papa-francesco_costituzione-ap_20171208_veritatis-gaudium-pl


papa-francesco_costituzione-ap_20171208_veritatis-gaudium-pl

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top
The Holy See
PAPIEŻ FRANCISZEK
KONSTYTUCJA APOSTOLSKA
VERITATIS GAUDIUM
o uniwersytetach i wydziałach kościelnych.
WSTĘP
1. Radość prawdy (Veritatis gaudium) wyraża przejmujące pragnienie, które sprawia, że serce
każdego człowieka staje się niespokojne, dopóki nie spotka, nie żyje i nie dzieli się ze wszystkimi
Światłością Boga [1]. Prawda nie jest bowiem ideą abstrakcyjną, ale to Jezus, Słowo Boże, w
którym jest Życie będące światłością ludzi (por. J 1, 4), Syn Boga, który jest zarazem Synem
człowieczym. Jedynie On sam, „objawiając tajemnicę Ojca i Jego miłości, objawia człowieka
samemu człowiekowi i odsłania przed nim jego najwyższe powołanie”[2].
W spotkaniu z Nim, Żyjącym (por. Ap 1, 18) i Pierworodnym pośród wielu braci (por. Rz 8, 29),
ludzkie serce już obecnie w zmiennych kolejach dziejów doświadcza światła i święta bez żadnego
już kresu, w zjednoczeniu z Bogiem i w jedności z braćmi i siostrami we wspólnym domu
stworzenia, którym będzie się nieskończenie radowało w pełnej komunii z Bogiem. W modlitwie
Jezusa do Ojca: „aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni
stanowili w Nas jedno” (J 17, 21) zawarta jest tajemnica radości, którą Jezus pragnie nam
przekazać w pełni (por. 15, 11) od Ojca wraz z darem Ducha Świętego: Ducha prawdy i miłości,
wolności, sprawiedliwości i jedności.
To właśnie ta radość, do której świadczenia i głoszenia nieustannie i z ciągle nową żarliwością w
swojej misji Kościół pobudzany jest przez Jezusa. Lud Boży jest pielgrzymem na drogach dziejów,
szczerze i solidarnie towarzysząc mężczyznom i kobietom wszystkich narodów i wszystkich kultur,
aby światłem Ewangelii oświecić pielgrzymowanie ludzkości ku nowej cywilizacji miłości. Z misją

1.2 Page 2

▲back to top
2
ewangelizacyjną Kościoła, wypływając wręcz z jego tożsamości całkowicie dążącej do krzewienia
autentycznego i integralnego rozwoju rodziny ludzkiej aż po jej definitywną pełnię w Bogu, ściśle
związany jest szeroki i zróżnicowany system studiów kościelnych, rozwinięty w ciągu wieków
przez mądrość Ludu Bożego pod przewodnictwem Ducha Świętego oraz w dialogu i
rozeznawaniu znaków czasu i różnych form ekspresji kulturowej.
Nie dziwi więc, że Sobór Watykański II, promując zdecydowanie i proroczo odnowę życia
Kościoła, dla bardziej skutecznej misji w tym nowym okresie dziejów, zalecił w Dekrecie Optatam
totius wierną i twórczą reformę studiów kościelnych (por. nn. 13-22). Takie zadanie, po dokładnym
studium i mądrym doświadczeniu znalazło swój wyraz w Konstytucji Apostolskiej Sapientia
christiana, ogłoszonej przez św. Jana Pawła II w dniu 15 kwietnia 1979 r. Dzięki niej jeszcze
bardziej zostało wypromowane i udoskonalone zaangażowanie Kościoła na rzecz „wydziałów i
uniwersytetów kościelnych, które zajmują się w Objawieniem chrześcijańskim, jak również
powiązanymi z nim dyscyplinami, i które z tego powodu wiążą się ściślej z właściwą posługą
ewangelizacyjną”, wraz z tymi wszystkimi innymi dyscyplinami, które „wprawdzie nie posiadają
szczególnego związku z chrześcijańskim Objawieniem, ale mogą w dużej mierze pomóc w dziele
ewangelizacji”[3].
Po prawie czterdziestu latach, w wierności duchowi i wytycznym Soboru Watykańskiego II oraz
jako jego stosowne uaktualnienie, okazuje się dziś konieczna i nagląca nowelizacja tej konstytucji
apostolskiej. Pozostając w pełni ważną w swojej proroczej wizji i jasnych wytycznych, wymaga
ona zintegrowania z przepisami wydanymi w tym czasie, biorąc jednocześnie pod uwagę rozwój
studiów akademickich odnotowany w ostatnich dekadach, a także zmieniony kontekst społeczno-
kulturowy na poziomie globalnym, jak również to, co jest zalecane na poziomie międzynarodowym
w realizacji różnych inicjatyw, do których przyłączyła się Stolica Apostolska.
Jest to stosowna okazja do przejścia z przemyślaną i proroczą determinacją do promocji, na
wszystkich poziomach, ożywienia studiów kościelnych w kontekście nowego etapu misji Kościoła,
naznaczonej świadectwem radości, która wypływa ze spotkania z Jezusem i z głoszenia Jego
Ewangelii, którą programowo zaproponowałem całemu Ludowi Bożemu w Evangelii gaudium.
2. Konstytucja apostolska Sapientia christiana stanowi pod każdym względem dojrzały owoc
wielkiego dzieła reformy studiów kościelnych rozpoczętej przez Sobór Watykański II. Zbiera ona,
w szczególności, rezultaty osiągnięte w tym kluczowym obszarze misji Kościoła pod mądrym i
rozważnym kierownictwem bł. Pawła VI, a jednocześnie zapowiada wkład, który kontynuując te
działania wniosło później nauczanie św. Jana Pawła II.
Jak miałem okazję podkreślić: „Jednym z głównych wkładów Soboru Watykańskiego II była
właśnie próba przezwyciężenia tego rozdźwięku między teologią a duszpasterstwem, między
wiarą a życiem. Śmiem powiedzieć, że Sobór zrewolucjonizował do pewnego stopnia status
teologii, sposób działania i myślenia człowieka wierzącego”[4]. To właśnie w tej perspektywie

1.3 Page 3

▲back to top
3
Optatam totius energicznie zachęca studia kościelne do „harmonijnego powodowania coraz
większego odsłaniania się w umysłach alumnów misterium Chrystusa. Ono bowiem przenika całą
historię rodzaju ludzkiego, wywiera nieustanny wpływ na Kościół”[5]. Aby osiągnąć ten cel, dekret
soborowy zachęca do łączenia rozważania i studium Pisma Świętego, które „powinno być jakby
duszą całej teologii”[6] wraz z gorliwym i sumiennym uczestnictwem w liturgii świętej, jako
„pierwszym i niezbędnym źródłem prawdziwie chrześcijańskiego ducha”[7], z systematycznym
studiowaniem żywej Tradycji Kościoła w dialogu z ludźmi naszych czasów, wsłuchując się głęboko
w ich problemy, ich zranienia i potrzeby[8]. W ten sposób – podkreśla Optatam totius - „troska
duszpasterska musi przenikać całą formację alumnów”[9], aby przyzwyczaić ich do „wychodzenia
poza granice własnej diecezji, narodu czy obrządku i nieść pomoc w potrzebach całego Kościoła,
wewnętrznie gotowi wszędzie głosić Ewangelię”[10].
Etapami milowymi, które od tych wskazań Vaticanum II prowadzą do Sapientia christiana, są w
szczególności Evangelii nuntiandi i Populorum progressio Pawła VI i, zaledwie miesiąc przed
ogłoszeniem Konstytucji Apostolskiej, encyklika Redemptor hominis Jana Pawła II. Prorocze
natchnienie adhortacji apostolskiej o ewangelizacji w świecie współczesnym papieża Montiniego
rozbrzmiewa mocno we wstępie do Sapientia christiana, tam gdzie stwierdza się, że „obowiązek
ewangelizacji, właściwy Kościołowi wymaga nie tylko ustawicznego głoszenia Ewangelii na coraz
to nowych terytoriach i coraz większej liczbie ludzi, ale również i tego, ażeby treść tej Ewangelii
przepajała sposoby myślenia, kryteria ocen, i normy działania - mówiąc krótko, należy dążyć do
tego, aby cała ludzka kultura została przeniknięta Ewangelią”[11]. Jan Paweł II, ze swej strony,
zwłaszcza w encyklice Fides et ratio, podkreślił i pogłębił w ramach dialogu między filozofią a
teologią przekonanie, które wzmacnia nauczanie Vaticanum II, zgodnie z którym „człowiek jest w
stanie wypracować sobie jednolitą i organiczną koncepcję poznania. Jest to jedno z zadań, jakie
myśl chrześcijańska będzie musiała podejmować w nadchodzącym trzecim tysiącleciu ery
chrześcijańskiej”[12].
Także Populorum progressio odegrała decydującą rolę w przekształceniu studiów kościelnych w
światle Vaticanum II, oferując wraz z Evangelii nuntiandi, jak o tym świadczy droga
poszczególnych Kościołów lokalnych, znaczące impulsy i konkretne wytyczne dla inkulturacji
Ewangelii i ewangelizacji kultur w różnych regionach świata, odpowiadając na wyzwania
współczesności. Ta encyklika społeczna Pawła VI wnikliwie zauważa bowiem, że rozwój ludów
jest niezbędnym kluczem, aby na poziomie globalnym miały miejsce sprawiedliwość i pokój,
„powinien on być zupełny, to znaczy winien przyczyniać się do rozwoju każdego człowieka i
całego człowieka”[13] i przypomina o konieczności „ludzi mądrych; zdolnych do wnikliwej refleksji,
poszukujących nowego humanizmu…, który pozwoliłby współczesnym ludziom odnaleźć samych
siebie”[14]. Populorum progressio interpretuje zatem kwestię społeczną z proroczą wizją jako
kwestię antropologiczną, która dotyczy losów całej rodziny ludzkiej.
Jest to wyróżniająca wykładnia, która zainspiruje późniejsze nauczanie społeczne Kościoła, od
Laborem exercens do Sollicitudo rei socialis i Centesimus annus Jana Pawła II, po Caritas in

1.4 Page 4

▲back to top
4
veritate Benedykta XVI i Laudato si’. Podejmując zachętę do dążenia do nowej ery myśli, zawartą
w Populorum progressio, Benedykt XVI ukazał pilną potrzebę „przeżywania globalizacji ludzkości i
kierowania nią w jej aspekcie relacyjności, komunii i wzajemnego dzielenia się”[15], podkreślając,
że Bóg pragnie połączyć ludzkość z tą niewysłowioną tajemnicą komunii, jaką jest Najświętsza
Trójca, której Kościół jest znakiem i narzędziem w Chrystusie Jezusie[16]. Aby realistycznie
osiągnąć ten cel, Benedykt XVI zaprasza nas do „otwarcia umysłu”, by był on zdolny do poznania i
pokierowania potężnymi nowymi zjawiskami, które nękają rodzinę ludzką, „wykorzystując je w
perspektywie cywilizacji miłości, której ziarno Bóg zasiał w każdym narodzie, w każdej
kulturze”[17] i przez „współdziałanie różnych dyscyplin ludzkiej wiedzy”[18]: teologicznej i
filozoficznej, społecznej i naukowej.
3. Nadeszła teraz pora, aby to bogate dziedzictwo spostrzeżeń i wystąpień, zweryfikowanych i
ubogaconych, że tak powiem, „na polu” przez wytrwały trud mediacji kulturowej i społecznej
Ewangelii realizowanej przez Lud Boży w różnych środowiskach kontynentalnych i w dialogu z
różnymi kulturami, stało się widoczne w nadaniu studiom kościelnym cech tej mądrej i odważnej
odnowy, jakiej wymaga przemiana misyjna Kościoła „wychodzącego”.
Naglącym priorytetem dnia dzisiejszego jest bowiem to, aby cały Lud Boży przygotowywał się do
podjęcia „z duchem”[19] nowego etapu ewangelizacji. Wymaga to „wejścia w zdecydowany proces
rozeznania, oczyszczenia i reformy”[20]. A w tym procesie do odegrania roli strategicznej
powołane jest odpowiednie odnowienie systemu studiów kościelnych. Są one bowiem wezwane
nie tylko do zaoferowania miejsca i programów pełnowartościowej formacji prezbiterów, osób
życia konsekrowanego i zaangażowanych świeckich, ale stanowią rodzaj opatrznościowego
laboratorium kulturowego, w którym Kościół dokonuje performatywnej interpretacji rzeczywistości,
która wypływa z wydarzenia Jezusa Chrystusa i która karmi się darami mądrości i wiedzy, jakimi
Duch Święty ubogaca w różnych formach cały lud Boży: od sensus fidei fidelium do magisterium
pasterzy, od charyzmatu proroków po charyzmat doktorów i teologów.
I to jest istotna wartość dla Kościoła „wychodzącego”! Zwłaszcza, że dzisiaj jesteśmy świadkami
nie tylko czasu przemian, ale czasu prawdziwej i w pełnym tego słowa znaczeniu zmiany
epoki[21], naznaczonego przez kompleksowy „kryzys antropologiczny”[22] i „społeczno-
ekologiczny”[23], w którym dostrzegamy każdego dnia „widoczne przejawy dochodzenia do
punktu zwrotnego, ze względu na szybkość zmian i degradacji, które przejawiają się zarówno w
regionalnych klęskach żywiołowych, jak i w kryzysie społecznym, a nawet finansowym”[24]. W
ostateczności idzie o „zmianę modelów globalnego rozwoju” i „redefinicję postępu”[25]: „Problem
polega na tym, że nie mamy jeszcze kultury niezbędnej, by stawić czoło temu kryzysowi, i
konieczne jest stworzenie przywództwa, które wskazałoby drogi”[26].
To ogromne zadanie, którego już nie można odkładać na później, wymaga na poziomie
kulturowym formacji akademickiej i badań naukowych wielkodusznego i wspólnego
zaangażowania ku radykalnej zmianie paradygmatu, a wręcz - śmiem powiedzieć - „śmiałej

1.5 Page 5

▲back to top
5
rewolucji kulturowej”[27]. W tym trudzie globalna sieć uniwersytetów i fakultetów kościelnych jest
powołana do wnoszenia decydującego wkładu zaczynu, soli i światła Ewangelii Jezusa Chrystusa
i żywej Tradycji Kościoła, nieustannie otwartej na nowe scenariusze i nowe propozycje.
Jest dziś coraz bardziej oczywiste, że „istnieje potrzeba prawdziwej hermeneutyki ewangelicznej,
aby lepiej zrozumieć życie, świat, ludzi, nie syntezy, lecz duchowej atmosfery badań naukowych i
pewności w oparciu o prawdy wiary i rozumu. Filozofia i teologia pozwalają nabyć przekonania,
które budują i umacniają inteligencję oraz oświecają wolę... ale to wszystko jest owocne tylko
wówczas, jeśli czynimy to z otwartym umysłem i na kolanach. Teolog, który jest zadowolony ze
swojej pełnej i zakończonej myśli, jest miernym teologiem. Dobry teolog i filozof ma myśl otwartą,
to znaczy niepełną, zawsze otwartą na Boże maius i na prawdy nieustannie się rozwijające,
zgodnie z prawem, które św. Wincenty z Lerynu opisuje jako annis consolidetur, dilatetur tempore,
sublimetur aetate (Commonitorium primum, 23: PL 50,668)”[28].
4. W tym rozległym i bezprecedensowym horyzoncie, który otwiera się przed nami, jakie powinny
być podstawowe kryteria odnowienia i odrodzenia wkładu studiów kościelnych w Kościół
wychodzący na misję? Możemy tutaj wymienić co najmniej cztery kryteria kierując się nauczaniem
Soboru Watykańskiego II i doświadczeniem Kościoła zdobytym w minionych dziesięcioleciach w
jego szkole, słuchając Ducha Świętego i najgłębszych potrzeb i najbardziej dojmujących pytań
rodziny ludzkiej.
a) Przede wszystkim stałym i priorytetowym kryterium jest kontemplacja i wprowadzenie duchowe,
intelektualne i egzystencjalne w serce kerygmatu, to znaczy nieustannie nową i fascynującą
radosną nowinę Ewangelii Jezusa[29], „która coraz bardziej i doskonalej się ukonkretnia”[30] w
życiu Kościoła i ludzkości. Jest to tajemnica zbawienia, której Kościół jest w Chrystusie znakiem i
narzędziem pośród ludzi[31], „misterium sięgającym korzeniami Trójcy Świętej, ale ma ono swój
konkretny wymiar historyczny w pielgrzymującym i ewangelizującym ludzie, przekraczającym
wszelki, choć niezbędny wyraz instytucjonalny (...) mający swą ostateczną podstawę w wolnej i
bezinteresownej inicjatywie Boga”[32].
Z tego życiodajnego i radosnego skoncentrowania na obliczu Boga, który objawia się w Jezusie
Chrystusie jako Ojciec bogaty w miłosierdzie (por. Ef 2,4)[33], wypływa wyzwalające i
odpowiedzialne doświadczenie życia jako Kościół „mistyką życia razem”[34], która staje się
zaczynem tego powszechnego braterstwa, „umiejącego spoglądać na świętą wielkość bliźniego,
odkryć Boga w każdym człowieku, znosić uciążliwości życia razem, trzymając się miłości Bożej,
otworzyć serce na miłość Bożą, by szukać szczęścia innych, tak jak szuka go ich dobry
Ojciec”[35]. Stąd wypływa konieczność słuchania w sercu i sprawiania, aby rozbrzmiewało w
umyśle wołanie ubogich i ziemi [36], aby ukonkretnić „społeczny wymiar ewangelizacji”[37] jako
integralnej części misji Kościoła: bowiem „Bóg w Chrystusie zbawia nie tylko pojedyncze osoby,
ale również uzdrawia międzyludzkie stosunki społeczne”[38]. Prawdą jest bowiem, że „piękno
Ewangelii nie zawsze może być ukazane przez nas wiernie, ale jest znak, którego nigdy nie może

1.6 Page 6

▲back to top
6
zabraknąć: opcja na rzecz ostatnich, tych, których społeczeństwo odrzuca”[39]. Ta opcja musi
przeniknąć prezentację i pogłębienie prawdy chrześcijańskiej.
Wypływa stąd szczególny akcent w formacji do kultury o inspiracji chrześcijańskiej, aby odkryć w
całym stworzeniu ślad Trójcy Świętej, który czyni ze wszechświata, w którym żyjemy, „sieć relacji”,
gdzie „cechą wszystkich istot żywych jest dążenie do innego stworzenia”, sprzyjając „duchowości
globalnej solidarności, która emanuje z tajemnicy Trójcy Świętej”[40].
b) Drugim kryterium inspirującym, ściśle zgodnym z poprzednim i z niego wypływającym, jest
dialog w całej jego pełni: nie jako zwykłe podejście taktyczne, ale jako nieodłączny wymóg, by
zyskać wspólnotowe doświadczenie radości prawdy i aby pogłębić jej znaczenie i praktyczne
implikacje. Do promowania tego jest dziś wezwana Ewangelia i nauka Kościoła, w otwartym i
szczodrym współdziałaniu ze wszystkimi cennymi ideami, powodującymi wzrost powszechnej
ludzkiej świadomości i autentycznej kultury spotkania[41], takiej kultury spotkania między
wszystkimi autentycznymi i żywotnymi kulturami, dzięki wzajemnej wymianie swoich darów w
przestrzeni światła, otwartej przez miłość Boga dla wszystkich swoich stworzeń.
Jak podkreślił Papież Benedykt XVI, „prawda to «lógos», który tworzy «diálogos», a więc
komunikację i komunię”[42]. W tym świetle Sapientia christiana, powołując się na Gaudium et
spes, zachęca do wspierania dialogu z chrześcijanami należącymi do innych Kościołów i wspólnot
kościelnych oraz z osobami należącymi do innych przekonań religijnych lub humanistycznych i by
„współpracować również ze specjalistami innych dyscyplin naukowych, zarówno z wierzącymi jak
niewierzącymi”, starając się „analizować i interpretować ich twierdzenia, a także oceniać je w
świetle prawdy objawionej”[43].
Wypływa stąd szczęśliwa i nagląca sposobność do rewizji w tej perspektywie i w tym duchu
architektury i dynamiki metodycznej programów studiów proponowanych przez system studiów
kościelnych, w ich źródłach teologicznych, zasadach inspirujących oraz ich różnych poziomach
artykulacji dyscyplinarnej, pedagogicznej i dydaktycznej. Ta sposobność wyraża się w
wymagającym, ale bardzo produktywnym trudzie: ponownym przemyśleniu i uaktualnieniu
intencjonalności i organicznej natury dyscyplin i nauk prowadzonych na studiach kościelnych w tej
specyficznej logice i zgodnie z tą szczególną intencjonalnością. Dzisiaj bowiem „Konieczna staje
się ewangelizacja, która rzuciłaby światło na nowe sposoby nawiązywania relacji z Bogiem, z
innymi ludźmi i ze środowiskiem, która odbudowałaby fundamentalne wartości. Trzeba dotrzeć
tam, gdzie kształtują się nowe narracje i paradygmaty”[44].
c) Stąd trzecie podstawowe kryterium, które pragnę przypomnieć: inter- i trans-dyscyplinarność
realizowane z mądrością i kreatywnością w świetle Objawienia. Tym, co określa projekt
akademicki, edukacyjny i badawczy systemu studiów kościelnych, zarówno na poziomie treści jak
i metody, jest życiowa i rozumna zasada jedności wiedzy przy rozróżnieniu i poszanowaniu jej
różnorodnych, powiązanych ze sobą i zbieżnych sposobów wyrażania.

1.7 Page 7

▲back to top
7
Chodzi o zaoferowanie, za pośrednictwem różnych programów proponowanych przez studia
kościelne, wielu osiągnięć naukowych odpowiadających wielopostaciowemu bogactwu
rzeczywistości w świetle wyzwolonym przez wydarzenie Objawienia, które byłoby jednocześnie
harmonijnie i dynamicznie zebrane w jedności jego transcendentnego źródła oraz jego
historycznej i metahistorycznej intencjonalności, jak to jest eschatologicznie dane w Chrystusie
Jezusie: „W Nim - pisze apostoł Paweł - wszystkie skarby mądrości i wiedzy są ukryte” (Kol 2, 3).
Ta zasada teologiczna i antropologiczna, egzystencjalna i epistemologiczna ma szczególne
znaczenie i winna ukazać całą swą moc nie tylko w obrębie systemu studiów kościelnych:
zapewniając im zarówno spójność jak i elastyczność, organiczność wraz z dynamicznością; ale
także w relacji do rozdrobnionej i nie rzadko zdezintegrowanej dzisiejszej panoramy studiów
uniwersyteckich oraz niepewnego, konfliktowego lub relatywistycznego pluralizmu przekonań i
opcji kulturowych.
Dzisiaj - jak podkreślił Benedykt XVI w Caritas in veritate, pogłębiając kulturowe przesłanie
Popolorum progressio Pawła VI – „brak jest mądrości, refleksji i myśli zdolnej dokonać syntezy
wskazującej kierunek”[45]. Tutaj szczególnie rozgrywa się misja powierzona systemowi studiów
kościelnych. To precyzyjne i ukierunkowujące wskazanie drogi nie tylko wyjaśnia rzeczywiste,
służące prawdzie znaczenie systemu studiów kościelnych, ale także wskazuje, zwłaszcza dziś, na
ich rzeczywiste znaczenie kulturowe i humanizujące. W tym sensie niewątpliwie pozytywne i
obiecujące jest dzisiejsze odkrycie zasady interdyscyplinarności[46]: nie tyle w jej formie „słabej”
zwykłej wielodyscyplinarności, jako podejścia, które sprzyja lepszemu zrozumieniu, z kilku
punktów widzenia, jakiegoś przedmiotu badań; ile raczej w jej formie „mocnej”
transdyscyplinarności, jako umiejscowienia i rozwoju wszelkiej wiedzy w obrębie przestrzeni
Światła i Życia oferowanej przez Mądrość, która emanuje z Objawienia Boga.
Trzeba zatem, aby człowiek kształtowany w ramach instytucji promowanych przez system studiów
kościelnych - jak tego pragnął bł. J.H. Newman – wiedział, „gdzie on i jego nauka przynależą,
przystąpił do niej jak gdyby z wyżyn, dokonał przeglądu całej wiedzy”[47]. Również bł. Antonio
Rosmini, na początku XIX wieku, zachęcał do zdecydowanej reformy w dziedzinie edukacji
chrześcijańskiej, przywracając cztery filary, na których opierała się ona mocno w pierwszych
wiekach ery chrześcijańskiej: „jednolitości nauki, przekazu świętości, tradycji życia,
odwzajemnienia miłości”. Istotne - argumentował - jest przywrócenie jedności treści, perspektywy,
celu przekazywanej wiedzy, wychodząc od Słowa Bożego i od jego kulminacji w Chrystusie
Jezusie, Słowie Bożym, które stało się ciałem. Jeśli brakuje tego żywego centrum, to wiedza nie
ma „ani korzenia, ani jedności” i po prostu jest „przywiązana i, że tak powiem, trwa w zawieszeniu
z pamięcią młodzieńczą”. Tylko w ten sposób możliwe staje się pokonanie „nieszczęsnego
rozdzielenia między teorią a praktyką”, gdyż na jedności między nauką a świętością „polega
właściwie autentyczna natura doktryny przeznaczonej dla zbawienia świata”, której „nauczanie [w
starożytności] nie kończyło się krótką codzienną lekcją, ale polegało na nieustannej rozmowie
uczniów z nauczycielami”[48].

1.8 Page 8

▲back to top
8
d) Czwarte i ostatnie kryterium dotyczy pilnej potrzeby tworzenia sieci pomiędzy różnymi
instytucjami, które w każdej części świata, uprawiają i krzewią studia kościelne, zdecydowanie
realizując niezbędne współdziałanie z instytucjami naukowymi w różnych krajach i z tymi, które są
inspirowane różnymi tradycjami kulturowymi i religijnymi. Trzeba też jednocześnie tworzyć
wyspecjalizowane ośrodki badawcze mające na celu zbadanie problemów o znaczeniu
epokowym, dotykających dziś ludzkość, aż po zaproponowanie odpowiednich i realistycznych
dróg ich rozwiązania.
Jak podkreśliłem w Laudato si’ „W połowie minionego wieku, po pokonaniu wielu trudności,
pojawiła się tendencja, by pojmować ziemię jako ojczyznę, a ludzkość jako naród zamieszkujący
wspólny dom”[49]. Uświadomienie tej współzależności „zmusza nas do myślenia o jednym
świecie, w ramach wspólnego projektu”[50]. Zwłaszcza Kościół, zgodnie z przeświadczonym i
proroczym bodźcem do swojej odnowionej obecności i misji w dziejach, krzewionym przez
Vaticanum II, jest wezwany by doświadczyć, że katolickość określająca go jako zaczyn jedności w
różnorodności i jedności w wolności wymaga sama z siebie i wyjednuje „polaryzację napięcia
między tym, co partykularne a powszechne, między jednością a wielością, pomiędzy tym, co
proste, a tym, co złożone. Unicestwienie tego napięcia jest sprzeczne z życiem Ducha”[51].
Chodzi zatem o wprawianie się do pewnej formy poznania i interpretacji rzeczywistości, w świetle
„zamysłu Chrystusa” (por. 1 Kor 2, 16), gdzie wzorem odniesienia i rozwiązania problemów „nie
jest kula, gdzie każdy punkt jest równo oddalony od centrum i nie ma różnicy między jednym
punktem a drugim”, ale „wielościan, odzwierciedlający położenie wszystkich partykularyzmów,
które zachowują w nim oryginalność”[52].
W rzeczywistości „jak można dostrzec w dziejach Kościoła, chrześcijaństwo nie dysponuje
jedynym wzorcem kulturowym, lecz «pozostając w pełni sobą i dochowując bezwarunkowej
wierności orędziu ewangelicznemu i kościelnej tradycji, będzie przybierało także oblicze różnych
kultur i narodów, w których zostanie przyjęte i zapuści korzenie» [53]. Pośród różnych ludów,
doświadczających Bożego daru według własnej kultury, Kościół wyraża swoją autentyczną
katolickość i ukazuje «piękno tego wielokształtnego oblicza”[54]. W zwyczajach chrześcijańskich
ewangelizowanego ludu Duch Święty ozdabia Kościół, ukazując mu nowe aspekty Objawienia i
obdarzając go nowym obliczem”[55].
Ta perspektywa - jak widać - stawia trudne zadanie teologii, a także, w ich poszczególnych
kompetencjach, innym dyscyplinom rozważanym w studiach kościelnych. Posługując się pięknym
obrazem, Benedykt XVI, nawiązując do Tradycji Kościoła, stwierdził, że nie jest ona
„przekazywaniem rzeczy lub słów, zbiorem rzeczy martwych. Tradycja jest żywą rzeką, która łączy
nas z początkami, żywą rzeką, w której zawsze obecne są źródła”[56]. „Ta rzeka nawadnia różne
krainy, zasila różne regiony, sprawiając rodzenie się tego, co najlepsze z tej ziemi, najlepsze z tej
kultury. W ten sposób Ewangelia wciąż staje się ciałem we wszystkich zakątkach świata, w
nieustannie nowy sposób”[57]. Teologia, bez wątpienia, musi być zakorzeniona i ugruntowana w
Piśmie Świętym i w żywej Tradycji, ale właśnie dlatego musi jednocześnie towarzyszyć procesom

1.9 Page 9

▲back to top
9
kulturowym i społecznym, w szczególności trudnym przełomom. Wręcz: „w tym czasie teologia
musi również zająć się konfliktami: nie tylko tymi, których doświadczamy w Kościele, ale także
tymi, które dotyczą całego świata”[58]. Idzie o „akceptację konfliktu, rozwiązanie go i
przemienienie w ogniwo nowego procesu” nabywając „styl tworzenia historii, środowiska życia, w
którym konflikty, napięcia i różnice mogą tworzyć wieloraką jedność rodzącą nowe życie. Nie
oznacza to popierania synkretyzmu ani wchłaniania jednych przez drugich, ale rozwiązanie na
wyższym poziomie, zachowujące w sobie cenną konstruktywność dwóch przeciwstawnych
biegunów”[59].
5. Ożywiając studia kościelne, dostrzegamy żywą potrzebę nadania nowego impulsu badaniom
naukowym prowadzonym na naszych uniwersytetach i wydziałach kościelnych. Konstytucja
apostolska Sapientia christiana przedstawiła poszukiwania naukowe jako „fundamentalny
obowiązek ustawicznych kontaktów z bieżącą rzeczywistością [...], by przekazywać doktrynę
ludziom współczesnym, żyjącym w różnych kręgach kulturowych”[60]. Ale w naszych czasach,
naznaczonych uwarunkowaniem wielokulturowym i wieloetnicznym, nowe dynamizmy społeczne i
kulturowe narzucają poszerzenie tych celów. Aby wypełnić zbawczą misję Kościoła „nie wystarcza
troska ewangelizatora o dotarcie do każdej osoby, a Ewangelia głoszona jest także całym
kulturom”[61]. Studia kościelne nie mogą ograniczać się do przekazywania wiedzy, umiejętności,
doświadczenia mężczyznom i kobietom naszych czasów, pragnącym rozwijać się w swojej
świadomości chrześcijańskiej, ale muszą podjąć naglące zadanie wypracowania narzędzi
intelektualnych zdolnych, by zaoferować się jako paradygmaty działania i myśli, przydatne do
głoszenia w świecie naznaczonym pluralizmem etyczno-religijnym. Wymaga to nie tylko głębokiej
świadomości teologicznej, ale także zdolności pojmowania, nakreślenia i realizowania systemów
reprezentacji religii chrześcijańskiej, mogących wejść głęboko w różne systemy kulturowe.
Wszystko to wymaga podniesienia jakości badań naukowych i stopniowego postępu w poziomie
studiów teologicznych i nauk pokrewnych. Nie chodzi tylko o poszerzenie zakresu diagnozy,
ubogacenie zespołu danych jakimi możemy dysponować dla odczytania rzeczywistości[62], ale o
pogłębienie, aby „przekazywać lepiej prawdę Ewangelii w określonym kontekście, nie rezygnując z
prawdy, dobra i światła, jakie może wnieść, gdy nie jest możliwa doskonałość”[63].
Powierzam przede wszystkim poszukiwaniom naukowym prowadzonym na uniwersytetach,
wydziałach i w instytutach kościelnych zadanie rozwijania owej „oryginalnej apologetyki”, którą
wskazałem w Evangelii gaudium, tak aby pomóc „w stworzeniu takich postaw, aby Ewangelia była
słuchana przez wszystkich”[64].
W tym kontekście niezbędne staje się tworzenie nowych i wykwalifikowanych ośrodków
badawczych, gdzie mogą wchodzić w interakcje z odpowiedzialną wolnością i wzajemną
przejrzystością - jak tego życzyłem w Laudato si’ - uczeni pochodzący z różnych religii i o różnych
kompetencjach naukowych w celu „nawiązania dialogu, ukierunkowanego na opiekę nad naturą,
obronę ubogich, budowanie sieci braterstwa i szacunku”[65]. We wszystkich krajach, uniwersytety
są głównym miejscem poszukiwań naukowych dla rozwoju wiedzy i społeczeństwa, odgrywając

1.10 Page 10

▲back to top
10
kluczową rolę w rozwoju gospodarczym, społecznym i kulturowym, zwłaszcza w czasach takich,
jak nasz, naznaczonych szybkimi, nieustannymi i rzucającymi się w oczy przemianami w
dziedzinie nauki i technologii. Również w umowach międzynarodowych dostrzegana jest centralna
odpowiedzialność uniwersytetu w zakresie polityk badawczych i konieczność ich koordynacji,
tworząc sieci wyspecjalizowanych ośrodków, aby ułatwić między innymi mobilność naukowców.
W tym sensie należy projektować w pełnym tego słowa znaczeniu ośrodki interdyscyplinarne i
inicjatywy mające na celu towarzyszenie ewolucji zaawansowanych technologii, podnoszenie
kwalifikacji zasobów ludzkich i programy integrujące. Także studia kościelne, w duchu Kościoła
„wychodzącego” są wezwane do zapewnienia sobie wyspecjalizowanych ośrodków, które
pogłębiłyby dialog z różnymi dziedzinami naukowymi. W szczególności wspólne i zbieżne badania
naukowe pomiędzy specjalistami z różnych dziedzin mogą zapewnić ważną posługę dla Ludu
Bożego, a zwłaszcza dla Magisterium, a także wsparcie misji Kościoła, jaką jest głoszenie Dobrej
Nowiny o Chrystusie wszystkim, prowadząc dialog z różnymi naukami i służąc coraz głębszemu
przenikaniu i stosowaniu prawdy w życiu osobistym i społecznym.
Studia kościelne będą zatem mogły wnieść swój konkretny i niezastąpiony wkład inspirujący i
ukierunkowujący, i będą mogły wyłożyć i wyrazić swoje zadanie w nowej stawiającej wyzywania i
realistycznej formie. Tak zawsze było i zawsze tak będzie! Teologia i kultura o inspiracji
chrześcijańskiej stanęły na wysokości swej misji, kiedy potrafiły żyć ryzykownie i wiernie na
granicy. „Pytania naszego ludu, jego cierpienia, jego bitwy, marzenia, zmagania, jego troski, mają
wartość hermeneutyczną, której nie możemy pomijać, jeśli chcemy poważnie potraktować zasadę
wcielenia. Jego pytania pomagają nam zadawać sobie pytania, jego wątpliwości rodzą nasze
wątpliwości. Wszystko to pomaga nam zgłębić tajemnicę Słowa Bożego, Słowa, które wymaga i
prosi, abyśmy prowadzili dialog, abyśmy wchodzili w komunię”[66].
6. Pojawia się dziś przed naszymi oczyma to „wielkie wyzwanie kulturowe, duchowe i edukacyjne,
oznaczające długie procesy odrodzenia”[67], także dla uniwersytetów i wydziałów kościelnych.
Niech nas prowadzi, oświeca i wspiera w tym trudnym i fascynującym okresie naznaczonym
staraniami o odnowioną i dalekowzroczną, perspektywiczną konfigurację studiów kościelnych,
radosna i niezachwiana wiara w Jezusa Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego, będącego centrum
i Panem dziejów. Jego zmartwychwstanie, z przeobfitym darem Ducha Świętego, „sprawia, że w
każdym miejscu pojawiają się zarodki tego nowego świata, i nawet gdyby zostały ścięte, wyrastają
na nowo, ponieważ zmartwychwstanie Pana przeniknęło już ukryte wątki historii”[68].
Niech Najświętsza Maryja Panna, która w chwili zwiastowania, poczęła z niewysłowioną radością
Słowo Prawdy, towarzyszy naszej drodze wyjednując u Ojca wszelkiej łaski błogosławieństwo
światła i miłości, którego z dziecięcą ufnością oczekujemy w nadziei, od Jego Syna a naszego
Pana Jezusa Chrystusa, w radości Ducha Świętego!

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top
11
CZĘŚĆ PIERWSZA
PRZEPISY OGÓLNE
Tytuł I
Charakter oraz cel uniwersytetów i wydziałów kościelnych
Art. 1. W celu wypełnienia powierzonej przez Chrystusa posługi ewangelizowania, Kościół ma
prawo i obowiązek erygowania oraz rozwijania zależnych od niego uniwersytetów i wydziałów
(por. kan. 815 KPK).
Art. 2. § 1. W niniejszej Konstytucji uniwersytetami i wydziałami kościelnymi nazywa się te
instytucje szkolnictwa wyższego, które zostały kanonicznie erygowane lub zatwierdzone przez
Stolicę Apostolską i uprawiają oraz przekazują świętą naukę i powiązane z nią gałęzie wiedzy –
posiadając jednocześnie prawo nadawania stopni akademickich powagą Stolicy Apostolskiej (por.
kan. 817 KPK; kan. 648 KKKW).
§2. Mogą być one uniwersytetem lub wydziałem kościelnym sui iuris; wydziałem kościelnym w
obrębie uniwersytetu katolickiego (por. Jan Paweł II, Konst. apost. Ex corde Ecclesiae, art. 1, § 2:
AAS 82 [1990] s. 1502) lub wydziałem kościelnym w obrębie innego uniwersytetu.
Art. 3. Cele wydziałów kościelnych są następujące:
§1. uprawianie i rozwijanie poprzez badania naukowe własnych dyscyplin, czyli bezpośrednio lub
pośrednio związanych z Objawieniem chrześcijańskim, lub tych, które bezpośrednio służą misji
Kościoła, systematyczne wyjaśnianie prawdy zawartej w Objawieniu, analizowanie w jego świetle
występujących z biegiem czasu nowych zagadnień i przedstawianie ich ludziom współczesnym w
sposób dostosowany do różnych kultur.
§2. udzielanie wyższego wykształcenia studentom we własnych dyscyplinach, zgodnie z doktryną
katolicką i odpowiednie przygotowywanie ich do podejmowania różnych funkcji, jak również
promowanie stałej czyli permanentnej formacji szafarzy Kościoła;
§3. aktywne udzielanie pomocy – zgodnie z własną naturą i w ścisłej łączności z hierarchią –
zarówno Kościołom partykularnym jak i Kościołowi powszechnemu w całokształcie dzieła
ewangelizacji.
Art. 4. Zadaniem konferencji biskupów jest troskliwe popieranie życia oraz rozwoju uniwersytetów i
wydziałów kościelnych ze względu na ich szczególne znaczenie kościelne.
Art. 5. Kanoniczne erygowanie lub zatwierdzanie uniwersytetów i wydziałów kościelnych jest
zastrzeżone dla Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej, która je nadzoruje zgodnie z przepisami

2.2 Page 12

▲back to top
12
prawa (por. kan. 816, § 1 KPK; kan. 649 KKKW; Jan Paweł II, Konst. apost. Pastor bonus, art.
116, § 2: AAS 80 [1988] s. 889).
Art. 6. Tylko uniwersytety lub wydziały kanonicznie erygowane lub zatwierdzone przez Stolicę
Świętą i zorganizowane zgodnie z przepisami niniejszej Konstytucji, posiadają prawo nadawania
stopni akademickich, mających walor kanoniczny, (por. kan. 817 KPK i kan. 648 KKKW) z
zachowaniem jednak prawa specjalnego Papieskiej Komisji Biblijnej (Por. Paweł VI, Sedula cura:
AAS 63 (1971), s. 665 nn, i Papieska Komisja Biblijna, Ratio periclitandae doctrinae: AAS 67
[1975], s. 153 nn).
Art. 7. Statuty każdego uniwersytetu lub wydziału, sporządzone zgodnie z przepisami obecnej
Konstytucji, winny być zatwierdzone przez Kongregację ds. Edukacji Katolickiej (por. kan. 816, § 2
KPK; kan. 650 KKKW).
Art. 8. Wydziały kościelne erygowane lub zatwierdzone przez Stolicę Świętą na uniwersytetach
niekościelnych, które nadają stopnie akademickie zarówno kanoniczne jak i państwowe, winny
zachować przepisy niniejszej Konstytucji, z uwzględnieniem umów dwustronnych i wielostronnych
zawartych przez Stolicę Apostolską z różnymi państwami lub z samymi uniwersytetami.
Art. 9. § l. Wydziały, które nie są kanonicznie erygowane ani zatwierdzone przez Stolicę
Apostolską, nie mogą nadawać stopni akademickich posiadających walor kanoniczny.
§2. Aby stopnie akademickie nadawane przez te wydziały mogły uzyskać niektóre określone
skutki kanoniczne, wymagają uznania przez Kongregację ds. Edukacji Katolickiej.
§3. Dla uzyskania takiego uznania, udzielanego dla szczególnej przyczyny w odniesieniu do
każdego ze stopni, winny być wypełnione warunki określone przez wspomnianą Kongregację.
Art. 10. W celu właściwego wykonania niniejszej Konstytucji, należy zachować przepisy
wykonawcze wydane przez Kongregację ds. Edukacji Katolickiej.
Tytuł II
Wspólnota akademicka i jej zarząd
Art. 11. § 1. Uniwersytet lub wydział to wspólnota studiów, badań naukowych i formacji, która
działa instytucjonalnie, aby osiągnąć cele podstawowe, o których mowa w art. 3, zgodnie z
zasadami misji ewangelizacyjnej Kościoła.
§2. We wspólnocie akademickiej wszystkie osoby, czy to indywidualnie, czy też zgromadzone w
radach, są współodpowiedzialne za dobro wspólne i przyczyniają się w obszarze swoich
kompetencji do osiągnięcia celów tej wspólnoty.

2.3 Page 13

▲back to top
13
§3. Dlatego należy dokładnie określić ich prawa i obowiązki we wspólnocie akademickiej, tak aby
były odpowiednio wykonywane w granicach określonych w statutach.
Art. 12. Wielki kanclerz reprezentuje Stolicę Świętą wobec uniwersytetu lub wydziału i
jednocześnie uniwersytet lub wydział wobec Stolicy Świętej. Troszczy się o jego zachowanie i
rozwój, ożywia jego wspólnotę zarówno z Kościołem partykularnym jak i powszechnym.
Art. 13. § 1. Uniwersytet lub wydział zależy prawnie od wielkiego kanclerza, chyba że Stolica
Apostolska postanowiła inaczej.
§2. Tam, gdzie zalecają to okoliczności, można ustanowić także wielkiego wicekanclerza, którego
zakres uprawnień winien być określony w statutach.
Art. 14. Jeśli wielkim kanclerzem byłby ktoś inny niż ordynariusz miejsca, należy ustalić przepisy,
które by pozwoliły każdemu z nich wypełniać zgodnie swoje zadanie.
Art. 15. Władze akademickie są personalne i kolegialne. Do personalnych należą przede
wszystkim rektor lub prezydent oraz dziekan. Władzami kolegialnymi są różne organy kierownicze,
czyli rady uniwersytetu lub wydziału.
Art. 16. Statuty uniwersytetu lub wydziału powinny dokładniej określić nazwy i obowiązki władz
akademickich, sposób ich powoływania i czas trwania kadencji, biorąc pod uwagę zarówno
charakter kanoniczny uniwersytetu lub wydziału, jak i praktykę stosowaną w miejscowych
uniwersytetach.
Art. 17. Władze akademickie winny być wyłonione spośród osób rzeczywiście obeznanych z
życiem uniwersyteckim i na ogół z grona wykładowców któregoś z wydziału.
Art. 18. Do Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej należy mianowanie albo przynajmniej
zatwierdzenie osób na następujących urzędach:
- rektora uniwersytetu kościelnego;
- prezydenta wydziału kościelnego sui iuris
- dziekana wydziału kościelnego na uniwersytecie.
Art. 19. § 1. Statuty winny określić sposób współdziałania władz personalnych i kolegialnych - tak
aby zachowując zasadę kolegialności, zwłaszcza w poważniejszych sprawach, głównie
akademickich, władze personalne korzystały z tych uprawnień, które są rzeczywiście związane z
ich urzędem.

2.4 Page 14

▲back to top
14
§2. Dotyczy to przede wszystkim rektora jako tego, którego obowiązkiem jest kierowanie całym
uniwersytetem i wspieranie stosownymi sposobami jedności, współpracy i rozwoju.
Art. 20. §1. Tam, gdzie wydziały stanowią część uniwersytetu kościelnego lub uniwersytetu
katolickiego, zarządzanie nimi winno być w statutach należycie zharmonizowane z zarządzaniem
całego uniwersytetu, tak by sprzyjało to odpowiednio, zarówno dobru poszczególnych wydziałów
jak i całego uniwersytetu, a także przyczyniało się do współpracy wszystkich wydziałów.
§2. Wymagania kanoniczne dotyczące wydziałów kościelnych mają być zachowane również
wtedy, gdy są one włączone do uniwersytetu niekościelnego.
Art. 21. Jeśli wydział jest złączony z jakimś seminarium wyższym lub z jakimś kolegium, statuty –
respektując właściwą współpracę we wszystkich sprawach dotyczących dobra studentów – w
sposób jasny i skuteczny winny zatroszczyć się o to, by kierownictwo akademickie i administracja
wydziału były należycie oddzielone od kierownictwa i administracji wyższego seminarium lub
kolegium.
Tytuł III
Wykładowcy
Art. 22. Każdy wydział powinien mieć liczbę wykładowców, przede wszystkim stałych,
odpowiadającą znaczeniu i rozwojowi poszczególnych dyscyplin, jak również zapewniającą
odpowiednią opiekę i pożytek studentów.
Art. 23. W statutach winny zostać przewidziane różne stopnie wykładowców, w zależności od
stopnia przygotowania, czasu zatrudnienia, stabilności i odpowiedzialności na danym wydziale,
stosownie do praktyki uniwersyteckiej danego kraju.
Art. 24. Statuty winny określić, do jakiej władzy należy dobór, mianowanie i awansowanie
wykładowców, zwłaszcza gdy dotyczy to powierzenia urzędu na stałe.
Art. 25. § 1. Aby ktoś mógł być zgodnie z prawem włączony do grona stałych wykładowców
wydziału, wymaga się, aby:
1° wyróżniał się głęboką wiedzą, świadectwem życia chrześcijańskiego i kościelnego oraz
poczuciem odpowiedzialności;
2° posiadał odpowiedni doktorat lub tytuł równorzędny albo szczególne osiągnięcia naukowe;
3° wykazał, w oparciu o wiarygodne świadectwa, zwłaszcza publikacje, że jest zdolny do
prowadzenia badań naukowych;

2.5 Page 15

▲back to top
15
4° wykazał, że posiada zdolności dydaktyczne do nauczania.
§2. Powyższe wymogi stawiane przy angażowaniu wykładowców stałych, winny być, z
zachowaniem proporcji, brane pod uwagę również w odniesieniu do wykładowców niestałych.
§3. Przy doborze wykładowców należy odpowiednio uwzględnić wymagania naukowe stawiane w
praktyce uniwersyteckiej danego kraju.
Art. 26. § 1. Wszyscy wykładowcy, jakiejkolwiek kategorii, winni zawsze wyróżniać się prawością
życia, nieskazitelnością doktryny i pilnością w wypełnianiu obowiązków, aby w ten sposób mogli
skutecznie przyczyniać się do osiągnięcia celu właściwego kościelnej instytucji akademickiej.
Gdyby nie został spełniony chociaż jeden z tych wymogów, winni być usunięci ze stanowiska, z
zachowaniem przewidzianej procedury (por. kan. 810, § 1 i 818 KPK).
§2. Osoby, które nauczają spraw dotyczących wiary i moralności, mają pamiętać o tym, że
zadanie to winni wykonywać z zachowaniem pełnej wspólnoty z Nauczycielskim Urzędem
Kościoła, w szczególności z Biskupem Rzymskim (por. Sobór Watykański II, Konstytucja
dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, 25, 21 listopada 1965, AAS 57 [1965] s. 29-31; a także
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele, Donum veritatis, 24 maja
1990, AAS 82 [1990] s. 1550-1570).
Art. 27. § 1. Osoby, które nauczają dyscyplin dotyczących wiary i moralności, po złożeniu
wyznania wiary (por. kan. 833, n. 7 KPK), winne otrzymać od wielkiego kanclerza lub jego
delegata misję kanoniczną. Nauczają bowiem nie własną powagą, lecz na mocy misji otrzymanej
od Kościoła. Pozostali wykładowcy winni otrzymać zezwolenie na nauczanie od wielkiego
kanclerza lub jego delegata.
§2. Wszyscy wykładowcy, zanim zostaną zatrudnieni na stałe lub zostaną promowani na
najwyższy stopień dydaktyczny, albo w obu przypadkach, w zależności od przepisów statutu,
wymagają nihil obstat ze strony Stolicy Apostolskiej.
Art. 28. Promocja do wyższej grupy wykładowców następuje po upływie odpowiedniego czasu, w
zależności od doświadczenia dydaktycznego, dokonanych badań naukowych, publikacji
naukowych, ducha współpracy w nauczaniu i pracy badawczej oraz oddania wydziałowi.
Art. 29. Wykładowcy, aby mogli wypełnić swoje zadanie, winni być wolni od innych zajęć, których
nie można pogodzić z ich obowiązkiem pracy badawczej i dydaktycznej, jakiej statuty wymagają
od poszczególnych grup wykładowców (por. kan. 152 KPK; kan. 942 KKKW).
Art. 30. Statuty winny określić:

2.6 Page 16

▲back to top
16
a) kiedy i pod jakimi warunkami wykładowcy przestają pełnić swoją funkcję;
b) dla jakich powodów i z zachowaniem jakiej procedury mogą być zawieszeni lub odwołani lub
nawet pozbawieni urzędu, tak by w sposób należyty zabezpieczone zostały prawa zarówno
wykładowcy, jak i wydziału czy uniwersytetu, a przede wszystkim jego studentów oraz samej
wspólnoty kościelnej.
Tytuł IV
Studenci
Art. 31. Wydziały kościelne są otwarte dla wszystkich, którzy, posiadając wydane zgodnie z
prawem zaświadczenie dotyczące postawy moralnej oraz uzyskanego uprzednio wykształcenia,
kwalifikują się do wpisania ich na listę studentów wydziału.
Art. 32. § 1. By zostać wpisanym na listę studentów wydziału celem uzyskania stopni
akademickich, należy przedłożyć świadectwo wykształcenia wymaganego do przyjęcia na świecki
uniwersytet swojego kraju lub kraju, w którym znajduje się wydział.
§2. Statuty wydziału powinny określać, co jeszcze - poza tym, co wskazano w § 1 - jest
ewentualnie wymagane do rozpoczęcia studiów na danym wydziale, także odnośnie do
znajomości języków starożytnych lub nowożytnych.
§3. Wydział powinien określić w statutach także procedury dla ocenienia sposobów traktowania
przypadków uchodźców, uciekinierów oraz osób w sytuacjach analogicznych, nieposiadających
zwyczajnie wymaganej dokumentacji.
Art. 33. Studenci winni wiernie przestrzegać przepisów obowiązujących na danym wydziale,
dotyczących ogólnego ustroju i dyscypliny - zwłaszcza gdy idzie o program studiów, uczęszczanie
na zajęcia i egzaminy - jak również tego wszystkiego, co wiąże się z życiem wydziału. Z tego
względu uniwersytety i poszczególne wydziały winny zadbać o to, by studenci mogli zapoznać się
ze statutami i zarządzeniami.
Art. 34. Statuty winny określić sposób uczestniczenia - czy to pojedynczych studentów czy też
zrzeszonych - w życiu społeczności akademickiej, w tych sprawach, w których mogliby się
przyczynić do dobra wspólnego wydziału lub uniwersytetu.
Art. 35. Statuty winny wreszcie określić sposób w jaki studenci - dla ważnych powodów - mogą
być zawieszeni w niektórych uprawnieniach lub ich pozbawiani, albo nawet wydaleni z wydziału,
tak jednak, by zabezpieczone były należycie prawa studenta, wydziału lub uniwersytetu, a także
samej wspólnoty kościelnej.

2.7 Page 17

▲back to top
17
Tytuł V
Urzędnicy oraz pracownicy administracji i obsługi
Art. 36. § 1. Władze uniwersytetu lub wydziału mają być wspomagane w zarządzaniu i
administrowaniu przez urzędników, posiadających należyte kompetencje do wykonywania
powierzanej im funkcji.
§2. Urzędnikami są przede wszystkim: sekretarz, bibliotekarz i ekonom, a także inni, których
ustanowienie dana instytucja uważa za właściwe. Ich prawa i obowiązki winny zostać ustalone w
statutach i regulaminach.
Tytuł VI
Program studiów
Art. 37. § 1. W przygotowaniu programu studiów należy dokładnie przestrzegać zasad i przepisów,
które odnośnie do różnych przedmiotów są zawarte w dokumentach kościelnych, zwłaszcza w
dokumentach Soboru Watykańskiego II. Równocześnie zaś trzeba mieć na uwadze niewątpliwe
osiągnięcia wynikające z postępu naukowego, które w sposób szczególny przyczyniają się do
rozwiązywania aktualnie dyskutowanych problemów.
§2. Na poszczególnych wydziałach należy stosować metodę naukową odpowiadającą
wymaganiom związanym z danymi gałęziami wiedzy. Należy też w sposób odpowiedni stosować
nowe metody dydaktyczne i pedagogiczne, promujące osobiste zaangażowanie studentów oraz
ich aktywny udział w studiach.
Art. 38. § l. Zgodnie z zarządzeniem Soboru Watykańskiego II, w zależności od charakteru
poszczególnych wydziałów:
1° należy uznawać właściwie pojętą wolność (por. Gaudium et spes, 59: AAS 58 [1966] s. 1080),
badań i nauczania, tak aby można było osiągnąć właściwy postęp w poznawaniu i rozumieniu
prawdy Bożej;
2° równocześnie jednak musi być oczywiste, że:
a) prawdziwa wolność w nauczaniu z musi mieścić się w sposób konieczny w granicach Słowa
Bożego i to tak, jak jest ono niezmiennie przekazywane przez Nauczycielski Urząd Kościoła;
b) również prawdziwa wolność badań musi się w sposób konieczny opierać na mocnym
przylgnięciu do Słowa Bożego i postawie uległości wobec Nauczycielskiego Urzędu Kościoła,
któremu zostało powierzone zadanie autentycznej interpretacji Słowa Bożego.

2.8 Page 18

▲back to top
18
§2. Z tych to powodów, w materii tak ważnej i delikatnej, należy postępować z ufnością i bez
podejrzeń, a jednocześnie z wielką rozwagą i bez lekkomyślności, zwłaszcza w nauczaniu; należy
też starannie harmonizować postulaty naukowe z potrzebami pastoralnymi Ludu Bożego.
Art. 39. Na każdym wydziale sporządza się program studiów odpowiednio podzielony na stopnie
lub cykle, stosownie do wymagań poszczególnych materii, ale w ten sposób, by z zasady:
a) przekazywano najpierw ogólne wiadomości, poprzez spójny wykład wszystkich dyscyplin,
łącznie z wprowadzeniem do posługiwania się metodą naukową;
b) sukcesywnie należy przystąpić do pogłębionego studium określonej grupy dyscyplin,
wprowadzając jednocześnie studentów do posługiwania się w doskonalszy sposób metodą badań
naukowych;
c) wreszcie trzeba doprowadzić do dojrzałości naukowej, zwłaszcza przez napisanie rozprawy,
która rzeczywiście winna przyczyniać się do postępu nauki.
Art. 40. § 1. Należy określić dyscypliny w sposób konieczny wymagane do osiągnięcia właściwego
celu wydziału oraz te, które na różny sposób wspomagają jego osiągnięcie, tak by była
odpowiednio ukazana różnica między obiema grupami.
§2. Wszystkie przedmioty na poszczególnych wydziałach należy uporządkować tak, by utworzyły
organiczną całość, służyły solidnej i harmonijnej formacji studentów i ułatwiały wzajemną
współpracę wykładowców.
Art. 41. Wykłady, szczególnie w cyklu podstawowym, winny być prowadzone obligatoryjnie, a
studenci winni na nie uczęszczać, zgodnie z przepisami programu studiów.
Art. 42. Ćwiczenia i seminaria, szczególnie w cyklu specjalizacyjnym, winny być prowadzone ze
starannością pod kierunkiem wykładowców oraz dopełniane studium prywatnym i częstymi
konsultacjami z wykładowcami.
Art. 43. W programie studiów wydziału należy określić egzaminy lub inne równorzędne
sprawdziany - pisemne lub ustne - obowiązujące studentów na końcu semestru lub roku, a
zwłaszcza na końcu cyklu, tak aby było możliwe zweryfikowanie ich postępu koniecznego do
kontynuacji studiów na wydziale i do uzyskania stopni akademickich.
Art. 44. Statuty lub regulaminy winny również określić, jak należy się odnieść do studiów odbytych
gdzie indziej, zwłaszcza gdy chodzi o zwolnienie z niektórych przedmiotów lub egzaminów, czy
też skrócenie okresu studiów, z zachowaniem jednak przepisów wydanych przez Kongregację ds.
Edukacji Katolickiej.

2.9 Page 19

▲back to top
19
Tytuł VII
Stopnie akademickie i inne tytuły
Art. 45. § 1. Na zakończenie poszczególnych cyklów przewidzianych programem studiów może
być nadany odpowiedni stopień akademicki, określony dla poszczególnych wydziałów, biorąc pod
uwagę zarówno czas trwania cyklu, jak i wyłożone w tym czasie dyscypliny.
§2. Dlatego, zgodnie z przepisami ogólnymi i szczegółowymi niniejszej Konstytucji, w statutach
poszczególnych wydziałów należy dokładnie określić wszystkie stopnie nadawane na wydziale
oraz warunki ich uzyskania.
Art. 46. § 1. Stopniami akademickimi nadawanymi przez wydział kościelny są: bakalaureat,
licencjat i doktorat.
Art. 47. W statutach poszczególnych wydziałów stopnie akademickie mogą być również wyrażone
innymi nazwami - mając na uwadze praktykę uniwersytecką danego kraju, byleby tylko jasno
została sprecyzowana ich równoważność z wymienionymi wyżej stopniami akademickimi, a także
została zachowana jednolitość na wydziałach kościelnych tego samego kraju.
Art. 48. Nikt nie może uzyskać stopnia akademickiego, jeśli nie został prawnie wpisany na listę
studentów danego wydziału, nie ukończył okresu studiów przepisanego w programie studiów i nie
zdał egzaminów lub nie przeszedł innych ewentualnych sposobów sprawdzenia wiedzy.
Art. 49. § 1. By można było być dopuszczonym do doktoratu, należy wcześniej uzyskać licencjat.
§2. Do uzyskania doktoratu wymagana jest ponadto rozprawa doktorska, która winna przyczyniać
się rzeczywiście do postępu nauki, napisana pod kierunkiem wykładowcy, przeanalizowana w
publicznej dyskusji, kolegialnie zaaprobowana i przynajmniej w jej zasadniczej części
opublikowana.
Art. 50. § 1. Doktorat jest stopniem akademickim, upoważniającym do prowadzenia wykładów na
wydziale i dlatego jest wymagany do podjęcia wspomnianej funkcji. Licencjat jest stopniem
akademickim upoważniającym do wykładania w wyższym seminarium lub w instytucji
równorzędnej i dlatego jest wymagany do wykonywania tej funkcji.
§2. Właściwa władza kościelna określa, jakie stopnie akademickie są wymagane do wykonywania
różnych urzędów kościelnych.
Art. 51. Doktorat honoris causa może być nadany ze względu na wyjątkowe zasługi dla nauki lub
kultury, osiągnięte w zakresie promocji nauk kościelnych.

2.10 Page 20

▲back to top
20
Art. 52. Poza stopniami akademickimi wydziały mogą nadawać inne tytuły, zgodnie z
różnorodnością wydziałów i programem studiów na poszczególnych wydziałach.
Tytuł VIII
Sprawy dydaktyczne
Art. 53. Dla osiągnięcia właściwych sobie celów, szczególnie zaś dla prowadzenia badań
naukowych, każdy uniwersytet lub wydział winien mieć odpowiednią bibliotekę, przystosowaną do
potrzeb wykładowców i studentów, właściwie zorganizowaną i posiadającą dobrze sporządzone
katalogi.
Art. 54. Dzięki odpowiedniej sumie pieniędzy, przyznawanej każdego roku, biblioteka winna stale
wzbogacać swój księgozbiór o pozycje zarówno dawne, jak i współcześnie wydane, a także
podstawowe czasopisma - tak by mogła służyć skutecznie pomocą w pracach badawczych
poszczególnych dyscyplin, w ich wykładaniu i uczeniu się oraz przy prowadzeniu ćwiczeń i
seminariów.
Art. 55. Do kierowania biblioteką winna być wyznaczona biegła w tej materii osoba, wspomagana
przez odpowiednią radę i uczestnicząca w radach uniwersytetu lub wydziału.
Art. 56. § 1. Wydział winien mieć do dyspozycji również pomoce informatyczne i urządzenia
audiowizualne itd., stanowiące pomoc w pracy dydaktycznej i badaniach naukowych.
§. 2. Gdy tego domaga się szczególny charakter i cel uniwersytetu lub wydziału, powinien on mieć
również instytuty badawcze i laboratoria naukowe oraz inne pomoce, konieczne do osiągnięcia
własnego celu.
Tytuł IX
Sprawy ekonomiczne
Art. 57. Każdy uniwersytet lub wydział winien posiadać środki ekonomiczne konieczne do
właściwego osiągnięcia swojego specyficznego celu. Winien być sporządzony dokładny rejestr
stanu majątkowego i praw własności.
Art. 58. Statuty winny określić, zgodnie z zasadami zdrowej ekonomii, zadania ekonoma oraz
kompetencje rektora lub prezydenta i rad w prowadzeniu spraw ekonomicznych uniwersytetu lub
wydziału, tak aby zostało zapewnione właściwe zarządzanie.
Art. 59. Pracownikom, dydaktycznym i niedydaktycznym, przysługuje odpowiednie
wynagrodzenie, przy uwzględnianiu zwyczajów obowiązujących w danym kraju, również w
zakresie opieki i ubezpieczeń społecznych.

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top
21
Art. 60. Statuty winny także określić przepisy ogólne odnośnie do sposobu uczestniczenia
studentów w wydatkach uniwersytetu lub wydziału przez uiszczanie czesnego.
Tytuł X
Planowanie i współpraca wydziałów
Art. 61. § 1. Należy starannie zatroszczyć się o tzw. planowanie strategiczne wydziałów, by w ten
sposób zabezpieczyć zarówno utrzymanie i rozwój uniwersytetów oraz wydziałów, jak też
odpowiednie ich rozmieszczenie w różnych częściach świata.
§2. Dla osiągnięcia tego celu Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej będzie wspomagana przez
sugestie konferencji biskupów i komisji biegłych.
Art. 62. § 1. Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej podejmie decyzję o erygowaniu lub
zatwierdzeniu nowego uniwersytetu czy wydziału (por. kan. 816 § 1 KPK; kan. 648-649 KKKW)
dopiero wtedy, gdy zostaną spełnione wszystkie warunki, i po uzyskaniu opinii biskupa
diecezjalnego lub eparchialnego, konferencji biskupów oraz osób biegłych, szczególnie z
sąsiednich wydziałów.
§2. Do kanonicznego erygowania uniwersytetu kościelnego wymagane są cztery wydziały
kościelne, do erygowania ateneum kościelnego – trzy wydziały kościelne.
§3. Uniwersytet kościelny i wydział kościelny sui iuris na mocy samego prawa posiadają publiczną
osobowość prawną.
§4. Do kompetencji Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej należy udzielenie na mocy dekretu
osobowości prawnej wydziałowi kościelnemu należącemu do uniwersytetu świeckiego.
Art. 63. § 1. Afiliacji instytutu do jakiegoś wydziału, w celu uzyskiwania stopnia bakalaureatu,
dokonuje Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej, po wypełnieniu warunków przez nią określonych.
§2. Jest bardzo wskazane, by każde studium teologiczne, tak diecezjalne, jak należące do
instytutów zakonnych, było afiliowane do jakiegoś wydziału teologicznego.
Art. 64. Agregacji i inkorporacji instytutu do jakiegoś wydziału, celem uzyskiwania również
wyższych stopni akademickich, dokonuje Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej, po wypełnieniu
warunków przez nią określonych.
Art. 65. Utworzenie wyższego instytutu nauk religijnych wymaga jego powiązania z jakimś
wydziałem teologicznym, zgodnie z przepisami szczegółowymi wydanymi przez Kongregację ds.
Edukacji Katolickiej.

3.2 Page 22

▲back to top
22
Art. 66. Należy pilnie troszczyć się o współpracę pomiędzy wydziałami, czy to w ramach tego
samego uniwersytetu, czy też na obszarze tego samego kraju, czy nawet w szerszym zakresie
(por. kan. 820 KPK). Przyczynia się ona bowiem do promocji badań naukowych wykładowców
oraz do lepszej formacji studentów; sprzyja interdyscyplinarności, która z każdym dniem wydaje
się bardziej konieczna; sprzyja też komplementarności różnych wydziałów - ogólnie zaś pomaga w
przenikaniu mądrości chrześcijańskiej do całej kultury.
Art. 67. Gdy jakiś uniwersytet lub wydział kościelny nie spełnia już warunków, które były
wymagane do jego utworzenia lub zatwierdzenia, do kompetencji Kongregacji ds. Edukacji
Katolickiej należy, po uprzednim poinformowaniu wielkiego kanclerza oraz rektora lub prezydenta,
stosownie do okoliczności, i po wysłuchaniu opinii biskupa diecezjalnego lub eparchialnego i
konferencji biskupów, podjęcie decyzji o zawieszeniu praw akademickich, cofnięciu zatwierdzenia
jako uniwersytetu lub wydziału kościelnego lub o likwidacji instytucji.
CZĘŚĆ DRUGA
PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE
Art. 68. Oprócz przepisów wspólnych dla wszystkich wydziałów kościelnych, ustanowionych w
pierwszej części niniejszej Konstytucji, poniżej zamieszcza się przepisy szczegółowe, mające
zastosowanie do określonych wydziałów, ze względu na ich szczególny charakter i znaczenie w
Kościele.
Tytuł I
Wydział teologii
Art. 69. Zadaniem wydziału teologii jest pogłębienie i systematyczne wyjaśnianie, zgodnie z
właściwą jej metodą, nauki katolickiej - zaczerpniętej z największą troską z Bożego Objawienia;
ponadto poszukuje rzetelnych rozwiązań ludzkich problemów w świetle tegoż Objawienia.
Art. 70. § 1. Studium Pisma Świętego winno być jakby duszą teologii, która opiera się - jako na
odwiecznym fundamencie - na Słowie Bożym spisanym, łącznie z żywą Tradycją (por. Sobór Wat.
II, Konst. dogm. Dei Verbum, n. 24: AAS 58 (1966), s. 827).
§2. Natomiast poszczególne dyscypliny teologiczne winny być wykładane w taki sposób, ażeby z
wewnętrznych zasad właściwego przedmiotu każdej z nich, i w powiązaniu z innymi dyscyplinami,
jak prawo kanoniczne i filozofia, jak również z naukami antropologicznymi, jasno wynikała jedność
całego nauczania teologicznego, a wszystkie dyscypliny były skierowane do najgłębszego
poznania Tajemnicy Chrystusa, celem skuteczniejszego głoszenia jej Ludowi Bożemu i wszystkim
narodom (por. Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele, Donum
veritatis: 24 maja 1990: AAS 82 [1990], s. 1552).

3.3 Page 23

▲back to top
23
Art. 71. § 1. Prawda objawiona winna być rozważana również w powiązaniu z osiągnięciami
naukowymi bieżącej epoki, ażeby w ten sposób można było jasno poznać „jak wiara i rozum
prowadzą do jedynej prawdy” (Sobór Wat. II, Konst. Gravissimum educationis, n. 10: AAS 58
[1966], s. 737; por. encykl. Veritatis splendor: AAS 85 [1993], s. 1133 nn; encykl. Fides et ratio:
AAS 91 [1999] s. 5 nn.), a także by jej wykład był - bez zmieniania prawdy - dostosowany do
mentalności i charakteru każdej kultury, ze szczególnym uwzględnieniem filozofii i mądrości
narodów, z wykluczeniem jednak jakiejkolwiek formy wszelkiego synkretyzmu i fałszywego
partykularyzmu (Sobór Wat. II, dekret Ad gentes divinitus, n. 22: AAS 58 [1966], s. 973 nn).
§2. Należy starannie badać, wybierać i przyjmować pozytywne wartości znajdujące się w różnych
filozofiach i kulturach; jednak nie można zaakceptować systemów i metod, których nie da się
pogodzić z wiarą chrześcijańską.
Art. 72. § 1. Zagadnienia ekumeniczne należy dokładnie omawiać, zgodnie z przepisami
wydanymi przez właściwą władzę kościelną (por. Papieska Rada do spraw Popierania Jedności
Chrześcijan, Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu: AAS 85
[1993], s. 1039 nn.)
§2. Należy analizować z uwagą relacje z religiami niechrześcijańskimi.
§3. Z wielkim staraniem należy badać problemy wynikające z ateizmu oraz innych nurtów
współczesnej kultury.
Art. 73. W studium i nauczaniu nauki katolickiej zawsze winna objawiać się wierność wobec
Nauczycielskiego Urzędu Kościoła. W wykonywaniu zadań dydaktycznych, zwłaszcza w ramach
cyklu podstawowego, należy na pierwszym miejscu wykładać to, co stanowi dziedzictwo Kościoła.
Natomiast opinie prawdopodobne i osobiste, wypływające z nowych badań, należy przedstawiać
ostrożnie jako takie.
Art. 74. Program studiów na wydziale teologii obejmuje:
a) cykl pierwszy, podstawowy, trwający pięć lat, czyli dziesięć semestrów, ewentualnie trzy lata,
czyli sześć semestrów, jeśli przed nim są wymagane dwuletnie studia filozoficzne.
Pierwsze dwa lata mają być w głównej mierze przeznaczone na solidną formację filozoficzną,
która jest niezbędna do odpowiedniego podjęcia studiów teologicznych. Bakalaureat uzyskany na
kościelnym wydziale filozofii zastępuje studium filozofii na pierwszym cyklu studiów na wydziałach
teologicznych. Bakalaureat z filozofii uzyskany na niekościelnym wydziale nie może być podstawą
do całkowitego zwolnienia studenta ze studium filozofii na pierwszym cyklu kształcenia na
wydziałach teologicznych.

3.4 Page 24

▲back to top
24
Dyscypliny teologiczne należy wykładać w ten sposób, aby ukazywać organiczną jedność całej
nauki katolickiej wraz z wprowadzeniem w metodę badań naukowych.
Cykl kończy się akademickim stopniem bakalaureatu lub innym odpowiednim stopniem, który
winien być określony w statutach wydziału.
b) cykl drugi, specjalistyczny, trwający dwa lata, czyli cztery semestry. W tym cyklu wykłada się
dyscypliny specjalistyczne stosownie do zróżnicowanego stopnia ich specjalizacji, jak również
prowadzi się seminaria i ćwiczenia dla nabycia wprawy w badaniach naukowych
Cykl kończy się uzyskaniem akademickiego stopnia licencjatu w zakresie określonej specjalizacji.
c) cykl trzeci, w ramach którego przez odpowiedni czas doskonali się formację naukową,
zwłaszcza poprzez przygotowywanie rozprawy doktorskiej.
Cykl kończy uzyskaniem akademickiego stopnia doktora.
Art. 75. § 1. Warunkiem przyjęcia na wydział teologii jest uprzednie uzyskanie wykształcenia,
zgodnie z art. 32. niniejszej Konstytucji.
§2. Jeżeli pierwszy cykl na danym wydziale trwa trzy lata, student musi przedłożyć świadectwo
ukończenia dwuletnich studiów filozoficznych należycie odbytych na zatwierdzonym kościelnym
wydziale filozoficznym lub w zatwierdzonym instytucie.
Art. 76. § 1. Szczególnym obowiązkiem wydziału teologii jest troska o naukową formację
teologiczną tych, którzy przygotowują się do prezbiteratu i tych, którzy przygotowują się do
podjęcia specjalnych funkcji kościelnych. Z tego względu konieczne jest, aby była odpowiednia
liczba wykładowców-prezbiterów.
§2. W tym celu winny być przewidziane także specjalne przedmioty, odpowiednie dla alumnów.
Co więcej, dla uzupełnienia formacji duszpasterskiej wydział może według sposobności ustanowić
„Rok duszpasterski”, który jest wymagany do prezbiteratu po zakończeniu pięcioletnich studiów
podstawowych, i który może się kończyć wydaniem specjalnego dyplomu.
Tytuł II
Wydział prawa kanonicznego
Art. 77. Zadaniem wydziału prawa kanonicznego - łacińskiego lub wschodniego - jest uprawianie i
promocja dyscyplin kanonistycznych w świetle prawa ewangelicznego, a także pogłębione
kształcenie w nich studentów, aby byli uformowani do prowadzenia badań naukowych i nauczania
oraz przygotowani do wykonywania specjalnych zadań kościelnych.

3.5 Page 25

▲back to top
25
Art, 78. Program studiów na wydziale prawa kanonicznego obejmuje:
a) cykl pierwszy, trwający dwa lata lub cztery semestry, dla tych, którzy nie posiadają wymaganej
formacji filozoficzno-teologicznej, nie wyłączając tych, którzy uzyskali stopień akademicki z prawa
świeckiego; cykl ten poświęcony jest studium instytucji prawa kanonicznego oraz tych dyscyplin
filozoficznych i teologicznych, które są wymagane do dalszej formacji kanonistycznej;
b) cykl drugi, trwający trzy lata, czyli sześć semestrów, poświęcony jest bardziej pogłębionemu
studium całego porządku kanonicznego we wszystkich jego aspektach: normatywnym,
orzeczniczym, doktrynalnym i praktycznym, a przede wszystkim kodeksów Kościoła łacińskiego
lub Kościołów wschodnich poprzez całościowe omówienie ich źródeł, zarówno doktrynalnych jak i
dyscyplinarnych, do czego należy dołączyć studium dyscyplin pokrewnych;
c) cykl trzeci, obejmujący odpowiedni czas, w którym doskonali się formację naukową, zwłaszcza
poprzez przygotowanie rozprawy doktorskiej.
Art. 79. § 1. Gdy chodzi o dyscypliny wymagane w pierwszym cyklu, wydział może skorzystać z
wykładów prowadzonych na innych wydziałach, o ile uzna, że odpowiadają one jego własnym
wymaganiom.
§2. Cykl drugi kończy się licencjatem, trzeci - doktoratem.
§3. Program studiów wydziału winien określić szczegółowe wymogi konieczne do uzyskania
poszczególnych stopni akademickich, uwzględniając zarządzenia Kongregacji ds. Edukacji
Katolickiej.
Art. 80. Warunkiem przyjęcia na wydział prawa kanonicznego jest uprzednie uzyskanie
wykształcenia, wymaganego zgodnie z art. 32 niniejszej Konstytucji.
Tytuł III
Wydział filozofii
Art. 81. § 1. Zadaniem kościelnego wydziału filozofii jest badanie w sposób metodyczny
problemów filozoficznych i, opierając się na „wiecznie żywym dziedzictwie filozoficznym” (Sobór
Wat. II, dekret Optatam totius, n. 15: AAS 58 [1966], s. 722), poszukiwanie ich rozwiązania w
naturalnym świetle rozumu oraz ukazywanie ich spójności z chrześcijańską wizją świata,
człowieka i Boga, przedstawiając we właściwym świetle relację filozofii z teologią.
§2. Zadaniem wydziału jest również takie kształcenie studentów, aby mogli podjąć się nauczania
oraz pełnienia innych odpowiednich aktywności intelektualnych, jak również byli zdolni do
promowania kultury chrześcijańskiej i podjęcia owocnego dialogu z ludźmi swoich czasów.

3.6 Page 26

▲back to top
26
Art. 82. Program studiów wydziału filozofii obejmuje:
a) cykl pierwszy, podstawowy, w którym przez trzy lata lub sześć semestrów podawany jest zwarty
wykład różnych części filozofii, traktujących o świecie, człowieku i Bogu, obejmujący również
historię filozofii - łącznie z wprowadzeniem do metody pracy naukowej;
b) cykl drugi, początkowej specjalizacji, w ramach którego przez dwa lata lub przez cztery
semestry, poprzez specjalne dyscypliny i seminaria podejmowana jest bardziej pogłębiona
refleksja filozoficzna w jakimś dziale filozofii;
c) cykl trzeci, w którym przez przynajmniej trzy lata doskonali się formację naukową, zwłaszcza
przez przygotowanie rozprawy doktorskiej.
Art. 83. Cykl pierwszy kończy się uzyskaniem bakalaureatu, drugi - licencjatu w zakresie
określonej specjalizacji, trzeci - doktoratu.
Art. 84. Warunkiem przyjęcia na pierwszy cykl na wydziale filozofii jest uprzednie uzyskanie
wykształcenia, zgodnie z art. 32 niniejszej Konstytucji Apostolskiej.
Jeśli student ukończył studium filozofii w pierwszym cyklu studiów na wydziale teologii i chce
kontynuować studia filozoficzne, celem uzyskania bakalaureatu na kościelnym wydziale filozofii,
należy uwzględnić zajęcia, w których uczestniczył podczas wspomnianych studiów.
Tytuł IV
Inne wydziały
Art. 85. Oprócz wydziału teologii, prawa kanonicznego i filozofii, zostały kanonicznie erygowane
lub mogą być erygowane, zależnie od potrzeb Kościoła, również inne wydziały kościelne, dla
osiągnięcia specjalnych celów. Takimi celami są:
a) pogłębione badanie w zakresie niektórych ważniejszych dyscyplin teologicznych, prawnych,
filozoficznych i historycznych;
b) promocja innych gałęzi nauki, w pierwszej kolejności nauk o człowieku, które posiadają
ściślejszy związek z dyscyplinami teologicznymi lub z dziełem ewangelizacji;
c) pogłębione studium literatury, które świadczy szczególną pomoc, czy to w zakresie lepszego
zrozumienia Objawienia chrześcijańskiego, czy też w skuteczniejszym prowadzeniu dzieła
ewangelizacji;
d) wreszcie lepsze przygotowanie, tak duchownych jak świeckich, do należytego wypełniania

3.7 Page 27

▲back to top
27
specjalnych zadań apostolskich.
Art. 86. Zadaniem Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej będzie, zależnie od konieczności, wydanie
szczegółowych przepisów dla tych wydziałów lub instytutów, podobnie jak w poprzednich tytułach
uczyniono to w odniesieniu do wydziałów teologii, prawa kanonicznego i filozofii.
Art. 87. Również wydziały i instytuty, dla których nie zostały jeszcze wydane przepisy specjalne,
winny sporządzić własne statuty, zgodne z przepisami ogólnymi zawartymi w pierwszej części
niniejszej Konstytucji, uwzględniając przy tym szczególną naturę i właściwy cel danego wydziału
czy instytutu.
PRZEPISY KOŃCOWE
Art. 88. Niniejsza Konstytucja wchodzi w życie od pierwszego dnia roku akademickiego 2018-2019
lub od roku akademickiego 2019, zależnie od kalendarza akademickiego różnych krajów.
Art. 89. § 1. Poszczególne uniwersytety lub wydziały mają obowiązek przedłożenia Kongregacji
ds. Edukacji Katolickiej własnych statutów oraz programu studiów, odnowionych zgodnie z
wymaganiami niniejszej Konstytucji – do dnia 8 grudnia 2019 roku.
§2. Ewentualne modyfikacje statutów lub programu studiów wymagają zatwierdzenia Kongregacji
ds. Edukacji Katolickiej.
Art. 90. Studia na każdym wydziale należy zorganizować w ten sposób, by studenci mogli
otrzymywać stopnie akademickie zgodnie z przepisami niniejszej Konstytucji, z zachowaniem
praw uprzednio przez nich nabytych.
Art. 91. Statuty i program studiów nowych wydziałów będą zatwierdzane ad experimentum, tak by
w ciągu trzech lat od zatwierdzenia mogły być udoskonalone, celem uzyskania ostatecznego
zatwierdzenia.
Art. 92. Wydziały, które mają powiązania prawne z władzą państwową, w razie potrzeby będą
mogły, za zezwoleniem Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej, dysponować dłuższym czasem
potrzebnym do przystosowania statutów.
Art. 93. § 1. Zadaniem Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej - gdy wraz z upływem czasu będą się
tego domagały okoliczności – będzie wysuwanie propozycji wprowadzenia zmian do obecnej
Konstytucji, ażeby mogła być ona stale przystosowywana do nowych potrzeb wydziałów
kościelnych.
§2. Jedynie Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej może dyspensować od zachowywania któregoś z

3.8 Page 28

▲back to top
28
artykułów niniejszej Konstytucji albo Zarządzeń, lub statutów oraz programu studiów
zatwierdzonych dla poszczególnych uniwersytetów czy wydziałów.
Art. 94. Zostają odwołane obowiązujące dotychczas, a przeciwne niniejszej Konstytucji przepisy
lub zwyczaje, zarówno powszechne jak partykularne, nawet wymagające najbardziej specjalnej i
indywidualnej wzmianki. Podobnie tracą całkowicie moc przywileje udzielone dotychczas przez
Stolicę Apostolską osobom fizycznym lub moralnym, przeciwne przepisom obecnej Konstytucji.
Polecamy, aby to, co zarządziliśmy w niniejszej Konstytucji, było przestrzegane w całości, bez
względu na jakiekolwiek rzeczy przeciwne, nawet gdyby były godne szczególnej wzmianki oraz
aby została opublikowana w Acta Apostolicae Sedis.
W Rzymie, u św. Piotra, 8 grudnia 2017, w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej
Maryi Panny, w piątym roku Naszego pontyfikatu.
FRANCISZEK
ZAŁĄCZNIK I
Wstęp do Konstytucji Apostolskiej Sapientia christiana (1979)
I
Mądrość chrześcijańska, której z Boskiego polecenia Kościół naucza, pobudza ustawicznie
wiernych do pilnego ujmowania w jednej żywotnej syntezie spraw i przedsięwzięć ludzkich wraz z
dobrami religijnymi, pod których kierunkiem wszystkie one wzajemnie się zespalają w jedną całość
na chwałę Bożą oraz ku pełnej doskonałości człowieka, odejmującej zarówno dobra cielesne jak
duchowe (por. Sobór Wat. II. Konst. duszp. Gaudium et spes, 43 nn.: AAS 58).
Albowiem obowiązek ewangelizowania, właściwy Kościołowi, wymaga nie tylko ustawicznego
głoszenia Ewangelii na coraz to nowych terytoriach i coraz większej liczbie ludzi, ale również i
tego, ażeby treść. tej Ewangelii przepajała sposoby myślenia, kryteria ocen, i normy działania -
mówiąc krótko, należy dążyć do tego, aby cała ludzka kultura została przeniknięta Ewangelią.
Środowisko kulturowe, w jakim żyje człowiek, ma wielki wpływ na jego sposób myślenia, a w
konsekwencji na jego stały sposób postępowania. Stad też rozdźwięk pomiędzy wiarą i kultura
stanowi poważna przeszkodę dla ewangelizacji. I przeciwnie, kultura kształtowana duchem
chrześcijańskim stanowi narzędzie sprzyjające rozpowszechnianiu Ewangelii.

3.9 Page 29

▲back to top
29
Ponadto Ewangelia Chrystusa, skierowana do wszystkich ludów, każdego okresu (historii) i
regionu, nie jest związana wyłącznie z określoną kulturą, lecz jest zdolna przeniknąć wszystkie
kultury, oświecając je światłem Bożego Objawienia, oczyszczając ludzkie obyczaje i odnawiając je
w Chrystusie.
Z tej to racji Kościół Chrystusowy stara się w ten sposób nieść Dobrą Nowinę do wszystkich
warstw rodzaju ludzkiego, by mogła ona przemieniać sumienia poszczególnych ludzi i wszystkich
razem, jak również przeniknąć światłem Ewangelii ich dzieła i poczynania, a także całe ich życie i
środowisko społeczne. W ten sposób Kościół, przyczyniając się także do rozwoju człowieka i
społeczeństwa, wypełnia właściwą sobie posługę ewangelizowania (Por. Paweł VI Adhort. apost.
Evangelii nuntiandi, n. 18; Gaudium et spes, 58).
II
W tej działalności Kościoła w zakresie kultury, szczególnie ważną rolę wypełniały i pełnią
katolickie uniwersytety, które z natury swej dążą do realizowania „publicznej, stałej i powszechnej
obecności myśli chrześcijańskiej we wszelkich dążeniach do rozwoju wyższej
kultury”(Gravissimum educationis, 10).
To przecież w Kościele - co przypomniał nasz Poprzednik śp. papież Pius XI we wstępie do
konstytucji Apostolskiej Deus scientiarum Dominus - od pierwszych wieków jego istnienia zaczęły
powstawać „uczelnie” dla przekazywania chrześcijańskiej mądrości, aby przepajała życie i
obyczaje ludzi. W tych wszechnicach chrześcijańskiej mądrości zdobywali swoją wiedzę
najwybitniejsi Ojcowie i Doktorzy Kościoła, Nauczyciele i pisarze kościelni.
Z upływem wieków, głównie dzięki gorliwej zapobiegliwości biskupów i zakonników, powstały przy
kościołach katedralnych i klasztorach szkoły, które kultywowały zarówno nauki kościelne, jak i
kulturę świecką, zespalając je niejako w jedną całość. Właśnie z nich wyłoniły się uniwersytety -
owa wspaniała instytucja Średniowiecza, która od samego początku miała w Kościele najbardziej
hojną matkę i opiekunkę.
Z chwilą, gdy rządzący państwami, w trosce o dobro publiczne, zaczęli zakładać i popierać
własne uniwersytety, Kościół, zgodnie z właściwą sobie naturą, nieustannie zakładał i popierał te
ośrodki mądrości i instytucje nauczania. Świadczą o tym liczne uniwersytety katolickie, erygowane
również w ostatnim czasie prawie we wszystkich częściach świata. Kościół bowiem, świadomy
swego zbawczego zadania w całym świecie, pragnie posiadać związane z nim w sposób
szczególny wspomniane wszechnice dające wyższe wykształcenie i chce, aby istniały one
wszędzie i skutecznie działały, uobecniając oraz umacniając prawdziwa orędzie Chrystusa w
dziedzinie ludzkiej kultury.
Ażeby katolickie uniwersytety mogły w sposób doskonalszy osiągnąć ten cel, Poprzednik nasz,

3.10 Page 30

▲back to top
30
Papież Pius XII, zechciał umocnić ich zespolony wysiłek przez to, że Listem Apostolskim,
wydanym dnia 27 lipca 1949 roku, erygował i ustanowił „Federację Uniwersytetów Katolickich”,
„obejmującą uczelnie, które Stolica Apostolska już wcześniej erygowała kanonicznie lub eryguje w
przyszłości w świecie, jak również te, które wyraźnie uzna za kierowane wedle zasad wychowania
katolickiego i całkowicie z nim zgodne” (AAS 42).
Dlatego Sobór Watykański II nie zawahał się stwierdzić: „Kościół otacza gorliwą troską te szkoły
wyższe”, i z naciskiem zalecał, aby uniwersytety katolickie „były równomiernie rozmieszczone w
różnych częściach świata” , oraz aby „ich wychowankowie stali się ludźmi naprawdę
wyróżniającymi się wiedzą i przygotowanymi do pełnienia w społeczeństwie ważnych obowiązków
oraz byli świadkami wiary w świecie” (Gravissimum educationis, 10). Kościół bowiem zdaje sobie
doskonale z tego sprawę, że „los społeczeństwa i samego Kościoła wiąże się ściśle z
osiągnięciami młodzieży odbywającej studia wyższe” (tamże).
III
Nikogo nie dziwi fakt, że spośród uniwersytetów katolickich szczególną troską otaczał Kościół
wydziały i uniwersytety kościelne, a więc te, które zajmuję się głównie Objawieniem
chrześcijańskim, jak również łączącymi się z nim zagadnieniami, dzięki czemu wiąże się ściślej
zwłaściwą posługą ewangelizacji.
Wspomnianym wydziałom zleca on przede wszystkim najważniejszy obowiązek szczególnie
troskliwego przygotowania własnych studentów do kapłańskiej posługi, do pełnienia zadań
wykładowców nauk kościelnych i do podejmowania trudniejszych zadań apostolskich.
Jednocześnie zadaniem tych wydziałów jest „dokładniejsze badanie różnych dziedzin nauk
teologicznych w taki sposób, aby otrzymać coraz głębsze poznanie Objawienia, aby pełniej
ukazało się przekazane przez przodków dziedzictwo mądrości chrześcijańskiej, aby rozwijał się
dialog z braćmi odłączonymi i z niechrześcijanami, oraz aby można było odpowiedzieć na pytania
powstałe na skutek postępu naukowego” (Gravissimum educationis, 11).
Nowe bowiem gałęzie wiedzy oraz nowe wynalazki wysuwają nowe problemy, które dyscyplinom
kościelnym stawiają pytania i domagają się odpowiedzi. Jest przeto konieczne, ażeby osoby
uprawiające nauki kościelne, spełniając swój pierwszorzędny obowiązek coraz głębszego
poznawania prawdy objawionej przez badania teologiczne, współpracowali również ze
specjalistami innych dyscyplin naukowych, zarówno z wierzącymi jak niewierzącymi oraz starali
się analizować i interpretować ich twierdzenia, a także oceniać je w świetle prawdy objawionej
(por. Gaudium et spes, 62).
Takie ustawiczne kontakty z bieżącą rzeczywistością pobudzają również teologów do
poszukiwania bardziej właściwego sposobu przekazywania doktryny ludziom współczesnym,
żyjącym w różnych kręgach kulturowych; albowiem „czymś innym jest sam depozyt, to znaczy

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top
31
same prawdy wiary, a czym innym sposób, w jaki są głoszone, choć takie samo jest ich znaczenie
i ta sama zawarta w nich myśl” (por. Jan XXIII, Mowa wygłoszona 11 października 1962 na
otwarcie Soboru; Gaudium et spes, 62)
Będzie to bardzo pomocne w tym, by wśród Ludu Bożego znajomość religii i szlachetność
duchowa rozwijały się równomiernie z postępem nauki i techniki, a także do tego, by wierni w
działalności duszpasterskiej doprowadzani byli stopniowo do bardziej czystego i dojrzałego życia
wiary.
Możliwość powiązania z misją ewangelizowania istnieje również na wydziałach tych nauk, które
wprawdzie nie posiadają szczególnego związku z Objawieniem chrześcijańskim, ale mogą jednak
w dużej mierze dopomóc w podejmowaniu dzieła ewangelizacji; z tej właśnie racji Kościół docenia
je, eryguje jako wydziały kościelne i dlatego też zachowują one szczególny związek z hierarchią
kościelną.
Właśnie z powodu wyłuszczonych powyżej racji, Stolica Apostolska jest głęboko przekonana, że
dla wypełnienia właściwego sobie zadania, posiada prawo i obowiązek erygowania oraz
popierania zależnych od niej wydziałów kościelnych, czy to istniejących samodzielnie, czy też
złączonych z uniwersytetami - przeznaczonych zarówno dla alumnów duchownych jak i dla
studentów świeckich. Pragnie też gorąco, by przy współpracy całego Ludu Bożego pod kierunkiem
Pasterzy, wspomniane ośrodki mądrości przyczyniały się skutecznie do wzrostu wiary i życia
chrześcijańskiego.
IV
Wydziały Kościelne - nastawione na wspólne dobro Kościoła i z tej racji uważane za drogocenny
skarb całej wspólnoty kościelnej - powinny być świadome swej doniosłości w Kościele oraz swego
uczestnictwa, we właściwym sobie zakresie, w posługiwaniu Kościoła. Te zaś z nich, które
zajmują się bezpośrednio Objawieniem chrześcijańskim, muszą także pamiętać o nakazie, jaki
Chrystus, najwyższy Nauczyciel dał Kościołowi odnośnie do wspomnianego posługiwania
słowami: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody: udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i
Ducha Świętego; uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem” (Mt 28, 19-20). Z tego
wszystkiego, co powiedziano, wynika absolutne powiązanie tych wydziałów z całokształtem nauki
Chrystusowej, której autentycznym Interpretatorem i stróżem w ciągu wieków był zawsze
Nauczycielski Urząd Kościoła.
Krajowe i regionalne konferencje biskupów powinny wspomniane wyżej wydziały otaczać troskliwą
opieką i zabiegać o ich rozwój, a jednocześnie i ustawicznie dbać o ich wierność wobec nauki
Kościoła, aby dawały całej wspólnocie wiernych świadectwo ducha oddanego całkowicie
wspomnianemu poprzednio nakazowi Chrystusa. Takie świadectwo winny stale dawać zarówno
wydziały jako takie, oraz wszyscy i poszczególni ich członkowie (pracownicy i studenci).

4.2 Page 32

▲back to top
32
Uniwersytety bowiem i wydziały kościelne zostały ustanowione w Kościele dla budowania i
korzyści chrześcijan. Jest przeto rzeczą konieczną, by ten cel miały zawsze przed oczami jako
kryterium całej swojej działalności.
Zwłaszcza wykładowcy, na których spoczywa większa odpowiedzialność ponieważ pełnią
szczególną posługę Słowa Bożego i są dla młodzieży nauczycielami wiary - winni być dla
studentów oraz pozostałych wiernych świadkami żywej prawdy ewangelicznej i dawać przykład
wierności wobec Kościoła. Wypada tu przypomnieć ważne słowa Papieża Pawła VI: „Posługa
teologa jest wykonywana na rzecz budowania wspólnoty kościelnej, aby Lud Boży wzrastał w
doświadczaniu wiary” (Pauli VI, Le transfert à Louvain-la-Neuve, ad Magnificum Rectorem
Universitatis Catholicae Lovaniensis 13 września 1975; zob. L'Osservatore Romano 22-23
września 1975; por. Jan Paweł II, Redemptor hominis, 19).
V
Mając na uwadze osiągnięcie właściwych sobie celów wydziały kościelne winny być tak
zorganizowane, ażeby w sposób pełny odpowiadały nowym postulatom czasów obecnych. Stąd
też sam Sobór Watykański II postanowił, że należy odnowić kierujące nimi przepisy prawne
(Gravissimum educationis, 11).
Konstytucja Apostolska Deus scientiarum Dominus promulgowana przez naszego Poprzednika w
dniu 24 maja 1931 roku, w znacznym stopniu przyczyniła się w swoim czasie do odnowy
wyższych studiów kościelnych. Jednakże obecnie, ze względu na nowe warunki życia, wymaga
odpowiedniego przystosowania i odnowy.
Rzeczywiście, w przeciągu prawie pięćdziesięciu lat, dokonały się wielkie zmiany nie tylko w
społeczności świeckiej, ale również w samym Kościele. Miały bowiem miejsce doniosłe
wydarzenia - jak zwłaszcza Sobór Watykański II - które wywarły wpływ zarówno na wewnętrzne
życie Kościoła, jak i na jego zewnętrzne relacje, czy to z chrześcijanami innych Kościołów, jak i z
niechrześcijanami oraz z niewierzącymi i ze zwolennikami bardziej ludzkiej cywilizacji.
Należy do tego dodać fakt, ze nauki teologiczne budzą coraz większe zainteresowanie nie tylko
duchownych, lecz także świeckich, którzy coraz liczniej uczęszczają do szkół teologicznych. Z tej
racji ich liczba znacznie wzrosła w ostatnich latach.
Wreszcie ujawnia się jakaś nowa postawa dotykająca samej struktury uniwersytetu i wydziału,
zarówno państwowego jak kościelnego, wyrażająca się w słusznym pragnieniu większego
uczestniczenia w życiu uniwersyteckim. Pragnieniem tym są ożywiane osoby należące do niego
na różne sposoby.
Nie wolno również zapominać o wielkim rozwoju metod pedagogicznych i dydaktycznych, które

4.3 Page 33

▲back to top
33
domagają się z kolei nowej struktury studiów, jak również o coraz ściślejszym związku, który
odczuwa się coraz bardziej między różnymi gałęziami wiedzy i poszczególnymi dyscyplinami oraz
o pragnieniu coraz większej współpracy w całym środowisku uniwersyteckim.
Pragnąc zadość uczynić tym nowym postulatom Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej, spełniając
polecenie Soboru, już w roku 1967 zapoczątkowała proces odnowy soborowej, a w dniu 20 maja
1968 roku zostały przez Kongregację promulgowane: „Niektóre Normy dokonujące odnowy
Konstytucji Apostolskiej Deus scientiarum Dominus”, dotyczącej akademickich studiów
kościelnych - które w ostatnich latach wywarły swój dobroczynny wpływ.
VI
Obecnie należy dzieło doprowadzić do końca i udoskonalić przez wydanie nowego prawa, które
by - uchylając Konstytucję Apostolską Deus scientiarum Dominus wraz z dołączonymi do niej
Zarządzeniami wykonawczymi, jak również wspomniane wyżej Normy, wydane przez Kongregację
dnia 20 maja 1968 r. - przejęło ze wspomnianych wyżej dokumentów wszystko, co zachowuje
swoją aktualność i ustanowiło nowe normy, ażeby szczęśliwie już rozpoczęta przez nie odnowa,
została rozwinięta i dopełniona.
Każdy zdaje sobie sprawę z trudności, które wydają się przeciwstawiać promulgowaniu nowej
Konstytucji Apostolskiej. Chodzi tu przede wszystkim o „upływ czasu”, niosący ze sobą tak szybkie
zmiany, ze wydaje się, iż nic stałego i trwałego nie może być ustanowione. Chodzi ponadto o
„różnorodność miejsc”, które zdają się wymagać takiego pluralizmu, iż wydaje się niemal
niemożliwe wydanie norm powszechnych, posiadających moc obowiązującą na całym świecie.
Ponieważ jednak wydziały kościelne erygowane lub zatwierdzone przez Stolicę Apostolską istnieją
na całym świecie i nadają stopnie akademickie w imieniu tejże Stolicy Apostolskiej, jest rzeczą
konieczną, aby była przestrzegana jakaś podstawowa jednolitość i by zostały jasno określone i
obowiązywały wszędzie pewne warunki wymagane do uzyskania stopni akademickich.
Należy postarać się o ujęcie w formie prawa tego wszystkiego, co jest konieczne, a co - jak się
przewiduje - będzie wystarczająco trwałe. Jednocześnie trzeba pozostawić właściwą swobodę do
dalszego sprecyzowania dalszych określeń szczegółowych we własnych statutach
poszczególnych wydziałów, mając na uwadze miejscowe warunki i zwyczaje uniwersytetów w
poszczególnych krajach. W ten sposób nie przeszkodzi się właściwemu postępowi studiów
akademickich, ani też nie ograniczy się go, lecz raczej skieruje na właściwą drogę, na której
będzie można osiągnąć bardziej obfite owoce. Jednocześnie zaś w tej uprawnionej różnorodności
ujawni się wszystkim jedność Kościoła katolickiego również w odniesieniu do tych ośrodków
wyższego wykształcenia.
Z powodu przedstawionych wyżej racji Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej - działając z polecenia

4.4 Page 34

▲back to top
34
Naszego Poprzednika papieża Pawła VI - nawiązała kontakt najpierw z uniwersytetami i
Fakultetami Kościelnymi, jak również z dykasteriami Kurii Rzymskiej oraz z innymi
zainteresowanymi. Następnie zaś powołała zespół biegłych, który pod kierownictwem tejże
Kongregacji zrewidował dokładnie przepisy o akademickich studiach kościelnych. Po szczęśliwym
dokonaniu wszystkiego, o czym wyżej wspomniano, Kongregacja zabiegała o to, aby papież
Paweł VI ogłosił tę konstytucję, czego tak gorąco pragnął. Niestety nie mógł tego dokonać na
skutek śmierci. Również niespodziewana śmierć uniemożliwiła papieżowi Janowi Pawłowi I
dokonanie tego dzieła. Z tej to racji - po ponownym pilnym rozpatrzeniusprawy - Naszą powagą
Apostolską zarządzamy i ustanawiamy zamieszczone poniżej przepisy i normy.
ZARZĄDZENIA WYKONAWCZE
KONGEGACJI DS. EDUKACJI KATOLICKIEJ
DLA WIERNEJ REALIZACJI KONSTYTUCJI APOSTOLSKIEJ
VERITATIS GAUDIUM
Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej, zgodnie z art. 10 Konstytucji Apostolskiej Veritatis gaudium
przedstawia uniwersytetom i wydziałom kościelnym następujące Zarządzenia wykonawcze,
nakazując, by ich wiernie przestrzegano.
CZĘŚĆ PIERWSZA
PRZEPISY OGÓLNE
Tytuł I
Charakter oraz cel uniwersytetów i wydziałów kościelnych
(konst. ap., art. 1-10)
Art. 1. § 1. Przepisy dotyczące uniwersytetów i wydziałów kościelnych winny być stosowane, z
uwzględnieniem ich specyfiki, congrua congruis referendo, do innych instytucji szkolnictwa
wyższego, które zostały kanonicznie erygowane lub zatwierdzone przez Stolicę Apostolską, z
prawem do nadawania stopni akademickich jej powagą.
§2. Uniwersytety i wydziały kościelne, a także inne instytucje szkolnictwa wyższego, podlegają z
reguły ocenie przez Agencję Stolicy Apostolskiej do Spraw Oceny i Promocji Jakości Kształcenia
na Uniwersytetach i Wydziałach Kościelnych (AVEPRO).
Art. 2. Mając na uwadze wspieranie badań naukowych, bardzo zaleca się specjalne ośrodki

4.5 Page 35

▲back to top
35
badawcze, czasopisma i zbiory, a także kongresy i wszelkie inne formy służące współpracy
naukowej.
Art. 3. Zadania, do których przygotowują się studenci, mogą być ściśle naukowe, jak badania i
nauczanie, albo bardziej duszpasterskie. Tę różnorodność należy uwzględniać w programie
studiów i określaniu stopni naukowych, zawsze zachowując ich naukowy charakter.
Art. 4. Aktywny udział w posłudze ewangelizacji dotyczy działań Kościoła w zakresie
duszpasterskim, ekumenicznym i misyjnym, a skierowany jest przede wszystkim na pogłębienie,
obronę i szerzenie wiary; rozciąga się zatem na cały obszar kultury i społeczności ludzkiej.
Art. 5. Konferencje biskupów, również w tej dziedzinie zjednoczone ze Stolicą Apostolską, żywo
interesując się uniwersytetami i wydziałami:
1° wraz z wielkimi kanclerzami winny troszczyć się o rozwój uniwersytetów i wydziałów i
zachowując autonomię nauki, zgodnie z Soborem Watykańskim II, zwracać szczególną uwagę na
ich stan naukowy i kościelny;
2° w odniesieniu do typowych problemów występujących w danym kraju, winny wspierać,
inspirować i koordynować ich działalność;
3° zabezpieczając zawsze ich wysoki poziom naukowy, winny zapewniać ich funkcjonowanie w
liczbie odpowiadającej potrzebom Kościoła i kulturalnemu rozwojowi ich kraju;
4° w tym celu winny ustanowić w ramach konferencji specjalną komisję, wspomaganą przez
ekspertów.
Art. 6. Instytucja, której Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej przyznała prawo do nadania stopnia
naukowego wyłącznie drugiego i/lub trzeciego cyklu, nosi nazwę „instytutu ad instar facultatis”.
Art. 7 § 1. Przy opracowywaniu statutu i programu studiów należy uwzględnić przepisy zawarte w
Załączniku I do niniejszych zarządzeń wykonawczych.
§2. Zgodnie z zasadami określonymi w statucie, uniwersytety i wydziały mogą tworzyć swoje
własne regulaminy, które zgodnie ze statutem, określą bardziej szczegółowo to, co odnosi się do
ich ustroju, zarządzania oraz procedur.
Art. 8. § 1. Walor kanoniczny stopnia akademickiego oznacza, że stopieńten umożliwia objęcie
urzędów kościelnych, dla których jest on wymagany; dotyczy to w szczególności nauczania
świętych nauk na wydziałach, w wyższych seminariach i w innych równoważnych instytucjach.

4.6 Page 36

▲back to top
36
§2. Warunki, jakie należy spełnić w celu uznania poszczególnych stopni, o których mowa w art. 9
Konstytucji, poza zgodą właściwej lokalnej lub krajowej władzy kościelnej, dotyczą przede
wszystkim kolegium wykładowców, programu studiów i pomocy naukowych.
§3. Stopnie uznane tylko dla niektórych skutków kanonicznych nie mogą nigdy być całkowicie
zrównane z kanonicznymi stopniami akademickimi.
Tytuł II
Wspólnota akademicka i jej zarząd
(konst. ap., art. 11-21)
Art. 9. Do zadań wielkiego kanclerza należy:
1° troska o nieustanny rozwój uniwersytetu lub wydziału; promowanie jego pracy naukowej i
tożsamości kościelnej; troska o to, by doktryna katolicka była w pełni strzeżona, a statuty i
przepisy nadane przez Stolicę Apostolską wiernie przestrzegane;
2° popieranie jedności wszystkich członków wspólnoty akademickiej;
3° przedstawianie Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej osób, które zgodnie z art. 18 Konstytucji
mają być mianowane lub zatwierdzone na stanowisku rektora, prezydenta lub dziekana, jak
również wykładowców, dla których wymagana jest prośba o nihil obstat;
4° przyjęcie wyznania wiary od rektora, prezydenta lub dziekana (por. kan. 833, 7° KPK);
5° udzielanie lub cofnięcie wykładowcom upoważnienia do nauczania lub misji kanonicznej,,
zgodnie z przepisami Konstytucji;
6° kierowanie do Kongregacji prośby o nihil obstat przed nadaniem doktoratu honoris causa;
7° informowanie Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej o ważniejszych sprawach oraz
przedstawianie jej, co pięć lat, szczegółowego sprawozdania o sytuacji akademickiej, moralnej i
ekonomicznej uniwersytetu lub wydziału oraz planu strategicznego, wraz ze swoją opinią, zgodnie
ze schematem ustalonym przez tę Kongregację.
Art. 10. Jeżeli uniwersytet lub wydział zależy od władzy kolegialnej (np. konferencji biskupów),
winien być wyznaczony jeden z jej członków do sprawowania urzędu wielkiego kanclerza.
Art. 11. Jeżeli ordynariusz miejsca, który nie byłby wielkim kanclerzem, jako odpowiedzialny za
życie duszpasterskie w diecezji dowie się, że na uniwersytecie lub wydziale dzieje się coś
sprzecznego z doktryną, moralnością lub dyscypliną kościelną, musi powiadomić o tym wielkiego

4.7 Page 37

▲back to top
37
kanclerza, aby ten podjął działania. Jeżeli wielki kanclerz nie zareaguje, może on swobodnie
zwrócić się do Stolicy Apostolskiej, co jednak nie zwalnia go z obowiązku podjęcia osobistego
działania w przypadkach poważniejszych lub bardziej naglących, które stanowią zagrożenie dla
własnej diecezji.
Art. 12. Mianowanie lub zatwierdzenie, o którym mowa w art. 18 Konstytucji, jest również
konieczne przy podejmowaniu na nowo wyżej wymienionych stanowisk.
Art. 13. Postanowienia art. 19 Konstytucji muszą być doprecyzowane w statucie uczelni lub
statutach poszczególnych wydziałów, przyznając w zależności od przypadku, większą wagę
zarządzaniu kolegialnemu lub personalnemu, pod warunkiem, że obie formy zostaną zachowane,
z uwzględnieniem praktyki uniwersytetów danego kraju, w którym wydział się znajduje lub
instytutu zakonnego, do którego należy.
Art 14. Obok rady uniwersytetu (senatu akademickiego) oraz rady wydziału – które winny istnieć
wszędzie, niezależnie od ich nazwy - statuty mogą odpowiednio ustanowić inne specjalne rady lub
komisje dla zarządzania i promowania dziedzin: naukowej, pedagogicznej, dyscyplinarnej,
ekonomicznej itp.
Artykuł 15. § 1. Zgodnie z Konstytucją, rektor stoi na czele uniwersytetu; prezydent kieruje
instytutem lub wydziałem sui iuris; dziekan stoi na czele wydziału należącego do uniwersytetu;
dyrektor stoi na czele instytutu akademickiego agregowanego lub inkorporowanego.
§2. W statucie należy określić czas trwania urzędu oraz sposób powoływania nań i liczbę
kolejnych kadencji, w których możliwe jest jego pełnienie.
Art. 16. Do kompetencji rektora lub prezydenta należy:
1° kierowanie, promowanie i koordynowanie całej działalności wspólnoty akademickiej;
2° reprezentowanie uniwersytetu, instytutu lub wydziału sui iuris;
3° zwoływanie rad uniwersytetu, instytutu lub wydziału sui iuris i przewodniczenie im zgodnie z
przepisami statutu;
4° nadzorowanie administracji gospodarczej;
5° informowanie wielkiego kanclerza o najważniejszych kwestiach;
6° czuwanie, aby co roku były aktualizowane w formie elektronicznej dane instytucji obecne w
bazie danych Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej.

4.8 Page 38

▲back to top
38
Art. 17. Do dziekana wydziału należy:
1° promowanie i koordynowanie całej działalności wydziału, w szczególności w odniesieniu do
studiów, oraz zaspokajanie w porę jego potrzeb;
2° zwoływanie rady wydziału i przewodniczenie jej;
3° przyjmowanie lub usuwanie studentów zgodnie ze statutem, w imieniu rektora;
4° informowanie rektora o tym, co zostało dokonane lub zaproponowane przez wydział;
5° wykonywanie tego, co ustaliły władze wyższe;
6° aktualizowanie przynajmniej raz w roku danych instytucji obecnych w bazie danych Kongregacji
ds. Edukacji Katolickiej.
Tytuł III
Wykładowcy
(konst. ap., art. 22-30)
Art. 18. § 1. Wykładowcami należącymi na stałe do wydziału są przede wszystkim ci, którzy zostali
do niego w pełni i definitywnie przyjęci i zwykli nazywać się zwyczajnymi; zbliżeni do nich są
nadzwyczajni. W razie potrzeby mogą być również inni, zgodnie z praktyką uniwersytecką.
§2. Wydziały muszą mieć minimalną liczbę wykładowców stałych: 12 dla wydziału teologii (i
ewentualnie co najmniej 3 z wymaganymi kwalifikacjami filozoficznymi: patrz Zarządzenia, art. 57),
7 dla wydziału filozofii i 5 dla wydziału prawa kanonicznego. Ponadto 5 lub 4 w wyższych
instytutach nauk religijnych, w zależności od tego, czy instytut ma pierwszy i drugi cykl, czy tylko
pierwszy. Pozostałe wydziały muszą mieć co najmniej 5 wykładowców stałych.
§3. Poza wykładowcami stałymi, zwykle są również inni, noszący różne nazwy, przede wszystkim
zapraszani z innych wydziałów.
§4. Dla realizacji pewnych zadań akademickich korzystna jest także obecność asystentów, którzy
muszą posiadać odpowiedni tytuł.
Art. 19. § 1. Przez odpowiedni doktorat należy rozumieć ten, który dotyczy dyscypliny, która ma
być nauczana.
§2. Na wydziałach teologii i prawa kanonicznego, gdy chodzi o dyscyplinę świętą lub z nią
związaną, zwykle wymagany jest doktorat kanoniczny; jeżeli doktorat nie jest kanoniczny,

4.9 Page 39

▲back to top
39
wymagany jest przynajmniej kanoniczny licencjat.
§3. Na pozostałych wydziałach, jeżeli wykładowca nie posiada ani doktoratu kanonicznego, ani
licencjatu kanonicznego, może zostać zaliczony do grona wykładowców stałych jedynie pod
warunkiem, że jego formacja jest zgodna z tożsamością wydziału kościelnego. Oceniając
kandydatów do nauczania, należy uwzględnić, poza niezbędną kompetencją w przydzielonej im
materii, także zgodność i oddanie w ich publikacjach oraz działalności dydaktycznej prawdzie
przekazywanej przez wiarę.
Artykuł 20. § 1. Wykładowcom należącym do innych Kościołów i wspólnot kościelnych, przyjętym
zgodnie z przepisami właściwej władzy kościelnej (por. Papieska Rada do spraw Popierania
Jedności Chrześcijan, Dyrektorium w sprawie realizacji zasad i norm dotyczących ekumenizmu, n.
191 nn: AAS 85 [1993], 1107 nn), zezwolenie na nauczanie jest wydawane przez wielkiego
kanclerza.
§2. Wykładowcy należący do innych Kościołów i wspólnot kościelnych nie mogą nauczać
przedmiotów dotyczących doktryny w pierwszym cyklu, ale mogą uczyć innych dyscyplin (por.
tamże, n. 192: AAS 85 [1993], s. 1107-1108]. W drugim cyklu mogą zostać powołani w
charakterze wykładowców zaproszonych (por. tamże, nr 195: AAS 85 [1993], s. 1109).
Art. 21. § 1. Statuty winny ustalić, kiedy zostaje nadany urząd stały, w związku z udzieleniem nihil
obstat, które należy uzyskać na podstawie art. 27 Konstytucji.
§2. Nihil obstat Stolicy Apostolskiej jest deklaracją, że zgodnie z Konstytucją i statutami
partykularnymi nie ma przeszkody dla proponowanej nominacji, ale samo w sobie nie daje prawa
do nauczania. Jeżeli pojawi się jakaś przeszkoda, trzeba o niej poinformować wielkiego kanclerza,
który wysłucha w tej sprawie wykładowcę.
§3. Jeżeli szczególne okoliczności czasu lub miejsca uniemożliwiają zwrócenie się do Stolicy
Apostolskiej o nihil obstat, wielki kanclerz winien skontaktować się z Kongregacją ds. Edukacji
Katolickiej w celu znalezienia odpowiedniego rozwiązania.
§4. Wydziały, które podlegają szczególnemu reżimowi konkordatowemu, kierują się
ustanowionymi w nim przepisami i, jeżeli takie istnieją, przepisami partykularnymi wydanymi przez
Kongregację ds. Edukacji Katolickiej.
Art. 22. W statucie winien zostać określony okres niezbędny do uzyskania awansu, który musi
wynosić co najmniej trzy lata.
Art. 23. § 1. Wykładowcy, przede wszystkim stali, winni podejmować wysiłek wzajemnej
współpracy. Zaleca się także współpracę z wykładowcami innych wydziałów, zwłaszcza w

4.10 Page 40

▲back to top
40
zakresie dyscyplin pokrewnych lub wzajemnie powiązanych.
§2. Nie można w tym samym czasie być wykładowcą stałym na więcej niż jednym wydziale.
Art. 24. § 1. W statucie należy starannie określić sposób postępowania w przypadku zawieszenia
lub odwołania wykładowcy, w szczególności z powodów dotyczących doktryny.
§2. Należy przede wszystkim próbować uregulować sprawę bezpośrednio między rektorem,
prezydentem lub dziekanem a samym wykładowcą. Jeżeli nie zostanie osiągnięte porozumienie,
sprawa jest odpowiednio rozpatrywana przez właściwą radę lub komisję, tak by pierwsze badanie
sprawy zostało przeprowadzone na uniwersytecie lub na wydziale. Jeśli to nie wystarczy, sprawa
zostaje skierowana do wielkiego kanclerza, który wspólnie z ekspertami z uniwersytetu lub
wydziału albo spoza nich, winien zbadać kwestię sporną, by zapewnić jej rozwiązanie we właściwy
sposób. Zawsze należy zapewnić wykładowcy prawo do poznania przedmiotu sprawy i dowodów,
a także do złożenia wyjaśnień i obrony swoich racji. Pozostaje jednakże prawo do odwołania się
do Stolicy Apostolskiej w celu ostatecznego rozstrzygnięcia (por. kan. 1732-1739 KPK; kan. 996-
1006 KKKW; kan. 1445, § 2 KPK; Jan Paweł II, Konst. ap. Pastor bonus, art. 123: AAS 80 [1988],
s. 891-892).
§3. Jednakże w poważniejszych lub bardziej naglących przypadkach, w celu ochrony dobra
studentów i wiernych, wielki kanclerz winien tymczasowo zawiesić wykładowcę aż do zakończenia
procedury zwyczajnej.
Art. 25. Duchowni diecezjalni i zakonnicy oraz zrównani z nimi w prawie, aby zostać
wykładowcami na wydziale i na nim pozostawać, muszą mieć zgodę swego ordynariusza,
hierarchy lub przełożonego, uzyskaną zgodnie z przepisami ustanowionymi w tym zakresie przez
kompetentną władzę kościelną.
Tytuł IV
Studenci
(konst. ap., art. 31-35)
Art. 26. § 1. Zaświadczeniem wydanym zgodnie z prawem, przewidzianym w art. 31 Konstytucji:
1° o życiu moralnym, dla duchownych, seminarzystów i osób konsekrowanych, jest zaświadczenie
wydane przez własnego ordynariusza lub hierarchę, przełożonego lub ich delegata, dla innych –
wydane przez jakiegokolwiek duchownego;
2° o wcześniejszych studiach, jest dyplom akademicki wymagany zgodnie z art. 32 Konstytucji.
§2. Ponieważ w różnych krajach różni się między sobą wykształcenie wymagane do wstąpienia na

5 Pages 41-50

▲back to top

5.1 Page 41

▲back to top
41
uniwersytet, wydział ma prawo i obowiązek zbadać, czy z dokumentacji wynika, że kandydat
skutecznie zaliczył wszystkie dyscypliny uznane przez wydział za niezbędne.
§3. Na wydziałach nauk świętych wymagana jest odpowiednia znajomość języka łacińskiego, aby
studenci mogli zrozumieć i wykorzystać źródła tych nauk oraz dokumenty Kościoła (por. Optatam
totius, 13: AAS 58 [1966], s. 721; Paulus VI, Romani Sermonis: AAS 68 [1976], s. 481 nn).
§4. Jeżeli jakaś dyscyplina nie była nauczana lub była nauczana niewystarczająco, wydział winien
wymagać, aby brakujące studia zostały uzupełnione w odpowiednim czasie i zostały sprawdzone
egzaminem.
Art. 27. Oprócz studentów zwyczajnych, czyli tych, którzy dążą do uzyskania stopni akademickich,
mogą być również dopuszczeni do uczestnictwa w zajęciach, zgodnie z zasadami określonymi w
statucie, także studenci nadzwyczajni.
Art. 28. Przejście studenta z jednego wydziału na inny może mieć miejsce jedynie na początku
roku akademickiego lub semestru, po dokładnym zbadaniu jego sytuacji akademickiej i
dyscyplinarnej, tak by do uzyskania stopnia akademickiego nie został dopuszczony nikt, kto nie
spełnił wszystkiego, co jest do osiągnięcia tego stopnia wymagane przez statut i program studiów.
Art. 29. Przy określaniu przepisów dotyczących zawieszenia lub usunięcia studenta z wydziału,
należy w pełni zachować jego prawo do obrony.
Tytuł V
Urzędnicy oraz pracownicy administracji i obsługi
(konst. ap., art. 36)
Tytuł VI
Program studiów
(konst. ap., art. 37-44)
Art. 30. Program studiów wymaga zatwierdzenia przez Kongregację ds. Edukacji Katolickiej (por.
kan. 816 § 2 KPK: kan. 650 KKKW).
Art. 31. Program studiów na poszczególnych wydziałach musi ustalić, które dyscypliny (główne i
pomocnicze) są obowiązkowe, a zatem, w których muszą uczestniczyć wszyscy, a które są
dobrowolne czyli opcjonalne.
Art. 32. Podobnie w programie studiów należy ustalić ćwiczenia i seminaria, na których studenci

5.2 Page 42

▲back to top
42
muszą być nie tylko obecni, ale także aktywnie brać w nich udział, współpracując z kolegami i
przygotowując własne pisemne opracowania.
Art. 33. § 1. Wykłady i ćwiczenia winny być odpowiednio rozłożone, tak by istotnie promowały
studium własne i pracę osobistą pod kierunkiem wykładowców.
§2. Część kursów może być realizowana w formie kształcenia na odległość, jeżeli program
studiów zatwierdzony przez Kongregację ds. Edukacji Katolickiej to przewiduje i określa warunki,
w szczególności dotyczące egzaminów.
Art. 34. § 1. Statuty lub regulaminy uniwersytetu lub wydziału winny określić również sposób, w
jaki egzaminatorzy powinni wyrażać swoją ocenę na temat kandydatów.
§2. W ostatecznej ocenie kandydatów na poszczególne stopnie akademickie należy uwzględnić
wszystkie wyniki uzyskane w różnych sprawdzianach danego cyklu, zarówno pisemnych, jak i
ustnych.
§3. Na egzaminy do uzyskania stopni, w szczególności doktoratu, pożądane jest również
zaproszenie wykładowców zewnętrznych.
Tytuł VII
Stopnie akademickie i inne tytuły
(konst. ap., art. 45-52)
Art. 35. Na uniwersytetach lub wydziałach kościelnych, kanonicznie erygowanych lub
zatwierdzonych, stopnie akademickie nadawane są powagą Stolicy Apostolskiej.
Art. 36. § 1. Statuty winny ustanowić niezbędne warunki do przygotowania rozprawy doktorskiej
oraz zasady jej publicznej obrony i publikacji.
§2. Dopuszczalna jest publikacja rozprawy w formie elektronicznej, jeżeli przewiduje to program
studiów i określa jej warunki tak, by zapewnić do niej stały dostęp.
Art. 37. Jeden egzemplarz opublikowanych dysertacji w wersji papierowej należy przesłać do
Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej. Zaleca się, aby wysłać egzemplarz również do wydziałów
kościelnych, tych przynajmniej we własnym kraju, które zajmują się tymi samymi naukami.
Art. 38. Urzędowe dokumenty dotyczące nadania stopni akademickich winny być podpisane przez
władze akademickie, zgodnie ze statutami, a także przez sekretarza uniwersytetu lub wydziału,
oraz winny być opatrzone odpowiednią pieczęcią.

5.3 Page 43

▲back to top
43
Art. 39. W krajach, w których wymagają tego konwencje międzynarodowe zawarte przez Stolicę
Apostolską oraz w instytucjach, których władze akademickie uznają to za stosowne, do
urzędowego dokumentu z nadaniem stopnia akademickiego dołącza się dokument zawierający
dodatkowe informacje na temat przebiegu studiów (np. suplement do dyplomu).
Art. 40. Nie wolno przyznać doktoratu honoris causa bez zgody wielkiego kanclerza, który musi
najpierw uzyskać nihil obstat od Stolicy Apostolskiej i uzyskać opinię rady uniwersytetu lub
wydziału.
Art. 41. Aby wydział, oprócz stopni akademickich nadawanych powagą Stolicy Apostolskiej, mógł
nadawać inne tytuły, konieczne jest:
1° aby Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej wydała nihil obstat na nadanie odpowiedniego tytułu;
2° aby odpowiedni program studiów określił charakter tytułu, wyraźnie wskazując, że nie jest to
stopień akademicki przyznawany powagą Stolicy Apostolskiej;
3° aby sam dyplom zawierał oświadczenie, że tytuł nie jest nadawany powagą Stolicy Świętej.
Tytuł VIII
Sprawy dydaktyczne
(konst. ap., art. 53-56)
Art. 42. Uniwersytet lub wydział musi mieć rzeczywiście funkcjonalne i wyposażone sale,
dostosowane do wykładanych dyscyplin i odpowiadające liczbie studentów.
Art. 43. Winna być do dyspozycji podręczna biblioteka z głównymi dziełami niezbędnymi do pracy
naukowej zarówno wykładowców, jak i studentów.
Art. 44. Należy ustanowić przepisy dotyczące biblioteki, tak by ułatwić dostęp i korzystanie z niej,
zwłaszcza wykładowcom i studentom.
Art. 45. Należy popierać współpracę i koordynację pomiędzy bibliotekami tego samego miasta lub
kraju.
Tytuł IX
Sprawy ekonomiczne
(konst. ap., art. 57-60)
Art. 46. § 1. Aby zapewnić dobre zarządzanie, władze akademickie winny uzyskiwać, w ustalonym
czasie, informacje o sytuacji ekonomicznej, którą winny poddawać okresowej dokładnej kontroli.

5.4 Page 44

▲back to top
44
§2. Każdego roku rektor lub prezydent winien przekazywać wielkiemu kanclerzowi sprawozdanie o
stanie ekonomicznym uniwersytetu lub wydziału.
Art. 47. § 1. W odpowiedni sposób należy zapewnić, aby opłacanie czesnego nie uniemożliwiło
dostępu do stopni akademickich studentom obdarzonym zdolnościami intelektualnymi, którzy
stwarzają nadzieję, iż w przyszłości okażą się bardzo przydatni Kościołowi.
§2. W związku z tym należy zadbać o to, aby zostały utworzone specjalne subsydia ekonomiczne,
kościelne, cywilne lub prywatne, których celem będzie wspieranie studentów.
Tytuł X
Planowanie i współpraca wydziałów
(konst. ap., art. 61-67)
Art. 48. § 1. Do erygowania nowego uniwersytetu lub wydziału konieczne jest:
a) wykazanie konieczności lub prawdziwej przydatności, której nie można zadośćuczynić poprzez
afiliację, agregację lub inkorporację;
b) spełnienie niezbędnych warunków, z których najważniejsze to:
1° liczba wykładowców stałych i ich kwalifikacje, zgodnie z charakterem i potrzebami wydziału;
2° odpowiednia liczba studentów;
3° biblioteka i inne pomoce naukowe oraz sale wykładowe;
4° zasoby ekonomiczne rzeczywiście wystarczające dla uniwersytetu lub wydziału;
c) przedstawienie statutów wraz z programem studiów, zgodnych z niniejszą Konstytucją i
odpowiednimi Zarządzeniami wykonawczymi.
§2. Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej - po wysłuchaniu opinii zarówno konferencji biskupów jak
i biskupa diecezjalnego lub eparchialnego, głównie pod względem pastoralnym, jak i ekspertów,
zwłaszcza tych z sąsiednich wydziałów, bardziej pod względem naukowym – decyduje o
stosowności wszczęcia procedury w celu erygowania nowej uczelni.
Art. 49. Jeżeli zaś chodzi o zatwierdzenie uniwersytetu lub wydziału, konieczne jest, aby:
a) wyrazili zgodę zarówno konferencja biskupów, jak i biskup diecezjalny lub eparchialny;

5.5 Page 45

▲back to top
45
b) zostały spełnione warunki ustalone w poprzednim art. 48, § 1, b) i c).
Art 50. Warunki dla afiliacji dotyczą przede wszystkim liczby i jakości wykładowców, programu
studiów, biblioteki oraz obowiązku wspomagania afiliowanego instytutu przez wydział afiliujący.
Dlatego zwykle konieczne jest, aby wydział afiliujący oraz afiliowany instytut znajdowały się w tym
samym kraju lub regionie kulturowym.
Art. 51. § 1. Agregacja jest połączeniem z danym wydziałem lub instytutem, które obejmuje tylko
pierwszy i drugi cykl, tak by za pośrednictwem wydziału uzyskać odpowiednie stopnie
akademickie.
§2. Inkorporacja jest włączeniem do wydziału instytutu, obejmującym drugi lub trzeci albo oba
cykle, w celu uzyskania za pośrednictwem wydziału odpowiednich stopni akademickich.
§3. Nie można dokonać agregacji i inkorporacji, jeżeli instytut nie jest odpowiednio wyposażony do
osiągnięcia określonych stopni akademickich, tak iż istnieje uzasadniona nadzieja, że dzięki
połączeniu z wydziałem można będzie rzeczywiście osiągnąć zamierzony cel.
Art. 52. § 1. Należy popierać współpracę między tymi samymi wydziałami kościelnymi czy to
poprzez wymianę wykładowców, czy też wymianę informacji o swojej działalności naukowej, albo
też promowanie wspólnych badań dla dobra ludu Bożego.
§2. Należy również promować współpracę z innymi wydziałami, także niekatolickimi, pod
warunkiem starannego zachowania swojej tożsamości.
CZĘŚĆ DRUGA
PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE
Tytuł I
Wydział teologii
(konst. ap., art. 69-76)
Art. 53. Dyscypliny teologiczne winny być nauczane w taki sposób, aby było jasno ukazane ich
organiczne powiązanie oraz zostały podkreślone różne aspekty lub wymiary, które wewnętrznie
należą do charakteru właściwego nauce świętej, przede wszystkim biblijne, patrystyczne,
historyczne, liturgiczne i pastoralne. Studenci winni być następnie doprowadzeni do głębokiego
przyswojenia materii i wraz z kształtowaniem syntezy osobistej oraz nabyciem metody
badań naukowych, stawali się w ten sposób zdolnymi do odpowiedniego przedstawienia świętej
doktryny.
Art. 54. W nauczaniu należy zachowywać przepisy zawarte w dokumentach Soboru

5.6 Page 46

▲back to top
46
Watykańskiego II (por. zwłaszcza Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum
AAS 58 [1966], s. 817 nn; Dekret o formacji kapłańskiej Optatam totius AAS 58 [1966] s. 713 nn),
jak również w ostatnich dokumentach Stolicy Apostolskiej (por. zwłaszcza Paweł VI, Lumen
Ecclesiae de S. Thoma Akwinu, do O. Wincenta de Couesnongle, O.P., 20 listopada 1974 r. AAS
66 [1974] s. 673 nn; Sacrae Cong. pro Institutione Catholica Litteras: De institutione Theologica
[22 lutego 1976]; De institutione canonistica [1 marca 1975]; De institutione philosophica [20
stycznia 1972], De institutione liturgica [3 giu.1979]; De institutione in mediis communicationis [19
marca 1986]; De institutione in doctrina sociali Ecclesiae [30 grudnia 1988]; De Patrum Ecclesiae
studio [10 listopada 1989].; De institutione circa matrimonium et familiam [19 marca1995]), na ile
dotyczą one także studiów akademickich.
Art. 55. Dyscyplinami obowiązkowymi są:
1° W pierwszym cyklu:
a) - Dyscypliny filozoficzne wymagane dla teologii. Są to przede wszystkim filozofia systematyczna
i historia filozofii (starożytnej, średniowiecznej, nowożytnej, współczesnej). Nauczanie
systematyczne, oprócz wstępu ogólnego, powinno obejmować główne części filozofii: 1)
metafizykę (rozumianą jako filozofia bytu i teologia naturalna), 2) filozofię przyrody 3) filozofię
człowieka, 4) filozofię moralną i polityczną, 5) logikę i filozofię poznania.
- Oprócz nauk o człowieku, dyscypliny ściśle filozoficzne (por. Zarządzenia, art. 66, 1° a.) powinny
stanowić co najmniej 60% z liczby punktów w pierwszych dwóch latach. Co roku należy
przewidzieć odpowiednią liczbę punktów dla roku studiów uniwersyteckich w pełnym wymiarze
godzin.
- Jest bardzo pożądane, aby kursy filozofii były zgrupowane na pierwszych dwóch latach formacji
filozoficzno-teologicznej. Te studia filozofii, odbywane w perspektywie studiów teologicznych, w
ciągu owego dwuletniego okresu mają łączyć się z kursami wprowadzającymi do teologii.
b) Dyscypliny teologiczne, a mianowicie:
- Pismo Święte: wprowadzenie i egzegeza;
- teologia fundamentalna, uwzględniająca także zagadnienia dotyczące ekumenizmu, religii
niechrześcijańskich i ateizmu, a także innych nurtów współczesnej kultury;
- teologia dogmatyczna;
- teologia moralna i teologia duchowości;

5.7 Page 47

▲back to top
47
- teologia pastoralna;
- liturgika;
- historia Kościoła, patrologia i archeologia;
- prawo kanoniczne.
c) Dyscypliny pomocnicze, mianowicie niektóre nauki o człowieku i, oprócz łaciny, języki biblijne, w
takim wymiarze, na ile są one wymagane do kolejnych cyklów.
2° W drugim cyklu:
Dyscypliny szczegółowe wprowadzone do różnych sekcji stosownie do rozmaitych specjalności, z
własnymi ćwiczeniami i seminariami, w tym pisemna dysertacja.
3° W trzecim cyklu:
Program studiów wydziału winien ustalić, czy i jakie dyscypliny szczegółowe mają być nauczane,
wraz z odpowiednimi ćwiczeniami i seminariami, oraz jakie języki starożytne i współczesne
student musi być w stanie zrozumieć, aby mógł przygotować rozprawę.
Art. 56. W pięcioleciu podstawowym pierwszego cyklu należy starannie troszczyć się, aby
wszystkie dyscypliny były wykładane w takim porządku, zakresie i przy zastosowaniu właściwej
metody, aby studenci otrzymali w sposób harmonijny i skuteczny solidną, systematyczną i
kompletną formację w dziedzinie teologii, dzięki której staną się zdolni albo do kontynuowania
studiów wyższych drugiego cyklu, albo do odpowiedniego wykonywania określonych zadań
kościelnych.
Art. 57. Wykładowców uczących filozofii powinno być co najmniej trzech, posiadających
wymagane tytuły w zakresie filozofii (por. Zarządzenia, art. 19 i 67, 2). Winni być wykładowcami
stałymi, to znaczy oddawać się wyłącznie nauczaniu filozofii i prowadzeniu badań w tej dziedzinie.
Art. 58. Poza egzaminami lub równoważnymi sprawdzianami dla każdej dyscypliny, na
zakończenie pierwszego i drugiego cyklu należy przeprowadzić egzamin całościowy lub
równorzędny sprawdzian, poprzez który student udowodni, że w pełni uzyskał formację naukową
wymaganą w odpowiednim cyklu.
Art. 59. Zadaniem wydziału jest określenie, na jakich warunkach studenci, którzy należycie
zrealizowali program studiów filozoficznych i teologicznych w wyższym seminarium lub w innym
zatwierdzonym instytucie studiów wyższych, mogą być dopuszczeni do drugiego cyklu, biorąc

5.8 Page 48

▲back to top
48
starannie pod uwagę ukończone już studia i, w zależności od przypadku, nakazując także
specjalne kursy i egzaminy.
Tytuł II
Wydział prawa kanonicznego
(konst. ap., art. 77-80)
Art. 60. Na wydziale prawa kanonicznego, łacińskiego lub wschodniego, należy zadbać o
naukowe przedłożenie zarówno historii i tekstów ustaw kościelnych, jak również ich uzasadnienia i
wzajemnych powiązań, a także ich podstaw teologicznych.
Art. 61. Przedmiotami obowiązkowymi są:
1° w pierwszym cyklu:
a) elementy filozofii: antropologia filozoficzna, metafizyka, etyka;
b) elementy teologii: wprowadzenie do Pisma Świętego; teologia fundamentalna: Objawienie
Boże, jego przekaz i wiarygodność; Teologia trynitarna; chrystologia; traktat o łasce; w szczególny
sposób eklezjologia, teologia sakramentalna ogólna i szczegółowa, teologia moralna
fundamentalna i szczegółowa;
c) ogólne instytucje prawa kanonicznego;
d) język łaciński.
2° w drugim cyklu:
a) wszystkie części Kodeksu Prawa Kanonicznego lub Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich
oraz inne obowiązujące przepisy;
b) dyscypliny powiązane: teologia prawa kanonicznego; filozofia prawa; instytucje prawa
rzymskiego; elementy prawa cywilnego; historia instytucji kanonicznych; historia źródeł prawa
kanonicznego; relacje między Kościołem a społecznością świecką; kanoniczna praktyka
administracyjna i sądowa;
c) wprowadzenie do Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich dla studentów wydziału prawa
kanonicznego łacińskiego; wprowadzenie do Kodeksu Prawa Kanonicznego dla studentów
wydziału prawa kanonicznego wschodniego;
d) język łaciński;

5.9 Page 49

▲back to top
49
e) wykłady fakultatywne, ćwiczenia i seminaria określone przez każdy wydział.
3° w trzecim cyklu:
a) łacina kanoniczna;
b) wykłady fakultatywne lub ćwiczenia określone przez każdy wydział.
Art. 62. § 1. Bezpośrednio do drugiego cyklu mogą być dopuszczeni studenci, którzy zrealizowali
program nauczania filozoficzno-teologiczny w wyższym seminarium lub na wydziale teologicznym,
chyba że dziekan uzna za konieczne lub właściwe zażądanie wcześniejszego kursu języka
łacińskiego lub ogólnych instytucji prawa kanonicznego.
Ci, którzy udowodnią, że już studiowali niektóre przedmioty pierwszego cyklu na odpowiednim
wydziale lub instytucie uniwersyteckim, mogą być z nich zwolnieni.
§2. Osoby posiadające stopień naukowy w zakresie prawa świeckiego mogą być zwolnione z
niektórych przedmiotów drugiego cyklu (takich jak prawo rzymskie i prawo cywilne), ale nie mogą
być zwolnione z trzyletniego cyklu licencjackiego.
§3. Po ukończeniu drugiego cyklu studenci muszą znać język łaciński w sposób umożliwiający
dobre zrozumienie Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich, a
także innych dokumentów kanonicznych; w trzecim cyklu, poza językiem łacińskim, aby mogli
prawidłowo interpretować źródła prawa, także inne języki niezbędne do przygotowania dysertacji.
Art. 63. Oprócz egzaminów lub równoważnych sprawdzianów w poszczególnych dyscyplinach,
pod koniec drugiego cyklu winien odbyć się egzamin całościowy lub sprawdzian równorzędny,
który ma wykazać, że student w pełni uzyskał formację naukową wymaganą na drugim cyklu.
Tytuł III
Wydział filozofii
(konst. ap., art. 81-84)
Art. 64. § 1. Badania i nauczanie filozofii na kościelnym wydziale filozofii muszą być zakorzenione
„na wiecznie żywym dziedzictwie filozoficznym” (kan. 251 KPK i Sobór Watykański II, Dekret o
formacji kapłańskiej Optatam totius, 15), które rozwinęło się na przestrzeni dziejów, ze
szczególnym uwzględnieniem dzieła św. Tomasza z Akwinu. Jednocześnie filozofia nauczana na
wydziale kościelnym musi być otwarta na wkład, jaki dostarczały i nadal wnoszą najnowsze
badania. Należy podkreślić wymiar mądrościowy i metafizyczny filozofii.
§2. W pierwszym cyklu filozofia musi być nauczana w taki sposób, aby studenci, którzy otrzymują

5.10 Page 50

▲back to top
50
bakalaureat, osiągnęli solidną i spójną syntezę doktrynalną, nauczyli się badać i oceniać różne
systemy filozoficzne i stopniowo osiągali zdolność do osobistej refleksji filozoficznej.
§3. Jeśli studenci pierwszego cyklu studiów teologicznych uczęszczają na zajęcia pierwszego
cyklu wydziału filozofii, należy czuwać, by zachowano specyfikę treści i celu każdej drogi
kształcenia. Na zakończenie kształcenia filozoficznego tego rodzaju nie nadaje się stopnia
akademickiego z filozofii (patrz VG, art. 74 a), ale studenci mogą domagać się świadectwa
potwierdzającego udział w wykładach i uzyskane punkty.
§4. Formacja uzyskana na pierwszym cyklu może być doskonalona w następnym cyklu
rozpoczętej specjalizacji poprzez większą koncentrację na pewnej części filozofii i większym
zaangażowaniu studenta w refleksję filozoficzną.
§5. Należy dokonać wyraźnego rozróżnienia między studiami odbywanymi na kościelnych
wydziałach filozofii a kursem filozoficznym stanowiącym integralną część studiów na wydziale
teologii lub w wyższym seminarium. W instytucji, w której jest zarówno kościelny wydział filozofii,
jak i wydział teologii, jeśli zajęcia z filozofii, stanowiące część pierwszego cyklu pięcioletniego
kursu teologii, są realizowane na wydziale filozofii, organem, który decyduje o programie, jest
dziekan wydziału teologii, respektując obowiązujące prawo i doceniając ścisłą współpracę z
wydziałem filozofii.
Art. 65. W nauczaniu filozofii należy przestrzegać dotyczących go przepisów, które są zawarte w
dokumentach Soboru Watykańskiego II (por. szczególnie Optatam totius, AAS 58 [1966], s. 713
nn; Gravissimum educationis: AAS 58 [1966], s. 728 nn), jak również w późniejszych
dokumentach Stolicy Apostolskiej (por. szczególnie Paulus VI, Lumen Ecclesiae de S. Thoma
Aquinate, 20 listopada 1974 r., AAS 66 [1974], s. 673 nn.; Sacrae Congr. pro Institutione
Catholica, Litteras de institutione philosophica [20 stycznia 1972], Jan Paweł II, Enc. Fides et ratio,
AAS 91 [1999], s. 5 nn; Tenże, Enc. Veritatis splendor, AAS 85 [1993], s. 1133 nn), na ile odnoszą
się również do studiów akademickich.
Art. 66. Dyscyplinami nauczanymi w różnych cyklach są:
1° W pierwszym cyklu:
a) Podstawowe przedmioty obowiązkowe:
- Ogólne wprowadzenie, którego celem będzie przede wszystkim ukazanie wymiaru
mądrościowego filozofii.
- Główne dziedziny filozoficzne: 1) metafizyka (rozumiana jako filozofia bytu i teologia naturalna),
2) filozofia przyrody, 3) filozofia człowieka, 4) filozofia moralna i polityczna, 5) logika i filozofia

6 Pages 51-60

▲back to top

6.1 Page 51

▲back to top
51
poznania. Biorąc pod uwagę szczególne znaczenie metafizyki, tej dyscyplinie musi odpowiadać
odpowiednia liczba punktów.
- Historia filozofii: starożytnej, średniowiecznej, nowożytnej i współczesnej. Dokładnej analizie
nurtów, które miały największy wpływ, będzie towarzyszyć, o ile to możliwe, lektura tekstów
najbardziej znaczących autorów. Do tego, w zależności od potrzeb, dołączyć należy studium
filozofii lokalnych.
Podstawowe przedmioty obowiązkowe muszą stanowić co najmniej 60% i nie przekraczać 70%
liczby punktów w pierwszym cyklu.
b) Przedmioty obowiązkowe uzupełniające:
- Studium relacji między rozumem a wiarą chrześcijańską, czyli między filozofią a teologią, z
systematycznego i historycznego punktu widzenia, zważając, by zabezpieczyć zarówno
autonomię tych obszarów, jak i ich wzajemny związek.
- Język łaciński, na tyle, aby zrozumieć dzieła filozoficzne (zwłaszcza autorów chrześcijańskich)
napisanych w tym języku. Taka znajomość łaciny musi zostać sprawdzona w ciągu pierwszych
dwóch lat.
- Współczesny język inny niż język ojczysty, którego znajomość musi zostać sprawdzona przed
końcem trzeciego roku.
- Wprowadzenie do metodologii badań i pracy naukowej, które służy również jako wprowadzenie
do stosowania narzędzi badawczych i praktyki argumentacji.
c) Opcjonalne przedmioty uzupełniające:
- Elementy literatury i sztuki.
- Elementy niektórych nauk o człowieku lub pewnych nauk przyrodniczych (np. psychologii,
socjologii, historii, biologii, fizyki). Należy szczególnie czuwać, aby zaistniało powiązanie między
naukami a filozofią.
- Inna opcjonalna dyscyplina filozoficzna: na przykład filozofia nauki, filozofia kultury, filozofia
sztuki, filozofia techniki, filozofia języka, filozofia prawa, filozofia religii.
2° W drugim cyklu:
- Pewne dyscypliny specjalistyczne, które będą odpowiednio rozmieszczone w różnych sekcjach

6.2 Page 52

▲back to top
52
według różnych specjalności, z własnymi ćwiczeniami i seminariami, łącznie ze specjalną pracą
pisemną.
- Nauka lub pogłębianie znajomości starożytnego języka greckiego lub drugiego języka
współczesnego, oprócz wymaganego w pierwszym cyklu lub pogłębienie tego ostatniego.
3° W trzecim cyklu:
Program studiów na wydziale określi, czy i jakie dyscypliny powinny być studiowane, ze swymi
ćwiczeniami i seminariami. Konieczne będzie nauczenie się dodatkowego języka lub pogłębienie
jednego z języków studiowanych już wcześniej.
Art. 67. § 1. Wydział musi zaangażować w sposób stały co najmniej siedmiu odpowiednio
wykwalifikowanych wykładowców, aby mogli zapewnić nauczanie każdego z podstawowych
przedmiotów obowiązkowych (por. Zarządzenia, art. 66, 1; 48, § 1, b).
W szczególności, pierwszy cykl musi mieć co najmniej pięciu wykładowców stałych: jednego w
dziedzinie metafizyki, jednego w zakresie filozofii przyrody, jednego w dziedzinie filozofii
człowieka, jednego w dziedzinie filozofii moralnej i politycznej, jednego w dziedzinie logiki i filozofii
poznania.
Odnośnie do pozostałych przedmiotów, obowiązkowych i opcjonalnych, wydział może poprosić o
pomoc innych wykładowców.
§2. Wykładowca jest uprawniony do nauczania w instytucji kościelnej, jeśli uzyskał wymagane
stopnie akademickie na kościelnym wydziale filozofii (por. Zarządzenia, art. 19).
§3. Jeżeli wykładowca nie jest w posiadaniu ani doktoratu kanonicznego, ani licencjatu
kanonicznego, będzie mógł zostać zaliczony jako wykładowca stały jedynie pod warunkiem, że
jego formacja filozoficzna pod względem treści i metody jest zgodna z tą, jaka jest przedstawiana
na wydziale kościelnym. Oceniając kandydatów do nauczania na kościelnym wydziale
filozoficznym, należy wziąć pod uwagę: niezbędne kompetencje w przypisanym im przedmiocie;
stosowną otwartość na całość wiedzy; akceptację w ich publikacjach i działalności dydaktycznej
prawdy nauczanej przez wiarę; odpowiednio pogłębioną znajomość harmonijnego związku między
wiarą a rozumem.
§4. Należy zapewnić, by na kościelnym wydziale filozofii większość wykładowców stałych zawsze
stanowili ci, którzy posiadają kościelny doktorat w dziedzinie filozofii lub licencjat kościelny w
jednej z nauk świętych wraz z doktoratem z filozofii uzyskanym na uniwersytecie niekościelnym.
Art. 68. Ogólnie rzecz biorąc, aby student mógł zostać przyjęty na drugi cykl filozofii, konieczne

6.3 Page 53

▲back to top
53
jest, by otrzymał bakalaureat kościelny w dziedzinie filozofii.
Jeżeli student ukończył studia filozoficzne na niekościelnym wydziale filozoficznym, na
uniwersytecie katolickim lub w innym instytucie studiów wyższych, może być dopuszczony do
drugiego cyklu, udowodniwszy poprzez odpowiedni egzamin, że jego przygotowanie jest
jednakowe z uzyskiwanym na kościelnym wydziale filozofii oraz uzupełnił ewentualne braki w
odniesieniu do lat i planu studiów przewidzianych dla pierwszego cyklu na podstawie obecnych
Zarządzeń. Wybór zajęć powinien sprzyjać syntezie nauczanych przedmiotów (por, VG, art. 82,
a). Po zakończeniu tych studiów uzupełniających student zostanie przyjęty na drugi cykl, nie
otrzymując bakalaureatu kościelnego w dziedzinie filozofii.
Art. 69. § 1. W związku z reformą pierwszego trzyletniego cyklu studiów kościelnych filozofii, który
kończy się bakalaureatem z filozofii, afiliacja filozoficzna musi być zgodna z tym, co zostało
zarządzone dla pierwszego cyklu, w odniesieniu do liczby lat i programu studiów (por.
Zarządzenia, art. 66, 1°); wykładowców stałych w afiliowanym instytucie filozoficznym musi być co
najmniej pięciu, z wymaganymi kwalifikacjami (por. Zarządzenia, art. 67).
§2. Biorąc pod uwagę reformę drugiego cyklu dwóch lat kościelnych studiów filozoficznych, które
kończy się licencjatem w dziedzinie filozofii, agregacja filozoficzna musi być zgodna z tym, co
zostało zarządzone dla pierwszego i drugiego cyklu, w odniesieniu do liczby lat i programu
studiów (zob. VG, art. 74 a i b, art. 66); wykładowców stałych w agregowanym instytucie
filozoficznym musi być co najmniej sześciu, z wymaganymi kwalifikacjami (por. Zarządzenia, art.
67).
§3. Biorąc pod uwagę reformę program kursu filozofii zawartą w pierwszym cyklu filozoficzno-
teologicznym, kończącym się bakalaureatem w dziedzinie teologii, formacja filozoficzna instytutu
afiliowanego w dziedzinie teologii musi być zgodna z tym, co zostało zarządzone odnośnie do
programu studiów (por. Zarządzenia, art. 55, 1°); wykładowców stałych filozofii musi być co
najmniej dwóch.
Tytuł IV
Inne wydziały
(konst. ap., art. 85-87)
Art. 70. Aby osiągnąć cele określone w art. 85 Konstytucji, są już ustanowione i upoważnione do
nadawania stopni akademickich powagą Stolicy Apostolskiej, następujące wydziały lub instytuty
ad instar facultatis:
- archeologia chrześcijańska;
- bioetyka;
- komunikacja społeczna;

6.4 Page 54

▲back to top
54
- prawo;
- literatura chrześcijańska i klasyczna;
- liturgika;
- misjologia;
- muzyka sakralna;
- starożytny Wschód;
- psychologia;
- nauki wychowawcze;
- nauki religijne;
- nauki społeczne;
- duchowość;
- historia Kościoła;
- studia arabskie i islamskie;
- studia biblijne;
- orientalistyka,
- studia nad małżeństwem i rodziną.
Jego Świątobliwość Papież FRANCISZEK zatwierdził i nakazał opublikować wszystkie i
poszczególne normy wykonawcze, niezależnie od wszelkich przepisów przeciwnych.
Rzym, w siedzibie Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej, 27 grudnia 2017 r., w święto św. Jana,
Apostoła i Ewangelisty.
Giuseppe kard. VERSALDI
Prefekt
Angelo Vincenzo ZANI
Abp. tyt. Volturno, Sekretarz
ZAŁĄCZNIK I
do art. 7 Zarządzeń wykonawczych
Przepisy dotyczące sporządzenia statutów uniwersytetu lub wydziału
Biorąc pod uwagę to, co zawarte jest w Konstytucji Apostolskiej i w załączonych Zarządzeniach
wykonawczych oraz pozostawiając własnym regulacjom wewnętrznym to, co jest bardziej

6.5 Page 55

▲back to top
55
charakterystyczne i zmienne - statuty uniwersytetu lub wydziału powinny zawierać następujące
zagadnienia:
1. Nazwa, charakter i cel uniwersytetu lub wydziału (z krótką historyczną informacją we wstępie).
2. Zarząd - wielki kanclerz; władze akademickie personalne i kolegialne: jakie są ich dokładne
zadania; w jaki sposób należy wybrać władze personalne i czas trwania ich funkcji; jaki jest
sposób wyboru władz kolegialnych, to znaczy członków rad i jak długo pełnią swoją funkcję.
3. Wykładowcy - jaka powinna być ich minimalna liczba na każdym wydziale; na jakie grupy są
podzieleni zarówno wykładowcy stali jak i niestali; jakie wymagania powinni spełniać; w jaki
sposób winni być dobierani, mianowani, promowani i odwoływani z ich funkcji, opisując motywy i
procedury; ich obowiązki i prawa.
4. Studenci - wymagania dotyczące ich zapisania; powody i procedura ich zawieszenia; ich
obowiązki i prawa.
5. Urzędnicy, pracownicy administracyjni i obsługi - ich obowiązki i uprawnienia.
6. Stopnie naukowe - jakie stopnie będą przyznawane na poszczególnych wydziałach i na jakich
warunkach; inne tytuły.
7. Środki dydaktyczne i informatyczne - biblioteka: jak zapewnić jej zachowanie i jej powiększenie;
inne pomoce naukowe i laboratoria naukowe, jeśli są konieczne.
8. Administracja ekonomiczna – majątek uniwersytetu lub wydziału i jego zarząd; zasady
dotyczące wynagradzania władz, wykładowców, urzędników oraz czesnego, a także przyznanych
im dotacji finansowych.
9. Relacje z innymi wydziałami, instytutami itp.
Program studiów
1. Jaki jest na każdym wydziale.
2. Jakie są cykle.
3. Jakie dyscypliny są nauczane: ich obowiązywalność i jaka jest częstotliwość wykładów.
4. Jakie seminaria i ćwiczenia.
5. Jakie egzaminy lub testy równoważne.

6.6 Page 56

▲back to top
56
6. Ewentualny sposób kształcenia na odległość.
ZAŁĄCZNIK I
do art. 70 Zarządzeń wykonawczych
Sektory studiów kościelnych
Zgodnie z obecnym (rok 2020) porządkiem akademickim w Kościele
LISTA
Uwaga: - Obecnie istnieją poszczególne sektory studiów wymienione niżej w kolejności
alfabetycznej. Poniżej nich zgrupowane są specjalizacje.
Istniejące specjalizacje można znaleźć w bazie danych instytucji kościelnych studiów wyższych,
dostępnym za pośrednictwem strony internetowej www.educatio.va
Ponadto wspomniana baza danych obejmuje wszystkie instytuty studiów wyższych, erygowane
lub zatwierdzone przez Kongregację ds. Edukacji Katolickiej w ramach systemu edukacyjnego
Stolicy Apostolskiej.
- archeologia chrześcijańska
- bioetyka
- duchowość
- filozofia
- historia Kościoła
- komunikacja społeczna
- literatura chrześcijańska i klasyczna
- liturgika
- misjologia
- muzyka sakralna
- nauki o wychowaniu
- nauki religijne
- nauki społeczne
- orientalistyka
- prawo kanoniczne

6.7 Page 57

▲back to top
57
- prawo
- psychologia
- starożytny Wschód
- studia arabskie i islamskie
- studia biblijne
- studia ekologii integralnej
- studia judaizmu i relacji żydowsko-chrześcijańskiej
- studia nad małżeństwem i rodziną
- studia nauk o pokoju
- teologia
Przypisy:
[1] Por. AUGUSTYN, Wyznania, X, 23,33; I, 1,1.
[2] SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konst. duszp. Gaudium et spes, 22.
[3] Sapientia christiana, Wstęp, III.
[4] Videomessaggio al Congresso Internazionale di Teologia presso la Pontificia Università
Cattolica Argentina “Santa Maria de los Buenos Aires”, 1-3 września 2015.
[5] N. 14.
[6] Tamże, 16.
[7] Tamże.
[8] Por. tamże.
[9] Tamże, 19.
[10] Tamże, 20.
[11] I.
[12] N. 85.
[13] N. 14.

6.8 Page 58

▲back to top
58
[14] N. 20.
[15] Enc. Caritas in veritate, 42.
[16] Por. tamże, 54; SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja dogmat. Lumen gentium, 1.
[17] Enc. Caritas in veritate, 33.
[18] Tamże, 30.
[19] Por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, rozdz. 5.
[20] Tamże, 30.
[21] Por. Discorso al V Convegno nazionale della Chiesa italiana, Firenze, 10 listopada 2015.
[22] Por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, 55.
[23] Por. Enc. Laudato si’, 139.
[24] Tamże, 61.
[25] Por. Tamże, 194.
[26] Tamże, 53; 105.
[27] Tamże, 114.
[28] Discorso alla Comunità della Pontificia Università Gregoriana e ai Consociati del Pontificio
Istituto Biblico e del Pontificio Istituto Orientale, 10 kwietnia 2014: AAS 106 (2014), 374.
[29] Por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, 11: 34 nn; 164-165.
[30] Tamże, 165.
[31] Por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja dogmat. Lumen gentium, 1.
[32] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 111.
[33] Por. Bulla ustanawiająca nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia, Misericordiae Vultus, 11
kwietnia 2015.

6.9 Page 59

▲back to top
59
[34] Por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, 87 i 272.
[35] Tamże, 92.
[36] Por. Enc. Laudato si’, 49.
[37] Por. Adhort. Apost. Evangelii gaudium, rozdz. 4.
[38] PAPIESKA RADA IUSTITIA ET PAX, Kompendium Nauki Społecznej Kościoła, 52; por.
Adhort. apost. Evangelii gaudium, 178.
[39] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 195.
[40] Enc. Laudato si’, 240.
[41] Por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, 239.
[42] Enc. Caritas in veritate, 4.
[43] Wstęp, III; por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja duszp. Gaudium et spes, 62.
[44] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 74.
[45] N. 31.
[46] Por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, 134.
[47] John Henry Newman, Idea uniwersytetu, VII, 6, Warszawa 1990, s. 239.
[48] Por. Delle cinque piaghe della Santa Chiesa, red. A. Valle, (Opere di Antonio Rosmini, vol.
56) Città Nuova Ed., Roma 1982, cap. II, passim.
[49] N. 164.
[50] Tamże.
[51] Videomessaggio al Congresso Internazionale di Teologia presso la Pontificia Università
Cattolica Argentina “Santa Maria de los Buenos Aires”, 1-3 września 2015.
[52] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 236.
[53] JAN PAWEŁ II, List apost. Novo millennio ineunte, 6 stycznia 2001), 40; Adhort. apost.

6.10 Page 60

▲back to top
60
Evangelii gaudium, 116.
[54] Tamże
[55] Ahort. ap. Evangelii gaudium, 116.
[56] Catechesi, 26 aprile 2006.
[57] Videomessaggio al Congresso Internazionale di Teologia presso la Pontificia Università
Cattolica Argentina “Santa Maria de los Buenos Aires”, 1-3 września 2015, tutaj w odniesieniu do
Adhort. apost. Evangelii gaudium, 115.
[58] Lettera al Gran Cancelliere della Pontificia Universidad Católica Argentina nel centesimo
anniversario della Facoltà di Teologia, 3 marca 2015.
[59] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 227-228.
[60] Wstęp, III.
[61] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 133.
[62] Por. Enc. Laudato si’, 47; por. Adhort. apost. Evangelii gaudium, 50.
[63] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 45.
[64] Tamże, 132
[65] N. 201
[66] Videomessaggio al Congresso Internazionale di Teologia presso la Pontificia Università
Cattolica Argentina “Santa Maria de los Buenos Aires”, 1-3 września 2015.
[67] Enc. Laudato si’, 202.
[68] Adhort. apost. Evangelii gaudium, 278.
Copyright © Dicastero per la Comunicazione - Libreria Editrice Vaticana