

osobowość każdego brata czy siostry, jego trudności i predyspozycje, aby

każdy miał możliwość, w poszanowaniu wolności wszystkich, ujawnić

swoje dary. Jednocześnie władza będzie musiała brać pod uwagę dobro

wspólnoty i posługę dziełu, jakie ewentualnie zostało powierzone tej

wspólnocie.

Uzgodnienie tych celów nie zawsze jest czymś łatwym. Nieodzowna jest

więc bezstronność władzy, wyrażająca się zarówno w umiejętnym

dostrzeżeniu elementów pozytywnych każdej osoby i maksymalnym

wykorzystaniu sił będących do dyspozycji; jak również prawości intencji,

która czyni ją wewnętrznie wolną, nie zatroskaną zbytnio o to, by się

podobać innym i zadowalać ich życzenia, i jednoznaczną w ukazywaniu

2.10 Page 20

▲back to top

misji osoby konsekrowanej, której nie można sprowadzić do

dowartościowania zalet każdego.

Nieodzownym będzie również i to, by osoba konsekrowana przyjęła w

duchu wiary i z rąk Ojca, powierzony sobie obowiązek, nawet wówczas

gdy nie jest on zgodny z jej pragnieniami i jej oczekiwaniami albo z jej

sposobem rozumienia woli Bożej. W takich przypadkach, mimo iż może

ona wyrazić swoje trudności (co więcej, szczere wyjawienie ich jest

przyczynkiem do prawdy), okazanie posłuszeństwa oznacza zdanie się na

ostateczną decyzję władzy, w przekonaniu, że takie posłuszeństwo jest

cennym wkładem, aczkolwiek zrodzonym w bólu, w budowanie

Królestwa.

e) Rozeznanie wspólnotowe

« W klimacie braterstwa, ożywionego przez Ducha Świętego, każdy

członek wspólnoty prowadzi z innymi owocny dialog, by odkrywać wolę

Ojca, a wszyscy dostrzegają w osobie przełożonego wyraz ojcostwa Boga

i władzy udzielonej przez Boga, w służbie rozeznaniu i komunii ».56

Niekiedy, zwłaszcza gdy przewiduje to prawo własne albo gdy tego

wymaga doniosłość decyzji, jaką trzeba podjąć, poszukiwanie właściwej

odpowiedzi powierza się rozeznaniu wspólnotowemu, w którym idzie o

to, by usłyszeć, co mówi Duch do wspólnoty (por. Ap 2,7).

Jeśli rozeznanie w ścisłym tego słowa znaczeniu zarezerwowane jest dla

najważniejszych decyzji, duch rozeznania winien charakteryzować każdy

proces decyzyjny, który angażuje wspólnotę. Nigdy nie może więc

zabraknąć, przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji, czasu na modlitwę i

refleksję indywidualną, wraz z szeregiem ważnych postaw, by wspólnie

wybrać to, co jest słuszne i miłe Bogu. Oto niektóre z tych postaw:

– stanowczość w szukaniu niczego innego jak tylko woli Bożej, szukając

inspiracji w stylu działania Boga, objawionym w Piśmie świętym i w

historii charyzmatu Instytutu, ze świadomością, że logika ewangeliczna

często jest “odwróceniem” logiki ludzkiej, szukającej sukcesu,

skuteczności, uznania;

– gotowość do uznania w każdym bracie lub siostrze zdolności do

poznania prawdy, aczkolwiek częściowej; w konsekwencji przyjęcie ich

zdania jako mediacji we wspólnych odkrywaniu woli Bożej, tak dalece, by

uznać poglądy innych za lepsze od własnych;

– wrażliwość na znaki czasów, na oczekiwania ludzi, na potrzeby ubogich,

na naglące sprawy ewangelizacji, na priorytety Kościoła powszechnego i

lokalnego, na wskazania Kapituł i przełożonych wyższych;

– wolność od uprzedzeń, od przesadnego przywiązania do własnych idei,

od sztywnych albo zniekształconych schematów percepcyjnych, od

ugrupowań, które zaostrzają odmienność zapatrywań;

– odwaga, by uzasadnić własne myśli i postawy, ale także otwierać się na

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

nowe perspektywy i zmienić własny punkt widzenia;

– stanowcze postanowienie, by utrzymać jedność w każdej sytuacji,

niezależnie od ostatecznej decyzji.

Rozeznanie wspólnotowe nie zastępuje natury i funkcji władzy, do której

należy ostateczna decyzja; jednakże władza nie może ignorować faktu, że

wspólnota jest uprzywilejowanym miejscem rozpoznawania i przyjęcia

woli Bożej. W każdym przypadku rozpoznawanie jest jednym z

najważniejszych momentów braterstwa konsekrowanego, kiedy ze

szczególną wyrazistością ukazuje się zarówno centralność Boga jako

ostatecznego celu poszukiwań wszystkich członków wspólnoty, jak też

odpowiedzialność i wkład każdego w wędrówkę wszystkich ku prawdzie.

f) Rozeznanie, władza i posłuszeństwo

Władza winna być wytrwała w delikatnym procesie rozeznania, troszcząc

się o jego etapy i dodając otuchy w chwilach najbardziej krytycznych, a

zarazem stanowcza w wykonaniu podjętych decyzji. Będzie uważała, aby

nie abdykować z własnej odpowiedzialności, ze względu na umiłowanie

życia w świętym spokoju albo z obawy przed czyjąś drażliwością. Będzie

czuła się odpowiedzialna za to, by nie uciekać w sytuacjach, w których

trzeba podejmować decyzje jasne, choć niekiedy nieprzyjemne.57

Prawdziwa miłość do wspólnoty uzdalnia władzę do łączenia

stanowczości i cierpliwości, wysłuchania każdej osoby i odważnego

podejmowania decyzji, przezwyciężając pokusę bycia głuchym i niemym.

Trzeba wreszcie zauważyć, że wspólnota nie może być w stanie ciągłego

rozeznania. Po zakończeniu rozeznania musi nastąpić etap posłuszeństwa,

czyli czas wykonania decyzji: oba etapy są czasem, w którym należy żyć

duchem posłuszeństwa.

g) Posłuszeństwo braterskie

Św. Benedykt stwierdza przy końcu swojej Reguły: « Wszyscy powinni

okazywać posłuszeństwo, które jest wielkim dobrem, nie tylko samemu

opatowi, lecz w tymże duchu bracia niechaj będą posłuszni także sobie

nawzajem wiedząc, że właśnie drogą posłuszeństwa mają iść do Boga ».58

« Niech wyprzedzają w okazywaniu czci jedni drugich. Niech słabości

swoje duchowe i cielesne znoszą cierpliwie. Niech prześcigają się

nawzajem w posłuszeństwie. Niechaj nikt nie szuka tego, co uważa za

pożyteczne dla siebie, lecz raczej tego, co dla drugiego ».59 Św. Bazyli

Wielki stawia pytanie: « W jaki sposób jedni winni być posłuszni drugim?

». I odpowiada: « Jak słudzy swoim panom, zgodnie z tym, co nakazał

nam Pan: Kto by chciał być wielkim między wami, niech będzie ostatnim

ze wszystkich i sługą wszystkich (por. Mk 10,43-44); potem dodaje słowa,

jeszcze bardziej przejmujące: “Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby

Mu służono, lecz żeby służyć” (Mk 10,45); i zgodnie z tym, co mówi

Apostoł: “Miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie” (Ga 5, 13) ».60

Prawdziwe braterstwo opiera się na uznaniu godności brata albo siostry i

3.2 Page 22

▲back to top

urzeczywistnia się w zainteresowaniu drugą osobą i jej potrzebami, w

umiejętności cieszenia się z jej darów i jej osiągnięć, w poświęceniu jej

swojego czasu, by wysłuchać ją i dać się oświecić jej myślą. To jednak

zakłada bycie wewnętrznie wolnymi.

Na pewno nie jest wolnym ten, kto jest przekonany, że jego idee i jego

rozwiązania są najlepsze; kto uważa, że sam potrafi podejmować decyzje,

bez jakiegokolwiek pośrednictwa w poznawaniu woli Bożej; kto uważa,

że zawsze ma rację i nie ma wątpliwości, że to inni powinni się zmienić;

kto myśli jedynie o swoich sprawach i nie zwraca żadnej uwagi na

potrzeby innych; kto sądzi, że posłuszeństwo jest czymś przestarzałym, a

zatem niemożliwym do proponowania w świecie bardziej rozwiniętym.

Wolna natomiast jest ta osoba, która nieustannie dąży do tego, by dostrzec

w każdej sytuacji życiowej, a zwłaszcza w każdej osobie, żyjącej obok,

pośrednika w rozpoznawaniu woli Pana, pozostającej zawsze tajemnicą.

Dlatego « Ku wolności wyswobodził nas Chrystus » (Ga 5,1).

Wyswobodził nas, byśmy mogli spotykać Boga na niezliczonych drogach

naszej codzienności.

« Pierwszy między wami niech będzie niewolnikiem waszym » (Mt 20,27)

21. Mimo iż dziś przyjęcie obowiązków związanych z władzą może jawić

się jako szczególnie uciążliwy ciężar, domagający się pokory, by być

sługą i służebnicą innych, warto zawsze pamiętać o surowych słowach,

jakie Pan Jezus kieruje do tych, którzy doznają pokusy, by swojej władzy

nadać prestiż światowy: « A kto by chciał być pierwszym między wami,

niech będzie niewolnikiem waszym, na wzór Syna Człowieczego, który

nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup

za wielu » (Mt 20,27-28).

Kto w pełnieniu urzędu szuka sposobu, by się wybić albo zdobyć uznanie,

pozwolić sobie służyć, albo innych sobie podporządkowywać, stawia się

w sposób wyraźny poza ewangelicznym wzorem władzy. Na uwagę

zasługują wówczas słowa, jakie św. Bernard skierował do swojego ucznia,

który stał się następcą Piotra: « Zastanów się, czy uczyniłeś postępy na

drodze cnoty, mądrości, pojętności, dobroci. Jesteś bardziej zuchwały czy

bardziej pokorny? Bardziej łaskawy czy bardziej wyniosły? Bardziej

pobłażliwy czy bardziej nieprzejednany? Co w sobie rozwinąłeś: bojaźń

Bożą czy niebezpieczną bezczelność? ».61

Posłuszeństwo nie jest łatwe, nawet w najlepszych warunkach. Staje się

ono łatwiejsze, gdy osoba konsekrowana widzi, że władza poświęca się

pokornej i czynnej służbie wspólnocie braterskiej i misji; że jest władzą,

która mimo wszystkich ograniczeń ludzkich stara się w swoich czynach

odwzorowywać postawy i uczucia Dobrego Pasterza.

« Proszę tę, która będzie pełnić urząd – napisała w swoim Testamencie św.

Klara z Asyżu – by starała się siostrom bardziej przewodzić cnotami i

świętym życiem niż urzędem, żeby siostry pociągnięte jej przykładem

były posłuszne nie tyle ze względu na jej urząd, co z miłości ».62

3.3 Page 23

▲back to top

Życie braterskie jako misja

22. Osoby konsekrowane, którym przewodzą przełożeni, są wezwane, by

często konfrontowały się z nowym przykazaniem, z przykazaniem, które

odnawia wszystkie rzeczy: Miłujcie się, tak jak Ja was umiłowałem (por. J

15,12).

Miłować się tak, jak Pan miłował, to nie ograniczać się do osobistych

zasług braci i sióstr, ale wychodzić poza nie; być posłusznym nie własnym

pragnieniom, ale Bogu, który przemawia poprzez warunki i potrzeby braci

i sióstr. Należy pamiętać, że czas poświęcony polepszeniu jakości życia

braterskiego nie jest czasem zmarnowanym, gdyż jak wielokrotnie

podkreślał nieodżałowanej pamięci Jan Paweł II: « cała owocność życia

zakonnego zależy od jakości życia braterskiego ».63

Troska o budowanie wspólnot braterskich nie jest jedynie

przygotowaniem do posłannictwa. Ona jest jego integralną częścią, skoro

« sama komunia braterska jest już apostolstwem ».64 Być wspólnotą

misyjną, która codziennie buduje braterstwo, w nieustannym

poszukiwaniu woli Bożej, oznacza potwierdzać to, że idąc za Panem

Jezusem można w nowy i humanizujący sposób tworzyć społeczność

ludzką.

CZĘŚĆ TRZECIA

PEŁNIĆ MISJĘ

« Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam »

(J 20,21)

Pełnić misję całym swoim życiem, jak Jezus, Pan

23. Pan Jezus pozwala nam zrozumieć, swoim sposobem życia, że misja i

posłuszeństwo ściśle łączą się ze sobą. W Ewangeliach Jezus jawi się

zawsze jako “posłany przez Ojca, by pełnić Jego wolę” (por. J 5,36- 38;

6,38-40; 7,16-18); On zawsze czyni to, co jest miłe Ojcu. Można

powiedzieć, że całe życie Jezusa jest misją Ojca. On jest misją Ojca.

Podobnie jak Słowo przyszło pełnić misję, wcielając się w naturę ludzką,

która całkowicie pozwoliła Mu się przyjąć, tak i my współpracujemy z

misją Chrystusa i pozwalamy Mu prowadzić ją do pełni, przede

wszystkim przyjmując Go, stając się miejscem Jego obecności i

kontynuacją Jego życia w historii, by innym dać szansę spotkania Go.

Biorąc pod uwagę fakt, że Chrystus, w swoim życiu i w swoim dziele, był

doskonałym amen (por. Ap 3,14), tak (por. 2 Kor 1,20) wypowiedzianym

Ojcu, i że powiedzieć tak to po prostu być posłusznym, nie sposób myśleć

o misji inaczej jak w relacji do posłuszeństwa. Przeżywanie misji zakłada

zawsze bycie posłanym, a to oznacza odniesienie zarówno do tego, kto

posyła, jak i do treści posłannictwa, jaką należy wypełnić. Stąd bez tego

odniesienia do posłuszeństwa, samo określenie misja staje się trudne do

zrozumienia i łatwo może być narażone na ryzyko zredukowania do

3.4 Page 24

▲back to top

czegoś, co odnosi się jedynie do siebie samego. Zawsze istnieje

niebezpieczeństwo ograniczenia misji do zawodu, który się wykonuje ze

względu na samorealizację i na własny rachunek.

Pełnić misję, by służyć

24. Św. Ignacy Loyola, w swoich Ćwiczeniach duchownych, pisze, że Pan

wzywa wszystkich i mówi: « Przeto ten, co zechciałby pójść za Mną,

powinien ze Mną się trudzić, by idąc za Mną w cierpieniu, szedł też za

Mną i w chwale ».65 Misja musi zmierzyć się, zarówno dziś jak i wczoraj,

z dużymi trudnościami, którym można stawić czoła jedynie łaską, jaka

pochodzi od Pana, mając pokorną i głęboką świadomość, że przez Niego

jesteśmy posłani i z tej racji możemy liczyć na Jego pomoc.

Dzięki posłuszeństwu mamy pewność, że służymy Panu, że jesteśmy

“sługami i służebnicami Pana'', we własnym działaniu i we własnym

cierpieniu. Ta pewność jest źródłem bezwarunkowego zaangażowania,

wytrwałej wierności, wewnętrznej pogody, bezinteresownej służby,

poświęcenia najlepszych sił. « Ci, którzy dochowują posłuszeństwa, mogą

być pewni, że naprawdę pełnią misję i idą za Chrystusem, a nie dążą

jedynie do spełnienia własnych pragnień i oczekiwań. Dzięki temu

wiedzą, że są prowadzeni przez Ducha Chrystusa i że nawet pośród

największych trudności wspiera ich Jego niezawodna dłoń (por. Dz 20,22)

».66

Pełni się misję wówczas, gdy nie zabiegając o własne uznanie, pragnie się

nade wszystko, by wypełnić godną uwielbienia wolę Boga. Takie

pragnienie jest duszą modlitwy (“Przyjdź królestwo Twoje, bądź wola

Twoja”) i mocą apostolstwa. Misja domaga się zaangażowania wszystkich

darów i wszystkich talentów ludzkich, które przyczyniają się do

zbawienia, gdy są zanurzone w rzece woli Bożej; w rzece, której wody

niosą wszystko, co przemija, do oceanu rzeczywistości wiecznych, gdzie

Bóg, bezmierna szczęśliwość, będzie wszystkim we wszystkich (por. 1

Kor 15,28).

Przełożeństwo i misja

25. To wszystko zakłada przyznanie władzy ważnego zadanie wobec misji

w wierności własnemu charyzmatowi. Jest to zadanie niełatwe i nie wolne

od trudności i dwuznaczności. W przeszłości ryzyko mogło wiązać się z

władzą nastawioną bardziej na zarządzanie dziełami z

niebezpieczeństwem zaniedbania osób; dziś natomiast ryzyko może

płynąć z nadmiernego lęku, ze strony władzy, przed zderzeniem się z

drażliwościami osobowymi albo z fragmentaryzacją kompetencji i

obowiązków, osłabiającą dążenie do wspólnego celu i pozbawiającą

znaczenia samą rolę władzy.

Władza bowiem nie jest tylko odpowiedzialna wyłącznie za animację

wspólnoty, ale ma także funkcję koordynowania różnych kompetencji

odnoszących się do misji, w poszanowaniu poszczególnych zadań i

zgodnie z wewnętrznymi przepisami Instytutu. Mimo, że władza nie może

(i nie musi) robić wszystkiego, na niej spoczywa ostateczna

3.5 Page 25

▲back to top

odpowiedzialność za wszystko.67

Różnorodne są wyzwania, jakie nowa rzeczywistość stawia władzy co do

funkcji koordynowania sił przez wzgląd na misję. I tu również

wymienimy niektóre z zadań, które uważamy za ważne w posłudze

władzy. Władza:

a) Dodaje odwagi do podjęcia obowiązków, a z chwilą ich podjęcia,

respektuje je

U niektórych osób przyjęte obowiązki mogą wywołać poczucie lęku. Jest

więc rzeczą konieczną, aby sprawujący władzę przekazywał swoim

współpracownikom moc chrześcijańską i dodawał im odwagi w stawianiu

czoła trudnościom, przezwyciężając lęki i postawy skłonne do rezygnacji.

Będzie troszczyła się o to, by dzielić się nie tylko informacjami, ale także

odpowiedzialnością, angażując się z kolei w uszanowanie każdego w jego

własnej, słusznej autonomii. Wiąże się to, ze strony władzy, z cierpliwym

wysiłkiem koordynowania, a ze strony osoby konsekrowanej szczerą

gotowością do współpracy.

Władza winna “być”, gdy jest potrzebna, aby umacniać w członkach

wspólnoty zmysł współzależności, dalekiej jednak zarówno od zależności

infantylnej jak i od samowystarczalności. To wszystko jest owocem tej

wolności wewnętrznej, która pozwala każdemu pracować i

współpracować, zastępować i być zastępowanym, być protagonistą i

wnosić swój wkład, nawet gdy jest się na zapleczu.

Ten, kto pełni posługę władzy, niech strzeże się, by nie ulec pokusie

samowystarczalności osobistej, przekonaniu, że wszystko zależy od niego

albo od niej i że troska o harmonijne uczestnictwo wspólnotowe nie jest

czymś ważnym i pożytecznym, bowiem lepiej jest postawić jeden krok

razem niż dwa (albo i więcej) w pojedynkę.

b) Zachęca, by brać pod uwagę odrębności w duchu komunii

Szybko dokonujące się zmiany kulturowe nie tylko są źródłem

transformacji strukturalnych, które mają odzwierciedlenie w stylu

działalności i misji, ale mogą też wnosić napięcia wewnątrz wspólnot, w

których różnego rodzaju formacja kulturowa czy duchowa prowadzi do

zróżnicowanego sposobu odczytywania znaków czasu, a więc i do

proponowania różnych projektów, nie zawsze dających się pogodzić ze

sobą. Takie sytuacje mogą zdarzać się częściej dzisiaj niż w przeszłości,

gdyż powiększa się liczba wspólnot składających się z osób, które

pochodzą z różnych ludów czy kultur. Pogłębiają się też różnice

pokoleniowe. Władza jest wezwana, by służyć w duchu komunii także

takim złożonym wspólnotom, pomagając im, by w świecie, naznaczonym

licznymi podziałami, dawały świadectwo, że można razem żyć i miłować

się nawet wtedy, gdy jesteśmy inni. Będzie więc musiała trzymać się

niektórych zasad teoretyczno-praktycznych:

– pamiętać, że w duchu Ewangelii, konflikt poglądów nigdy nie staje się

3.6 Page 26

▲back to top

konfliktem między osobami;

– przypominać, że pluralizm perspektyw sprzyja pogłębieniu zagadnień;

– popierać komunikację w taki sposób, by wolna wymiana myśli

rozjaśniała poszczególne stanowiska i pozwalała ukazać pozytywny wkład

każdej osoby;

– pomagać, ze względu na potrzebę dojścia do wzajemnego zrozumienia,

w uwalnianiu się z egocentryzmu i etnocentryzmu, które dążą do

zrzucenia na innych przyczyn zła;

– uświadamiać wszystkim, że ideałem nie jest to, by mieć wspólnotę bez

konfliktów, ale wspólnotę, która godzi się na stawienia czoła własnym

napięciom, aby je pozytywnie rozwiązać, szukając rozstrzygnięć, które nie

pomijają żadnej wartości, do której trzeba się odnieść.

c) Utrzymuje równowagę między różnymi wymiarami życia

konsekrowanego

Mogą one bowiem znaleźć się w sytuacji napięcia między sobą. Władza

winna czuwać nad tym, aby jedność życia została nienaruszona, aby

zachować możliwie najpełniej równowagę między czasem poświęconym

modlitwie a czasem poświęconym pracy, między jednostką a wspólnotą,

między obowiązkami a odpoczynkiem, między troską o życie wspólne a

troską o świat i Kościół, między formacją osobistą a formacją

wspólnotową.68

Jedną z najbardziej delikatnych spraw jest równowaga między wspólnotą

a misją, między życiem ad intra a życiem ad extra.69 Z uwagi na to, że

zwykle sprawy naglące mogą prowadzić do zaniedbania spraw

dotyczących wspólnoty i że dziś coraz częściej jesteśmy powołani, by

działać jako jednostki, jest bardzo potrzebne, aby przestrzegać pewnych

niezbywalnych reguł, które zabezpieczają jednocześnie ducha braterstwa

we wspólnocie apostolskiej, jak i wrażliwość apostolską w życiu

braterskim.

Ważne jest, by władza była gwarantem tych reguł i przypominała

wszystkim, że gdy osoba ze wspólnoty pełni misję albo wykonuje jakąś

posługę apostolską, nawet gdy czyni ją sama, zawsze działa w imieniu

Instytutu albo wspólnoty; co więcej, działa dzięki wspólnocie. Często

bowiem to, że może prowadzić określoną działalność, to dlatego, że ktoś

ze wspólnoty poświęcił dla niej swój czas albo też doradził jej, albo też

dodał jej ducha. Często ponadto ten, kto pozostaje we wspólnocie

zastępuje osobę zaangażowaną na zewnątrz w niektórych pracach

domowych, lub modli się za nią albo też podtrzymuje ją swoją wiernością.

Obowiązkiem jest więc to, by apostoł nie tylko był głęboko wdzięczny, ale

czuł się ściśle związany ze swoją wspólnotą we wszystkim, co czyni; by

niczego sobie nie przywłaszczał i by za wszelką cenę starał się iść razem,

czekając – jeśli trzeba – na tego, kto idzie wolniej, dowartościowując

wkład każdego, możliwie najpełniej dzieląc radości i trudy, intuicje i

3.7 Page 27

▲back to top

niepewności, aby wszyscy postrzegali apostolstwo innego jako własne,

bez zawiści i zazdrości. Apostoł może być pewny, że wszystko, co odda z

siebie wspólnocie, nigdy nie wyrówna rachunku wobec tego, co od niej

otrzymał i nadal otrzymuje.

d) Ma serce miłosierne

Św. Franciszek z Asyżu, we wzruszającym liście do jednego z

ministrów/przełożonych, dawał następujące pouczenia co do

ewentualnych słabości osobistych swoich braci: « I po tym chcę poznać,

czy miłujesz Pana i mnie, sługę Jego i twego: jeśli będziesz tak

postępował, by nie było takiego brata na świecie, który, gdyby zgrzeszył,

choćby zgrzeszył najciężej, a potem stanął przed tobą, żeby odszedł bez

twego miłosierdzia, jeśli szukał miłosierdzia. A gdyby nie szukał

miłosierdzia, to ty go zapytaj, czy nie pragnie przebaczenia. I choćby

tysiąc razy potem zgrzeszył na twoich oczach, kochaj go bardziej niż

mnie, byś go pociągnął do Pana; i zawsze bądź miłosierny dla takich ».70

Władza jest powołana do tego, by rozwijać pedagogię przebaczenia i

miłosierdzia, to znaczy by być narzędziem miłości Bożej, która

przygarnia, poprawia i zawsze stwarza nową możliwość dla tych braci

albo sióstr, którzy popełniają błędy i popadają w grzech. Musi pamiętać,

że bez nadziei przebaczenia człowiek z trudem podejmie swoją wędrówkę

i nieuchronnie zmierzać będzie ku temu, by dorzucić zło do zła, upadki do

upadków. Perspektywa miłosierdzia natomiast pokazuje, że Bóg potrafi

wyprowadzić na drogę dobra także w sytuacjach grzesznych.71 Trzeba

więc, by władza zabiegała o to, by cała wspólnota uczyła się tego stylu

miłosierdzia.

e) Ma poczucie sprawiedliwości

Jeśli zachętę św. Franciszka do przebaczenia bratu, który popełnia

grzechy, uznać można za cenną regułę ogólną, trzeba też przyznać, że

mogą występować, wśród członków pewnych wspólnot życia

konsekrowanego zachowania, które poważnie szkodzą bliźniemu i

pociągają za sobą odpowiedzialność w stosunku do osób spoza wspólnoty

oraz wobec tej instytucji, do której należą. Choć trzeba mieć

wyrozumiałość wobec win poszczególnych osób, jest konieczne

jednocześnie surowe poczucie odpowiedzialności i miłosierdzia wobec

tych, którzy ewentualnie zostali poszkodowani przez niepoprawne

zachowanie niektórych osób konsekrowanych.

Ci, którzy zachowują się niewłaściwie niech wiedzą, że osobiście muszą

ponosić konsekwencje za swoje czyny. Wyrozumiałość wobec współbrata

nie może wykluczać sprawiedliwości, zwłaszcza w stosunku do osób

bezbronnych i ofiar nadużyć. Już samo uznanie własnego zła oraz

przyjęcie za nie odpowiedzialności i jego konsekwencji jest częścią drogi

miłosierdzia: podobnie jak dla Izraela, który oddala się od Pana, przyjęcie

konsekwencji za zło (jest to doświadczenie wygnania) jest pierwszym

sposobem podjęcia drogi nawrócenia i jeszcze głębszego odkrycia swojej

więzi z Nim.

3.8 Page 28

▲back to top

f) Popiera współpracę z osobami świeckimi

Zwiększająca się współpraca ze świeckimi w dziełach i pracach,

prowadzonych przez osoby konsekrowane, stawia zarówno wobec

wspólnoty, jak i władzy nowe pytania, które wymagają nowych

odpowiedzi. « Udział ludzi świeckich nierzadko prowadzi do

nieoczekiwanych i owocnych odkryć, dotyczących niektórych wymiarów

charyzmatu », ze względu na to, że zachęca się świeckich do tego, by

wnosili « w życie rodzin zakonnych cenny wkład swojego doświadczenia

i swojej specyficznej posługi ».72

Jest rzeczą stosowną przypomnieć, że chcąc osiągnąć cel wzajemnej

współpracy między zakonnikami a świeckimi « potrzebne są wspólnoty

zakonne o wyraźnej tożsamości charyzmatycznej, przyswojonej i

przeżywanej, a więc zdolne przekazywać ją innym i dzielić ją z nimi;

wspólnoty zakonne obdarzone głęboką duchowością i zapałem misyjnym,

potrafiące rozpowszechniać tego ducha i ten rozmach ewangelizacyjny;

wspólnoty zakonne, które inspirują wiernych świeckich i zachęcają ich do

udziału w charyzmacie swojego Instytutu, zgodnie z ich charakterem

świeckim i właściwym im stylem życia, ukazując im nowe formy

realizacji charyzmatu i posłannictwa. W takich warunkach wspólnota

zakonna może stać się ośrodkiem promieniującym energią duchową,

dostarczającym bodźców do działania, źródłem braterstwa rodzącego

braterstwo, jedności i współpracy eklezjalnej, a zatem miejscem, gdzie na

różne sposoby buduje się ciało Chrystusa, którym jest Kościół ».73

Konieczne jest również jasne określenie zakresu kompetencji i

obowiązków, zarówno ludzi świeckich jak i zakonników, a także

organizmów pośrednich (rady administracyjne itp.). W tym wszystkim

osoba, która przewodzi wspólnocie osób konsekrowanych ma

niezastąpioną rolę.

Trudne polecenia

26. W konkretnym wypełnieniu misji niektóre polecenia mogą jawić się

jako szczególnie trudne, ponieważ perspektywy i sposoby działalności

apostolskiej lub diakonalnej mogą być postrzegane i pojmowane na różny

sposób. Wobec pewnych trudnych poleceń, na pozór wręcz

“absurdalnych”, może pojawić się pokusa nieufności, a nawet odrzucenia:

czy warto kontynuować? Czyż nie mogę realizować swoich zamiarów

lepiej w innym kontekście? Po cóż wyniszczać się w jałowych

sprzeczkach?

Już św. Benedykt rozpatrywał problem polecenia « bardzo uciążliwego

albo zgoła niemożliwego do wykonania »; i św. Franciszek z Asyżu

rozważał przypadek, gdy « podwładny widzi coś lepszego i

pożyteczniejszego dla swojej duszy niż to, co nakazuje przełożony ».

Ojciec życia mniszego odpowiada prosząc o nacechowany wolnością,

otwarty, pokorny i ufny dialog między mnichem a opatem; jednak na

końcu tego dialogu, jeśli przełożony nadal utrzyma swój rozkaz, mnich «

niechaj będzie posłuszny z miłości Boga, ufając w Jego pomoc ».74

Święty z Asyżu zachęca, by żyć' “posłuszeństwem uczynnym”, gdy brat

3.9 Page 29

▲back to top

dobrowolnie poświęca swoje zapatrywania i spełnia wydane polecenie,

gdyż w ten sposób « jest miłe Bogu i bliźniemu »; 75 i w tym widzi

“doskonałe posłuszeństwo'', gdzie zakonnik – mimo iż nie potrafi być

posłusznym, bo nakazuje mu się coś, co jest « niezgodne z jego

sumieniem » – nie zrywa więzi z przełożonym i wspólnotą, ale z tego

powodu gotów jest znosić prześladowania. « Kto bowiem – zauważa św.

Franciszek – woli znosić prześladowanie niż odłączyć się od braci, ten

trwa rzeczywiście w doskonałym posłuszeństwie, bo życie swoje oddaje

za braci swoich? 76 W ten sposób na nowo sobie uświadamiamy, że miłość

i komunia reprezentują najwyższe wartości, którym podporządkowują się

także sprawowanie władzy i posłuszeństwo.

Należy uznać, że jest zrozumiałe, z jednej strony, pewne przywiązanie do

poglądów i przekonań osobistych, będących owocem refleksji lub

doświadczenia, i dojrzałych w czasie; jest też czymś dobrym troska o ty,

by bronić ich i dalej je podtrzymywać, zawsze jednak w perspektywie

Królestwa, w szczerym i konstruktywnym dialogu. Z drugiej strony nie

należy zapominać, że wzorem jest zawsze Jezus z Nazaretu, który nawet

podczas męki prosił Boga, by mógł pełnić Jego wolę, a nie swoją, i nie

cofnął się w obliczu śmierci krzyżowej (por. Hbr. 5, 7-9).

Osoba konsekrowana, gdy żąda się od niej rezygnacji z własnych

poglądów albo z własnych planów, może doświadczyć zagubienia i

poczucia odrzucenia władzy bądź też odczuwać w swej głębi głośne

wołania i łzy (por. Hbr 5,7), i błaganie, by ominął ją gorzki kielich. Jest to

jednak ta chwila, kiedy trzeba zawierzyć się Ojcu, by wypełniła się Jego

wola i by w ten sposób można było wziąć czynny udział, całym sobą, w

misji Chrystusa « za życie świata » (J 6,51).

To właśnie wtedy, gdy się mówi to trudne “tak”, można w pełni zrozumieć

sens posłuszeństwa, postrzeganego jako najwyższy akt wolności,

wyrażający się w całkowitym i ufnym oddaniu się Chrystusowi, Synowi

dobrowolnie posłusznemu Ojcu; i można zrozumieć sens misji jako ofiary

z siebie samych w posłuszeństwie, na którą spływa błogosławieństwo

Najwyższego: « Będę ci błogosławił (...). Wszystkie ludy ziemi będą sobie

życzyć szczęścia [takiego, jakie jest udziałem] twego potomstwa, dlatego

że usłuchałeś mojego rozkazu » (Rdz 22,17-18). W tym błogosławieństwie

osoba konsekrowana, okazująca posłuszeństwo, wie, że znajdzie

wszystko, co pozostawiła przez ofiarę swojego oderwania się; w tym

błogosławieństwie ukryta jest także pełna realizacja jej człowieczeństwa

(por. J 12,25).

Posłuszeństwo i obiekcja sumienia

27. W tym miejscu może pojawić się pytanie: czy mogą zaistnieć sytuacje,

kiedy osobiste sumienie zdaje się nie pozwalać, by kierować się

poleceniami wydanymi przez władzę? Może się zdarzyć, bowiem, że

osoba konsekrowana musi oświadczyć, wobec norm prawnych lub wobec

przełożonych: « Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi » (Dz 5,29)? Jest

to przypadek tzw. obiekcji sumienia, o której mówił już Paweł VI,77 a

którą trzeba rozumieć w jej autentycznym znaczeniu.

3.10 Page 30

▲back to top

Prawdą jest, że sumienie jest miejscem, w którym rozbrzmiewa głos

wskazujący, jak mamy postępować; jest też prawdą, że trzeba się uczyć

wsłuchiwania się z wielką uwagą w ten głos, umieć rozpoznawać go i

odróżniać od innych głosów. Nie wolno w rzeczywistości mylić tego

głosu z tymi, które pochodzą z subiektywizmu ignorującego bądź

pomijającego niezbywalne i wiążące źródła i kryteria w formacji osądu

sumienia: « To właśnie “serce” nawrócone ku Bogu i ku miłości dobra jest

źródłem prawdziwych osądów sumienia »,78 a « wolność sumienia nie jest

nigdy wolnością “od” prawdy, ale zawsze i wyłącznie “w” prawdzie ».79

Osoba konsekrowana długo powinna się zastanawiać, zanim dojdzie do

wniosku, że nie otrzymane polecenie, ale to co czuje w swojej głębi,

wyraża wolę Bożą. Będzie musiała ponadto pamiętać, że zawsze należy

mieć na uwadze prawo pośrednictwa, wystrzegając się podejmowania

poważnych decyzji bez konfrontacji i weryfikacji. Oczywiście, nie

podlega dyskusji, że tym, co się liczy, jest dojście do poznania woli Bożej

i wypełnienie jej, ale powinno być równie bezsporne, że osoba

konsekrowana, składając śluby, zobowiązała się przyjmować tę świętą

wolę przez określone pośrednictwa. Twierdzenie, że tym, co się liczy, jest

wola Boża, a nie pośrednictwa, odrzucając je lub akceptując wyłącznie

według własnego uznania, może odebrać sens własnemu ślubowi i

pozbawić własne życie jego zasadniczego charakteru.

W rezultacie, « uczyniwszy wyjątek dla polecenia, które wyraźnie byłoby

przeciwko prawu Bożemu i Konstytucjom Instytutu albo implikowało

poważne i oczywiste zło – w takim przypadku nie istnieje obowiązek

posłuszeństwa – decyzje przełożonych dotyczą dziedziny, w której ocena

dobra lepszego może zmieniać się zależnie od punktów widzenia. Chcieć

wyciągnąć wniosek – z faktu, że określone polecenie jawiłby się jako

obiektywnie mniej dobre – że jest ono nieprawne i przeciwne sumieniu, to

jakby nie zauważać, w sposób mało realistyczny, niejasności i

ambiwalencji wielu rzeczywistości ludzkich. Ponadto, odrzucenie

posłuszeństwa często niesie ze sobą poważną szkodę dla dobra

wspólnego. Zakonnik nie powinien lekko uznawać, że między osądem

jego sumienia a osądem jego przełożonego występuje sprzeczność. Ta

wyjątkowa sytuacja będzie niekiedy źródłem autentycznego cierpienia

wewnętrznego na wzór samego Chrystusa, który “nauczył się

posłuszeństwa przez to, co wycierpiał” (Hbr 5,8) ».80

Trud przełożeństwa

28. Jednak i władza może popaść w zniechęcenie i w rozczarowanie: w

obliczu oporów niektórych osób czy wspólnot, wobec pewnych

problemów, które wydają się być nierozstrzygalne, może pojawić się

pokusa, by się poddać i wszelki wysiłek zmierzający do polepszenia

sytuacji uznać za daremny. Wówczas jawi się niebezpieczeństwo

popadnięcia w rutynę, godzenia się na mierność, powstrzymywania się od

działania, braku odwagi, by wskazać cele autentycznego życia

konsekrowanego, narażając się w ten sposób na utratę pierwotnej

żarliwości i woli dawania o niej świadectwa.

Gdy sprawowanie władzy staje się uciążliwe i trudne, warto pamiętać, że

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

Pan Jezus uznaje tę funkcję za akt miłości wobec Niego (« Szymonie,

Synu Jana, czy miłujesz Mnie? »: J 21,16). Zbawiennym może się okazać

ponowne wysłuchanie słów Pawła: « Weselcie się nadzieją! W ucisku

bądźcie cierpliwi, w modlitwie – wytrwali! Zaradzajcie potrzebom braci »

(Rz 12,12-13).

Cicha, wewnętrzna udręka towarzysząca wierności własnej funkcji,

naznaczona niekiedy osamotnieniem i niezrozumieniem ze strony tych,

dla których się poświęca, staje się drogą uświęcenia osobistego i

pośrednikiem zbawienia dla wszystkich, z powodu których się cierpi.

Posłuszni aż do końca

29. Jeśli całe życie człowieka wierzącego jest poszukiwaniem Boga,

wówczas każdy dzień staje się ciągłym uczeniem się sztuki wsłuchiwania

się w Jego głos, by pełnić Jego wolę. Oczywiście, idzie o szkołę

wymagającą zaangażowania, niemal o walkę między tym ja, które usiłuje

być panem siebie i swojej historii, a Bogiem, który jest “Panem” każdej

historii; o szkołę, w której trzeba się uczyć tak wielkiego zaufania do

Boga i Jego ojcostwa, by obdarzać ufnością także ludzi, będących Jego

dziećmi, a naszymi braćmi. W ten sposób umacnia się pewność, że Ojciec

nigdy nie opuszcza, nawet w chwili gdy troskę o własne życie trzeba

złożyć w ręce braci, w których trzeba rozpoznać znak Jego obecności i

mediację Jego woli.

W akcie posłuszeństwa, aczkolwiek nieświadomym, przyszyliśmy na

świat, przyjmując tę Wolę, która bardziej pragnęła naszego istnienia niż

nieistnienia. Naszą wędrówkę zakończymy innym aktem posłuszeństwa,

pragnąc, by był on jak najbardziej świadomy i wolny, ale przede

wszystkim by był aktem zawierzenia dobremu Ojcu, który wezwie nas

ostatecznie do siebie, do swojego królestwa wieczystego światła, gdzie

zakończy się nasze poszukiwanie, a nasze oczy ujrzą Go, w dzień pański,

który nigdy się nie skończy. Wtedy będziemy całkowicie posłuszni i

spełnieni, bo wypowiemy na zawsze ,,tak'' dla tej Miłości, która nas

stworzyła, byśmy byli szczęśliwi z Nią i w Niej.

Modlitwa przełożonego

30. « O dobry Pasterzu, Jezusie, Pasterzu dobry, Pasterzu łaskawy,

Pasterzu miły, pasterz ubogi i nędzny wznosi swoje wołanie ku Tobie,

pasterz słaby, niedoświadczony i nieużyteczny, a mimo wszystko, jakim

by nie był, pasterz Twoich owieczek.

Naucz mnie, Twojego sługę, o Panie, naucz mnie, proszę Cię, przez

Twojego Ducha Świętego, jak mogę służyć moim braciom i spalać się dla

nich. Spraw, o Panie, przez Twoją niewymowną łaskę, bym cierpliwie

umiał znosić ich słabości, bym z wyrozumiałością potrafił dzielić ich

cierpienia i roztropnie im pomagać. Obym w szkole Twojego Ducha mógł

nauczyć się pocieszać smutnych, umacniać małodusznych, podnosić

upadłych, być słabym ze słabymi, oburzać się z tymi, którzy znoszą

zgorszenie, być wszystkim dla wszystkich, by ocalić wszystkich. Włóż w

moje usta słowa prawdziwe i właściwe, i miłe, by oni byli zbudowani w

4.2 Page 32

▲back to top

wierze, w nadziei i w miłości, w czystości i w pokorze, w cierpliwości i w

posłuszeństwie, w żarliwości ducha i w porywie serca.

Powierzam ich w Twoje święte ręce i Twojej czułej opatrzności, by nikt

ich nie wyrwał z Twojej ręki ani z ręki Twojego sługi, któremu ich

powierzyłeś, ale by z radością mogli trwać w świętym postanowieniu, a

trwając otrzymali życie wieczne, z Twoją pomocą, o najsłodszy nasz

Panie, który żyjesz i królujesz przez wszystkie wieki wieków. Amen ».81

Modlitwa do Maryi

31. O słodka i święta Maryjo Dziewico, Ty w zwiastowaniu anioła, przez

swoje pełne wiary i pytające posłuszeństwo dałaś nam Chrystusa. W

Kanie pokazałaś, swoim uważnym sercem, jak działać z

odpowiedzialnością. Nie czekałaś biernie na interwencję Syna Twojego,

ale uprzedziłaś Go, uświadamiając Mu potrzeby i z dyskretnym

autorytetem podjęłaś inicjatywę, by posłać do Niego sługi.

U stóp krzyża posłuszeństwo uczyniło Cię Matką Kościoła i wierzących, a

w Wieczerniku każdy uczeń uznał w Tobie władzę miłości i służby.

Pomóż nam rozumieć, że każda prawdziwa władza w Kościele i w życiu

konsekrowanym ma swój fundament w uległości woli Bożej i że każdy z

nas staje się dla innych autorytetem poprzez świadectwo życia w

posłuszeństwie Bogu.

O Matko łaskawa i miłosierna, « Ty, która czyniłaś wolę Ojca, okazując

gorliwość w posłuszeństwie »,82 pomóż, by nasze życie było bacznym

wsłuchiwaniem się w Słowo, wiernym pójściem za Jezusem, Panem i

Sługą, w świetle i mocy Ducha Świętego, byśmy radowali się komunią

braterską, byśmy byli wspaniałomyślni w pełnieniu misji i gorliwi w

służbie ubogim, oczekując dnia, gdy posłuszeństwo wiary przemieni się w

święto Miłości bez końca.

Ojciec Święty w dniu 5 maja 2008 r. zatwierdził niniejszą Instrukcję

Kongregacji ds. Instytutów Życia konsekrowanego i Stowarzyszeń życia

apostolskiego i polecił ją opublikować.

Rzym, 11 maja 2008 r., w uroczystość Zesłania Ducha Świętego.

Franc Kard. Rodé, C.M.

Prefekt

+ Gianfranco A. Gardin, OFM Conv.

Sekretarz

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

1. Życie konsekrowane świadectwem poszukiwania Boga

4.3 Page 33

▲back to top

2. Droga wyzwolenia

3. Adresaci, cel i zakres dokumentu

CZĘŚĆ PIERWSZA

Konsekracja i poszukiwanie woli Bożej

4. Kogo szukamy?

5. Posłuszeństwo jako wsłuchiwanie się

6. « Słuchaj, Izraelu » (Pwp 6,4)

7. Posłuszeństwo Słowu Bożemu

8. Idąc za Jezusem, Synem posłusznym Ojcu

9. Posłuszni Bogu poprzez pośrednictwa ludzkie

10. Uczyć się posłuszeństwa w codzienności

11. W świetle i mocy Ducha

12. Władza w służbie posłuszeństwa woli Bożej

13. Niektóre priorytety w służbie władzy

a) W życiu konsekrowanym władza jest przede wszystkim

władzą duchową

b) Władza jest powołana, by swojej wspólnocie zapewnić czas

i jakość modlitwy

c) Władza jest powołana, by promować godność osoby

d) Władza jest powołana, by w trudnościach wzbudzać

odwagę i nadzieję

e) Władza jest powołana, by ożywiać charyzmat własnej

rodziny zakonnej

f) Władza jest pwołana, by zachować żywy zmysł Kościoła

(“sentire cum

Ecclesia”)

g) Władza jest powołana, by towarzyszyć na drodze formacji

ciągłej

14. Posługa władzy w świetle prawa kościelnego

15. W misji z wolnością dzieci Bożych

CZĘŚĆ DRUGA

Posługa władzy i posłuszeństwo w życiu braterskim

16. Przykazanie nowe

17. Władza na służbie wspólnoty, wspólnota w służbie królestwa

18. Ulegli Duchowi, który prowadzi do jedności

19. O duchowość komunii i o świętość wspólnotową

20. Rola władzy we wzrastaniu braterstwa

a) Posługa słuchania

b) Tworzenie atmosfery sprzyjającej dialogowi, dzieleniu i

współodpowiedzialności

c) Troska o wkład wszystkich w dobro wszystkich

d) W służbie jednoski i wspólnoty

e) Rozeznanie wspólnotowe

f) Rozeznanie, władza i posłuszeństwo

4.4 Page 34

▲back to top

g) Posłuszeństwo braterskie

21. « Pierwszy między wami niech będzie niewolnikiem waszym » (Mt

20,27)

22. Życie braterskie jako misja

CZĘŚĆ TRZECIA

Pełnić misję

23. Pełnić misję całym swoim życiem, jak Jezus, Pan

24. Pełnić misję, by służyć

25. Przełożeństwo i misja

a) Dodaje odwagi do podjęcia obowiązków, a z chwilą ich

podjęcia, respektuje je

b) Zachęca, by brać pod uwagę odrębności w duchu komunii

c) Utrzymuje równowagę między różnymi wymiarami życia

konsekrowanego

d) Ma serce miłosierne

e) Ma poczucie sprawiedliwości

f) Popiera współpracę z osobami świeckimi

26. Trudne polecenia

27. Posłuszeństwo i obiekcja sumienia

28. Trud przełożeństwa

29. Posłuszni aż do końca

30. Modlitwa przełożonego

31. Modlitwa do Maryi

1Por. Jan Paweł II, Posynodalna Adhort. apost. Vita consecrata (25 marca

1996 r.), 1: AAS 88 (1996), 377.

2Raj III 85: Dante Alighieri, Boska komedia. Tł. E. Porębowicz,

Warszawa 1959, s. 345.

3Por. Vita consecrata, 42; Kongregacja ds. Instytutów życia

konsekrowanego i Stowarzyszeń życia apostolskiego, Instr. Życie

braterskie we wspólnocie « Congregavit nos in unum Christi amor » (2

lutego 1994 r.), 5: « L'Osservatore Romano », wyd. polskie, nr 5/1994, s.

39; Kongregacja Zakonów i Instytutów świeckich, Instr. Gli elementi

essenziali dell'insegnamento della Chiesa sugli Istituti dediti

all'apostolato (31 maja 1983 r.), 52: EV 9, 237.

4Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 631, § 1.

5Por. Jan Paweł II, List apost. Novo millennio ineunte (6 stycznia 2001 r.),

4.5 Page 35

▲back to top

43-45: AAS 93 (2001), 296-299; Vita consecrata, 46, 50.

6Kongregacja ds. Instytutów życia konsekrowanego i Stowarzyszeń życia

apostolskiego, Instr. Potissimum institutioni (2 lutego 1990 r.), w

szczególności nry 15, 24-25, 30-32: AAS 82 (1990), 482s, 489s, 493s.

7W szczególności nry 47-52.

8W szczególności nry 42-43, 91-92.

9Kongregacja ds. Instytutów życia konsekrowanego i Stowarzyszeń życia

apostolskiego, Instr. Rozpocząć na nowo od Chrystusa (19 maja 2002 r.),

zwłaszcza nry 7 i 14: EV 21, 318, 326-328.

10S. Bernardus Claraevallensis, Sermones de diversis. Sermo 42, 3: PL

183, 662b.

11S. Bernardus Claraevallensis, Tractatus de errore Abaelardi, 8, 21: PL

182, 1070b.

12Benedykt XVI, Enc. Spe salvi (30 listopada 2007 r.), 43; por. Sobór

Ekum. Later. IV, De Trinitate: Denzinger-Schönmetzer 806.

13« A Ty byłeś bardziej wewnątrz mnie niż to, co we mnie było

najbardziej osobiste »: Św. Augustyn, Wyznania, III, 6, 11.

14Benedykt XVI, List do Prefekta Kongregacji ds. Instytutów życia

konsekrowanego i Stowarzyszeń życia apostolskiego z okazji

Zgromadzenia ogólnego (27 września 2005 r.): « L'Osservatore Romano

», 30 września 2005 r., s. 5.

15Św. Benedykt, Reguła, Prolog 3. Por. także Św. Augustyn, Reguła, VII,

44-47; Św. Franciszek z Asyżu, Reguła nie zatwierdzona, I, 1, i Reguła

zatwierdzona, I, 1; Vita consecrata, 46.

16Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 618.

17Por. Sobór Wat. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego

Perfectae caritatis, 14; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 601.

18Paweł VI, Adhort. apost. Evangelica testificatio (29 czerwca 1971 r.),

29: AAS 58 (1971), 513.

19Por. tamże, 25.

20Św. Ignacy Loyola, Konstytucje Towarzystwa Jezusowego, 84.

21Por. Benedykt XVI, Posynodalna Adhort. apost. Sacramentum caritatis

(22 lutego 2007 r.), 12: AAS 99 (2007), 114.

22Por. Kongregacja Zakonów i Instytutów świeckich oraz Kongregacja

Biskupów, Wytyczne dla wzajemnych stosunków między Biskupami i

4.6 Page 36

▲back to top

Zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (14 maja 1978 r.), 13: AAS 70

(1978), 481.

23Perfectae caritatis, 14.

24Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy św. na rozpoczęcie posługi

Piotrowej (24 kwietnia 2005 r.): AAS 97 (2005), 709.

25S. Ignatius Antiochensis, Epistola ad Polycarpum, 4, 1.

26Por. S. Augustinus Hipponensis, Enarratio in Psalmum LXX. Sermo I,

2: PL 36, 875a.

27Por. Życie braterskie we wspólnocie, 50.

28Benedykt XVI, Przemówienie do Przełożonych generalnych (22 maja

2006 r.): « L'Osservatore Romano », 22-23 maja 2006 r., s. 5; por.

Rozpocząć na nowo, 24-26.

29Por. Sobór Wat. II, Konst. dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, 11;

Rozpocząć na nowo, 26.

30Por. Sacramentum caritatis, 8, 37, 81.

31Por. Vita consecrata, 42.

32Por. Mutuae relationes, 34-35.

33Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy św. Krzyżma (20 marca 2008

r.): « L'Osservatore Romano », wyd. pol., nr 5/2008, s. 7.

34Rozpocząć na nowo, 32.

35Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 590, § 2.

36Por. Vita consecrata, 46.

37Por. Tamże, 70.

38Por. Życie braterskie we wspólnocie, 32.

39Por. Kodeks prawa kanonicznego, kan. 617-619.

40Por. Tamże, kan. 618.

41Por. Tamże.

42Tamże, kan. 601.

43Por. Tamże, kan. 619.

44Istotnie, wspólnota zakonna stara się osiągać doskonałą miłość Bożą i

4.7 Page 37

▲back to top

dawać o niej wyraźne świadectwo. Ta troska jest prawdziwym celem życia

konsekrowanego, a zatem także jego pierwszym obowiązkiem i

podstawowym apostolstwem poszczególnych członków wspólnoty. Por.

tamże, kan. 573, 607, 663, § 1, i 673.

45Tamże, kan. 619.

46Por. tamże, kan. 602, 618-619.

47Por. Perfectae caritatis, 14.

48Vita consecrata, 92.

49Sacramentum caritatis, 15.

50Por. Vita consecrata, 42.

51Życie braterskie we wspólnocie, 51.

52Por. Perfectae caritatis, 14.

53Św. Benedykt, Reguła, 3, 1.3.

54Por. Vita consecrata, 43; Życie braterskie we wspólnocie, 50c;

Rozpocząć na nowo, 14.

55Życie braterskie we wspólnocie, 32.

56Vita consecrata, 92.

57Por. tamże, 43.

58Św. Benedykt, Reguła, 71, 1-2.

59Tamże, 71, 4-7.

60S. Basilius Magnus, Regule brevius tractatae. Interrogatio CXV.

Responsio: PG 31, 1162.

61S. Bernardus Claraevallensis, De consideratione libri quinque ad

Eugeniom Tertium. Liber secundus, XI, 20: PL 182, 754b.

62Św. Klara z Asyżu, Testament, 61-62.

63Jan Paweł II, Przemówienie do uczestników Zgromadzenia ogólnego

Kongregacji ds. Życia konsekrowanego i Stowarzyszeń życia

apostolskiego (20 listopada 1992 r.): « L'Osservatore Romano », 21

listopada 1992 r., s. 3; por. Życie braterskie we wspólnocie, 54 i 71.

64Życie braterskie we wspólnocie, 54.

4.8 Page 38

▲back to top

65Św. Ignacy Loyola, Ćwiczenia duchowne, 95, 1.

66Vita consecrata, 92.

67Por. tamże, 43.

68Por. Życie braterskie we wspólnocie, 50.

69Por. tamże, 59.

70List do ministra, 9-11.

71Por. Jan Paweł II, Enc. Dives in misericordia (30 listopada 1980 r.), 6:

AAS 77 (1980), 1199.

72Vita consecrata, 55; por. Rozpocząć na nowo, 31.

73Życie braterskie we wspólnocie, 70.

74Św. Benedykt, Reguła, 68, 1-5.

75Św. Franciszek z Asyżu, Napomnienie III, 5-6.

76Tamże, 9.

77Por. Evangelica testificatio, 28-29.

78Jan Paweł II, Enc. Veritatis splendor (6 sierpnia 1993 r.), 64: AAS 85

(1993), 1183.

79Tamże.

80Evangelica testificatio, 28.

81Aelredus Rievallensis, Oratio pastoralis, 1, 7e, 10.

82Vita consecrata, 112.