2014_DPG_Podstawa_progamowa_pl_3ed


2014_DPG_Podstawa_progamowa_pl_3ed

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top
Salezjańskie
Duszpasterstwo
Młodzieżowe
Podstawa
Programowa
Dykasteria Salezjańskiego
Duszpasterstwa
Młodzieżowego

1.2 Page 2

▲back to top

1.3 Page 3

▲back to top

1.4 Page 4

▲back to top

1.5 Page 5

▲back to top
Salezjańskie
Duszpasterstwo
Młodzieżowe
Podstawa
Programowa
Dykasteria Salezjańskiego
Duszpasterstwa
Młodzieżowego

1.6 Page 6

▲back to top
W pracach przygotowawczych uczestniczyli:
ks. Fabio Attard, SDB
Radca Generalny ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego
Andrea Bozzolo – Antonino Romano – Antonio Jiménez-Centro Nacional Salesiano
Pastoral Juvenil (Hiszpańska) – Centro Salesiano Pastorale Giovanile (Włochy) – Chris
Ford – David O’Malley – Dominic Sequeira – Equipo del Teologado Don Bosko (Guatemala)
– Gianantonio Bonato – Istituto per la pastorale giovanile Don Bosko (Germania) – Joe
Arimpoor – José Antonio Vega – José Miguel Núñez – Joseph Gevaert – Marek Chrzan –
Don Bosko Center (Filippine) – Osvaldo Gorzegno – Pier Fausto Frisoli – Riccardo Tonelli
– Ronaldo Zacharias – Rossano Sala – Savio Hon Tai Fai – Thomas Menamparambil
W przygotowaniu publikacji uczestniczyli:
Alberto Martelli – Carlo Loots – Charles Maria Antonysamy – Chiara Bambozzi – Erino
Leoni – Fernando García – Francesca Ciolfi – Francisco Santos – Francesco Cereda – Gianni
Filippin – Giovanni Doff Sotta – Gregoire Kifuayi Nzilimpiem – Javier Valiente – José
Francisco M. Zazo – José Luis Aguirre – Jose Luis Plascencia – Koldo Gutiérrez – Marcello
Baek – Mario Olmos – Marta Cesteros – Miguel Angel Alvarez – Miguel Angel Garcia –
Pier Fausto Frisoli – Rafael Borges – Robert Simon David – Samuel Segura – Santiago
Domínguez – Santiago G. Mourelo – Sergio Castellini – Tarcizio Moráis
Projekt graficzny: artiacomunicación
Ilustracje: Javier Carabaño
Przekład: Adam Popławski, Michel Mejer, Katarzyna Woźniak
Wszelkie prawa zastrzeżone Dykasteria Duszpasterstwa Młodzieżowego SDB
Wydanie trzecie 2014
Editrice S. D. B.
Do użytku wewnętrznego
Dyrekcja Generalna Dzieł Księdza Bosko
ul. della Pisana 1111
Skrytka pocztowa 18333
00163 Rzym Aurelio
Poligrafia «Grafisur S.L.» • D. L.: M-5659-2014

1.7 Page 7

▲back to top

1.8 Page 8

▲back to top
Przedmowa
Sobór Watykański II był ważnym wydarzeniem w życiu Kościoła.
Konstytucje soborowe zapoczątkowały długi proces refleksji we
wspólnocie eklezjalnej: Kościół, jako wspólnota wiernych, znalazł w Słowie,
życiu liturgicznym i sakramentach, a zwłaszcza w Eucharystii, siłę, by
być dla świata znakiem nadziei i radości. W procesie tym znalazł wsparcie
w synodalnych Adhortacjach Apostolskich; adhortacje apostolskie
Evangelii Nuntiandi, Catechesi Tradendae, encyklika Redemptoris Missio
i Dyrektorium Ogólne o Katechizacji dodatkowo ożywiły ewangelizacyjną
misję Kościoła.
Niezwłocznie po zakończeniu Soboru, Zgromadzenie Salezjańskie
podjęło trud odczytania znaków czasu i udzielenia ofiarnej odpowie-
dzi na nowe potrzeby i naglące wyzwania z właściwą sobie kreatyw-
nością duszpasterską. W procesie rewizji posłannictwa salezjańskie-
go, zaproponowano adekwatną do współczesnych czasów refleksję
nad Systemem Prewencyjnym księdza Bosko; pochylono się także nad
Wspólnotą Salezjańską, będącą przedmiotem i podmiotem ewangeli-
zacji. Szczególnie wiele uwagi poświęcono Wspólnocie Wychowawczo-
-Duszpasterskiej, proponując wyraźną wizję jej Salezjańskiego Progra-
mu Wychowawczo-Duszpasterskiego, określającego ewangelizacyjną
i wychowawczą tożsamość każdej obecności salezjańskiej. Natomiast od-
powiedzią na pytanie o sens i poszukiwania duchowe była Salezjańska Du-
chowość Młodzieżowa, przeżywana przez szeroki ruch osób.
Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, członkowie Dykasterii
Duszpasterstwa Młodzieżowego wspierali inspektorie systematyczną
i nieustanną animacją, w trosce o lepszą znajomość i stosowanie modelu
duszpasterstwa Zgromadzenia Salezjańskiego, zakorzenionego w naszych
Konstytucjach (31-39).
Prawdziwym wsparciem w tym procesie było dla nich nauczanie
Przełożonych Generalnych, którzy stale i systematycznie dzielili się
z nimi swoimi refleksjami i mądrze kierowali procesem ewangelizacji
i wychowania.
8

1.9 Page 9

▲back to top
By duszpasterstwo mogło się dalej rozwijać, potrzeba jeszcze większego
zapału do poznawania tych propozycji, objaśniania ich i wprowadzania
w życie. Widać głębokie pragnienie każdego człowieka i instytucji,
zaangażowanych w działania duszpasterskie, by w najlepszy możliwy
sposób odpowiedzieć na potrzeby młodzieży.
Niniejsze wydanie „Podstawy programowej” nawiązuje bezpośrednio
do wcześniejszych i stanowi rezultat procesu zapoczątkowanego
i przeprowadzonego we wspólnotach inspektorialnych. Starano się także
wzbogacić tekst o aktualne refleksje Kościoła.
W książce przedstawiono szeroką panoramę całego bogactwa
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego w świetle nauczania
Kościoła i odpowiedzi na współczesne wyzwania. Jest to organiczna,
zakorzeniona w Chrystusie synteza, uwzględniająca pełną empatii lekturę
dziejów Zgromadzenia - wizja wspólnoty, która staje się coraz bardziej
świadoma swojego charyzmatycznego bogactwa i duszpasterskiej
tożsamości. Wspólnota Wychowawczo-Duszpasterska przyjmuje
ten podręcznik jako dar i odpowiedzialność, dlatego przekłada go na
Program Wychowawczo-Duszpasterski, oparty na wspólnych wytycznych
wszystkich dzisiejszych dzieł i inicjatyw salezjańskich, stanowiący
wyraźną propozycję ewangelizacyjną i duszpasterską dla każdego dzieła.
Dykasteria Duszpasterstwa Młodzieżowego przygotowała „Program
ramowy”, by rozjaśnić mroki na duszpasterskiej drodze każdej inspek-
torialnej i lokalnej Wspólnoty Wychowawczo-Duszpasterskiej; kie-
rować działaniami duszpasterskimi każdego delegata inspektorial-
nego i lokalnego ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego i ich zespołów
oraz przyczynić się do formacji każdego bez wyjątku – salezjanów
i wychowawców – współodpowiedzialnych za posłannictwo salezjańskie.
Fabio Attard
Radca Generalny ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego
Rzym, 8 grudnia 2013
9

1.10 Page 10

▲back to top
Przedmowa
do trzeciego wydania
26. Kapituła Generalna Salezjanów (2008), w punkcie szóstym zobowiązała
Przełożonego Generalnego do „zadbania, za pośrednictwem odpowiednich
Dykasterii, o zacieśnianie związków ewangelizacji i wychowania,
w celu realizowania Systemu Prewencyjnego i dostosowywania podstawy
programowej duszpasterstwa młodzieżowego do zmieniających się
uwarunkowań kulturowych” (KG26 poz. 45).
By zrealizować cele wyznaczone przez KG 26, niezwłocznie po
jej zakończeniu, Dykasteria ds. Duszpasterstwa Młodzieżowego
rozpoczęła proces konsultacji, zwracając się w pierwszej kolejności do
salezjańskich ośrodków badawczych, krajowych centrów duszpasterstwa
młodzieżowego, centrów formacji stałej i Salezjanów ekspertów
w dziedzinie wychowania. Ich odpowiedzi stanowiły punkt wyjścia do
przygotowania narzędzi, które miały zachęcić wszystkie wspólnoty
Zgromadzenia do refleksji. Po zakończeniu tego szeroko zakrojonego
procesu, Dykasteria otrzymała od każdej inspektorii sprawozdanie.
Wyłaniające się z nich różnego rodzaju problemy i niuanse zostały
przeanalizowane przez zespół, który przygotował niniejszy dokument,
starając się ułatwić organiczne połączenie różnych składowych
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego.
Autorzy niniejszej publikacji – przewodnika i podręcznika – nawiązują do
jej poprzednich wydań, starając się jednocześnie uwzględnić nowe po-
trzeby wychowawczo-duszpasterskie, współczesne wyzwania kulturowe
i eklezjalne.
Korzystając z okazji, chcemy podkreślić, że sercem Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego jest młodzież, zwłaszcza najbardziej
potrzebująca – o tym wyborze, wynikającym z naszego charyzmatu,
przypominamy na pierwszych stronach niniejszej publikacji (rozdział I).
Chcemy pokazać, w jaki sposób, od czasów ks. Bosko po dzień dzisiejszy,
Zgromadzenie rozumiało, albo mówiąc dokładniej, odczuwało swoje
posłanie do młodzieży.
10

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top
Względem wydania drugiego (2000) zmieniono układ treści i wzbogacono
je o szerszą refleksję teologiczną, duchową i charyzmatyczną (rozdział
II i III). Szczególne miejsce poświęcono środowiskom wielokulturowym
i wielowyznaniowym, w których obecni są Salezjanie.
Dwa najważniejsze zagadnienia rozdziału III to zrozumienie wzajemnego
stosunku ewangelizacji i wychowania oraz System Prewencyjny jako projekt
formacji, duchowości i metoda wychowawcza.
W nowym wydaniu zamieszczono także aktualną prezentację Salezjańskiej
Duchowości Młodzieżowej i propozycje wychowania w wierze, bardziej
przystające do dzisiejszej sytuacji młodzieży (rozdział IV).
W rozdziale V przedstawiono szczegółowo Wspólnotę Wychowawczo-
Duszpasterską oraz opis „serca” salezjańskiego wychowawcy.
Rozdział VI poświęcony jest Salezjańskiemu Programowi Wychowawczo-
-Duszpasterskiemu. W niniejszym wydaniu dodatkowo podkreślono zna-
czenie duszpasterstwa powołaniowego, animacji misyjnej, wolontariatu
i komunikacji społecznej.
W rozdziale VII zamieszczono wybrane wytyczne dla działań podejmowa-
nych w ramach Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego, ważnej
posługi wychowawczo-duszpasterskiej w różnych kontekstach salezjań-
skich. W stosunku do poprzednich wydań rozdział ten został gruntownie
zmieniony w świetle nowych rzeczywistości społecznych, kulturowych
i salezjańskich.
W rozdziale VIII opisano wybrane metody duszpasterskie, właściwie ich
rozumienie i zastosowanie w organicznym Salezjańskim Duszpasterstwie
Młodzieżowym. Duszpasterskie programy lokalne, inspektorialne
i międzyinspektorialne zostały przedstawione w sposób ułatwiający ich
przygotowywanie.
11

2.2 Page 12

▲back to top
Zaproponowana szata graficzna powinna ułatwić lekturę, naukę i wspólną
refleksję na temat różnych podmiotów duszpasterstwa. Centralne miejsce
w publikacji zajmuje Słowo Boże oraz zawarte w ramkach cytaty ze
źródeł salezjańskich, stanowiące osnowę tekstu. Źródła cytatów podano
w zamieszczonej poniżej bibliografii. Szczególnie ważny był dla nas język
Konstytucji i Regulaminów, bogactwo magisterium Kościoła i Przełożonych
Generalnych.
Podział na trzy części i rozdziały zapewnia przejrzystość tekstu.
W procesie formacji można wykorzystywać poszczególne rozdziały lub
zmienić kolejność lektury.
Gorące podziękowania składam wszystkim, którzy przez ostatnie lata
wspierali nas modlitwą, refleksją i podpowiedziami. Dziękuję zwłaszcza
Miguelowi Angelowi Garcii Morcuende, który z bliska wspierał nasze
prace nad tekstem; Rafaelowi Borgesowi, Mariowi Olmosowi i Robertowi
Simonowi, którzy ofiarnie uczestniczyli w jego korekcie.
12

2.3 Page 13

▲back to top
Bibliografia
Dokumenty Kościoła
• Lumen Gentium. Konstytucja dogmatyczna Soboru Watykańskiego II
o Kościele (21 listopada 1965).
• Gravissimum Educationis. Deklaracja Soboru Watykańskiego II
o wychowaniu chrześcijańskim (28 października 1966).
• Gaudium et Spes. Konstytucja duszpasterska Soboru Watykańskiego II
o Kościele w świecie współczesnym (7 grudnia 1966).
• Evangelii Nuntiandi. Adhortacja apostolska Pawła VI o zadaniu głoszenia
Ewangelii (8 grudnia 1975).
• Szkoła katolicka. Dokument Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej
(19 marca 1977).
• Konferencja z Puebla. Dokument Konferencji Ogólnej episkopatu
południowoamerykańskiego (28 stycznia 1979).
• Familiaris Consortio. Adhortacja apostolska Jana Pawła II o zadaniach
rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym (22 listopada 1981).
• Kodeks Prawa Kanonicznego zatwierdzony przez Jana Pawła II (25
stycznia 1983).
• Christifideles Laici. Adhortacja apostolska Jana Pawła II o powołaniu
i misji świeckich w Kościele i w świecie (30 grudnia 1988).
13

2.4 Page 14

▲back to top
• Juvenum Patris. List Jana Pawła II (31 stycznia 1988).
• Ex Corde Ecclesiae. Konstytucja apostolska Jana Pawła II o uniwersytetach
katolickich (15 sierpnia 1990).
• Redemptoris Missio. Encyklika Jana Pawła II (7 grudnia 1990).
• Obecność Kościoła w środowisku i kulturze akademickiej. Kongregacja
ds. Edukacji Katolickiej, Papieska Rada Świeckich, Papieska Rada
Kultury (22 maja 1994).
• Dyrektorium ogólne o katechizacji. Kongregacja ds. Duchowieństwa
(15 sierpnia 1997).
• Novo Millennio Ineunte. List apostolski Jana Pawła II (6 stycznia 2001).
• Deus Caritas Est. Encyklika Benedykta XVI o miłości chrześcijańskiej
(25 grudnia 2005).
• Spe Salvi. Encyklika Benedykta XVI o nadziei chrześcijańskiej (30
listopada 2007).
• Nota doktrynalna na temat wybranych aspektów ewangelizacji.
Kongregacja Nauki Wiary (3 grudnia 2007).
• List Jego Świątobliwości Benedykta XVI do ks. Pascual Chávez Villanueva,
Przełożonego Generalnego SDB z okazji Kapituły Generalnej XXVI
(1 marca 2008).
• Caritas in Veritate. Encyklika Benedykta XVI o integralnym rozwoju
ludzkim w miłości i prawdzie (29 czerwca 2009).
• Verbum Domini. Adhortacja apostolska Benedykta XVI o Słowie Bożym
w życiu i misji Kościoła (11 listopada 2010).
• Porta Fidei. Lista apostolski Benedykta XVI (11 października 2011).
• Orędzie Synodu Biskupów do Ludu Bożego. XIII Zwyczajne Zgromadzenie
Ogólne Synodu Biskupów (7-28 października 2012).
14

2.5 Page 15

▲back to top
Źródła salezjańskie
• Domenico Ruffino, Cronache dell’Oratorio di San Francesco di Sales,
Rzym, Centralne Archiwum Salezjańskie, zeszyt 5.
• św. Jan Bosko, Wspomnienia Oratorium św. Franciszka Salezego od 1815
do 1855, Stefan Pruś SDB (red.), Wydawnictwo Salezjańskie, 2010.
• św. Jan Bosko, Życie świętego Dominika Savio. Wychowanka z Oratorium
św. Franciszka Salezego, Wydawnictwo Salezjańskie, 2002.
• św. Jan Bosco, Introduzione al Piano di Regolamento per l’Oratorio
maschile di San Francesco di Sales (1854), [w:] Pietro Braido (red.),
Don Bosko educatore scritti e testimonianze, Istituto Storico Salesiano,
Fonti, seria pierwsza, nr 9, Roma, LAS 1997.
• św. Jan Bosko, Il giovane provveduto per la pratica de’ suoi doveri degli
esercizi di cristiana pietà, [w:] Pietro Braido (red.), Don Bosco educatore
scritti e testimonianze. Istituto Storico Salesiano, Fonti, seria pierwsza,
nr 9, Roma, LAS 1997; wyd. I Turyn 1847.
• św. Jan Bosko, Il Sistema Preventivo nella Educazione della Gioventù
(1877), [w:] Pietro Braido (red.), Don Bosco educatore scritti
e testimonianze. Istituto Storico Salesiano, Fonti, seria pierwsza, nr 9,
Roma, LAS 1997.
• św. Jan Bosko, Lettera da Roma (Roma, 1884), [w:] Pietro Braido (red.),
Don Bosco educatore scritti e testimonianze. Istituto Storico Salesiano,
Fonti, seria pierwsza, nr 9, Roma, LAS 1997.
• Lettera di Giovanni Bosco a Don Giacomo Costamagna (10 agosto 1885),
[w:] Pietro Braido (red.), Don Bosco educatore scritti e testimonianze.
Istituto Storico Salesiano, Fonti, seria pierwsza, nr 9, Roma, LAS
1997.
• św. Jan Bosko, Lettera Circolare sulla Diffusione di Buoni Libri di Giovanni
Bosco (19 marzo 1885), [w:] Eugenio Ceria, Epistolario di san Giovanni
Bosco, tom 4, list 2539.
15

2.6 Page 16

▲back to top
• Giovanni Battista Lemoyne, Angelo Amadei, Eugenio Ceria, Memorie
biografiche di don [del venerabile servo di Dio / del beato / di San] Giovanni
Bosco, 19 tomów.
Dokumenty Zgromadzenia i Rodziny
Salezjańskiej
• Dokumenty Rady Generalnej Towarzystwa Salezjańskiego św. Jana Bosko,
oficjalnego organu animacji i łączności Zgromadzenia Salezjańskiego.
Dyrekcja Generalna Dzieła Księdza Bosko.
• Specjalna Kapituła Generalna Towarzystwa Salezjańskiego 1971.
• Kapituła Generalna 21 Towarzystwa Salezjańskiego 1978.
• Kapituła Generalna 22 Towarzystwa Salezjańskiego 1984.
• Kapituła Generalna 23 Salezjanów ks. Bosko. „Wychowywać młodzież do
wiary” 1990.
• Kapituła Generalna 24 Salezjanów ks. Bosko. „Salezjanie i świeccy:
zjednoczeni w Duchu i posłannictwie Księdza Bosko” 1996.
• Kapituła Generalna 25 Salezjanów ks. Bosko. „Wspólnota salezjańska
dzisiaj” 2002.
• Kapituła Generalna 26 Salezjanów ks. Bosko. “Da mihi animas, cetera tolle”
2008.
• Konstytucje i Regulaminy Towarzystwa św. Franciszka Salezego 1984.
• Sistema Salesiano di Comunicazione Sociale. Linee orientative per la
Congregazione Salesiana. Dykasterium ds. Komunikacji Społecznej 2011.
16

2.7 Page 17

▲back to top
• WolontariatwPosłannictwieSalezjańskim.Dykasteriads.Duszpasterstwa
Młodzieżowego i Dykasteria ds. Misji 2008.
• ks. Pascual Chávez Villanueva, Karta tożsamości charyzmatycznej
Rodziny Salezjańskiej, 2012.
• Identità delle Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore. Direzione
Generale Opere Don Bosco 2003.
• Politiche per la presenza Salesiana nell’educazione superiore 2012-2016.
Direzione Generale Opere Don Bosco 2012.
Skróty
ACG
Dokumenty Rady Generalnej Towarzystwa
św. Franciszka Salezego
ISPWD Inspektorialny Salezjański Program Wychowawczo-
Duszpasterski
KG
Kapituła Generalna Towarzystwa św. Franciszka
Salezego
Konst. Konstytucje Towarzystwa św. Franciszka Salezego (1984)
MGS Salezjański Ruch Młodzieżowy
OPI Organiczny Program Inspektorialny
RO
Regulaminy ogólne
SPWD Salezjański Program Wychowawczo-Duszpasterski
WWD Wspólnota Wychowawczo-Duszpasterska
17

2.8 Page 18

▲back to top
I II III

2.9 Page 19

▲back to top
CZĘŚĆ
PIERWSZA
W części pierwszej zarysowano kształt odnowionego Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego w ujęciu teologicznym
i antropologicznym oraz zaproponowano skuteczne formy głoszenia
Dobrej Nowiny młodzieży, uwzględniające jej oczekiwania.

2.10 Page 20

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
20

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO
MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I
KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
ROZDZIAŁ
I
„Zlitował się nad
nimi, byli bowiem
jak owce nie mające
pasterza…”
(Mk 6,34)

3.2 Page 22

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Bóg wskazał Księdzu Bosko chłopców, szczególnie
tych najuboższych, jako pierwszych i głównych
odbiorców jego posłannictwa. Wezwani do pełnienia
tej samej misji, dostrzegamy jej ogromne znaczenie:
młodzież bowiem jest w takim wieku,
w którym podejmuje się zasadnicze decyzje życiowe,
przygotowujące przyszłość społeczeństwa i Kościoła.
Za przykładem Księdza Bosko potwierdzamy
konieczność zajęcia się przede wszystkim „młodzieżą
biedną, opuszczoną i zagrożoną”, która odczuwa
szczególną potrzebę miłości i ewangelizacji i dlatego
pracujemy zwłaszcza w środowiskach najuboższych”
(Konst. 26)
Spójrz – powiedział (…) – Oto twoje pole; tu
będziesz pracował”
(Wspomnienia Oratorium: Wstęp)
22

3.3 Page 23

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
Pierwszy rozdział ma inspirować:
opisane w nim duszpasterstwo młodzieżowe charakteryzuje
się pozytywną wizją rzeczywistości młodzieży, otwartością
na jej oczekiwania (także ukryte i nieuświadomione). Żeby
prawdziwie docenić potencjał tkwiący w młodzieży, trzeba
stać się częścią jej świata. Rezygnujemy z modelu duszpa-
sterstwa hermetycznego i spoglądamy z nadzieją zwłaszcza
na najsłabszych i najbardziej zagrożonych. Nowe paradyg-
maty kulturowe i wyzwania domagają się uwagi duszpaster-
skiej Kościoła, prowokują do refleksji nad sensem duszpa-
sterstwa i racją bytu wspólnoty eklezjalnej. W niniejszym
rozdziale ukazane zostały przesłanki, jakimi w pracy na rzecz
młodzieży kierował się ks. Bosko i ówczesne Zgromadzenie
Salezjańskie.
23

3.4 Page 24

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 „Oto twoje pole; tu będziesz
pracował”
Jan Bosko, w domu rodzinnym i w Becchi posługiwał się dialektem
piemonckim, podobnie jak mieszkańcy okolicznych wsi. Wierzymy, że
właśnie w tym dialekcie przemówiła do niego pełna majestatu Maryja,
gdy we śnie, który przyśnił się dziewięcioletniemu Jankowi, wskazywała
chłopcu przyszły obszar posługi apostolskiej. Maryja powiedziała „tu
będziesz pracował”, jednak bardziej prawdopodobne jest, że użyła
czasownika „orać”, a zdanie przez nią wypowiedziane brzmiało: „oto pole,
które będziesz musiał zaorać”.
Jesteśmy dziećmi rolnika, dlatego charyzmat salezjański nosi w sobie
wyjątkową cnotę – cnotę nadziei – fundament naszego posłannictwa
młodzieżowego. Nie oglądamy się za siebie, a na nagrodę za pracę w pocie
czoła przyjdzie nam poczekać. Piemoncka ziemia to kamienie i odłogi –
zamarznięta jesienią i zbita na początku wiosny. Oracz to nie siewca, który
w ziarnie dostrzega przyszłe plony; nie przypomina też żniwiarza, który
będzie je zbierał. Oracz może tylko mieć nadzieję na pewną przyszłość,
która póki co oznacza zmagania w pocie czoła.
Pragnący ewangelizować i wychowywać młodzież nie mają czasu do
stracenia; nie wolno im tracić z oczu celu, pogrążając się w rozmyślaniach
nad przeszłością; nie mogą też oczekiwać natychmiastowych rezultatów.
Muszą mieć nadzieję, patrzeć przed siebie i umiejętnie pielęgnować
w sercach pewność, że ich praca przyniesie wspaniałe owoce świętości:
dobrych chrześcijan i uczciwych
obywateli.
„Gdy chodzi o dobro potrzebującej
młodzieży lub zdobycie duszy dla Boga,
staję się zuchwały”
(MEMORIE BIOGRAFICHE XIV, ROZDZIAŁ XXVIII)
„Polem uprawnym” salezjanów
jest młodzież. W pracy z mło-
dzieżą cechuje nas upór rolnika
i brawura wykazywana przez na-
szego Założyciela, gdy intuicja
podpowiadała mu, że jego zamysły
pochodzą od Boga; uważnie przy-
24

3.5 Page 25

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
glądamy się współczesnej rzeczywistości i na niej koncentrujemy nasze
wysiłki, ponieważ jest czasem nadziei, czasem młodzieży, gdzie – chociaż
na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać inaczej – zostało już zasiane
ziarno świętości – należy je tylko odpowiednio pielęgnować.
2
Życzliwość i chęć kontaktu z
młodzieżą
Przeprowadzka do Turynu w 1841
roku oznaczała dla pochodzącego
ze wsi, młodego ks. Bosko odkrycie
zaskakującego i nowego świata
„Wystarczy, że jesteście młodzi, żebym
młodzieży, który w niczym nie
was bardzo kochał”
przypominał krajobrazów znanych
(MŁODZIENIEC ZAOPATRZONY: WSTĘP DO MŁODZIEŻY)
z dzieciństwa. W Turynie spotkał
wielu chłopców migrujących do
stolicy Księstwa Sabaudii-Piemontu w poszukiwaniu pracy i przyszłości,
i odkrył bardziej niebezpieczne, okrutne i nieprzejednane oblicze
społeczeństwa niż znane mu z Becchi czy maleńkiego Chieri.
Ks. Bosko znalazł się nagle w nowym świecie, pełnym problemów
społecznych, gospodarczych, politycznych i religijnych, w którym nasilał
się antyklerykalizm, a powszechnym wśród „szlachetnie urodzonych”
i części przedstawicieli Kościoła było przekonanie, że młodzież nigdy
nie sprosta wymogom życia obywatelskiego. Liczne było grono osób bez
wykształcenia i analfabetów; wielu młodych ludzi żyło z dala od Kościoła,
kradło i dopuszczało się innych przestępstw, a jedynym rozwiązaniem
systemowym była la Generala – zakład poprawczy dla nieletnich.
Między innymi dzięki kierownictwu ks. Cafasso, ks. Bosko spojrzał na
ten świat przez inny pryzmat i zobaczył w młodych wychowankach
zakładów poprawczych przyszłych uczciwych obywateli, w chłopcach
ulicy – dobrych chrześcijan, a w kominiarzach, młodych robotnikach
25

3.6 Page 26

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
i pracownikach – przyszłych świętych, filary ówczesnego i przyszłego
społeczeństwa oraz Kościoła. W tym tkwi wielkość nadziei, która
miłosierną miłością umiłowała przyszłość, uwierzyła i poznała ją.
Ks. Bosko był nastawiony do ówczesnego Turynu przede wszystkim
życzliwie. Stawiał się na miejscu swoich chłopców. Jego powołanie
dojrzało, a dzięki formacji stał się kapłanem żyjącym blisko człowieka,
empatycznym, nawiązującym bezpośredni kontakt, współodczuwającym
z młodzieżą i dorosłymi. Wybrany pod natchnieniem Maryi, tworzony
i realizowany przez niego intuicyjnie model duszpasterstwa zasadza
się na życzliwości duszpasterza, który nie jest ani dowcipnisiem, ani
kumplem, tylko człowiekiem, w którego obecności natychmiast czujemy
się kochani za to, kim jesteśmy i w każdym aspekcie naszego życia.
Posługa duszpasterska ks. Bosko, decyzja, by rozpocząć od najmniej-
szych, inwencja i dalekowzrocznoś nie wynikały z żadnych badań socjo-
logicznych nad problemami społecznymi ani psychologicznego stwier-
dzenia potencjału tkwiącego w dorastającej młodzieży, czy wyłącznie
filantropijnego odruchu serca człowieka, który podejmuje działanie
kierując się wyłącznie potrzebami bliźnich. Ksiądz Bosko pełnił swoją
posługę jak Dobry Pasterz, który widząc zagubione, błąkające się bez
pasterza stado, poruszony do głębi, zaczyna głosić mu Słowo i karmić je,
by wzmocniło ciało i ducha teraz i na wieczność: „Gdy Jezus wysiadł, uj-
rzał wielki tłum. Zlitował się nad nimi, byli bowiem jak owce nie mające
pasterza. I zaczął ich nauczać” (Mk 6,34).
Charakterystyczną cechą posługi duszpasterskiej Zgromadzenia jest
zatem głęboka umiejętność znajdowania okazji do spotkania, bliskości
i tworzenia wspólnoty z młodzieżą. Salezjanie szukają młodzieży w jej
środowiskach, miejscach wolności i bezpośrednich interesów (por.
Konst. 38). Naśladując Chrystusa Dobrego Pasterza, starają się zaradzić
zagubieniu i pragnieniu osób, do których zostali posłani, wsłuchując się
w ich potrzeby i prosząc Ducha Świętego o dar życzliwego serca na wzór
łagodnego Serca Jezusa (KG20 poz. 100).
Dlatego posługa duszpasterska powinna być pełniona profesjonalnie, z
wykorzystaniem wszelkiej pomoc ze strony nauki i wiedzy ludzkiej. Jej kie-
runki winny wynikać przede wszystkim z kontemplacji sytuacji młodzie-
ży oczami Boga, jak to robił ks. Bosko od momentu spotkania z Maryją
we śnie w wieku lat dziewięciu, do końca życia – modlitwą, zawierzeniem
26

3.7 Page 27

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
Maryi, posłuszeństwem Kościo-
łowi, kształtując swoje pragnienia
i uczucia na wzór Jezusowych. „To
dążenie niech was ożywia; ono też
było w Chrystusie Jezusie” (Flp 2,5).
„Przełożeni powinni kochać to, co podoba
się młodzieży, a młodzi powinni kochać to,
co podoba się przełożonym”
(MEMORIE BIOGRAFICHE XVII, ROZDZIAŁ III)
3 Wychowawcy i wierzący
kontemplują rzeczywistość
Kontemplacja pozwala ujrzeć głębię rzeczywistości. Znamy wiele snów ks.
Bosko, w których przedstawiał swoją pracę i zdarzenia w Oratorium jako
walkę (niekiedy brutalną) między dobrem a złem, a mówiąc dokładniej
między diabłem a Maryją i Jezusem. Owe wizje nie były wyłącznie
metaforami stosowanymi w celach wychowawczych „podczas słówka na
dobranoc” na Valdocco. Przedstawiały rzeczywistość widzianą oczami
człowieka kontemplującego życie przez pryzmat Boga. Walka między
Jezusem a siłami zła jest faktem: chociaż wiemy, że dobro na pewno
zwycięży (na tym zasadza się nasz optymizm i nadzieja), póki co, trwa walka.
Nasze duszpasterstwo jest częścią zwycięskich, ale nadal brutalnych
zmagań o uwolnienie młodzieży od prawdziwego zniewolenia i zła,
czyli od różnych form grzechu (grzechu własnego, wspólnoty Kościoła,
społeczeństwa), który ciemięży człowieka i stawia przeszkody na drodze
do Raju.
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe jest formą włączania się w tę
walkę, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy: duchowe, materialne,
strukturalne, organizacyjne, polityczne, społeczne, gospodarcze i prawne,
by każdy młody człowiek mógł osiągnąć pełnię życia godnego Boga i radość,
do której został przeznaczony.
27

3.8 Page 28

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Salezjanin przyjmuje na siebie tę odpowiedzialność (Konst. 18); radośnie
i z nadzieją podejmuje wysiłek słuchania, obserwowania i rozeznawania
sytuacji grzechu we współczesnym świecie i codziennym, osobistym
i wspólnotowym, działaniem tworzy narzędzia do wypełniania swojego
posłannictwa, czyli doprowadzenia młodzieży (także żyjącej daleko od
Boga) do życia szczęśliwego teraz i w wieczności.
Za przykładem Dobrego Pasterza, który gromadzi swoje owce i prowadzi je
na pastwiska, duszpasterstwo salezjańskiej jednocześnie ewangelizuje
i wychowuje, przemieniając całe życie młodego człowieka. Duszpasterz
stara się słuchać oraz dogłębnie i właściwie poznać rzeczywistość, by
móc ją przemieniać zgodnie z wolą Boga (zob. rozdział III). W związku
z powyższym posłannictwo salezjańskie, zgodnie z intuicją Założyciela,
obejmuje całą osobę i świat. Misyjna troska duszpasterska ks. Bosko obejmuje
całego młodego człowieka na całym świecie – każdy wymiar osoby
ludzkiej (także w kontekście społecznym). Właśnie dlatego od zarania
Zgromadzenia Salezjańskiego wychodzimy na spotkanie młodzieży w jej
środowiskach, by głosić jej Ewangelię.
28

3.9 Page 29

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
4 Wspólnota oparta na
miłości
W naszych dziełach tworzymy wspólnoty wychowawczo-duszpasterskie
(WWD), które pozwalają nam stać się znakami miłości Boga do młodzieży
i głosi ją (Konst. 47). Te dwa elementy są nam drogowskazem i nadają sens
naszemu posłannictwu, realizowanemu przede wszystkim w obszarach
misji Chrystusa, który przyszedł na ziemię, „by [owce] miały życie i miały je
w obfitości” (J 10,10). Jezus nie przyszedł ofiarować życia jak każde inne,
tylko Swoje własne, ponieważ był wcieleniem Życia, Prawdy i Drogi, które
ku niemu prowadzą (J 14,6).
Życie, którego wcieleniem, objawieniem i świadectwem aż do śmierci na
krzyżu jest na ziemi Chrystus, to życie Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego,
zjednoczonych w miłości. Dlatego, po pierwsze, towarzyszy nam
niezachwiane przekonanie, że nadrzędnym celem naszego posłannictwa
w Kościele i świecie jest proponowanie młodzieży, zwłaszcza
najuboższej, udziału w życiu Chrystusa, utkanym z więzi, miłości,
jedności w Trójcy Świętej z Ojcem, które jest ostatecznym celem naszego
istnienia oraz źródłem radości doczesnej i wiecznej. Tylko całkowicie
zjednoczeni z Bogiem, miłością w Trójcy Świętej, młodzi – jak Syn, który
stał się człowiekiem – mogą odnaleźć sens własnego życia, czyli pełnię
siebie w codzienności oraz prawdę, że Bóg przeznaczył ich do pełni życia
i szczęścia.
Spełnienia osobistego nie osiąga
się w samotności – jest wynikiem
procesu, który od początku prze-
biega w trynitarnej komunii. Zo-
staliśmy stworzeni do komunii, po-
nieważ człowiek jest jednocześnie
dzieckiem Bożym. Propagowanie
duchowości wspólnoty jest pod-
stawą wychowania we wszystkich
środowiskach rozwoju ludzkiego
„Komunia i misja są ze sobą głęboko
związane, przenikają się i nawzajem
implikują tak dalece, że komunia jest
równocześnie źródłem i owocem misji”
(CHRISTIFIDELES LAICI POZ. 32)
29

3.10 Page 30

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
i chrześcijańskiego (por. Novo Millennio Ineunte poz. 43). Dlatego w naszym
posłannictwie najważniejsze nie są struktury i działania, tylko animacja
wspólnoty wychowawczo-duszpasterskiej, by stanowiła na ziemi ob-
raz komunii Niebieskiej, do której jesteśmy wezwani.
Wierzymy, że miłość Boga, którą niesiemy młodzieży, zaowocuje w ich życiu
radością, ascezą i sakramentami, które pokonują grzech indywidualizmu,
samotności i samowystarczalności. Jesteśmy wezwani do budowania
wspólnoty opartej na miłości i nieustannego animowania jej, by tu, na
ziemi żyła w sposób, którego Bóg pragnie dla niej w wieczności.
5 Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe wyrazem
posłannictwa salezjańskiego
Wyrazem posłannictwa salezjańskiego, cechą charakterystyczną Sale-
zjanów, określającą nasze zadanie w Kościele i miejsce pośród innych
rodzin zakonnych (por. Konst. 3) jest konkretna posługa pełniona w cza-
sie przez Zgromadzenie. Składają się na nią wszystkie projekty, dzieła,
środowiska wychowawcze, miejsca formacji i działalności ewangeliza-
cyjnej, zebrane pod wspólną nazwą Salezjańskiego Duszpasterstwa Mło-
dzieżowego.
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe nie wyczerpuje bogactwa
posłannictwa Zgromadzenia. Posłannictwo ma naturę teologalną i jest
ściśle powiązane z powołaniem całego Zgromadzenia i poszczególnych
współbraci. Musi się jednak wyrażać w konkretnym działaniu.
Duszpasterstwo młodzieżowe to najważniejszy i charakterystyczny wyraz
posłannictwa salezjańskiego.
30

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
Mówimy o duszpasterstwie, ponieważ mamy do czynienia z różnymi działa-
niami jednej wspólnoty eklezjalnej, animowanej przez Salezjanów ks. Bosko
i współpracowników świeckich (por. KG25), którzy wspólnie tworzą na
danym obszarze wspólnotę Kościoła o charakterze salezjańskim, realizu-
jącą misję ewangelizacyjną w formie kolejnych inicjatyw wychowawczo-
-duszpasterskich.
Jego charakter młodzieżowy wynika ze stawiania w centrum działań
młodzieży, zwłaszcza najbardziej potrzebującej. Należy szukać mło-
dzieży w jej środowiskach, otwierać się na tkwiące w niej zasoby i jej
trudności; trzeba odkrywać wyzwania poszczególnych kontekstów
kulturowych, społecznych i religijnych, a nawiązując dialog z młodzie-
żą, dzięki pedagogii towarzyszenia duchowego, proponować drogę ku
autentycznemu spotkaniu z Jezusem Chrystusem we wspólnocie (por.
KG20 poz. 360).
Jest salezjańskie, ponieważ jego najważniejszy punkt odniesienia – miarę
autentyczności, skuteczności, podstawę programów i działania – stanowi
charyzmat ks. Bosko, wyrastający z wychowawczej miłości Dobrego Pasterza,
będący wyrazem pedagogii prewencyjnej, życzliwej, otwartej na dialog
i pełnej ufności.
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe jest wyrazem posłannictwa
w Kościele, w stylu ks. Bosko. Najważniejszym działaniem w jego obrębie
jest ewangelizacja, ponieważ jako Salezjanie, mamy świadomość, że
naszym najważniejszym zadaniem jest proponowanie wszystkim młodym
życia wzorowanego na Jezusie, stopniowego spotkania z Nim, życia pełnią
natury ludzkiej oraz aktywnego udziału i współodpowiedzialności za
budowanie Królestwa Bożego w świecie.
Duszpasterstwo salezjańskie nie
jest alternatywą dla duszpaster-
stwa Kościoła, który z natury ma
charakter ewangelizacyjny. Jego ce-
chą charakterystyczną w Kościele jest
metoda oparta na wychowaniu.
Jesteśmy posłani przede wszyst-
kim do młodzieży, którą ks. Bosko
nazwał najcenniejszą, najbardziej
„Naszym najważniejszym celem musi być
troska o młodzież, a wszelkie zajęcia, które
nam w tym przeszkadzają, są złe”
(MEMORIE BIOGRAFICHE XIV, ROZDZIAŁ XI)
31

4.2 Page 32

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
wrażliwą częścią społeczeństwa ludzkiego i radością Pana. Chociaż mó-
wimy o „młodzieży”, co nieuchronnie każe zawęzić pole myślenia do okre-
ślonego przedziału wiekowego, nie posługujemy się kategorią psycholo-
giczną ani socjologiczną. Dorastanie to nie tylko okres przejściowy kształ-
towania dobrych chrześcijan i uczciwych obywateli. Należy rozumieć go w
dwójnasób:
• z jednej strony jest jednym z okresów rozwojowych człowieka, który
trudno zrozumieć bez związku z wcześniejszymi i następującymi
bezpośrednio po nim; fazą rozwoju ku dorosłości;
• z drugiej zaś trzeba podkreślać jego cechy swoiste, konieczne do
integralnego rozwoju i pełnego wejścia w kolejne fazy.
Podobnie jak trudno mówić o wyraźnych granicach pomiędzy kolejnymi
etapami rozwoju, tak trudno uznać, że okres młodości ma pierwszorzędne
znaczenie w życiu człowieka. Natomiast z pewnością wiążą się z nim
określony sposób odczuwania i postawa wobec świata.
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe kieruje swoje działania
do młodzieży. Wiek należy postrzegać w następstwie przyczyno-
wo-skutkowym okresów wcześniejszych i późniejszych; należy też
uwzględnić jego elementy swoiste, konieczne do integralnego rozwo-
ju i pełnego wejścia w kolejne fazy. Odkryjemy wówczas, że młodość
i wiek dorastania, który ją bezpośrednio poprzedza, są najcenniejszym
skarbem ludzkości, ponieważ
w tym okresie młodzież do-
świadcza siebie i zaczyna po-
strzegać wolność jako zadanie
„Współczesna młodzież jest najbardziej
odkrywania prawdy o sobie,
wrażliwą i najcenniejszą grupą
której częścią są powołanie od
w społeczeństwie. To na niej opiera się
Boga i solidarność z bliźnimi. W
nadzieje na dzisiaj i na przyszłość”
tym wieku zaczyna się rozumieć
(INTRODUZIONE AL PIANO DI REGOLAMENTO PER L’ORATORIO
i pragnąć własnej misji w życiu,
SAN FRANCESCO DI SALES)
by po okresie próby, gdy młody
człowiek „przymierza” różne toż-
„Chłopcy, pamiętajcie, że jesteście
samości, podjąć ostateczną decy-
radością Boga”
zję. W tym wieku najważniejszą
(MEMORIE BIOGRAFICHE III, ROZDZIAŁ LIII)
cnotą jest siła; to faza idealizmu
– rzucania wyzwania rzeczywi-
32

4.3 Page 33

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
stości w imię pamięci przodków
– gdy wybory dokonywane w imię
prawdy i dobra są szczególnie sil-
ne. Poczucie misji rodzi odwagę
zaufania obietnicy złożonej przez
osobę cieszącą się autorytetem.
„Naszym podstawowym zadaniem
jest zatem proponowanie każdemu
przeżywania życia na wzór Chrystusa”
(KG26 POZ. 36)
Salezjańskie Duszpasterstwo Mło-
dzieżowe dąży do tego nie tylko dla
dobra młodzieży, ale i z młodzieżą, co wyróżnia je na tle innych duszpa-
sterstw w Kościele. Ks. Bosko był pierwszym świętym, który założył zgro-
madzenie zakonne nie tylko dla młodzieży ale i z młodzieżą, doceniając
w niespotykany wcześniej sposób charakterystyczną dla tego wieku chęć
osobistego zaangażowania i czyniąc młodego człowieka podmiotem od-
powiedzialnym osobiście za swój rozwój religijny i osobowy. Salezjań-
skie duszpasterstwo jest młodzieżowe, ponieważ młodzież jest zarów-
no przedmiotem, jak i podmiotem jego działań, miarą ich jakości i sku-
teczności. Stopień zaangażowania i odpowiedzialności jest jednak za-
wsze adekwatny do wieku i dojrzałości konkretnej osoby. Przełamując
bariery pokoleniowe i paternalizm duszpasterski, w duchu rodzinnym
proponujemy odpowiedzialność wychowawczą w szczerym i otwartym
dialogu, świadomi, że samostanowienie o sobie i podmiotowa relacja
z Bogiem są warunkami świętości.
Z młodzieżowego profilu duszpasterstwa wynika jego charakter
wychowawczy i ewangelizacyjny. Mówiąc innymi słowy duszpasterstwo
jest ewangelizacją, która proponuje młodzieży życie na wzór Chrystusa
i integralnym procesem kształtowania osoby ludzkiej, czyli wychowanie.
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe jest zatem organicznym
działaniem WWD, wynikającym z posłannictwa charyzmatycznego,
którego celem jest prowadzenie młodzieży do osobistej dojrzałości,
dostrzeżenia jej wymiaru religijnego, osiągnięcia komunii z Kościołem
i Jezusem Chrystusem, który daje pełnie życia i stanowi jego funda-
ment, a – za sprawą wychowania – stawania się w „uczciwymi obywa-
telami i dobrymi chrześcijanami”, współtworzącymi Królestwo Boże.
33

4.4 Page 34

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
6
Zwiększanie liczby miejsc
spotkania z młodzieżą i troska
o ich odpowiednią jakość
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe z definicji odczytuje znaki
czasu, ponieważ młodzież z natury cały czas się zmienia, podobnie jak
jej wiek i warunki życia. Dlatego duszpasterstwo salezjańskie nie boi się
zmieniać własnych paradygmatów i nawracać się.
Pracujemy w środowiskach bardzo złożonych, naznaczonych sprzeczno-
ściami. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza współcześnie. Młodzież
ma różne, czasami nawet sprzeczne doświadczenia religijne; niekiedy
stanowią one zbiór niepowiązanych ze sobą doświadczeń, które trud-
no zebrać w jednolity projekt życia. Dla wielu młodych sporadyczne lub
okresowe kontakty z propozycją chrześcijańską (katechezy, uroczysto-
ści, wydarzenia w Kościele itp.) mają niewielkie znaczenie, ponieważ są
zbyt niewyraźne i zbyt oderwane od konkretnych problemów życia. Cza-
sami zakładamy w naszych inicjatywach bezpośrednie zainteresowa-
nie wiarą lub otwartość na religijny wymiar życia, czy wyraźne pytanie
o sens życia. Tymczasem wielu młodych ludzi boryka się z trudnościami
dnia codziennego oraz potrzebą zaspokajania podstawowych potrzeb,
znajdując się de facto, zarówno fizycznie, jak (a może przede wszystkim)
myślami, w zupełnie innym miejscu. Obserwujemy wówczas obojętność
na wiarę, która – co istotne – związana jest z konkretną propozycją – a sko-
ro tak, nie należy owej obojętności odczytywać jako zupełnego zamknięcia
się na wiarę, obecność Boga i dobra, które dają nadzieję i nadają sens życiu.
Z tak skomplikowaną sytuacją mamy do czynienia nie tylko w przypadku
młodzieży. Zgromadzenie Salezjańskie ma obecnie stabilne struktury
na całym świecie. Czerpie też inspirację z napięć rodzących się między
wiernością swojej tożsamości a jej konkretnymi przejawami w różnych,
złożonych kontekstach posługi salezjańskiej.
Jako Salezjanie jesteśmy wezwani do odważnego odkrywania
w procesie globalizacji i zmian strukturalnych korzeni naszej tożsamości,
34

4.5 Page 35

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
podejmowania z wiarą refleksji nad programami duszpasterskimi i bar-
dziej autentycznego realizowania posłannictwa młodzieżowego, by sta-
nowiło wyraźną i kreatywną propozycję nowych i współczesnych form
głoszenia Dobrej Nowiny.
7 Wierni wrażliwości
młodzieży i Kościoła
Sympatia żywiona dla ks. Bosko przekłada się dzisiaj na
świadomość konieczności rewizji naszych działań duszpasterskich,
byśmy zawsze byli wierni wrażliwości młodzieży -
(jej głębokim pragnieniom, kulturze, w której żyje,
a my chcemy uczynić ją jej aktywnymi podmiotami, nie
tylko odbiorcami i konsumentami) – oraz wrażliwości
Kościoła (jego misji ewangelizacyjnej), pełniąc
nasze posłannictwo tu i teraz, dzięki działaniu
Ducha Świętego, rozumiane jako prawda,
której bogactwo wynika z połączenia tradycji
z nowoczesnością, nieustannie odnawiająca
nasze działanie i prowadząca na spotkanie
z Oblubieńcem (por. Lumen Gentium poz. 4).
Dlatego musimy przebywać wśród młodzieży,
poważnie traktując asystencję, o czym pisał ks.
Bosko w liście z Rzymu w 1884 roku. Konieczna
jest obecnoś fizyczna, bliskoś duchowa,
kulturowa i emocjonalna oraz przedsiębiorczość;
paternalizm powinna zastąpić bliskość wynikająca
ze świadomości tego, czym żyją młodzi i co
przeżywają, która w relacji wychowawczej
pozwala na nowo okrywać Boga i jego wezwanie
do przeżywania powołana i nieustannego
odnawiania swojego świadectwa.

4.6 Page 36

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Wierność światu młodzieży i misji kościoła jest tradycją Zgromadzenia.
Wynika z niej przede wszystkim konieczność zwiększania liczby
miejsc spotkań ze współczesną młodzieżą i troska o ich wysoką jakość;
odkrywanie, wypróbowywanie i proponowanie nowych form słuchania,
wymiany doświadczeń, wiedzy i umiejętności (por. Konst. 19). Proces
nawrócenia polega na rewizji duszpasterstwa i odnawianiu go, za punkt
wyjścia przyjmując dynamiczną, odnowioną i misyjną wierność światu
i Ewangelii.
Na tym właśnie polega Nowa Ewangelizacja, czyli podjęcie na nowo przez
Kościół posłannictwa misyjnego Chrystusa Pana, który pragnął Kościoła
i posłał go do świata, by prowadzony Duchem Świętym, dawał świadectwo
otrzymanego zbawienia i Boga Ojca, pierwszej przyczyny dzieła zbawienia.
To nie tylko odnowa, zmiana paradygmatów, programów czy projektów,
ale i prawdziwe nawrócenie, będące drogą świętości, walki z grzechem
i coraz większego upodabniania się do Chrystusa, Dobrego Pasterza.
Dlatego Salezjanie konsekrowani i świeccy, podążając jako WWD za
charyzmatycznym powołaniem do głoszenia Dobrej Nowiny, czują się
w szczególny sposób wezwani do podjęcia Nowej Ewangelizacji, będącej
zadaniem całego współczesnego Kościoła. Podejmując to wyzwanie,
odnajdujemy w odnowionej wierności charyzmatowi nową gorliwość
apostolską, zapał do spotkania z młodzieżą i podejmujemy rewizję
naszych działań duszpasterskich, by coraz skuteczniej głosić Ewangelię,
przyczyniać się do nadejścia Królestwa Bożego i wychowywać dobrych
chrześcijan i uczciwych obywateli, teraz i w przyszłości.
36

4.7 Page 37

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
37

4.8 Page 38

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
38

4.9 Page 39

▲back to top
OD MISJI EWANGELIZACYJNEJ
CHRYSTUSA
PO EWANGELIZACYJNĄ
MISJĘ KOŚCIÓŁ
ROZDZIAŁ
II
„…by rozproszone
dzieci Boże zgromadzić
w jedno…”
(J 11,52)

4.10 Page 40

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
My, Salezjanie Księdza Bosko (SDB) tworzymy
wspólnotę ochrzczonych, którzy, posłuszni wezwaniu
Ducha Świętego, pragną przez określoną formę życia
zakonnego realizować program apostolski Założyciela:
być w Kościele znakami i nosicielami miłości Bożej
do młodzieży, zwłaszcza uboższej. W wypełnianiu tego
posłannictwa odnajdujemy drogę naszego uświęcenia”
(Konst. 2)
[…] By rozproszone dzieci Boże zgromadzić
w jedno” (J 11,52). Słowa świętej Ewangelii, w
których poznajemy Bożego Zbawiciela, który zstąpił
z nieba na ziemię, by zebrać wszystkie rozproszone
po całej ziemi dzieci Boga, możemy moim zdaniem
odnieść bezpośrednio do współczesnej młodzieży.
Współczesna młodzież jest najbardziej wrażliwą i
najcenniejszą grupą w społeczeństwie. To na niej
opierają się nadzieje na dzisiaj i na przyszłość […].
Takie było posłannictwo Syna Bożego; i tylko jego
święta religia może to uczynić […] Kiedy oddałem
się tej świętej posłudze, chciałem poświęcić każdy
mój trud na większą chwałę Boga i dla dobra dusz;
chciałem wychować dobrych obywateli tej ziemi, by
w przyszłości stali się godni nieba. Niech Bóg mi
dopomoże, bym mógł kontynuować moją misję do
ostatniego tchnienia”
(Introduzione al Piano di Regolamento per l’Oratorio San Francesco di Sales)
40

5 Pages 41-50

▲back to top

5.1 Page 41

▲back to top
OD MISJI EWANGELIZACYJNEJ CHRYSTUSA PO EWANGELIZACYJNĄ MISJĘ KOŚCIÓŁ
Nowoczesne Salezjańskie Duszpaster-
stwo Młodzieżowe budowane jest w oparciu o refleksję
charyzmatyczną i teologiczną. Duszpasterstwo Młodzieżowe
jako działanie wspólnoty Kościoła wymaga pogłębionej re-
fleksji teologicznej i eklezjologicznej. W drugim rozdziale mowa
o trzech fundamentach: Jezusie Chrystusie ewangelizującym
i głoszącym wspólnotę z Bogiem i między ludźmi (miłość bra-
terska), która stanowi doskonałą realizację Boga Wspólnoty-
Miłości; Kościele, „tajemnicy jedności i misji”, ożywianym
i podtrzymywanym przez Ducha Świętego; Zgromadzeniu
Salezjańskim, które włącza się w misję ewangelizacyjną
Kościoła, pełniąc swoją posługę przede wszystkim wśród
młodzieży.
41

5.2 Page 42

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 Jezus Chrystus Dobry
Pasterz doskonałym
objawieniem miłości Bożej
W tym niezwykle cennym tekście (zob. powyżej) nasz Święty Założyciel
mówi o integralności wychowania salezjańskiego, które dzięki Systemowi
Prewencyjnemu kształtuje „uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan”
oraz wyraźnie otwiera przed nami teologiczną głębię posłannictwa
powierzonego ks. Bosko przez Boga. Mimo zmiany miejsc i sytuacji,
pełnimy to samo posłannictwo. Jesteśmy wezwani, by we wspólnocie
Kościoła być znakami i nosicielami miłości Boga do młodzieży, zwłaszcza
najuboższej i głosić jej tę miłość (por. Konst. 2).
Jak czytamy w 1 Liście św. Jana Bóg objawił pełnię swojej miłości
w Jezusie Chrystusie: „[To wam oznajmiamy], co było od początku,
cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co
patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce-bo życie objawiło się. Myśmy
je widzieli, o nim świadczymy i głosimy wam życie wieczne, które było
w Ojcu, a nam zostało objawione oznajmiamy wam, cośmy ujrzeli
i usłyszeli, abyście i wy mieli współuczestnictwo z nami” (1 J 1,1-3a).
W tym znaczeniu Jezus jest najwyższym Prorokiem; w odróżnieniu od
proroków starotestamentowych, przez których w różnych momentach
i na różne sposoby Bóg przemawiał do swojego ludu (por. Hbr 1). Jezus
jest ostatecznym Słowem Bożym, skierowanym do wszystkich kobiet
i mężczyzn na świecie.
Miłość Boga objawiona w Jezusie Chrystusie jest w najwyższym stop-
niu Dobrą Nowiną ofiarowaną wszystkim ludziom i stanowi pełnię każ-
dego mężczyzny i każdej kobiety. Jezus ofiaruje ją poprzez zjednoczenie
z Bogiem, zwłaszcza w sakramencie pojednania, i we wspólnocie wszyst-
kich ludzi, w „nowym przykazaniu”: „Po tym wszyscy poznają, żeście
uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali” (J 13,35).
Jezus głosi Miłość Bożą, która zbawia każdego bez wyjątku, przede
wszystkim zaś wykluczonych na margines społeczny lub religijny: naj-
42

5.3 Page 43

▲back to top
OD MISJI EWANGELIZACYJNEJ CHRYSTUSA PO EWANGELIZACYJNĄ MISJĘ KOŚCIÓŁ
uboższych, chorych – zwłaszcza
trędowatych i opętanych – na-
wet najbardziej oddalonych do
Boga jawnogrzeszników (celników
i nierządnice, por. Łk 7. 36-50, Łk
15,1-3). Okazuje też wielką do-
broć i czułość dzieciom, mówiąc
wręcz, że „kto nie przyjmie króle-
stwa Bożego jak dziecko, ten nie
wejdzie do niego” (Mk 10. 15).
Objawienie Bożej Miłości wobec
wszystkich mężczyzn i kobiet to nie
tylko obietnica na przyszłość, po-
nieważ Jezus ukazuje Miłość Boga
poprzez swoje zbawcze działanie:
„przeszedł On dobrze czyniąc” (Dz
10,38). Z drugiej strony każdy naj-
bardziej „potrzebujący” (niezależ-
nie od sytuacji), który doświadczył
Bożej Miłości w słowie i działaniu
Jezusa Chrystusa, sam zaczyna
ewangelizować: chorzy, najubożsi,
Samarytanka, którą pogardzano
a nawet opętani przez legion demo-
nów (por. Mk 5).
„Ubóstwo świadczy o sytuacji
społeczno-ekonomicznej; osamotnienie
przypomina o „znaczeniu
teologicznym” braku oparcia w Bożej
Miłości; niebezpieczeństw odsyła do
określonego etapu życia – dorastania-
młodości – czasu podejmowania
decyzji; później bardzo trudno zmienić
nawyki i przyjęte postawy”
(KS. PASCUAL CHÁVEZ, ACG 384, KONTEMPLOWAĆ JEZUSA
NA WZÓR KS. BOSKO)
„Jezus stał się najmniejszym z maluczkich
i przyjął na siebie nasze słabości. Od
niego uczmy się bliskości”
(LIST Z RZYMU, 1884)
Mówiąc o swojej misji, Jezus wybrał wizerunek Dobrego Pasterza (por.
Mt 18,12-14; Łk 15,4-7; J 10,1-8), „który zwycięża łagodnością i darem
z samego siebie” (Konst. 11).
Jezus Dobry Pasterz nieustannie myślał o swoim posłannictwie: „Także
innym miastom muszę głosić Dobrą Nowinę o królestwie Bożym, bo na to
zostałem posłany, i głosił słowo w synagogach Judei” (Łk 4,43-44). „Mam
także inne owce, które nie są z tej owczarni. I te muszę przyprowadzić
i będą słuchać głosu mego, i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz”
(J 10,16). Dobry Pasterz kocha wszystkie swoje owce, a jego miłość
okazywana nawet zagubionym może dziwić. Dobry Pasterz okazuje swoją
miłość troszcząc się o zagubioną owcę, szukając jej aż do skutku i radośnie
obejmując w chwili odnalezienia (por. Łk 15,5).
43

5.4 Page 44

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Najgłębszym znaczeniem Wcielenia Syna Bożego, posłanego przez Ojca
„za sprawą Ducha Świętego”, które dopełnia się w najwyższym stopniu
w misterium paschalnym – śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa – jest
właśnie ukazywanie „do końca” (J 13, 1) miłości Bożej, by zgromadzić
w niej wszystkich mężczyzn i kobiety na świecie: „On bowiem jest naszym
pokojem. On, który obie części [ludzkości] uczynił jednością, bo zburzył
rozdzielający je mur […],bo przez Niego jedni i drudzy w jednym Duchu
mamy przystęp do Ojca” (Ef 2,14. 18).
2 Jezus objawia tajemnicę
Boga, wspólnoty Miłości
Jezus objawia nam miłość Boga względem człowieka i ukazuje oblicze
prawdziwego Boga, który jest wspólnotą Miłości, stanowiącej sedno
wiary chrześcijańskiej: w akcie stworzenia Ojciec daje siebie Synowi, ich
wspólne tchnienie to Duch Święty.
Wspólnota Miłości została objawiona ludziom w Synu, a za sprawą
jego działania i Ducha Świętego mogą w niej realnie uczestniczyć. To
podstawowe zadanie chrześcijanina: budowanie w świecie doczesnym
Królestwa Bożego, opartego na sprawiedliwości, miłości i pokoju. „[Ojcze,
proszę], aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie,
aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał”
(J 17,21).
44

5.5 Page 45

▲back to top
OD MISJI EWANGELIZACYJNEJ CHRYSTUSA PO EWANGELIZACYJNĄ MISJĘ KOŚCIÓŁ
3 Kościół wezwany do
kontynuowania misji Jezusa
Podstawową przyczyną istnienia Kościoła jest kontynuowanie misji
Jezusa. Oświecani Duchem Świętym i umacniani jego siłą, budujemy
wspólnotę z Bogiem i wszystkimi kobietami i mężczyznami bez wyjątku,
przede wszystkim z „najmniejszymi”, w danym czasie i miejscu. Tę ciągłość
ukazuje Nowy Testament w pismach św. Jana, gdzie autor dwukrotnie
stwierdza: „Boga nikt nigdy nie widział” (J 1,18; 1 J 4,12). O ile jednak
za pierwszym razem słowa padają w kontekście posłannictwa Jezusa
(„Ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył”), o tyle
w drugim przypadku dochodzi do „przekazania” posłannictwa wspólnocie
wiernych w Chrystusie („Jeżeli miłujemy się wzajemnie, Bóg trwa w nas
i miłość ku Niemu jest w nas doskonała”).
Najgłębszą istotą Kościoła jest tajemnica wspólnoty i posłannictwa (por.
Christifideles Laici poz. 32), ponieważ kontynuuje on misję Jezusa Chrystusa
głosząc Miłość Boga, by budować jedność-wspólnotę wiernych synów
i córek Bożych. Kościół to doświadczenie wspólnoty z Bogiem i ludźmi.
Jest wspólnotą podtrzymywaną przez Ducha, gdzie wiara
jest przeżywana we wspólnocie (koinonia);
jest widoczna i staje się spójnym świadectwem (martyria);
jest celebrowana (liturgia);
jest przekazywana w różnych posługach i działaniach
apostolskich (diakonia);
przekłada się na postawy życiowe (duchowość).
Wspólnotowy charakter Kościoła jest widoczny i realizowany na różnych
poziomach. Jego celem jest osiągnięcie eschatologicznej wspólnoty
miłości z Bogiem i między ludźmi, czyli pełni Królestwa Bożego.
Najlepszym miejscem i sposobem realizowania tej miłości już tu, na
ziemi, jest wspólnota Kościoła, połączona miłością budowaną każdego
dnia, niezbędną do urzeczywistniania Królestwa w dziele ewangelizacji
i katechizacji, udzielania sakramentów, doświadczania braterskiej
45

5.6 Page 46

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
miłości we wspólnotach, prowadzenia dialogu ekumenicznego
i międzyreligijnego, zwalczania wszelkich form dyskryminacji
i marginalizacji.
Z tego wynika zasadniczo misyjna natura Ko-
ścioła, którego najważniejszym priorytetem
jest głoszenie Ewangelii Chrystusa wszyst-
kim narodom i w każdej kulturze.
Z tej misji wynika tożsamość Kościoła
jako wspólnoty chrześcijańskiej, ponie-
waż ewangelizacja narodów powierzona
mu przez Chrystusa nie jest wyłącznie „za-
daniem do wykonania”, tylko wynika z natu-
ry Kościoła i określa jego istotę. Jak czytamy
w pięknym fragmencie liturgii:
„Aby uczynić wszystkie narody jednym
ludem nowym, którego celem jest Twoje
Królestwo, warunkiem wolność Twoich
dzieci, a statutem przykazanie
miłości” (MSZAŁ RZYMSKI, PREFACJA
ZWYKŁA VII)
4 Posłannictwo salezjańskie
Charyzmat salezjański jest częścią powszechnego posłannictwa
Kościoła. Stanowi doświadczenie Ducha, dar Boga dla Kościoła i ludzkości
w osobie ks. Bosko. Charakteryzuje się:
• określoną grupą odbiorców: gromadzenie młodzieży;
• uprzywilejowaniem najbardziej potrzebujących i zagrożonych,
żyjących z dala od Boga, wykluczonych ze wspólnoty ludzkiej,
którzy najbardziej potrzebują doświadczenia miłości Boga;
46

5.7 Page 47

▲back to top
OD MISJI EWANGELIZACYJNEJ CHRYSTUSA PO EWANGELIZACYJNĄ MISJĘ KOŚCIÓŁ
• charakterystycznym stylem wychowania, stawiającym na
pierwszym miejscu miłość (miłość wychowawczą, która pomaga
dojrzewać i nawiązywać wzajemne relacje) i wspólnotę (duch
rodzinny), by przełamywać samotność, zapobiegać różnym
formom nadużyć i wyzysku oraz likwidować je;
• uprzywilejowaniem wychowania i doświadczenia WWD,
będącego doświadczeniem i „obrazem Kościoła objawiającego
zbawczy plan Boga” (Konst. 47).
5 Maryja, Matka i Nauczycielka
„Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami,
Maryją, Matką Jezusa” (Dz 1,14). Matczyna obecność Maryi w pierwszej
wspólnocie, pośród „braci i sióstr” Jezusa trwa w dziejach. Maryja ukazuje
matczyne oblicze Miłości Boga, prowadzi do Jezusa, by każdy mężczyzna
i każda kobieta mogli stawać się Jego dziećmi. Tak, jak podczas wesela
w Kanie, troszczy się przede wszystkim o tych, którym „zabrakło wina”
(J 2,3), czyli niezliczone grono młodych ludzi, którzy nie potrafią znaleźć
sensu życia, ponieważ nie czują się kochani przez Boga, są spychani na
margines z powodu swojej sytuacji społeczno-ekonomicznej, rodzinnej,
emocjonalnej lub zawodowej. Gdy stajemy się jej towarzyszami w drodze
do Boga, „Najświętsza Maryja Panna jest z nami obecna jako Matka.
Uczymy poznawać ją i kochać, jako Tę, która uwierzyła, która wspomaga
i budzi nadzieję” (Konst. 34).
47

5.8 Page 48

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
48

5.9 Page 49

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ
SALEZJANÓW KS. BOSKO:
EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
ROZDZIAŁ
III
„Daj mi tej wody,
abym już nie
pragnęła”
(J 4, 15)

5.10 Page 50

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Nasze posłannictwo uczestniczy w misji Kościoła,
który, niosąc ludziom orędzie Ewangelii, ściśle
złączone z rozwojem porządku doczesnego, realizuje
zbawczy plan Boga: przyjście jego Królestwa.
Wychowujemy i ewangelizujemy zgodnie z programem
integralnego rozwoju człowieka, ukierunkowanym na
Chrystusa, Człowieka doskonałego. Wierni intencjom
naszego Założyciela, pragniemy wychowywać
uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan”
(Konst. 31)
System ten opiera się całkowicie na rozumie, religii
i dobroci”
(System Prewencyjny w wychowaniu młodzieży)
50

6 Pages 51-60

▲back to top

6.1 Page 51

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
Ostatecznym celem Bożego
planu jest pełnia życia i szczęście istoty ludzkiej. Ewangelia
Chrystusa pokłada wielką ufność w człowieku. Trzeba
przykładać uwagę do niepowtarzalnej rzeczywistości każdego
człowieka oraz jego otwartości na przyjęcie powołania i jego
celu, jakim jest Chrystus, „człowiek doskonały”. Ewangelia
proponuje Dobrą Nowinę (Jezusa), która zaprasza każdego
do udziału w synowskiej godności Jezusa, wolności i godności
każdego człowieka. Ks. Bosko wychowywał i ewangelizował
realizując program integralnego rozwoju. Wychowanie
rozumiał jako rozwój człowieka i organiczny zbiór niezbędnych
do tego środków; ewangelizacja ukazywała pełnię życia
proponowaną przez Jezusa, uwzględniając indywidualną
sytuację poszczególnego człowieka. Dokonał też wyboru
obszaru apostolatu, czyli młodzieży, zwłaszcza najuboższej
i środowisk ludowych, dla których i w których dokonuje się
humanizacji (propagowania zasad humanizmu) i ewangelizacji
kultury.
51

6.2 Page 52

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 Życie w obfitości i szczęście
człowieka
Kształtowanie własnej podmiotowej osobowości wymaga codziennej
pracy i łączy się z radościami i trudami życia. Czasami to bardzo trudne
zadanie. Można odnieść wrażenie, że trzeba się samemu (i samotnie)
wymyślić w niepowtarzalnym procesie, który nigdy nie przebiega
linearnie. Składają się na niego wzloty i upadki, radości i frustracje, nadzieja
i rozczarowania; często stanowi splot chaotyczny sytuacji i doświadczeń,
pozbawionych odniesień do ważnych ideałów.
W tym sensie współczesność tworzy nowe, stałe sytuacje defaworyza-
cji. Nieustannym zmianom, charakterystycznym dla społeczeństwa
i kultury, towarzyszy słabość instytucji, które powinny wspierać mło-
dzież. Pojawia się pilna i ważna potrzeba adekwatnej reakcji salezjań-
skich wychowawców i zaproponowania poważnego rozwiązania tego
problemu.
Myśl Pawła VI, który pokazywał dramatyczne konsekwencje rozłamu
między wiarą a kulturą, nie traci na aktualności (por. Evangelii Nuntiandi
por. 20). Fragmentaryczna kultura naszych czasów oddziałuje na młodzież.
Duża liczba bodźców i wirtualność kultury prowadzą do konsumpcyjnego
podejścia do emocji, porzucając młodzież na pastwę pragnień.
Jednocześnie zmuszą ją do stawienia czoła twardej rzeczywistości kryzysu
gospodarczego i egzystencjalnego.
„Wierzymy, że Bóg czeka na nas w
młodzieży, by dać nam łaskę spotkania
z Nim i służenia mu w niej, poprzez
uznanie jej godności i wychowywanie do
pełni życia”
(KG 23 POZ. 95)
Ale serce człowieka skrywa też
niezwykle cenne umiejętności
i potencjał, pozwalające na doko-
nywanie niewiarygodnie wielkich
czynów; każda kobieta i każdy męż-
czyzna w swojej niepowtarzalności
przyglądają się sobie i zastanawia-
ją się nad sensem życia (skąd po-
chodzą, dokąd zmierzają, jak chcą
tam dotrzeć, kim chcą się stać), by
w końcu nadać konkretny kierunek
52

6.3 Page 53

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
swojemu życiu. Ostatecznym celem człowieczeństwa jest wspólne młodzie-
ży i wychowawcom „życie w obfitości”.
Interpretując rzeczywistość poszczególnego człowieka bierzemy pod
uwagę potrzebę bycia kochanym, bezinteresowność, radość czucia się
docenionym i ważnym takim, jakim się jest i bezwarunkowo. Problem
współczesnego człowieka to przede wszystkim problem sensu, projektu
życia, dlatego wychowawcy powinni starać się rozumieć, dlaczego
warto ofiarować swoje życie bliźniemu. Trzeba niezwłocznie dostrzec
w młodzieży podmiot działań wychowawczych (a nie naczynia do
wypełnienia), czyli osoby, którym trzeba pomóc w rozwoju osobowym
i odkrywaniu piękna własnego powołania. Kierując się tymi intuicjami,
jako chrześcijanie uważamy projekt życia za powołanie – wezwanie
od Boga, który rozbudza, podtrzymuje i wzmacnia wolność młodego
człowieka, umożliwiając mu wolną i radosną odpowiedź na własną
tożsamoś i misję.
Ewangeliczne życie w obfitość przywraca godność człowiekowi, uwalnia
i wspiera jego umiejętność odpowiedzialnej i dojrzałej odpowiedzi Bogu.
Życie ludzkie to życie powołaniem, które wymaga wielkiej otwartości
ducha oraz odpowiedzialnego, wiernego podejmowania zaangażowania:
być odpowiedzialnym to przyjąć całe piękno i bogactwo odpowiedzi.
Z tym musi zmierzyć się młody człowiek, porzucając bezpieczną przystań,
by otworzyć się na nowe doświadczenia i spotkania, które pomagają mu
iść naprzód, by stać się bardziej świadomym siebie. Mieści się tutaj także
propozycja wiary i projekt życia. W procesie powołania i odpowiedzi na
nie, młody człowiek jest podmiotem: jest odpowiedzialny za wsłuchanie
się w głos Boga i odpowiedź na wezwanie.
Świadomość powołania jest sposobem rozumienia w prawdzie swojego
życia i własnej wolności. Wezwanie przyjęte w wolności, pozwala
przekroczyć jednostkowe ja, wejść w strefę miłości i podjąć zadanie
troszczenia się o dobro bliźniego. Jednym słowem: powołanie to miłość,
dar z siebie, który jest inteligentnym, pełnym miłości świadectwem nowej
kultury. Powołanie to odpowiedź miłości. Każdy projekt życia, który rodzi
się z powołania jest darem, którym należy się dzielić, przekraczającym
jednostkowe ja.
53

6.4 Page 54

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
2 Podążać za Chrystusem,
człowiekiem doskonałym
21
POŁĄCZYĆ MIŁOŚĆ DO ŻYCIA ZE SPOTKANIEM
Z CHRYSTUSEM
Dzięki wierze odkrywamy, że projekt życia i transcendencja osoby
prowadzą do Chrystusa, istniejącego historycznie, jedynego prawdziwego
„nowego Człowieka”. Salezjanie są wspólnotą ochrzczonych, która
w Kościele i świecie ma własne zadanie, powołanie i szczególną rację bytu,
czyli proponowanie każdemu człowiekowi życia na wzór Jezusowego,
głosząc, że naśladowanie Chrystusa może nadać sens życiu. Zastanawiamy
się, jak zaproponować światu Ewangelię Jezusa, by prowokowała do
dojrzewania? W jaki sposób Jezus Chrystus może być miarą pragnień
człowieka?
Przesłanie Jezusa, znawcy natury ludzkiej, oddziałuje na wszystkie
pragnienia człowieka: Jezus pokłada wielką ufność w tym, co ludzkie,
nosi znamiona dobra i obecności Boga. Chrystus potraktował
poważnie potrzeby ludzi, pragnienie dobrej relacji z własnym ciałem,
myślami, w skomplikowanym świecie relacji i emocji. Wie, co kryje się
w sercu człowieka; zna jego pragnienie otrzymania niezasłużonego,
wynikającego z dobroci i łagodności, daru pojednania ze swoją
najgłębszą, często poranioną naturą. Obdarza też ludzi głęboką
sympatią, w etymologicznym tego słowa znaczeniu, przypomnianym w
Gaudium et Spes:
„Radość i nadzieja, smutek i trwoga ludzi współczesnych,
zwłaszcza ubogich i wszystkich cierpiących, są też
radością i nadzieją, smutkiem i trwogą uczniów
Chrystusowych; i nie ma nic prawdziwie ludzkiego, co
nie miałoby oddźwięku w ich sercu” (GAUDIUM ET SPES POZ. 1)
Może to uczynić, ponieważ jego wyzwalająca propozycja jest głębo-
ko humanistyczna; składają się na nią czyny i słowa otwartości, wza-
jemności, słuchania. Z punktu widzenia chrześcijańskiej antropologii,
54

6.5 Page 55

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
oznacza to świadomość intym-
nej, wzajemnej relacji bogactwa
ludzkiego każdego człowieka
i ludzkiego doświadczenia Je-
„Bez Boga człowiek nie wie, dokąd
zusa, która wynika z wcielenia
zmierza, i nie potrafi nawet zrozumieć
Chrystusa, ponieważ w nim życie
tego, kim jest”
ludzkie, nawet najuboższe, odzy-
(CARITAS IN VERITATE POZ. 78)
skało godność, by – na wzór ży-
cia Chrystusa – stać się miejscem
obecności Boga. Dlatego czło-
wiek wezwany jest do rozwoju, aż osiągnie pełną wspólnotę
z Bogiem ofiarowując siebie. Dzięki Wcieleniu Jezus z Nazaretu jest je-
dyną możliwą drogą do poznania tajemnicy Boga i człowieka. Świat
Boga i człowieka są sobie bliskie i przenikają się nawzajem. Jezus Chry-
stus, który jest doskonałym wcieleniem prawdy człowieka, zapoczątko-
wał dialog Boga z człowiekiem.
Jezus pełnił swoją misję w ciele i w kulturze. Wcielenie stanowiło
najwyższy wyraz inkulturacji i jest nie do przecenienia. Droga, którą
wybrał Bóg żeby objawić siebie człowiekowi to wcielenie. Misja
Kościoła, prowadzonego i ożywianego Duchem Świętym, była i jest
wypełniana zawsze w konkretnych miejscach i czasie, ma charakter
głębokiej inkulturacji w życiu narodów. Nowa Ewangelizacja polega
na inkulturacji wiary, co pociąga za sobą wybór trzech strategii:
ewangelizacji przez katechezę i liturgię (ewangelizować katechizując);
ewangelizacji obejmującej integralny rozwój całych narodów, zaczynając
od ubogich i dla ubogich, w służbie życiu i rodzinie (ewangelizacja
wspierająca rozwój); ewangelizacji przenikającej środowiska kultury
miast i obszarów wiejskich (ewangelizacja inkulturacyjna). W dobie
Nowej Ewangelizacji, nowe duszpasterstwo powinno jednocześnie
katechizować, wspierać integralny rozwój i być inkulturowane (por. ks.
Pascual Chávez, ACG poz. 407, Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe).
Nowa Ewangelizacja, która nie przekłada się na rozwój człowieka
i inkulturacji wiary nie jest prawdziwie ewangelizacją i nie przyczyniała
się do krzewienia wiary w historii.
Chrystus we wcieleniu, śmierci i zmartwychwstaniu, w pełni i doskonale
objawił naturę ludzką i wielkoś każdej osoby, dlatego Kościół może
interpretowa człowieczeństwo, być ekspertem w tej dziedzinie i odważnie
zabierać głos w dyskusji, proponując chrześcijańską antropologię, której
55

6.6 Page 56

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
centralnym elementem, zaraz po prymacie Boga, jest osoba ludzka.
Świadomość udziału w darze zbawienia i „nowym stworzeniu” w Jezusie
Chrystusie (Rz 8) jest czynnikiem spajającym egzystencję.
Chrześcijańska ufność pokładana w życiu i w człowieku – jego rozumie
i zdolności kochania – nie wynika z naiwnego optymizmu, tylko z „nadziei
niezawodnej” (Spe Salvi poz. 1), którą otrzymaliśmy przez włączenie
w synowskie dziedzictwo Chrystusa. To ona jest podstawą godności,
wolności, umiejętności kochania oraz bycia kochanymi, i otwiera
człowieka na życie autentycznie ludzkie, w zgodzie ze swoją naturą
i powołaniem. Chrystus przenika najbardziej intymne miejsca ludzkiej
natury. Objawiając tajemnicę Ojca i jego miłości, „objawia w pełni
człowieka samemu człowiekowi (Gaudium et Spes 22) i uświadamia mu
jego najwyższe powołanie.
Duszpasterstwo młodzieżowe otwiera młodzież na głębokie doświad-
czenie życia, ukazujące jego powołanie religijne, pełną wspólnotę z Je-
zusem Chrystusem, który stopniowo staje się najważniejszą osobą-punk-
tem odniesienia dla postaw, wyborów, działań i zachowań. Współcześnie
istnieją także inne modele wychowania, oparte na pozytywnych warto-
ściach, nie uwzględniające jednak w swojej antropologii żadnego odnie-
sienia do Chrystusa, czyli do integralnej wizji człowieka, który, by osią-
gnąć pełną dojrzałość, potrzebuje celu jakim jest zbawienie.
Niezależnie od środowiska, podstawą każdego działania salezjańskiego
jest niezmiennie głoszenie Chrystusa i troska o zbawienie młodzieży,
ponieważ „ta miłość, wyraz duszpasterskiej troski, nadaje sens całemu
naszemu życiu” (Konst. 14). To centralny element i cel każdej inicjatywy
wychowawczo-duszpasterskiej, proponowany stopniowo, w zależności
od stopnia rozwoju młodzieży. „Program apostolski” ks. Bosko, to bycie,
w stylu salezjańskim, znakami i nosicielami miłości Boga do młodzieży,
zwłaszcza najuboższej i głoszenie jej (por. Konst. 2).
Pragniemy, by młodzież usłyszała Boga Ojca i poznała Jezusa
Chrystusa. Jesteśmy przekonani, że Ewangelia jest źródłem
niesłychanych energii do budowy osobowości i integralnego rozwoju, na
jakie zasługuje każdy młody człowiek. Nasza propozycja pedagogiczna
obejmuje wszystkie dynamiki człowieka i sprzyja tworzeniu się
warunków do podejmowania wolnych decyzji. Realność, etapowość
i cierpliwość to elementy i postawy, pozwalające uwzględnić indywidualną
sytuację każdego młodego człowieka, od najsłabszych po najsilniejszych;
od żyjących z dala od Boga i Kościoła po najbliżej z nim związanych.
56

6.7 Page 57

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
22
ORYGINALNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ SZTUKI WYCHOWANIA
KS. BOSKO
Ksiądz Bosko, w swojej pedagogii, kładzie wyraźny nacisk na autentycznie
religijny cel życia w procesie wychowawczym zorientowanym na
Chrystusa i oświeconym jego przesłaniem zintegrowania wiary i życia
z niej wyrastającego. Ważne, byśmy dostrzegli, że duszpasterska troska
ks. Bosko jest częścią procesu humanizacji, którego celem jest integralny
rozwój młodego człowieka, czyli odkrycie projektu życia i włączenie się
w zmienianie świata zgodnie z planem, jaki Bóg ma dla każdego z osobna.
Oryginalny i śmiały charakter programu „świętości młodzieżowej”
stanowi swoisty element sztuki wychowania ks. Bosko. To świętość,
która skutecznie odpowiada na najgłębsze pragnienia młodzieży (potrzeba
życia, rozwoju, radości, wolności, przyszłość itd. ), proponowana stopniowo
i realistycznie jako „życie łaską”, przyjaźń z Chrystusem i realizacja swoich
prawdziwych marzeń: „Być świętym to dla nas być zawsze radosnym”
(św. Dominik Savio).
3 Projekt integralnego rozwoju
podstawą ewangelizacji
i wychowania
3 1 ELEMENTY EWANGELIZACJI
Ewangelizacja to konkretny, wyraźny i jednoznaczny sposób głoszenia
Pana Jezusa. Siłą Ducha Świętego głosimy Jego przesłanie, propozycję życia
i będące dziełem Boga zbawienie każdego człowieka. Kościół przekonuje
każdego wierzącego do podjęcia trudu ewangelizacji, by dać wszystkim
ludziom możliwość poznania bogactwa, głębi i organiczności tego przesłania.
Dlatego ewangelizacja, w najszerszym tego słowa znaczeniu, to:
57

6.8 Page 58

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
„W każdym razie «ewangelizować» znaczy
nie tylko wykładać pewną doktrynę, ale
głosić Pana Jezusa słowami i czynami, a
więc stać się narzędziem Jego obecności
i działania w świecie”
(NOTA DOKTRYNALNA NA TEMAT WYBRANYCH ASPEKTÓW
EWANGELIZACJI)
◗ zaangażowanie w krzewienie
Królestwa i jego wartości wśród
wszystkich ludzi i działanie na
rzecz ludzi dla sprawiedliwości
społecznej w dziedzinie praw
człowieka, przemianie niespra-
wiedliwych struktur społecz-
nych, sprawiedliwości społecz-
nej, walki z ubóstwem i struktu-
rami, które są jego przyczyną;
◗ stopniowe przybliżanie narodów
do ewangelicznych ideałów i wartości poprzez sprzeciw wobec
przemocy i wojen, szacunek dla każdego człowieka, pragnienie
wolności, sprawiedliwości i braterstwa, przezwyciężenie wszel-
kich form rasizmu i nacjonalizmu, głoszenie godności i warto-
ści kobiet;
◗ praca na współczesnych areopagach i miejscach cierpienia ludz-
kiego: wśród i na rzecz wysiedlonych, uchodźców, migrantów,
młodych pokoleń, społeczeństw rynków wschodzących, mniej-
szości, obszarach defaworyzacji, nędzy i ucisku, katastrof, kobiet
i dzieci, ochrony stworzenia, stosunków międzynarodowych
i w obszarze środków społecznego przekazu.
W procesie ewangelizacji należy uwzględnić wiele aspektów: obecnoś,
świadectwo, głoszenie Ewangelii (wprost), wezwanie do osobistego
nawrócenia, budowanie Kościoła, katechezę ale też inkulturację, dialog
międzyreligijny, wychowanie, uprzywilejowanie ubogich, przemianę
społeczeństwa. Złożony charakter ewangelizacji został dobrze ukazany w
Evangelii Nuntiandi (poz. 17); wielokrotnie mowa o nim także w Redemptoris
Missio (poz. 41-60):
„Jak już powiedzieliśmy, ewangelizacja jest procesem
wielowarstwowym, złożonym z różnych elementów, jaki-
mi są: odnowa ludzkości, dawanie świadectwa, otwar-
te przepowiadanie, przylgnięcie duchowe, wejście we
wspólnotę, przyjęcie znaków, dzieła apostolskie. Może się
wydawać, że te elementy nie zgadzają się ze sobą, a nawet
że się wykluczają. Ale w rzeczy samej uzupełniają się one
i wzajemnie doskonalą” (EVANGELII NUNTIANDI POZ. 24)
58

6.9 Page 59

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
Szeroka wizja ewangelizacji stoi u podstaw najważniejszego zadania
posłannictwa salezjańskiego, czyli integralnego rozwoju jednostki,
uwzględniającego różne potrzeby wynikające z konkretnych sytuacji
(por. Konst. 31). Ewangelizacja to posługa inspirowana miłością Jezusa
i pod znakiem Jego Królestwa. Ewangelizacja w rozumieniu salezjańskim
troszczy się przede wszystkim o integralność, następnie rozwój
osoby we wszystkich jej aspektach. Głosimy Ewangelię w świecie
w obszarze wychowania, które nadaje jej charakterystycznych rysów.
To podejście antropologiczne pozwala nam stopniowo lepiej zrozumieć,
w jaki sposób obszary działania salezjańskiego wychowawcy są
opatrznościowo naznaczone integralnym humanizmem i jego wymiarem
transcendentnym.
3 2 WYCHOWANIE A EWANGELIZACJA
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe proponuje każdemu młodemu
człowiekowi budowanie osobowości przede wszystkim w odniesieniu
do Chrystusa. Odniesienie to jest coraz bardziej wyraźnie i stopniowo
przyswajane. Ma pomóc młodzieży spojrzeć na świat i jego historię oczami
Chrystusa, osądzać życie przez pryzmat Chrystusa, dokonywać wyborów
i kochać jak Chrystus, mieć nadzieję, którą Głosił oraz żyć w komunii
z Ojcem i Duchem Świętym (por. KG23 poz. 112-115). Autentyczne
i faktyczne nawrócenie na misyjność wymaga od Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego odkrycia głębokiego, nieodzownego
związku wychowania i ewangelizacji.
A Antropologia chrześcijańska a wychowanie
Punktem wyjścia jest dla nas wychowanie, co nie oznacza antropologicz-
nego ukierunkowania ewangelizacji czy jej „sekularyzacji”, ani oddalania
się od horyzontów i fundamentów teologicznych. Wychowanie należy
rozważać w historii zbawienia. Posoborowa refleksja teologiczna zapro-
ponowała wychowanie oparte na wierze, na przykład w prymacie Kró-
lestwa Bożego i jego roli wychowawczej, czy uznając sytuacje ludzkiego
życia za miejsca teologiczne, zachęcając do ich odczytywania przez pry-
zmat wiary.
59

6.10 Page 60

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Centralne miejsce osoby w antropologii chrześcijańskiej ma swoje
implikacje dla wychowania, które, w szerokim tego słowa znaczeniu,
zaczyna obejmować rozwój osoby i system działań, które pomagają jej
nabierać świadomości własnej tożsamości, otworzyć się na dobro, które
nosi w sobie dzięki Stwórcy, poczucie sensu i tajemnicę. Wychowanie
jest sprawą każdego człowieka, nie tylko chrześcijan. Coraz większe
znaczenie ma postrzeganie wychowania jako części duszpasterstwa,
co potwierdza jego centralne miejsce wśród posług świadczonych
ludziom.
Wychowanie wyzwala cały potencjał młodego człowieka: od zdolności
intelektualnych, przez emocjonalne, po wolną wolę. Salezjanie, troszcząc
się o młodzież w ramach propozycji wychowawczo-duszpasterskiej,
towarzyszą jej, kierują nią i kształtują motywację do życia, a dzięki niej,
cały jego rozwój. Niezbędnym początkiem tego procesu jest spotkanie
z młodzieżą w danym czasie i miejscu, uważnie słuchając jej potrzeb
i aspiracji, by dostrzec i właściwie docenić potencjał rozwoju tkwiący
w każdym młodym człowieku.
Z tego punktu widzenia wychowanie nie jest jednym z wielu wyrazów
miłosierdzia czy obszarów posłannictwa, tylko jedynym możliwym
wyborem. Podstawą wychowania będącego częścią duszpasterstwa
jest otworzenie się na historię życia każdego młodego człowieka
i dostrzeżenie, że Bóg chce do niego dotrzeć za naszym pośrednictwem.
Z tego wynika konieczność świadczenia posługi kulturowej
i wychowawczej. Struktury i instytucje służą wychowaniu, w którego
centrum stawiamy młodzież, do której jesteśmy posłani, dbając jej
o harmonijny rozwój, w odpowiedzi na konkretne potrzeby (por.
Konst. 26). Wychowanie w wierze jest bardzo ważne, ponieważ
ma za zadanie inicjować, wspierać i pośredniczyć w procesie
zbawienia.
Nie każdy model wychowawczy proponuje wychowanie
przez ewangelizację. Salezjanie wybierają przede wszystkim
wychowanie zakorzenione w Ewangelii, czyli przywracanie
życia w obfitości każdemu, w perspektywie ogólnej
humanizacji. Nasza praktyka wychowawcza nie jest
bezrefleksyjna i bezkrytyczna; jesteśmy otwarci, nie
upieramy się przy strategiach, treściach i metodach. Jej

7 Pages 61-70

▲back to top

7.1 Page 61

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
rezultaty są nieprzewidywalne,
ponieważ związane z tajemnicą
wolności człowieka i działania
Boga w życiu każdej osoby,
„Charyzmat [Salezjanów] pozwala
wspólnoty i instytucji.
wnosić, poprzez wychowanie, szczególny
wkład w dzieło ewangelizacji młodzieży.
Wychowanie do dojrzałości oso-
Bez wychowania bowiem nie ma
bowej i chrześcijańskiej nawiązu-
trwałej i głębokiej ewangelizacji, nie
je bezpośrednio do perspektywy
ma rozwoju i dojrzewania, nie zmienia
pedagogicznej. Pomaga propono-
się mentalność ani kultura. W ludziach
wać Ewangelię z wychowawczym i
młodych jest głębokie pragnienie
pedagogicznym realizmem.
pełnego życia, prawdziwej miłości,
konstruktywnej wolności; często jednak,
B Zakorzenieni w Ewangelii
niestety, zawodzi się ich oczekiwania i
pozostają one niespełnione. Koniecznie
zatem trzeba pomagać młodym w
Intencjonalność „działania wy-
uświadamianiu sobie bogactwa — ich
chowawczego” nie jest tożsama
dynamizmu i pozytywnego pragnienia;
z „działaniem ewangelizacyjnym”.
trzeba ich włączać w projekty, w których
Każde ma swój cel, metody i tre-
uzewnętrznia się bogactwo ludzkie i
ści. Trzeba potrafić je od różnić,
ewangeliczne; trzeba ich zachęcać, by
by spójnie i umiejętnie połączyć je
czynnie włączali się w życie społeczeństwa
w praktyce. Fundamentem wy-
poprzez pracę, współdziałanie i troskę o
chowania i ewangelizacji jest nie-
wspólne dobro”
podzielność osoby ludzkiej; uzu-
pełniają się wzajemnie w trosce
o młodzież, by „tworzyć” no-
(LIST JEGO ŚWIĘTOBLIWOŚCI BENEDYKTA XVI DO KS.
PASCUALA CHÁVEZA VILLANUEVA Z OKAZJI XXVI KAPITUŁY
GENERALNEJ SALEZJANÓW)
wego człowieka. Ze swej natury
współpracują ze sobą dla w pełni
spójnego, integralnego rozwoju młodego człowieka. Duszpasterstwo
jest częścią rzeczywistości ludzkiej i Bożej.
Dialog ewangelizacji i wychowania
Ewangelizacja musi mierzyć się z ludźmi, do których jest skierowana:
obejmuje i odnawia życie codzienne młodzieży, ich rzeczywistość,
potrzebę sensu i spełnienia. Uwalniając cały wychowawczy potencjał
przesłania Chrystusa, wskazuje młodym drogę do dojrzałości ludzkiej;
ukazuje, proponuje i rozbudza wolność. Wychowanie prowadzi człowieka
do pełni życia, dlatego jest fundamentalne w kształtowaniu osoby ludzkiej.
61

7.2 Page 62

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Obejmuje każdego, kto troszczy się o dobro człowieka. Właśnie dlatego
przesłanie chrześcijaństwa można interpretować w kluczu wychowania:
jest ono częścią projektu sprzyjającego prawdziwemu i integralnemu
rozwojowi. Ewangelizacja wychowuje, gdy głosi Ewangelię Jezusa
Chrystusa, jako warunek jego szczerego przyjęcia.
Wyrazem troski wychowawczej jest proponowanie Ewangelii
w sposób egzystencjalnie znaczący, to znaczy celowy i adekwatny do
problemów życia młodych i ogólnie poszukiwania sensu. Ponieważ
wychowanie jest procesem i wezwaniem do ciągłego dostosowywania
się do rozwoju człowieka i kultury, trzeba wyraźnie pokazywać, że
jest stopniową drogą rozwoju oraz zapewnić pomoc w jej planowaniu.
Potrzeba też konstruktywnej krytyki metod ewangelizacji, które
mogą być naiwne lub abstrakcyjne, a w planowaniu duszpasterskim
rozbudzanie świadomości wychowawczej, by nigdy nie zapominać, że
wartości ludzkie, mimo naznaczenia grzechem, są zasadniczo dobre.
Duszpasterstwo odpowiada na doświadczenie młodzieży. Rozpoznanie
fundamentalnych pytań, skrywanych w sercu młodego człowieka,
pozwala wierze i przesłaniu Ewangelii podejmować z nim owocny
dialog.
Fundamentalne znaczenie Ewangelii
Drugim fundamentem jest Ewangelia, wyznaczająca kierunki i źródło in-
spiracji: żadne inne przesłanie nie stanowi bardziej dogłębnej inter-
pretacji życia. Ewangelizacja potrafi budzić serca. Jest zawsze pierwsza.
Inteligentnie świadczona i ukierunkowana posługa wychowawcza, której
celem jest integralny rozwój młodego człowieka, nie boi się nieustannie
zastanawiać nad znaczeniem i powodami ewangelizacji.
Wychowanie jest zakorzenione w działalności Jezusa. Wzoruje się
na jego przykładzie i przedłuża w czasie jego misję. Znajduje swój pełny
sens i przyczynę wyższą w przesłaniu Chrystusa, a w Ewangelii pomoc
w procesie kształtowania dojrzałej wolności i odpowiedzialności. Ewan-
gelia jest przewodnikiem w poszukiwaniu tożsamości i sensu; ukazuje jak
kształtować świadomość; jest najdoskonalszym modelem autentycznej
miłości; ukazuje bardziej wyraźny i wymagający większego zaangażowania
wymiar społeczny osoby. Na niej opieramy kryteria osądu; nią kierujemy
się podejmując najważniejsze życiowe wybory; jest wyznacznikiem etyki
w życiu prywatnym i publicznym; reguluje stosunki międzyludzkie
62

7.3 Page 63

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
i wskazuje cel działania i życia ludzkiego. Godność człowieka osiąga naj-
wyższy stopień w relacji z wiarą. W spotkaniu z Dobrą Nowiną osoba ludz-
ka staje się najdoskonalszym „obrazem Boga”, odsłaniającym transcen-
dentny cel życia, rzucając nowe światło na wszelkie prawa.
Na tym polega integralny charakter naszej propozycji: wychowanie
od początku inspirowane Ewangelią; ewangelizacja dostosowana
do etapu rozwoju młodzieży. Ostatecznym celem wychowania
jest umożliwienie każdemu doświadczenia osobistego spotkania z
Bogiem, dzięki właściwemu określeniu celów procesu wychowania,
otwierającego na Boga i kształtowanie życia na wzór Chrystusa, człowieka
doskonałego. Dopiero z tej perspektywy można znaleźć odpowiedź na
pytanie metodologiczne, jak i kiedy głosić Ewangelię oraz jak połączyć
w konkretnym środowisku duszpasterskim i programach wychowawczych
wszystkie wymiary SPWD.
C Dobra Nowina w różnych kulturach i tradycjach religijnych
Salezjański Program Wychowawczo-Duszpasterski okazał się
bardzo aktualny w różnych kontekstach. Sprawdził się także
w niektórych środowiskach o odmiennych tradycjach religijnych,
w kontekście wielokulturowym i środowiskach zsekularyzowanych.
Jednak współcześnie, w społeczeństwach skrajnie pluralistycznych
pod względem kulturowym i religijnym, chrześcijańskie odniesienia
Systemu Prewencyjnego nie zawsze mogą być wyrażane wprost. Należy
je interpretować i adaptować, podkreślając ich integralny humanizm,
który leży u podstaw każdego wychowania, otwarty na wymiar etyczny
i religijny, przywiązujący właściwą wagę do znajomości oraz poszanowa-
nia kultur i wartości duchowych różnych cywilizacji.
Dziś wymaga się od nas dobrej znajomości Systemu Prewencyjnego
i posługiwania się nim w różnych kontekstach, dostosowując do
współczesnej wrażliwości społecznej. Odpowiedzią na pilne wyzwania
jest integralne wychowanie, które obejmuje całego i każdego człowieka.
Wolność religijna sprzyja odwołaniu do ludzkich zdolności
i umiejętności tworzenia podwalin integralnego rozwoju, obejmujące-
go całościowo osobę ludzką we wszystkich jej wymiarach (por. Caritas
in Veritate poz. 11).
63

7.4 Page 64

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Zachęcamy, by w dziełach salezjańskich, ze swej natury misyjnych,
były obecne różne religie i wyznania, co sprzyja dialogowi z innymi
tradycjami duchowymi i religijnymi. Nie chodzi o rezygnowanie z własnej
tożsamości czy misyjności. Oczywiście należy wystrzegać się wszelkich
form fundamentalizmu. Pluralizm religijny stwarza okazję do lepszego
zrozumienia tożsamości chrześcijańskiej. Co więcej świadomość własnej
tożsamości stanowi niezbędny warunek każdego poważnego dialogu. Należy
unikać zarówno perspektyw czysto zsekularyzowanych, jak i zamknięcia
na inne religie. Każda z tych postaw uniemożliwia dawanie autentycznego
świadectwa wiary w życiu obywatelskim i politycznym.
4 Wybór obszaru apostolatu
41
PRZEDE WSZYSTKIM MŁODZIEŻ,
ZWŁASZCZA NAJUBOŻSZA
A Zawsze i mocno kochać najuboższych
Ks. Bosko poświęcił się przede wszystkim młodzieży. Podjął
świadomą decyzję otoczenia opieką chłopców narażonych na
różne niebezpieczeństwa. Ten wybór zdecydował o charakterze
ewangelizacji, której celem jest integralna wolność młodego
człowieka. Uprzywilejowanie „młodzieży, zwłaszcza najuboższej” – jak
mówił ks. Bosko – charakteryzuje także naszą pracę (Konst. 6, 26-29, 41;
RO 1, 3, 11, 14, 15, 25, 26; KG20 poz. 45-57).
Ks. Bosko wybrał ewangeliczne ubóstwo Syna Bożego wśród ubogich
(także materialne), by dotrzeć do żyjących najdalej od Kościoła. Przemie-
nił ulice, place, miejsca pracy, boiska i łąki w miejsca spotkania i pierwszej
ewangelizacji. Gromadził wokół siebie młodzież bez wyjątku i uprze-
64

7.5 Page 65

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
dzeń, dostrzegając i doceniając
to, co nosiła w sercu (marzenia,
problemy, wyzwania). Towarzy-
szył jej, dostosowując swój krok
„Przerażeniem napawał mnie widok
do jej rytmu. Każde spotkanie
tak wielu chłopców w wieku od
z młodym człowiekiem było
dwunastu do osiemnastu lat, zdrowych,
dla niego okazją do rozmo-
silnych i inteligentnych, skazanych
wy i ewentualnego spotkania
na bezczynność, nękanych przez wszy
z wiarą, jako źródłem życia w peł-
i pluskwy, pozbawionych chleba i
ni. Najubożsi potrzebowali ak-
dobrego słowa”
ceptacji, poważnego traktowania
swoich aspiracji; chcieli czuć, że
(WSPOMNIENIA ORATORIUM, DRUGA DEKADA, 1835-1845,
POZ. 11)
ich najgłębsze pragnienia mogą
się ziścić. Ks. Bosko stawał się
ich towarzyszem: nikogo nie wyręczał, nie narzucał się, nie miał uprze-
dzeń, autentycznie wierzył. Prawdziwie kroczył obok nich, wspierając
i motywując.
Ich destrukcyjnemu i prowadzącemu do zezwierzęcenia ubóstwu,
przeciwstawił wyzwalające ubóstwo Syna Bożego. Bez reszty zatroskany
o dusze, był gotów zapłacić za nie najwyższą cenę, wyrzekając się
wszystkiego innego (Da mihi animas cetera tolle). zrezygnował z siebie
i własnych wygód, żeby całkowicie poświęcić się chłopcom i być
blisko nich: ubogi wśród ubogich. Dlatego opracował program
adekwatnie do sytuacji młodzieży, zwłaszcza najbardziej narażonej na
niebezpieczeństwa, by pomóc jej dostrzec bogactwo życia i jego wartości,
ucząc życia godnego i pogłębiać w młodzieży świadomość przeznaczenia
do wieczności (por. Konst. 26).
Ks. Bosko, pod natchnieniem Ducha Świętego, był bardzo świadomy
powołania otrzymanego od Boga i wyjątkowej misji na rzecz ubogiej
młodzieży. Bez niej byłby zupełnie innym człowiekiem: „Dla was studiuję, dla
was pracuję, dla was żyję i za was jestem gotów także oddać życie” (Konst.
14). Znaki od Boga, naturalne predyspozycje, przezorne rady, osobiste
rozeznanie, opatrznościowy splot okoliczności przekonały go, że Bóg,
ubogacając go szczególnymi darami, wymagał całkowitego poświęcenia
dla młodzieży:
„Przyrzekłem Bogu, że nawet ostatnie moje tchnienie
będzie dla moich ubogich chłopców” (KONST. 1)
65

7.6 Page 66

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Obecnie, gdy stoimy przed pilnym wyzwaniem Nowej Ewangelizacji,
potrzeba tego samego ducha misyjnego, charakterystycznego dla
duszpasterstwa ks. Bosko, który skieruje nasze kroki do miejsc, w których
nikt jeszcze nie troszczy się potrzeby i pragnienia młodzieży.
B Ubóstwo zagrożeniem dla wychowania
Tak zarysowany obszar działania każe patrzeć na rzeczywistość
i interpretować ją z punktu
widzenia młodzieży. Dlatego
dostrzegamy zarówno czyn-
niki sprzyjające wychowaniu
i ewangelizacji, jak ich poten-
„W sposób bardzo szczególny pragniemy
cjalne zagrożenia, pozytywne
poświęcić uwagę młodzieży, ponieważ ona
aspekty, nowe wartości i kolejne
jest istotną częścią teraźniejszej ludzkości
szanse. Każda forma ubóstwa
i Kościoła, jest również ich przyszłością.
hamuje lub niszczy zasoby wy-
[…] Chcemy wspierać młodych ludzi w
chowawcze człowieka i zagraża
ich poszukiwaniach i zachęcamy nasze
rozwojowi młodych ludzi jako
wspólnoty, by bez zastrzeżeń otwierały się
dzieci Bożych. Każdy młody
na słuchanie, dialog i śmiałe propozycje
człowiek nosi w sobie znaki Bo-
odnośnie do trudnej sytuacji młodzieży.
żej miłości, czyli pragnienie życia,
Aby dobrze wykorzystać, a nie stłumić,
inteligencję i serce. Wierzący po-
siłę ich entuzjazmu. I aby wspierać ich w
winni dostrzegać wszelkie, nowe
słusznej walce z frazesami i interesownymi
i dawne, sytuacje ubóstwa, pro-
spekulacjami światowych potęg, które
ponując nowe formy solidarności
mają interes w tym, by zmarnować
i współpracy w celu ich naprawy.
ich energię i wykorzystać ich zapał
dla własnej korzyści, pozbawiając ich
Wychowanie i ewangelizacja
wszelkiej wdzięcznej pamięci o przeszłości
w tych środowiskach oznacza
i wszelkiego poważnego projektu na
aktywizację, przywracanie gło-
przyszłość. Świat młodzieży jest dla nowej
su, pomoc w odnalezieniu siebie,
ewangelizacji polem wymagającym trudu,
cierpliwie towarzyszenie na dro-
ale także szczególnie obiecującym […].
dze odzyskiwania wartości i za-
Trzeba uznać aktywną rolę ludzi młodych
ufania. To podstawowy wybór,
w dziele ewangelizacji, zwłaszcza w
określający istotę duchowości
ramach ich świata”
salezjańskiej, która wierzy zbaw-
(ORĘDZIE SYNODU BISKUPÓW DO LUDU BOŻEGO POZ. 9)
czą siłę miłości duszpasterskiej,
i dąży z determinacją, do „zba-
66

7.7 Page 67

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
wienia” wykluczonych. Miłość
duszpasterska wyraża się w sku-
tecznych i natychmiastowych
odpowiedziach na problemy
młodzieży; daje życie i nadzieję.
Owo pierwotne zadanie Kościo-
ła i Zgromadzenia stanowi sedno
przesłania Chrystusa (Evangelii
nuntiandi poz. 32) .
„Potrzebna jest dziś nowa wyobraźnia
miłosierdzia”
(NOVO MILLENNIO INEUNTE POZ. 50)
Głoszenie zbawienia ubogim, najwyższy znak Królestwa Chrystusowego,
stanowi najgłębszy fundament naszej misji wychowawczo-duszpasterskiej.
Relacja z Jezusem Chrystusem i Jego Ewangelią jest darem, który
należy proponować każdemu; źródłem, które gasi pragnienie i zaspakaja
poszukiwanie sensu, ponieważ – skoro sam Chrystus ofiarował się
ubogim i potrzebującym – nie możemy pozwolić, by czekali na dar
spotkania z nim.
Uprzywilejowanie młodzieży, zwłaszcza najuboższej, prowadzi nas do
środowisk ludowych, w których żyje (por. Konst. 29). Z powołania wnosimy
do nich ducha rodzinnego i zrozumienie w codziennym kontakcie, podczas
pełnienia posługi apostolskiej.
4 2 HUMANIZACJA I EWANGELIZACJA KULTURY
A Wierność Ewangelii a wierność kulturze
Fundamentalnym celem wychowania i prawdziwej działalności
kulturowej jest wyzwolenie młodego człowieka oraz uświadomienie
mu jego praw i obowiązków, by świadomie uczestniczył w historii,
był zdolny do samostanowienia o sobie i współpracy na rzecz bardziej
ludzkiego społeczeństwa. Tym sposobem wychowanie tworzy kulturę,
otwiera ją i wzbogaca. Staje się to dzięki wnoszeniu do społeczeństwa
określonych wartości, bodźców i życia, a przede wszystkim wychowując
ludzi odważnych, zdolnych do krytycznego myślenia, prowadzących
właściwy i zdrowy styl życia.
67

7.8 Page 68

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Ewangelizacja to posłuszeństwo
wartościom Ewangelii, prze-
kazanym przez Założyciela ale
i spotkanie z kulturą. Zaangażo-
„Otóż Kościół nie tylko ma głosić
wanie w kulturę jest nieodzow-
Ewangelię w coraz odleglejszych
ne. Oznacza spotkanie z nowymi
zakątkach ziemi i coraz większym rzeszom
potrzebami życia, które generuje
ludzi, ale także mocą Ewangelii ma
kultura, pytaniami, które poddają
dosięgnąć i jakby przewracać kryteria
próbie realność naszej chrześci-
oceny, hierarchię dóbr, postawy i nawyki
jańskiej propozycji i potwierdzają
myślowe, bodźce postępowania i modele
umiejętność prowadzenia dialo-
życiowe rodzaju ludzkiego, które stoją w
gu. Z tego wynika konieczność
sprzeczności ze słowem Bożym i planem
adekwatnego poznania złożo-
zbawczym”
nej rzeczywistości kulturowej
(EVANGELII NUNTIANDI POZ. 19)
i społeczno-politycznej. Trzeba
ćwiczyć się w „rozeznawaniu”,
nowo formułując doświadczenie
„Mianem kultury w sensie ogólnym
chrześcijańskie w odniesieniu do
oznacza się wszystko, czym człowiek
momentu historii. Ewangelizacja
doskonali i rozwija wielorakie uzdolnienia
kultury stanowi de facto najgłęb-
swego ducha i ciała; stara się drogą
szą i najbardziej globalną formę
poznania i pracy poddać sam świat pod
ewangelizacji społeczeństwa.
swoją władzę; czyni bardziej ludzkim
życie społeczne tak w rodzinie, jak i w
Świat młodzieży jest uprzy-
całej społeczności państwowej przez
wilejowanym „miejscem” bez-
postęp obyczajów i instytucji; wreszcie
pośredniego ujawniania się
w dziełach swoich w ciągu wieków
charakterystycznych cech kul-
wyraża, przekazuje i zachowuje wielkie
tury naszego społeczeństwa,
doświadczenia duchowe i dążenia na to,
dlatego potrzeba uważnego
aby służyły one postępowi wielu, a nawet
rozeznania i dogłębnego po-
całej ludzkości”
znania problemów związanych
(GAUDIUM ET SPES POZ. 53)
z zachodzącymi zmianami. Trze-
ba niezwłocznie zrozumieć rze-
czywistość kulturową młodzieży,
system wartości, doświadczenia,
języki i symbole, które składają się na ich mentalność i wrażliwość.
Wyzwania nie powinny być przeszkodą, tylko zachętą do odważnego
działania. Posługa Zgromadzenia w kulturze, która – jak już wspo-
mniano – jest złożona i różnorodna – muszą być dostosowane do sy-
tuacji. Coraz większa fragmentaryczność, nieustanne i szybkie zmiany
68

7.9 Page 69

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
zachodzące w kulturze wynikają z różnych czynników. Mogą to być na
przykład:
◗ różne sytuacje ubóstwa i wykluczenia społecznego, które coraz
częściej prowadzą do uzależnienia od narkotyków, dewiacji
i przemocy;
◗ sytuacja rodzinna i zrozumienie okazywane przez rodzinę oraz
wynikające z tej sytuacji problemy ludzkie i etyczne;
◗ kwestie związane z życiem i jego umiejętnością przekazywania
wartości;
◗ sfera afektywna, życie emocjonalne obejmujące także cielesność
to obszar silnego wpływu tendencji kulturowych;
◗ systemy edukacji, jakość i integralność proponowanego
kształcenia;
◗ kultura cyfrowa sprzyjająca, a czasami sama będąca przyczyną
szybkich zmian mentalności, obyczajów i zachowań;
◗ wielokulturowa i wieloreligijna tożsamość narodów, jeden
z najbardziej złożonych i fascynujących aspektów współczesnych
społeczeństw;
◗ założenia antropologiczne, leżące u podstaw teorii socjologicz-
nych i wychowania;
◗ kierunki myślenia, które niezmiennie zaprzeczają trans-
cendencji, podważają relacyjną naturę człowieka
i relacje opartą na Bogu.
B W każdej propozycji duszpasterskiej mierzymy się
z wyzwaniami kulturowymi
We wszystkich propozycjach duszpasterskich trzeba uwzględniać czynnik kul-
turowy. Niezależnie od kontekstu i odbiorców (wierzących, niewierzących,
należących i nienależących do Kościoła, młodzież i dorośli), mamy do czy-
69

7.10 Page 70

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
nienia ze wspólnymi wyzwaniami, które są częścią samego życia – jego
ubóstwa i bogactwa, godności, darów i wyzwań.
Wychowawca salezjański poważnie podejmuje wyzwanie kultury; do-
strzega w niej znaki Bożej obecności i wezwania do odnowienia duszpa-
sterstwa, środków przekazu i postaw. Właśnie dlatego ewangelizacja
jest otwarta na dialog. Należy przede wszystkim promować wartości
i instytucje kultury oraz nauki antropologiczne, które wnoszą szczegól-
ny wkład w wychowanie. Dialog wzbogaca, ponieważ ze swej natury
może prowadzić do wypracowania
wspólnego stanowiska, za punkt
wyjścia przyjmując cenny wkład
różnych dyscyplin. Kultura roz-
tacza szerokie możliwości, niesie
„Otrzymaliśmy znak, że na progu nowego
wartości i ich zaprzeczenia, dlate-
tysiąclecia – w te nowe czasy i nowe
go należy ją poznawać. Ma duży
warunki wchodzi na nowo Ewangelia.
wpływ na sposób myślenia, dzia-
Że rozpoczęła się nowa ewangelizacja,
łania i styl życia ludzi, rodzin oraz
jak gdyby druga, a przecież ta sama co
kształt i pracę instytucji społecz-
pierwsza”
nych.
(HOMILIA JANA PAWŁA II WYGŁOSZONA PODCZAS MSZY
ŚW. W OGRODZIE KLASZTORNYM W SANKTUARIUM KRZYŻA
ŚWIĘTEGO W KRAKOWIE-MOGILE, 9 CZERWCA 1979 R. )
Podobnie jak ks. Bosko przy-
wiązujemy wiele wagi do śro-
dowisk pracy (por. Konst. 27).
„Pan Jezus wzywa nas za pośrednictwem
Nasz Założyciel potrafił być da-
Kościoła do nowej ewangelizacji-nowej
lekowzroczny, dlatego zadbał
gorliwości. Nowych metod i form”
o właściwe kompetencje zawodo-
(JAN PAWEŁ II, PRZEMÓWIENIE DO ZGROMADZENIA XIX
CELAM, 9 MARCA 1983 R. )
we i umiejętności młodzieży. Bar-
dzo troszczył się o coraz lepsze
wychowanie do odpowiedzialno-
ści społecznej, oparte na większej
godności osobistej. Było to wycho-
wanie społeczne oparte na wierze chrześcijańskiej i z niej czerpiące niesły-
chaną siłę. Praca i właściwe wykorzystanie środków kształtuje uczciwych
obywateli, o których mówił ks. Bosko, i służy dobru społecznemu. Korze-
nie tego projektu sięgają ewangelicznej wizji człowieka pracującego do
dobra wspólnego.
Nasze środowiska wychowawcze powinny stawać się ośrodkami
propagowania kultury życia wśród rodzin, grup i wspólnot, lokalnie
70

8 Pages 71-80

▲back to top

8.1 Page 71

▲back to top
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO: EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
i w społeczeństwie. Wyrazem no-
wej ewangelizacji jest odnowiona
gorliwoś.
w dawaniu świadectwa miłości,
proponowanie nowych metod
radosnego głoszenia Chrystusa
i przekonywujący, inteligentny
dialog z kulturą, nawiązywany
z młodzieżą i każdym, kto czeka
na euanghèlion – Dobrą Nowinę
(por. Konst. 30).
„Wezwanie do nowej ewangelizacji jest
de facto i przede wszystkim wezwaniem
do nawrócenia, ponieważ za sprawą
świadectwa Kościoła, coraz wierniejszego
swojej tożsamości i coraz bardziej żywego
we wszystkich swoich przejawach, ludzie
i narody na całym świecie będą mogli
nadal spotykać Jezusa Chrystusa”
(JAN PAWEŁ II, PRZEMÓWIENIE DO ZGROMADZENIA IV CELAM,
12 PAŹDZIERNIKA 1992 R. )
71

8.2 Page 72

▲back to top
IV V VI

8.3 Page 73

▲back to top
CZĘŚĆ
DRUGA
Na część drugą składają się trzy rozdziały, w których pogłębione
zostają wybory Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego,
czyli właściwy salezjanom sposób ewangelizacji. Źródłem
charyzmatycznym duszpasterstwa jest System Prewencyjny, który
stanowi inspirację dla WWD i proponowanego przez nią SPWD.

8.4 Page 74

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
74

8.5 Page 75

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO
DOŚWIADCZENIE DUCHOWE
I WYCHOWAWCZE
ROZDZIAŁ
IV
„Ja przyszedłem po
to, aby [owce] miały
życie i miały je
w obfitości”
(J 10,10)

8.6 Page 76

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Ksiądz Bosko, wiedziony przez Maryję, która
była mu Mistrzynią, żył w spotkaniach z chłopcami
pierwszego Oratorium doświadczeniem duchowym
i wychowawczym, które nazwał ‘Systemem
prewencyjnym’. Dla niego byt on miłością darmo daną,
czerpaną z miłości samego Boga, który uprzedza każde
stworzenie swoją Opatrznością, towarzyszy mu swoją
obecnością i zbawia, obdarzając życiem. Ksiądz Bosko
przekazuje nam ten System, jako styl życia i pracy w
głoszeniu Ewangelii i zbawianiu młodzieży przy jej
czynnym udziale. Przenika on naszą więź z Bogiem,
nasze kontakty osobowe i życie wspólnotowe poprzez
praktykowanie takiej miłości, która potrafi budzić
wzajemność”
(Konst. 20)
System ten w praktyce opiera się całkowicie na
słowach św. Pawła: Miłość cierpliwa jest, łaskawa
jest… wszystko znosi… we wszystkim pokłada nadzieję,
wszystko przetrzyma”
(System Prewencyjny w Wychowaniu Młodzieży)
76

8.7 Page 77

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
Bóg powierzył ks. Bosko misję zbawienia
młodzieży, zwłaszcza najuboższej. Udział w niej ma wiele
osób, połączonych duchowością oraz wspólnymi celami
wychowawczymi i duszpasterskimi, czyli Systemem
Prewencyjnym. Stanowi on źródło i inspirację dla
konkretnej i oryginalnej formy przeżywania i realizowania
posłannictwa salezjańskiego, którą nazywamy Salezjańskim
Duszpasterstwem Młodzieżowym. W rozdziale czwartym
propozycja wychowawczo-duszpasterska stopniowo nabiera
kształtów. Punktem wyjścia naszych rozważań jest jej
fundament, czyli miłość duszpasterska, która roztacza
przed nami realną perspektywę odnowienia duszpasterstwa
młodzieży i stanowi najważniejsze kryterium programów
duszpasterskich na każdym poziomie. System Prewencyjny
jako wychowawczy projekt integralnego wychowania,
ma zasadniczo dwie funkcje: jest projektem życia
chrześcijańskiego (Duchowość Salezjańska) i praktyczną
metodą pedagogiczną.
77

8.8 Page 78

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 Praktyka ks. Bosko ukazuje
naturę posłannictwa
salezjańskiego
11
DUCH SALEZJAŃSKI WYRASTA Z POSTAWY DOBREGO
PASTERZA
Ks. Bosko był świadomy podstawowego celu swojej misji, czyli ukazywania
ubogiej młodzieży, że jest kochana przez Boga (por. Konst. 2, 14).
Intuicyjnie rozumiał, że najlepiej nadaje się do tego styl duszpasterski
zakorzeniony w postawie Dobrego Pasterza. Na początku pierwszego
rozdziału przypomnieliśmy wymowny obraz Valdocco: wygłodniały
i zagubiony tłum młodzieży i wzruszenie Jezusa.
Duch salezjański, wyrastający z postawy Dobrego Pasterza, charakteryzu-
je naszą duchowość i działania wychowawczo-duszpasterskie. Jego wcie-
leniem był przede wszystkim ks. Bosko. On i posłannictwo, które po nim dzie-
dziczymy, stanowią dla nas historyczny i charyzmatyczny punkt odniesienia.
Ks. Bosko poświęcił całe swoje życie dla młodych ludzi, tworząc dla nich
spójny projekt życia. Jego posługa kapłańska, praca wychowawcza, liczne
kontakty i głębokie życie wewnętrzne służyły młodzieży. Pomagał jej
dojrzewać i przejmować odpowiedzialność za projekt własnego życia:
„Nie uczynił kroku, nie wypowiedział słowa, nie
przyłożył ręki do żadnego dzieła, które by nie miało
na celu […] młodzieży” (KONST. 21)
Bóg nadal budzi liczne powołania do dalszej realizacji posłannictwa ks.
Bosko wśród młodzieży. Stanowiący ich część Salezjanie Księdza Bo-
sko (SDB) zostali przez niego konsekrowani, zebrani i posłani, by być
w Kościele znakami miłości Boga do młodzieży, zwłaszcza najuboższej,
i głosili tę miłość. Realizują to posłannictwo razem z innymi grupami
Rodziny Salezjańskiej. Każda z nich ma określone powołanie i styl ży-
78

8.9 Page 79

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
cia. Wspólnie tworzą szeroki Ruch Salezjański osób i grup, mężczyzn
i kobiet różnych stanów i środowisk. Posłannictwo salezjańskie, któ-
rego stałym kryterium rozeznania jest ks. Bosko i doświadczenie Val-
docco (por. Konst. 40), znacznie się rozrosło, obejmując swoim zasię-
giem wiele osób i grup połączonych jedną duchowością i misją wycho-
wawczo-duszpasterską, której celem jest integralny rozwój młodzieży,
zwłaszcza najuboższej.
12
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO WCIELENIE „DUCHA
SALEZJAŃSKIEGO”
A Aktualność i uaktualnianie propozycji duszpasterskiej,
duchowej i pedagogicznej ks. Bosko
Wyrazem posłannictwa i stylu ży-
cia ks. Bosko jest konkretny styl
życia i działania, czyli duch sale-
zjański. System Prewencyjny sta-
nowi najbardziej charaktery-
styczne i wymowne „wcielenie”
ducha salezjańskiego.
System Prewencyjny jest łączni-
kiem z ewangelicznymi posta-
wami i wyborami ks. Bosko. Wy-
znacznikiem pracy salezjańskiej
i miarą jej autentyczności jest
aktualizacja we własnej posłu-
dze duszpasterskiego, ducho-
wego i pedagogicznego pro-
jektu ks. Bosko. Jej „geniusz”
polega na realizacji Systemu Pre-
wencyjnego, dobrze pomyślanego
modelu i inspiracji wszystkich
zaangażowanych w wychowanie
na różnych kontynentach, w wie-
lokulturowych i wieloreligijnych
środowiskach. Stanowi wzorzec,
„Chciałbym sam wygłosić do wszystkich
kazanie, albo lepiej konferencję na
temat ducha salezjańskiego, który
powinien ożywiać nasze przedsięwzięcia i
kierować nimi. Musimy przyswoić System
Prewencyjny. Pod żadnym pozorem nie
wolno stosować kar, poniżających słów,
surowych napomnień w obecności innych.
W klasach powinno się słyszeć słowa pełne
słodyczy, miłości i cierpliwości. Nigdy
nie powinny padać kąśliwe uwagi; pod
żadnym pozorem nie wolno wymierzać
nikomu policzków, lekkich ani ciężkich.
Korzystajmy z kar w taki sposób, by
przestrzeżeni przed nimi wychowankowie,
czym prędzej stali się naszymi przyjaciółmi,
i nigdy nie odchodzili od nas upokorzeni”
(LIST KS. JANA BOSKO DO KS. GIACCOMA COSTAMAGNEGO,
10. SIERPIEŃ 1885 R.)
79

8.10 Page 80

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
który domaga się nieustannej aktualizacji, by w jego centrum zawsze sta-
wiać młodego człowieka, odbiorcę i podmiot posłannictwa salezjańskiego
(por. ks. Pascual Chávez Villanueva, ACG 407, Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe).
Słowo System przywodzi na myśl kompletne, organiczne doświadczenie,
czyli starannie sformułowaną propozycję o charakterze pedagogicznym.
W Systemie Prewencyjnym możemy wskazać różne, ściśle ze sobą powiązane
elementy, stanowiące fundament, z którego wyrasta zasadnicza postawa
duchowa człowieka, czyli miłość duszpasterska.
◗ siła duszpasterska, inspiracja dla wychowawczego projektu
integralnego rozwoju (zob. rozdział IV, pkt. 2);
◗ duchowość będąca propozycją życia chrześcijańskiego –
Salezjańska Duchowość Młodzieżowa (zob. rozdział IV, pkt. 3);
◗ metodologia pedagogiczno-praktyczna, inspirowana oratorium,
punkt odniesienia wyborów i działań (zob. rozdział V, pkt. 3).
B Miłość duszpasterska fundamentem
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego
Wychowanie oznacza dla ks. Bosko określoną postawę wychowawcy
i całość działań opartych na dobroci, rozumie i wierze. Centralnym
elementem jego wizji jest „miłość duszpasterska”. Należy przede wszystkim
szukać dobra duchowego młodzieży, jej zbawienia i integralnego dobra
(„Da mihi animas”).
Źródłem i sercem Systemu Prewencyjnego jest doświadczenie miłości Boga,
który wyprzedza każde stworzenie swoją Opatrznością, towarzyszy mu
swoją obecnością i zbawia dając życie (por. Konst. 20). Ks. Bosko głęboko
wierzył w dobroć i ojcowskie miłosierdzie Boga. Potwierdza to wybór św.
Franciszka Salezego za przykład dla swoich współpracowników i patrona
Zgromadzenia.
To doświadczenie prowadzi do przyjęcia Boga w młodzieży, ponieważ to w niej
otrzymujemy łaskę spotkania z Bogiem i wezwanie do służenia Mu; uznaje
jej godność, odnawia zaufanie w wewnętrzne pokłady dobra i wychowuje
do pełni życia (por. KG23 poz. 95). W tej dynamice wychowawczej,
troszcząc się o młodzież wychowujemy ją do ewangelizowania.
80

9 Pages 81-90

▲back to top

9.1 Page 81

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
Duszpasterstwo
Projekt wychowawczy
integralnego rozwoju
MIŁOŚĆ
DUSZPASTERSKA
Duchowość
Pedagogia
Propozycja życia
chrześcijańskiego
Praktyczna
metoda
pedagogiczna
Salezjańską Miłość Duszpasterską można najlepiej opisać jako miłość
wychowawczą: zapał wychowawczy, ale i takt, rozsądek, umiar, życzliwość
i szacunek dla młodzieży. Taka postawa wynika z przekonania, że każde
życie, nawet najuboższe, najbardziej skomplikowane i niepewne, zawiera
w sobie, dzięki tajemniczej obecności Ducha, siłę odnowy i ziarno nadziei
(por. KG23 poz. 92).
W syntetycznej formule „prymat miłości wychowawczej” zamyka
się miłość, która potrafi tworzyć relację wychowawczą, która oznacza
dostosowanie przekazu do możliwości ubogiej młodzieży, która
potrzebuje pomocy, by się otworzyć, odkryć bogactwo życia i dojrzewać.
Często brakuje jej odwagi, wychowania i wykształcenia, słów i myśli,
dlatego miłość wychowawcza przekazuje miłość Boga, która dociera do
najmniejszych, najbardziej pokornych, znajdujących się w najtrudniejszej
sytuacji i mających najwięcej problemów. Jest wyrazem ojcowskiej
mądrości, która uczy radzić sobie z życiem.
C System Prewencyjny obejmuje wychowawcę i jego
wspólnotę
Głęboka jedność doświadczenia duchowego i wychowawczego
stanowi punkt odniesienia i tożsamość Rodziny Salezjańskiej w Kościele.
Można ją zdefiniować jako autentyczną duchowoś naszego apostolatu.
81

9.2 Page 82

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Metoda pedagogiczna ks. Bosko i jego duszpasterska dusza są ze sobą
nierozerwalnie połączone.
System Prewencyjny obejmuje wychowawcę i wspólnotę, do której należy
z młodzieżą i dla młodzieży. Kształtuje sposób myślenia, wrażliwość, życie
i działania. Realizacja Systemu Prewencyjnego przebiega jednocześnie
na poziomie pedagogicznym i duchowości. Działania wychowawcze
niezmiennie opierają się na Ewangelii Chrystusa, stanowiącej „kryterium
metodologiczne” posłannictwa salezjańskiego w towarzyszeniu młodzieży
w delikatnym procesie dojrzewania ludzkiego w wierze. Natomiast
duchowość salezjańska wnosi do wychowania oryginalny projekt
życia chrześcijańskiego, oparty na doświadczeniach wiary, wyborze
ewangelicznych wartości i postaw, które składają się na Salezjańską
Duchowość Młodzieżową.
Tożsamość salezjańska rodzi się pomiędzy wiernością dziedzictwu
pedagogicznemu ks. Bosko, czyli Systemowi Prewencyjnemu, a jego
nieustanną aktualizacją. Najważniejszy cel projektu wychowawczego
zawiera się w słowach „wychowywać uczciwych obywateli i dobrych
chrześcijan”. Ks. Bosko uważał, że to dwa, nieodzowne i nierozerwalnie
ze sobą połączone elementy. Kierując się tą zasadą, chciał wychowywać
„budowniczych miast i ludzi wiary”.
2 Duszpasterstwo wyrastające
z Systemu Prewencyjnego
2 1 INTEGRALNY PROJEKT WYCHOWAWCZY
System Prewencyjny jest źródłem projektu integralnego rozwoju
w ramach ewangelizacji, skierowanych do młodzieży w różnych sytuacjach
i środowiskach. W dynamice rozumu, religii i miłości widać bogactwo
humanizmu Systemu Prewencyjnego i jego zakorzenienie w religii. System
82

9.3 Page 83

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
Prewencyjny staje się metodą działania opartą na rozumie, rozsądnych
wymaganiach i zasadach, elastycznych i przekonywujących propozycjach;
religii rozumianej jako rozwijanie poczucia Boga, głęboko zakorzenionego
w każdej osobie ludzkiej, i głoszenie Dobrej Nowiny; wychowawczej
miłości, umożliwiającej rozwój i wzajemność w relacjach.
2 2 PODWÓJNE ZNACZENIE WYCHOWANIA PREWENCYJNEGO
Wszelkie działania prewencyjne powinny uwzględniać dwa nierozerwalne
i nieodłączne elementy. Po pierwsze musi zaspokajać podstawowe potrzeby
młodych ludzi (żywność, odzież, dach nad głową, bezpieczeństwo, praca,
rozwój fizyczny i psychiczny, integracja społeczna, podstawowe wartości).
Po drugie musi być źródłem bardziej organicznego działania wychowawczego,
czyli formacji społecznej, moralnej i religijnej, ponieważ oratorium ks. Bosko
powstało jako placówka opiekuńcza, wychowawcza i edukacyjna.
Pozostaje to nadal aktualne w formie zdecydowanego podkreślania po-
znawczego, afektywnego, etycznego i duchowego wymiaru salezjań-
skiego planu wychowania oraz rozwoju poznawczego, afektywnego,
etycznego i duchowego.
A System Prewencyjny w sytuacji defaworyzacji i resocjalizacji
„Prewencja” w sytuacjach defaworyzacji, patologicznych i resocjalizacji, od
razu przywodzi na myśl wizyty ks. Bosko w więzieniach, szukanie młodzieży
na ulicach i w miejscach pracy. Mimo stworzenia instytucji oratorium, ks.
Bosko pomagał chłopcom uwikłanym w sytuacje patologiczne w domach
i na ulicach Turynu; posyłał misjonarzy salezjańskich do młodzieży
pozbawionej „miejsc” zapewniających prawidłowy rozwój osobowy
i społeczny.
Stoimy dzisiaj w obliczu naglących potrzeb wychowawczych. Propono-
wany przez salezjanów styl prewencyjny może dawać bardzo dobre re-
zultaty. Chrześcijański humanizm wychowawczy – fundament Systemu
Prewencyjnego – stanowi opiekuńczą, socjalną, wychowawczą i duszpa-
sterską odpowiedź na problemy młodzieży. „Wychowawcza miłość” nie
83

9.4 Page 84

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
sprowadza się do „miłości socjal-
nej”. Ewangelizacja zawsze łączy
się ściśle z rozwojem człowieka
„Powinniśmy zatem dążyć w kierunku
i chrześcijańską wolnością. Jedno
wyznaczanym przez uaktualnienie w
jest przykazanie miłości, mimo że
dzisiejszych warunkach wyboru społeczno-
ma dwa punkty odniesienia: Boga
polityczno-wychowawczego ks. Bosko.
i bliźniego.
Oznacza to kształtowanie wrażliwości
społecznej i politycznej, pozwalającej
Głębokie zmiany, które zaszły
poświęcać swoje życie jako misję dla dobra
w wieloaspektowym społeczeń-
wspólnoty społecznej, mając za stały punkt
stwie ukazują bardziej złożoną
odniesienia niezbywalne wartości ludzkie i
fenomenologię „kondycji mło-
chrześcijańskie”
dzieży”, zwłaszcza tej, którą ks.
(KS. PASCUAL CHÁVEZ VILLANUEVA, ACG POZ. 415, KSIĄDZ
BOSKO PEDAGOG)
Bosko nazywał ubogą, osamot-
nioną i zagrożoną, stanowiącej
duże wyzwanie wychowawcze
i resocjalizacyjne. To młodzież
zepchnięta na margines, uboga pod względem ekonomicznym, społecz-
nym, kulturowym, afektywnym, moralnym i duchowym. Na obraz kondy-
cji współczesnej młodzieży składają się różne, nakładające się na siebie
formy ubóstwa (częsta sytuacja w krajach rozwijających się). To wyzwanie
wymaga natychmiastowych interwencji wychowawczych. Należy zapo-
biegać złu wychowaniem.
Wobec poważnych sytuacji niesprawiedliwości i naruszania praw człowieka
w naszych społeczeństwach, charyzmat księdza Bosko i jego system
wychowania nakazują nam osobiste i wspólnotowe zaangażowanie. Dzięki
odnowionej gorliwości prewencja poprzez wychowanie powinna zmieniać
struktury ubóstwa i wykluczenia, zwłaszcza najmłodszych. Proponujemy
prewencję, która propaguje dobro w działaniu wychowawczym,
wzmacniającym integralność podstawowych praw obywatelskich,
kultowych, religijnych, ekonomicznych i gospodarczych, politycznych,
społecznych i socjalnych.
Należy też tworzyć wspólnoty, które będą potrafiły na nowo proponować
podstawowe wartości, których często brakuje być może już na
pierwszych etapach życia. Celem „wyzwalającego wychowania” Systemu
Prewencyjnego jest towarzyszenie młodzieży naznaczonej negatywnym
wpływem środowiska, prowadzącym, do ich społeczno-kulturowego,
ekonomicznego, moralnego, duchowego i religijnego zubożenia (por.
84

9.5 Page 85

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
KG20 poz. 61). Dlatego salezjańska prewencja przybiera formę różnych
interwencji w odpowiedzi na pilne wyzwania danego środowiska. Szeroka
oferta działań skierowanych do najbardziej potrzebującej młodzieży
jest wyrazem bogactwa salezjańskiego wychowania, które umiejętnie
i owocnie łączy sferę afektów z rozumem i religią.
„Prewencyjne doświadczenie” ks. Bosko staje się z czasem „syste-
mem” opieki, wychowania, edukacji i socjalizacji. Wychowywać to
znaczy „zapobiegać” w każdy możliwy sposób. Wyrazem wychowania
jest otwartość, akceptacja, przywrócenie głosu i zrozumienie; wy-
chowywać oznacza pomagać poszczególnej osobie odnaleźć siebie,
cierpliwie towarzyszyć jej w procesie odzyskiwania wartości i zaufa-
nia do siebie; to także pomagać odnaleźć powody do życia, odkrywa-
jąc jego piękno; to także odnowiona umiejętność rozmowy, bogata
oferta inicjatyw i działań oraz stabilne fundamenty; proponowanie
doświadczeń, które pomogą młodzieży dostrzec sens codziennego
wysiłku; dawanie podstawowych umiejętności zawodowych; przygo-
towywanie do radzenia sobie w każdej sytuacji. Wychowanie wymaga
rozpoznania problemów społecznych współczesnej młodzieży (zob.
rozdział I).
B Sztuka konstruktywnego wychowywania
Wyrazem prewencyjności jest konstruktywny program formacji, wychowa-
nia i edukacji.
„Sztuka wychowania pozytywnego, ukazująca
dobro właściwych i angażujących doświadczeń,
urzekających szlachetnością i pięknem (sztuka, te-
atr, muzyka, media); sztuka pomagania młodym
w wewnętrznym dojrzewaniu rozbudzając ich
wewnętrzną wolność i przez przezwyciężanie
zewnętrznych uwarunkowań i formalizmów; sztu-
ka pozyskiwania młodzieńczych serc, by z radością
i zadowoleniem zachęcać ich do dobra, prostując
wypaczenia i przysposabiając serca do przyszłych
zadań poprzez rzetelną pracę nad charakterem” (JU-
VENUM PATRIS POZ. 8)
85

9.6 Page 86

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Esencja systemu ks. Bosko zamknięta została w słowach rozum,
religia i miłość. To one powinny stanowić najważniejszą inspirację
dla obejmującego całą osobę projektu wychowawczego, którego
celem jest udzielenie pełnej odpowiedzi na potrzebę ewangelizacji
świata młodzieży. W metodzie ks. Bosko z wychowawczej miłości
wynikały trzy postawy: miłość-serdeczność, miłość-rozum, miłość-
wiara. System Prewencyjny staje się projektem formacyjnym
i pedagogicznym: spójną całością złożoną z pierwiastków afektywnego,
rozumnego i religijnego:
uwalniająca
moc miłości
wychowawczej
MIŁOŚĆ
ROZUM
różne przejawy
rozsądku w
propozycjach
wychowawczych
źródłem
miłości
wychowawczej
jest wiara
RELIGIA
Uwalniająca moc miłości wychowawczej
Wychowawcza miłość to przede wszystkim prawdziwa ludzka
miłość: metoda ks. Bosko zasadza się na wychowawczej miłości,
sprzyjającej rozwojowi i wzajemności w serdecznej relacji. Niezwykła
intuicja ks. Bosko to właśnie uwalniająca moc wychowawczej miłości.
Młodzież stykająca się z gorliwymi, kochającymi wychowawcami,
czuje się zaproszona do dawania z siebie tego, co najlepsze, i uczy się
internalizować doświadczenie kulturowe i religijne wcześniejszych
pokoleń.
Z miłości duszpasterskiej, centrum ducha salezjańskiego, wynikają
pewne zasadnicze postawy. Przede wszystkim osobiste relacje. Według
ks. Bosko wychowawcza miłość ma jednocześnie naturę afektywną
i duchową. Jej źródłem jest wola, która każe wychowawcy szukać
wyłącznie dobra wychowanka, całkowicie zapominając o sobie. Ona
sama z kolei rodzi działanie i ofiarność wychowawcy. W ten sposób
duchowa natura wychowawczej miłości przejawia się w uprzejmości
86

9.7 Page 87

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
i życzliwości. Życzliwa miłość to przede wszystkim prawdziwe pragnienie
dobra drugiego człowieka jako osoby. Dojrzała miłość to jednocześnie
akt woli i uczucie.
Ks. Bosko pisał o miłości-życzliwości przede wszystkim w Liście
z Rzymu z 1884 roku, nawiązując do kryzysu w instytutach
salezjańskich, podkreślając, jego zdaniem, zasadniczy element
relacji wychowawczej. Odwołując się do własnych doświadczeń,
starał się uświadomić odbiorcom, że miłość wynikająca z woli
i pełne zaangażowanie wychowawców są godne pochwały, jednak nie
przyniosą rezultatów wychowawczych, jeśli młodzi nie czują się kochani,
gdy nie przekazuje im się miłości w formie życzliwości i wspólnoty.
Mimo swojego pełnego zaangażowania, wychowawca, który nie potrafi
sprawić, by młodzież „poczuła”, że naprawdę troszczy się o jej dobro,
nie odniesie sukcesów wychowawczych. W miłości najważniejsze
jest koncentrowanie się na osobie, a nie działanie. Liczy się siła
bezinteresownego spotkania – najważniejsza wartość, stanowiąca
o jakości pozostałych.
Rozsądek w propozycjach salezjańskich
Wychowawcza miłość ks. Bosko to także miłość
rozumna. Ks. Bosko podkreślał, że musi towa-
rzyszyć rozsądek pod różnymi postaciami.
Mogą to być rozsądne wymagania i zasady
zamiast emocjonalnych nacisków; ela-
styczne i racjonalne propozycje; troska
o zrozumienie, dialog, cierpliwość; re-
alizm i duch inicjatywy; naturalność
i spontaniczność; wyczulenie na
to, co faktycznie wykonalne;
odwoływanie się do osobistych
przekonań.
Chodzi o wychowanie, które
z jednej strony zachęca młodych do
rozwijania swoich talentów, aktyw-
ności i przedsiębiorczości w pracy,
z drugiej zaś uczy przyjmować po-
moc, wyzbywać się wygórowanych ambicji
87

9.8 Page 88

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
i pychy intelektualnej. Rozsądek pomaga wychowawcy propono-
wać wartości adekwatnie do sytuacji, wybierając te, które pomo-
gą młodemu człowiekowi prawdziwie budować swoją podmioto-
wość. W szybko zmieniającym się społeczeństwie, wymagającym
umiejętności krytycznego myślenia, otwiera się ogromne pole
do popisu dla wychowania opartego na rozumie, który pomaga
w krytycznej ocenie i odkrywaniu autentycznej wartości świata,
z poszanowaniem autonomii wynikającej z jego doczesności.
Wiara fundamentem wychowawczej miłości
W rozwijaniu wrodzonego poczucia Boga w każdym człowieku
i wysiłkach chrześcijańskiej ewangelizacji wychowawcza miłość
kieruje się wiarą. Miłość serdeczna i rozumna, o której mówił ks.
Bosko, ma głębokie korzenie. Młodzi ludzie są powołani do pełni życia,
wspólnoty z Bogiem i bliźnim. Według ks. Bosko wychowanie pozbawione
tej perspektywy traci siłę i znaczenie. Salezjańska wychowawcza
miłość jest znakiem miłości Boga do młodzieży. Aby zrozumieć ks. Bosko,
fundatora dzieł i Zgromadzenia, „ojca” sierot, dojrzałego wychowawcę,
marzyciela i człowieka odważnego, kierującego się w działaniu
duszpastersko-wychowawczym intuicją, należy zacząć od dwóch,
fundamentalnych elementów jego powołania – wrodzonej życzliwej
postawy wobec młodzieży połączonej z bezwarunkowym ofiarowaniem
siebie Bogu w odpowiedzi na otrzymane posłannictwo.
W Systemie Prewencyjnym religię rozumiemy jako religię Dobrej Nowiny,
Ewangelii, błogosławieństw. Jezus, który uważał swoich uczniów
za przyjaciół, nie za sługi, i wzywał wszystkich do poszukiwania
Królestwa Bożego i jego sprawiedliwości, jest pośród nas i towarzyszy
nam w codziennej posłudze aż do skończenia świata. Religia Systemu
Prewencyjnego jest ludowa, prosta, dotykająca sedna wiary, czyli miłości
Boga i bliźniego. Mówiąc precyzyjniej to religia humanizmu czcicieli
Franciszka Salezego, który od Boga nauczył się życzliwości, dobroci,
cierpliwości i przebaczania, a we wcieleniu Pana uznał, że wszyscy
jesteśmy wezwani w Synu do udziału w świętości, czyli życia według
Ewangelii, bez względu na sytuację życiową, okoliczności i wiek; to
religia przeżywania w Duchu, który pomaga rozeznawać znaki obecności
oraz woli Boga w dziejach i stanowi źródło naszego optymizmu, ponieważ
nie pozwala mam ulegać zwątpieniu i poddawać w przeciwnościach.
W środowiskach zsekularyzowanych, gdzie kultura wydaje się
88

9.9 Page 89

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
niezdolna mówić o Bogu, wychowujemy do pragnienia transcendencji
i podtrzymujemy ważne pytania o sens, stawiane przez życie, śmierć, ból,
miłość, nie zakrywając światła, które daje nam nasza wiara (por. KG23
poz. 76, 77, 83).
W środowiskach wielkich religii monoteistycznych i wierzeń tradycyjnych,
pierwszymi partnerami dialogu wychowawczego są świeccy
z naszego najbliższego otoczenia, by wspólnie uznać łaskę, jaką w nich
otrzymujemy, zachęcić do modlitwy i podkreślać przede wszystkim
fragmenty Ewangelii i mądrości wychowawczej obecne w kulturze, życiu
i doświadczeniu młodzieży (por. KG23 poz. 72-74, 86).
3 System Prewencyjny jako
propozycja duchowości
Rozum, religia i miłość są wyrazem miłości duszpasterskiej i sercem
Systemu Prewencyjnego. Wynika z nich projekt integralnego wychowania –
praktyczna metoda w pracy wychowawców. Ukazują też fundamentalne
cechy duchowości, którą należy odkryć, przeżywać i nieustannie
odnawiać (por. ks. Idzi Viganò, ACG poz. 334, Duchowość salezjańska
w nowej ewangelizacji). Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe
wyrasta zatem z żywej duchowości, z niej czerpie siły i to ona każe mu
szukać Boga, służąc młodzieży.
Duchowość to odczytywanie Ewangelii, prowadzące do wspólnych gestów
i postaw chrześcijańskiego życia. Dlatego podstawą Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego jest duchowość na miarę naszych
czasów, czyli możliwość doświadczania Boga we własnym życiu – droga
świętości, określony projekt życia w Duchu.
Chociaż istnieją różne, uwarunkowane historycznie rodzaje duchowości
chrześcijańskiej (przede wszystkim znaczące charyzmaty osobiste
lub wspólnotowe), z przesłania Ewangelii wyłania się fundamentalna
89

9.10 Page 90

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
duchowość chrześcijańska, którą odkrywamy w doświadczeniu Boga
w Trójcy Świętej. W tradycji Kościoła różni założyciele, wierni Słowu
Bożemu, oświeceni i prowadzeni przez Jego Ducha, podkreślali znaczenie
wybranych wartości ewangelicznych.
Duchowość salezjańska to du-
chowość charyzmatyczna, która
ubogaca cały Kościół określonym
Nasze działania wychowawcze muszą
wzorem chrześcijańskiego życia
“na nowo z przekonaniem zalecać
i konkretną drogą świętości. To
wszystkim dążenie do tej «wysokiej miary»
duchowość apostolska, ponie-
zwyczajnego życia chrześcijańskiego”
waż prowadzeni przez Ducha, je-
(NOVO MILLENNIO INEUNTE POZ. 31)
steśmy zaproszeni do włączenia
się w posłannictwo Ojca, który
zapewnia zbawczą skuteczność
naszego działania wychowaw-
czego i ewangelizacyjnego wśród młodzieży, zapewniając spójność
naszego życia. W duchowości salezjańskiej młodzież ewangelizuje sie-
bie nawzajem. Nie da się jej sprowadzić do zbioru psychologicznych ani
terapeutycznych metod, zapewniających człowiekowi komfort psycho-
fizyczny, utożsamiających życie duchowe z subiektywnym odczuciem
wewnętrznym i doświadczeniem intymnym, łącząc elementy różnych
filozofii i ideologii, które są przedstawione jako alternatywa dla niego,
zaprzeczają objawionym treściom wiary chrześcijańskiej, transcenden-
cji Boga i jego naturze ludzkiej; wykluczają grzech i konieczność łaski
do zbawienia w Chrystusie, utrzymując, że człowiek osiąga spokój du-
cha, komfort i spełnienie własnymi siłami, a Jezus Chrystus jest jednym
z wielu objawień boga w dziejach ludzkości, występujących pod różny-
mi imionami.
W odróżnieniu do nich Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe
proponuje duchowość sprzyjającą całościowemu spojrzeniu
na człowieka, mówiącą o bliskim i przyrodzonym związku
bezinteresowności Boga, radości spotkania z Chrystusem i wolności
życia w Duchu.
90

10 Pages 91-100

▲back to top

10.1 Page 91

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
3 1 DUCHOWOŚĆ TO PRZEDE WSZYSTKIM ŻYCIE W DUCHU
A Przede wszystkim bezinteresowny dar od Boga
Duchowość to przede wszystkim życie w Duchu. To On ofiarowuje się
bezinteresownie, wyciąga rękę do człowieka, kocha i prowadzi na
spotkanie z Jezusem.
Źródłem życia duchowego, jego centrum i celem jest Bóg, Ta-
jemnica Miłości. Życie duchowe można rozumieć jako stopnio-
we poznawanie miłości Boga, doświadczanie Jego przyjaźni i więzi
z Nim. Wierzymy, że Bóg posłał nas do młodzieży. Ona także odkrywa miłość
i wezwanie do dawania jej świadectwa. Bóg spaja nasze życie, jest źródłem
braterskiej wspólnoty, przyczyną działania. Żyć „przed obliczem Boga” to
pielęgnować głęboką i trwałą relację z Panem, napełniani jego miłością i po-
słani do młodzieży. To także otwartość na znaki Jego tajemniczej obecności
w potrzebach i oczekiwaniach współczesnych mężczyzn i kobiet.
B Spotkanie z Chrystusem
W centrum życia duchowego stoi doświadczenie wiary chrześcijań-
skiej, spotkanie z Jezusem Chrystusem, Ewangelią Boga. Wrastanie
w Chrystusa i upodabnianie się do Niego jest darem i celem Salezjań-
skiego Duszpasterstwa Młodzie-
żowego. W życiu chrześcijańskim
i duszpasterstwie ważne jest słu-
chanie Słowa, liturgia, sakramenty
i ofiarowanie siebie, służąc bra-
ciom.
“U początku bycia chrześcijaninem
nie ma decyzji etycznej czy jakiejś
C Życie w Duchu Świętym
wielkiej idei, jest natomiast spotkanie
z wydarzeniem, z Osobą, która nadaje
życiu nową perspektywę, a tym samym
Życie duchowe polega na
decydujące ukierunkowanie”
zaakceptowaniu faktu, że nasze
życie jest kształtowane przez
(DEUS CARITAS EST 1)
91

10.2 Page 92

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Ducha za sprawą łaski. W tej relacji miłości uznajemy jednocześnie prymat
łaski oraz wolny i świadomy wkład człowieka, który współpracuje
z łaską, otwierając się na Boga i będąc mu posłusznym. Człowiek pragnie
spotkania z Panem. Na modlitwie prosi, by spotkać Pana i by to spotkanie
zaowocowało w posłannictwie.
Życie duchowe to dynamiczny proces w czasie, który obejmuje wszystkie
wymiary osoby ludzkiej, ma swój własny rytm, chwile rozwoju i próby.
32
SALEZJAŃSKA DUCHOWOŚĆ MŁODZIEŻOWA ORYGINALNĄ
PROPOZYCJĄ ŻYCIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO
A Duchowości salezjańska stanowi konkretny wyraz miłości
duszpasterskiej
Wychowawcza miłość duszpasterska jest centralnym elementem ducha
salezjańskiego, który żyje w spotkaniu z Panem Jezusem i wyznawaniu go.
System Prewencyjny jest naprawdę propozycją duchowości dla każdego:
salezjanów, świeckich włączających się w ducha i posłannictwo ks.
Bosko, rodzin i młodzieży. W swoim doświadczeniu duszpasterskim
i wychowawczym ks. Bosko wskazał drogę świętości młodzieżowej,
a dzięki rozwijanej metodzie dowiódł słuszności jej celów, uzyskując godne
podziwu rezultaty.
Tajemnica rezultatów ks. Bosko wychowawcy tkwi w jego żarliwej
miłości duszpasterskiej, która połączyła w nim nierozerwalnie miłość
Boga i miłość bliźniego, umożliwiając spójne prowadzenie ewangelizacji
i wychowania. Duchowość salezjańska stanowi konkretny wyraz miłości
duszpasterskiej, a zatem istotny element duszpasterstwa. Jako źródło
ewangelicznego życia i fundament miłości duszpasterskiej, jest także
jego podstawą, tożsamością, wytycza cele i kierunki. Zaangażowani
wierzący żyją duchowością radykalnie, odważnie, przedsiębiorczo
i faktycznie.
Wszystko to ks. Bosko zamykał w formule „oratoryjne serce” – zapał,
apostolska gorliwość, angażowanie wszystkich sił i zasobów osobistych,
poszukiwanie nowych dróg, wytrwałość w trudach, chęć podnoszenia
się z upadków i niepowodzeń, podtrzymywanie optymizmu i zarażanie
92

10.3 Page 93

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
nim – stanowią pełne wiary i miłości wezwanie. Najpełniejszym
przykładem odpowiedzi na nie była Maryja, ofiarowując siebie (por.
Karta tożsamości charyzmatycznej Rodziny Salezjańskiej Księdza Bosko,
poz. 29).
B Program i droga Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej
Celem duchowości na miarę młodzieży, przeżywanej z i dla
młodzieży, pomyślanej i realizowanej w oparciu o jej doświadczenie
i w jego obrębie jest zaproponowanie modelu chrześcijaństwa na miarę
współczesnego człowieka. To propozycja dla młodzieży, zwłaszcza
najuboższej, uwzględniająca jej różne potrzeby, umiejętnie wskazując cele
także tym, którzy robią największe postępy, przygotowując ją do dawania
świadectwa wśród rówieśników i w środowisku życia.
Tak rozumiana duchowość nawiązuje do Systemu Prewencyjnego – jest
rozwinięciem SPWD, proponowanym wszystkim podmiotom WWD
w formie szczegółowych programów. Podane poniżej elementy
przenikają się nawzajem i wzajemnie do siebie odwołują. Życie, Chrystus,
błogosławieństwa, Kościół, Maryja, służba stanowią punkt odniesienia
refleksji i życia pełnią doświadczenia chrześcijańskiego.
Życie codzienne miejscem spotkania z Bogiem
W Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej życie codzienne jest miejscem
spotkania z Bogiem (por. Konst. 18, KG23 poz. 162-164, KG24 poz. 97-
98; Karta tożsamości charyzmatycznej Rodziny Salezjańskiej Księdza Bosko
poz. 27-28, 34). Podstawą takiego rozumienia życia codziennego i jego
pozytywnej oceny jest wiara i nieustanne kontemplowanie wcielenia; to
duchowość podążającą za tajemnicą Boga, który poprzez swoje wcielenie,
śmierć i zmartwychwstanie potwierdza swoją zbawczą obecność w całej
rzeczywistości ludzkiej.
Na codzienność młodego człowieka składają się obowiązki, relacje,
zabawa, chęć rozwoju, życie rodzinne, rozwijanie swoich umiejętności,
perspektywy na przyszłość, potrzeby i aspiracje. Należy ją zaakceptować,
dogłębnie poznawać i przeżywać przez pryzmat Boga. Według ks. Bosko
dobre wykonywanie swoich obowiązków jest warunkiem świętości.
Wywiązywanie się z obowiązków stanowi próbę dla cnoty i znak
93

10.4 Page 94

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
dojrzałości duchowej. Taka postawa to praktyczny realizm oparty na
życiu codziennym i patrzeniu na jego obowiązki przez pryzmat wiary.
Do przeżywania życia codziennego jako duchowości potrzeba łaski
jedności, która pomaga harmonijnie połączyć różne wymiary życia
w sercu napełnionym Duchem Miłości, umożliwia nawrócenie,
oczyszczanie i działanie Sakramentu Pojednania oraz sprawia, że
dzięki pracy i kontemplacji serce jest zawsze wolne, otwarte na Boga
i ofiarowywane braciom, zwłaszcza ubogiej młodzieży.
Inspiracją dla ks. Bosko był św. Franciszek Salezy, nauczyciel duchowości
prostej esencjonalnej, powszechnej, bo dostępnej każdemu, dającej się
lubić, ponieważ pełnej wartości ludzkich, a co za tym idzie szczególnie
nadającej się do działań wychowawczych.
Wśród postaw i doświadczeń, które należy głęboko przeżywać
w Duchu Świętym, w życiu codziennym można wymienić na przykład:
◗ życie własnej rodziny;
◗ pozytywny stosunek do pracy / nauki, rozwój kulturowy;
◗ połączenie „ważnych doświadczeń” z „szarością dnia codziennego”;
◗ pozytywna i refleksyjna wizja swoich czasów;
◗ odpowiedzialność za własne życie i codzienny rozwój duchowy;
◗ umiejętność kierowania swoim życiem w oparciu o projekt
powołaniowy.
Duchowość radości paschalnej i optymizmu
Ostateczną prawdą wiary chrześcijańskiej jest zmartwychwstały Pan.
Wieczna chwała jest naszym ostatecznym celem nawet tu na ziemi,
ponieważ stała się rzeczywistością w ciele Jezusa Chrystusa. Salezjańska
Duchowość Młodzieżowa jest paschalna i eschatologiczna.
Najbardziej zakorzenione w sercu człowieka jest pragnienie
i poszukiwanie szczęścia. Radość jest najszlachetniejszym wyrazem
szczęścia. W połączeniu z okazywaniem radości i nadzieją stanowi cechę
charakterystyczną duchowości salezjańskiej. Wiara chrześcijańska jest
powołaniem do głoszenia ostatecznego szczęścia, obietnicy i faktycznie
otrzymanego „życia wiecznego”, bez względu na miejsce, czas, ograniczenia
i aspiracje. Odkrycie Królestwa i spotkanie z Chrystusem stają się
94

10.5 Page 95

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
błogosławieństwem dla człowieka. Człowiek nie zdobywa ich własnymi
siłami, tylko otrzymuje od Boga, który jest źródłem prawdziwej radości
i nadziei. Nie zapominając o pedagogicznej wartości radości, uznajemy
przede wszystkim jej wartość teologiczną. Dla ks. Bosko radość była
ważnym znakiem życia łaską.
Ks. Bosko rozumiał i wyjaśniał swoim chłopcom, że zaangażowanie
i radość idą ze sobą w parze, a świętość i radość są nierozerwalnie
ze sobą połączone. Jest świętym radości życia. Jego chłopcy szybko
to zrozumieli i wyrazili w języku oratorium: „być świętym to być
zawsze radosnym” (por. KG23 poz. 165). Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe proponuje prostą, radosną i pogodną drogę do świętości
(por. Konst. 17, KG23 poz. 165-166; Karta tożsamości charyzmatycznej
Rodziny Salezjańskiej Księdza Bosko poz. 33).
Uznając radość za działanie Ducha, źródło zaangażowania i jego owoców,
pomagamy młodzieży przyjmować określone postawy i przeżywa
konkretne doświadczenia:
◗ radosne doświadczenie życzliwości wobec osób z tego samego,
aktywizującego środowiska, opartego na prawdziwie życzliwych
i braterskich więziach;
◗ wolność wyrażania siebie w formie imprez młodzieżowych
i spotkań w grupach;
◗ podziw dla radości, którymi obdarza nas Bóg: wobec natury,
ciszy, wspólnych i solidarnych dokonań;
◗ łaska niesienia swojego krzyża i cierpienia, czerpiąc pocieszenie
z krzyża Chrystusa.
Duchowość przyjaźni i osobistej relacji z Panem Jezusem
Salezjańska Duchowość Młodzieżowa prowadzi młodzież na spotkanie
z Jezusem Chrystusem i budowanie relacji przyjaźni z Panem, opartej na
zaufaniu, więzi i wierności. Wielu młodych ludzi szczerze pragnie poznać
Jezusa i szuka odpowiedzi na pytania o sens własnego życia, których tylko
Bóg może udzielić.
Używane przez nas słowa „przyjaciel”, „nauczyciel” i „zbawiciel” mówią
o centralnym miejscu osoby Jezusa Chrystusa w życiu duchowym mło-
dzieży (Konst. 11; KG23, poz. 167-168, KG24 poz. 61; Karta tożsamości
95

10.6 Page 96

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
charyzmatycznej Rodziny Sale-
zjańskiej Księdza Bosko poz. 24,
36). Warto przypomnieć, że ks.
Bosko przedstawiał młodzieży
„Powinniśmy pomóc młodym ludziom
Jezusa jako jej przyjaciela, na-
w poznawaniu Pisma Świętego i bliskim
uczyciela życia i mądrości, wzór
obcowaniu z nim, aby było niczym kompas
dla każdego chrześcijanina
wskazujący drogę, którą należy iść”
i Zbawiciela, który całe swoje
(VERBUM DOMINI 104)
życie złożył z miłością w ofie-
rze paschalnej dla zbawienia
człowieka; mówił, że Jezus jest obecny w małych i potrzebujących,
a młodzież jest Jego radością. Często przytaczał słowa: „co uczynili-
ście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (Mt
25,40).
Poniżej, tytułem przykładu, podano wybrane preferowane postawy
i doświadczenia, które należy proponować, rozwijać i utrwalać w procesie
stopniowego upodabniania się do Chrystusa:
◗ udział z wiarą we wspólnocie żyjącej pamiątką Pana,
Jego obecnością i oddającą mu cześć w sakramentach
chrześcijańskiego wtajemniczenia;
◗ pedagogia świętości, którą ks. Bosko pokazał w pojednaniu
z Bogiem i braćmi w sakramencie pokuty;
◗ uczenie modlitwy osobistej i wspólnotowej, uprzywilejowanych
dróg wzrastania w miłości i osobistej relacji z Jezusem
Chrystusem. Modlitwa salezjańska jest prosta, dostępna
dla każdego, zakorzeniona w życiu codziennym i apostolska,
ponieważ wynika z działania i dąży do Boga, a od niego prowadzi
z powrotem do działania z Bogiem, z sercem i umysłem
napełnionymi Jego miłością;
◗ systematyczne pogłębianie wiary dzięki lekturze i rozważaniu
Słowa Bożego.
Duchowość eklezjalna i maryjna
Charakterystyczne dla duchowości chrześcijańskiej są do-
świadczenie i mądrość Kościoła. Kościół to komunia duchowa
i wspólnota dająca się poznać w czynie i współpracy. Służy ludziom
i jest blisko nich, w przeciwieństwie do sekt, które cenią tylko wła-
96

10.7 Page 97

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
sne dzieła. To miejsce wybrane i ofiarowane człowiekowi przez Chry-
stusa na spotkanie z Bogiem w historii. Jezus powierzył Kościołowi
Słowo, chrzest, własne Ciało i Krew, łaskę odpuszczania grzechów
i inne sakramenty, doświadczenie wspólnoty i moc Ducha, z których
wypływa miłosierdzie wobec braci. Należy rozwijać coraz bardziej od-
powiedzialne i odważne poczucie przynależności do Kościoła lokal-
nego i powszechnego. Częścią bogactwa duchowej rodziny ks. Bosko
jest sięgająca początków Zgromadzenia historia synowskiej wierności
następcy św. Piotra oraz komunii i współpracy z Kościołami lokalnymi
(por. Konst. 13, KG21 poz. 96, 102; KG23 poz. 169-170, KG24 poz.
62-64, 91-93; Karta tożsamości charyzmatycznej Rodziny Salezjańskiej
Księdza Bosko poz. 26).
Należy zatem zadbać o następujące postawy i doświadczenia:
◗ środowisko każdego domu salezjańskiego jako miejsce
doświadczania żywego, przyjaznego, aktywnego Kościoła,
potrafiącego odpowiadać na potrzeby młodzieży;
◗ grupy, przede wszystkim WWD, łączące młodzież
i wychowawców w atmosferze rodzinnej, wokół programu
integralnego wychowania młodzieży;
◗ tworzenie lokalnej wspólnoty Kościoła, łączącej wszystkie
wysiłki wiernych chrześcijan w widzialnej wspólnocie
i widocznej posłudze na danym obszarze;
◗ szacunek i zaufanie do Kościoła powszechnego, wyrażane
w umiłowaniu Papieża, informacjach na temat ograniczania
pragnienia ludu Bożego do życia wiarą; poznawaniu świętych
i znaczących przedstawicieli myśli i dzieł chrześcijańskich w
różnych dziedzinach życia.
Salezjańska Duchowość Młodzieżowa jest maryjna. Bóg Ojciec wezwał
Maryję, by stała się, za sprawą Ducha Świętego, Matką Słowa i wydała je
na świat. Dla Kościoła Maryja jest przykładem wiary. Tak też patrzył na
nią ks. Bosko, a my naśladujemy go w jedności z Kościołem (por. Konst. 34,
92; KG23 poz. 177; KG24 poz. 68, 188; Karta tożsamości charyzmatycznej
Rodziny Salezjańskiej Księdza Bosko poz. 11, 37).
Jesteśmy przekonani, że dzieło salezjańskie powstało pod natchnieniem
Ducha Świętego i matczynej interwencji Maryi (zob. Konst. 1), która
wskazała ks. Bosko młodzież jako zadanie, prowadziła i wspierała go
97

10.8 Page 98

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
nieustannie, jest obecna pośród nas i nieustannie pełni swoją misję Matki
Kościoła i Wspomożycielki wiernych (por. Konst. 8). Była stale obecna
w oratorium na Valdocco: inspirowała, kierowała, uczyła. Dominik Savio,
Michał Magone i wielu innych młodych ludzi nie kontemplowało idei czy
przedmiotu kultu, tylko żywą i działającą osobę, która napełniała dom
swoją obecnością, pozwalała poczuć i doświadczyć bliskości miłości
Boga. Salezjańska Duchowość Młodzieżowa zachęca do prostego
i ufnego zawierzenia macierzyńskiej trosce Maryi Dziewicy.
Uznajemy ją także za Matkę Boga i naszą Matkę, za Niepokalaną, pełną łaski,
całkowicie posłuszną Bogu, świętość, spójne i pełne życie chrześcijańskie,
Wspomożycielkę chrześcijan w wielkim wyzwaniu wiary i budowy
Królestwa Bożego, która chroni i prowadzi Kościół jako ucieczka wiernych,
uważana przez ks. Bosko za Matkę trudnych czasów.
Wspomożycielka jest nam przykładem i przewodniczką w działaniu
wychowawczym i apostolskim. Proponujemy Ją z miłością i podziwem
jako godną czci i naśladowania podczas poświęconych Jej uroczystości
i wspomnień objawień. Jest nam Matką i nauczycielką w formacji;
przyzywamy Ją szczególnie w modlitwie (por. Konst. 84, 87, 92; Karta
tożsamości charyzmatycznej Rodziny Salezjańskiej Księdza Bosko poz. 37),
rozważając w Ewangelii Jej czyny i słowa.
Duchowość odpowiedzialnej służby
Życie przyjmowane jako spotkanie z Bogiem, proces upodabniania się
do Chrystusa, droga do Królestwa Bożego; Kościół rozumiany jako
wspólnota-służba, gdzie każdy ma swoje miejsce i wnosi cenny dar, są
źródłem przekonania, że częścią życia jest powołanie do służby (por.
Konst. 7, 19; KG23 poz. 178-180; KG24 poz. 94-96; Karta tożsamości
charyzmatycznej Rodziny Salezjańskiej Księdza Bosko poz. 35).
Widać to w całym doświadczeniu ks. Bosko, młodego apostoła.
Począwszy od snu w wieku dziewięciu lat, postrzegał i przeżywał swoje
życie jak powołanie. Usłyszał i ofiarnie odpowiedział na wezwanie, by
szukać młodzież i prowadzić do zbawienia. Ks. Bosko zaprosił swoich
chłopców do praktykowania miłości bliźniego. Salezjańska Duchowość
Młodzieżowa jest apostolska, ponieważ jej częścią jest przekonanie
o powołaniu człowieka do ofiarnej, wiernej, ufnej i posłusznej współpracy
z Bogiem w Jego misji. Realizuje się ono w formie zaangażowania na
98

10.9 Page 99

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
rzecz dobra, w zależności od własnej odpowiedzialności społecznej oraz
materialnych i duchowych potrzeb bliźnich.
Odpowiedzialna służba wiąże się z preferencyjnym wyborem określonych
postaw i doświadczeń, które można zamknąć w czterech obszarach:
◗ otwartość na rzeczywistość i kontakt z ludźmi. Ks. Bosko chciał,
by chłopcy stawali się dobrymi chrześcijanami i uczciwymi
obywatelami. Bycie uczciwym obywatelem w przypadku każdego
młodego człowieka oznacza dzisiaj walkę o godność człowieka
i jego prawa we wszystkich kontekstach; ofiarne życie w rodzinie
i przygotowanie do jej budowania na fundamencie wzajemności;
solidarność, zwłaszcza z najuboższymi; uczciwe i kompetentne
wykonywanie obowiązków zawodowych; walka polityczna
o sprawiedliwość, pokój i wspólne dobro; poszanowanie
stworzenia i tworzenie kultury (por. KG23 poz. 178);
◗ poważne zaangażowanie w kształtowanie projektu własnego
życia;
◗ stopniowe dojrzewanie i podejmowanie spójnych wyborów
posługi w Kościele i wśród ludzi, dając świadectwo życia
w różnych dziedzinach: animacji wychowawczo-duszpasterskiej
i kulturowej, wolontariatu i misji;
◗ gotowość stawiania czoła nowym sytuacjom i umiejętność
rezygnowania ze spraw drugorzędnych, by internalizować
fundamentalne wartości.
Salezjańska Duchowość Młodzieżowa chce pomóc każdemu młodemu
człowiekowi w na drodze powołania, by odkrył sens własnego życia
w prawdzie i w dialogu z Bogiem.
C Opracowywanie programów wychowania w wierze
Duchowość, zanim zostanie sformułowana w formie programu, to przede
wszystkim „doświadczenie” życia. Trzeba przełożyć syntetyczną teorię na
pomyślane etapowo programy pedagogiczne, dostosowane do potrzeb
i możliwości młodzieży (cele, postawy, treści, konkretne zobowiązania
i doświadczenia), z uwzględnieniem określonych treści. Zgromadzenie
Salezjańskie określiło cztery obszary dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej:
tożsamoś człowieka, spotkanie z Chrystusem, praca na rzecz Królestwa
Bożego i udział we wspólnocie Kościoła (por. KG23 poz. 120-157).
99

10.10 Page 100

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Opracowując system wychowawczo-duszpasterski, ks. Bosko wskazał
młodzieży „prostą” drogę do świętości i stworzył środowisko odpowiednie
dla jej rozwoju ludzkiego i chrześcijańskiego; potrafił też dostosować swoje
programy wychowawcze, opracowane z myślą o młodzieży, do indywidualnych
potrzeb każdego z osobna. Wystarczy porównać biografie Dominika Savio,
Franciszka Besucco i Michała Magone, by zrozumieć, jak bardzo były to
spójne i zindywidualizowane programu wychowawcze.
Na czym w skrócie polega przygotowanie programu wychowania
w wierze? Poniżej podano wybrane wskazówki praktyczne, którymi
należy się kierować:
◗ elastyczność w przeciwieństwie do sztywnych ram i nieustępli-
wości. Program musi dostosowywać się do młodzieży przeżywa-
jącej różne sytuacje osobiste i pochodzącej z różnych środowisk,
nie tracąc z oczu ogólnego celu. Należy zatem przygotowywać
programy otwarte i zintegrowane, w formie adekwatnej do wie-
ku, uwarunkowań kulturowych i duchowych konkretnego czło-
wieka;
◗ ciągłość zamiast okresowości i improwizacji oraz etapowość
będącą przeciwieństwem logiki natychmiastowych rezultatów,
kierujące się rozwagą i cierpliwością. Dzięki nim program
nabiera znamion drogi inicjacji, umiejętnie stymuluje i angażuje
100

11 Pages 101-110

▲back to top

11.1 Page 101

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
wolność młodego człowieka do rozwoju i przyjmowania
odpowiedzialności przewidzianych w programie w formie
kolejno proponowanych treści i formy ich przyswajania. Treści
i formy muszą być określone w programie; należy wskazać
najważniejsze cele dla każdego etapu rozwoju ludzkiego
i chrześcijańskiego;
◗ wskazywanie celu i zorientowanie na formację. Trzeba prowadzić
młodzież do celu, jakim jest wyrastanie na dobrych chrześcijan
i uczciwych obywateli, starając się stale wzmacniać
podstawowe wartości, postawy i umiejętności. Należy być
konkretnym, to znaczy mierzyć adekwatność propozycji i działań
ich faktycznymi rezultatami;
◗ organiczność, której celem jest integralny rozwój osobowości
każdego młodego człowieka. Poszerzanie doświadczenia
ludzkiego, odkrywanie znaczenia chrześcijańskiego, wyrażanie
wiary należy podporządkować kryterium wychowania.
Harmonijne połączenie tych trzech elementów w jednym
programie umożliwia dojrzewanie i kształtowanie bogatej
osobowości chrześcijańskiej. Wychowywanie dobrych
chrześcijan i uczciwych obywateli wymaga zatem uwzględnienia
w treściach i działaniach na każdym etapie wszystkich wymiarów
młodego człowieka.
Liczy się pedagogicznie pomyślana metoda powiązana z treściami
i dynamikami. Styl relacji i komunikacji, wszystkie elementy, które decydują
o przebiegu i jakości procesu są podporządkowane celowi i treściom.
Należy wybierać formy najbardziej odpowiednie dla młodzieży, elastyczne,
zapewniające szerokie możliwości systematycznego pogłębiania treści
i kreatywności. Niekiedy zaprzepaszczamy bardzo ważne okazje, ponieważ
nie przyglądamy się rzeczywistości. Wychowawca salezjański musi poznać
cechy współczesnej młodzieży, które głęboko wpływają na jej życie
(także religijne). W przeciwnym razie jego propozycje będą nieadekwatne
i nieskuteczne. Autentyczne duszpasterstwo młodzieżowe kieruje się
zasadami elastyczności i kreatywności.
Tak rozumiana metoda to także przekaz. Chrześcijańskie przesłanie do
młodzieży musi być konstruktywne, musi komunikować, otwierać się na
kreatywność i współczesne środki przekazu. Świat młodzieży, cele i treści
programu wymagają od nas uwzględnienia następujących kryteriów
metodologicznych:
101

11.2 Page 102

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Konkretność
Znaki
Opowiadanie
asymilacja
Młodzież docenia i otwiera się na konkretne
i skuteczne działania. Każde podejmowane
działanie trzeba postrzegać, oceniać i weryfi-
kować w kontekście codziennego życia.
Trzeba kształtować w młodzieży umiejęt-
ność komunikowania i przyswajania treści
przekazywanych zarówno konceptualnie, jak
i w sposób wymagający uruchomienia wraż-
liwości i kreatywności. Uczyć komunikowania
doświadczeń i rzeczywistości nadprzyrodzonej
gestem i doświadczeniem antropologicznym
o charakterze rytualnym (pozdrowienia, uro-
czystości, znak pokoju itp. ), które potrafią
zapowiadać skrywaną w geście obietnicę.
Wymiar symboliczny wynika z potrzeby zjed-
noczenia z Tajemnicą Boga, obecną w rzeczy-
wistości codziennej, dlatego wszyscy powinni
spójnie posługiwać się językiem liturgii, kate-
chezy i doświadczenia.
Bardziej niż wykładów, uzasadnień i perswazji
młodzież woli słuchać opowiadań, podpowie-
dzi, wsłuchiwać się w opowieści o życiu innych.
Trzeba koniecznie wykorzystywać takie środki
ewangeliczne jak przypowieść, która jest bar-
dzo wiarygodna. Powinniśmy przekazywać to,
co „widzieliśmy i słyszeliśmy”.
By program wiary był skuteczny, doświadcze-
nie i działania muszą zostać zasymilowane (na
poziomie rozumu, afektów i działań), zmienia-
jąc się w życie dzielone z innymi i głoszone –
wybór, drogę i zmianę.
102

11.3 Page 103

▲back to top
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I WYCHOWAWCZE
Doświadczenie
Doświadczenie musi być punktem wyjścia
i celem. Trzeba zapraszać do doświadczeń
i interpretować je. Doświadczenie własnego
życia jest głównym zasobem wychowawczym,
uzupełnianym i wspieranym w całym procesie
przez nowe doświadczenia. Także utrwalanie
lub podważanie tego, co się odkrywa, jest do-
świadczeniem. Trzeba nim kierować i odczy-
tywać je, by stawało się częścią osobowości
i życia młodego człowieka, a nie zwykłym zbio-
rem danych.
Podmiotowość i
zaangażowanie
Młodzież chce mieć poczucie panowania nad
własnym życiem, wierzyć w możliwoś rozwo-
ju i zmiany. Chce być traktowana podmiotowo
i być partnerem w rozmowie. Trzeba podejmo-
wać to ryzyko, dając jej odpowiedzialność sto-
sownie do sytuacji i możliwości. Warunkiem
dojrzałości jest odpowiedzialność, a zaufania
poczucie, że nam zaufano. Młodzież jest pod-
miotem życia.
Personalizacja i
socjalizacja
Należy uwzględnić faktyczną wolność młode-
go człowieka i słuszny pluralizm wychowaw-
czy, szanujący różne sytuacje życia młodzieży.
Musimy być elastyczni, myśleć o poszczegól-
nych osobach, troszczyć się o ich indywidualny
proces. Personalizacja dokonuje się w sto-
sunku do innych, z innymi (grupą) i dzięki nim.
Każdy z nas definiuje się w relacji do drugiego
człowieka, historii i świata. Naturalnym środo-
wiskiem rozwoju są relacje.
103

11.4 Page 104

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
104

11.5 Page 105

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-
DUSZPASTERSKA
RODZINNA ATMOSFERA DOMU
SALEZJAŃSKIEGO
ROZDZIAŁ
V
„Jezus przybliżył się
i szedł z nimi”
(Łk 24, 15)

11.6 Page 106

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Ksiądz Bosko chciał, aby w jego środowisku każdy
czuł się jak „u siebie w domu”. Dom salezjański staje
się rodziną, gdy panuje w nim wzajemna życzliwość
i wszyscy, tak współbracia jak i chłopcy, czują się
kochani i odpowiedzialni za wspólne dobro. W klimacie
wzajemnego zaufania i codziennego przebaczania
doświadcza się potrzeby i radości dzielenia się
wszystkim a wzajemne odnoszenie się do siebie
kształtują nie tyle przepisy prawne, ile odruchy serca i
wiara. 1 Takie świadectwo budzi w chłopcach pragnienie
poznania powołania salezjańskiego i pójścia za nim”
(Konst. 16)
Bez ducha rodzinnego nie można okazywać miłości,
a bez tego trudno o zaufanie. Chcąc być kochanym,
trzeba pokazać, że się kocha”
(List z Rzymu 1884)
106

11.7 Page 107

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe
wymaga spójnych celów i przekonań wszystkich członków
WWD danego środowiska. W rozdziale V opisujemy
tożsamość WWD, zasady współodpowiedzialności i sposób
animowania jej rozwoju. Celem WWD jest wspieranie
wychowawców salezjańskich. Podejmując się rewizji
i odnowy wszystkich dzieł i działań, zwracamy uwagę na
styl salezjański, „kryterium oratoryjne”, które łączy nas
z praktycznymi intuicjami charyzmatu (sposób współistnienia
i budowania wspólnoty), będącego naszym wspólnym
dziedzictwem, dopasowując go do każdego środowiska
i kontekstu działalności salezjańskiej. Należy przykładać
uwagę do sposobu proponowania znaków Ewangelii w życiu
codziennym, troszcząc się o autentyczne relacje i faktyczny
przekaz.
107

11.8 Page 108

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe doświadczeniem
wspólnoty
11
DOŚWIADCZENIE WSPÓLNOTY W DUCHU I POSŁANNICTWIE
SALEZJAŃSKIM
A Komunia w pełnieniu wspólnego posłannictwa
Ewangelizacja jest zawsze dziełem Kościoła, dlatego w realizacji
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego najważniejsza jest
wspólnota, łącząca w rodzinnej atmosferze młodzież i dorosłych,
rodziców i wychowawców. Wspólnota salezjańska staje doświadczeniem
Kościoła (por. Konst. 44-48; RO 5), w której różne dary i posługi
uzupełniają się nawzajem w pełnieniu posłannictwa (por. KG24 poz. 61-
67). Ewangelizacja to rezultat wspólnej, harmonijnej pracy; posłannictwa
osób konsekrowanych i świeckich, którzy wymieniają się darami, mimo
różnej formacji, zadań, charyzmatów i stopnia zaangażowania. Tworzą
wspólnotę, w której każdy – osoby konsekrowane i świeckie – aktywnie
uczestniczą w ewangelizacji osób i kultur (por. Christifideles Laici poz. 55-
56;. KG24 poz. 96).
Ta wspólnota, jednocześnie podmiot, przedmiot i środowisko działania
wychowawczo-duszpasterskiego, to Wspólnota Wychowawczo-
Duszpasterska (WWD). WWD stanowi nasz sposób bycia Kościołem,
nasze duszpasterstwo w obrębie jego duszpasterstwa. Wychowanie
i ewangelizacja to wynik współpracy osób, działań, jakości składających
się na wspólny i realizowany odpowiedzialnie projekt (por. Konst. 34,
KG21 poz. 63, 67; KG24 poz. 99). Na Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe składają się skoordynowane działania, szukanie
porozumienia, spójności, współpracy, wysiłek osiągania organiczności
i planowania.
108

11.9 Page 109

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
B Forma salezjańskiej obecności wśród młodzieży
Od początku działalności oratorium, ks. Bosko budował wokół siebie
wspólnotę-rodzinę, której podmiotami byli chłopcy. Było to środowisko
młodzieżowe, przesiąknięte wartościami Systemu Prewencyjnego,
o precyzyjnie zdefiniowanej duchowości i stylu duszpasterskim, jasnych
celach i wzajemnie uzupełniających się rolach dla dobra młodzieży.
W tej wspólnocie narodziły się Zgromadzenie i Rodzina Salezjańska.
Ks. Bosko chciał, by wspólnota Salezjańska stanowiła ośrodek jedności
i zaangażowania dla wychowawców, którzy uczestniczą w posłannictwie
salezjańskim i rozprzestrzeniają jego charyzmat (por. KG24 poz. 71-72, 75).
We wspomnieniach Valdocco widać już nie tylko duszpasterskie serce ks.
Bosko, ale i jego umiejętność angażowania innych: dzięki zaangażowaniu
duchownych i świeckich Kościół, sale lekcyjne i podwórka stają się
środowiskiem wychowawczym. System Prewencyjny zapewnia osobiste
relacje, ale ma też charakter wspólnotowy i silnie jednoczący. WWD jest
salezjańską formą animacji wszystkich środowisk wychowawczych
realizujących posłannictwo ks. Bosko. Nie jest nową strukturą,
powoływaną obok istniejących w dziełach i środowiskach duszpasterskich
organów zarządzania i uczestniczenia, ani organizacją zawodową czy
formą włączania się w działania.
Każda obecność salezjańska powinna stawać
się przyjaznym domem, w którym młodzi
będą chcieli zamieszkać. Zadaniem
WWD jest tworzenie w każdym
dziele wspólnoty osób,
której celem jest wy-
chowanie młodzieży, po-
zwalającej doświadczać
Kościoła i otworzyć się
na osobiste spotkanie
z Jezusem Chry-
stusem. WWD
jest zatem
(por. Konst. 47;
KG24 poz.
156):
109

11.10 Page 110

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
wspólnotą, ponieważ łączy w atmosferze rodzinnej młodzież,
dorosłych, rodziców i wychowawców nie wokół pracy czy wydajności,
tylko wspólnych wartości życiowych (wychowawczych, duchowych,
salezjańskich itd.), na których budowana jest wspólna i upragniona
przez wszystkich tożsamość;
wychowawczą, ponieważ wszystkie jej projekty, relacje i organizacje
budowane są wokół troski o integralny rozwój młodzieży
i jej potencjału w każdym aspekcie: fizycznym, psychicznym,
kulturowym, zawodowym, społecznym i transcendentnym;
duszpasterską, ponieważ otwiera się na ewangelizację, towarzyszy
młodzieży w drodze na spotkanie z Chrystusem i urzeczywistnia
doświadczenie Kościoła, gdzie młodzież doświadcza wartości
wspólnoty ludzkiej i chrześcijańskiej z Bogiem i innymi ludźmi.
C WWD łączy szereg osób wokół SPWD
WWD to wyzwanie. Wymaga odbudowania dojrzałego poczucia
przynależności i nowej mentalności, oceny i działania; podejścia do
problemów i stylu relacji (z młodzieżą, między wychowawcami i osobami
zaangażowanymi w duszpasterstwo). Jej struktura powinna przypominać
koncentryczne kręgi, a w jej centrum powinna być młodzież – najważniejszy
punkt odniesienia (por. Konst. 5). Wspólnota Salezjanów stoi na straży
tożsamości salezjańskiej, jest ośrodkiem jedności i zaangażowania;
rodziny, pierwsi i najważniejsi odpowiedzialni za wychowanie młodzieży;
świeccy o różnej odpowiedzialności i współpracownicy, przede wszystkim
członkowie Rodziny Salezjańskiej, którzy pracują w dziełach, wnosząc
wkład i bogactwo powołaniowe własnej grupy.
Najważniejsze inicjatywy duszpasterskie tworzą sieć: wszyscy
współpracują na różnych poziomach w przygotowaniu SPWD,
będącego punktem wyjścia i odniesienia każdej działalności, ubogacając
się nawzajem na wspólnej drodze formacji (por. KG24 poz. 157).
Doświadczenie formacyjne obejmuje wspólnotę kryteriów (mentalności),
wspólne zamiary (cele) i organiczne działanie (współodpowiedzialność,
dialog, poszukiwanie, weryfikacja). SPWD przyczynia się do połączenia
w sposób syntetyczny Ewangelii, kultury, wiary i życia (por. KG24 poz. 96).
110

12 Pages 111-120

▲back to top

12.1 Page 111

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
D WWD a rodzina
Jak już zostało powiedziane, WWD ma być otwarta i łączyć w sobie
możliwie największą liczbę osób zainteresowanych ludzkimi i religijnymi
aspektami danego terytorium. Wyzwaniem dla duszpasterstwa jest
osiągnięcie głębszego dialogu i lepszej współpracy z rodziną, pierwszą
i najważniejszą wspólnotą wychowawczą. Rodzina stanowi komórkę
społeczeństwa i Kościoła. Pomimo wszelkich trudności, dzieci szanują
rodzinę, która otacza ich niezbędnym uczuciem. Fundamentalnym
obowiązkiem rodziców jest wychowanie, które wiąże się z przekazywaniem
życia. To jej oryginalne i najważniejsze zadanie w porównaniu z zadaniami
innych podmiotów wychowawczych. Nic nie zastąpi rodziny; nie można
jej zlikwidować, ani przekazać jej zadań innym podmiotom (por. Familiaris
Consortio poz. 36).
Ciekawym i perspektywicznym zjawiskiem są pojawiające się centra
pomocy rodzinie w problemach wychowawczych i rodzinnych,
prowadzone zarówno przez świeckich, jak i osoby konsekrowane.
Równie interesujące są próby wspierania grup rodziców, którzy angażują
się w wychowanie w wierze swoich dzieci. Każda WWD powinna
uświadamiać rodzicom ich odpowiedzialność wychowawczą wobec
nowych paradygmatów, a zwłaszcza wspierać młode małżeństwa,
włączając je aktywnie w WWD. Wspólnota Salezjanów i świeckich musi
starannie rozeznawać rzeczywistość, by rozpoznawać najważniejsze
problemy rodziny i odpowiedzieć na nie, korzystając z różnych zasobów
samych rodzin. Zachęca się do coraz bardziej aktywnego uwzględniania
rodzin w SPWD.
E WWD jako ważne doświadczenie Kościoła lokalnego
Dzieła salezjańskie są silnie zakorzenione w środowisku lokalnym,
dlatego mają nadzwyczajny potencjał wychowawczy. Misji salezjańskiej
nie da się utożsamiać ani sprowadzić do wspólnoty salezjańskiej ani dzieła,
które jest jednak niezbędne jako miejsce spotkania i tworzenia szerokiego
ruchu na rzecz młodzieży, w strukturach salezjańskich i poza nimi –
w Kościele i instytucjach społeczeństwo obywatelskiego (KG24 poz. 4).
Tak pomyślana WWD współpracuje i otwiera się na wszystkich, którzy w
okolicy pracują na rzecz rozwoju i edukacji młodzieży: byłych wychowanków,
którzy się z nią solidaryzują, okoliczną młodzież i dorosłych, do których
111

12.2 Page 112

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
kieruje swoją propozycję wychowawczą. Jako podmiot duszpasterstwa
WWD żyje i działa w Kościele i w świecie (por. Konst. 47), wnosząc do
niego ważny wkład:
◗ Włącza się integralnie w duszpasterstwo Kościoła lokalnego,
wpisując SPWD w program duszpasterski diecezji lub regionu,
uwzględniając w koordynacji inne siły chrześcijańskie działające
na rzecz wychowania młodzieży, wyrażając wspólnotowo
przynależność do Kościoła w gestach, adekwatnie do poziomu
wiary WWD.
Włączając się we wspólnotę eklezjalną w sobie właściwy sposób,
WWD ubogaca Kościół lokalny darem Salezjańskiej Duchowości
Młodzieżowej, systemu wychowawczego ks. Bosko, witalnością
Rodziny Salezjańskiej i Salezjańskiego Ruchu Młodzieżowego
uczestnicząc aktywnie w radzie duszpasterskiej parafii czy te-
renu, proponując własny wkład zawodowy jako wychowawców
młodzieży lub inicjatywy w ramach misji wychowawczo-duszpa-
sterskiej na rzecz młodzieży.
◗ stara się zintegrować z rzeczywistością, w której żyje i jest
ośrodkiem gromadzącym okoliczne siły społeczne, z którymi
prowadzi ubogacający dialog; uczestniczy w formacji i rozwoju
ludzkim i chrześcijańskim młodzieży, współpracując z podmio-
tami podzielającymi jej cele (por. KG21 poz. 17, 132; KG23 poz.
229-230, KG24 poz. 115).
WWD jest ośrodkiem wspólnoty i zaangażowania, dlatego jej
struktura przypomina spiralę, która roztacza coraz szersze kręgi
wrażliwości i współodpowiedzialności; WWD dba o doniosłość
posługi i komunikację (por. KG24 poz. 49, 114, 135). Zapewnia
wysoką jakość obecności salezjańskiej, która dzięki tożsamości wy-
chowawczej i duszpasterskiej, gromadzi wokół siebie jednostki
i instytucje, staje się znakiem wspólnoty i zaangażowania oraz
propozycją przemieniania środowiska (por. KG23 poz. 225-229,
KG24 poz. 173-174).
◗ Przemienia środowisko. Jej członkowie są obecni nie tylko
w życiu lokalnym. Uczestniczą też „w wysiłkach Kościoła na
rzecz sprawiedliwości i pokoju” (Konst. 33) i sprzyjają przemianie
112

12.3 Page 113

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
sytuacji w duchu ewangelicznych wartości (por. Konst. 7). Jej
kompetencja wychowawczo-duszpasterska może być potrzebna
do odpowiedzi na problemy dotyczące młodzieży (por. KG24
poz. 235). Jest obecna wśród ludzi, zwłaszcza marginalizowanych
lub wykluczonych, dostrzegając przede wszystkim elementy
w największym stopniu wpływające na ich wychowanie, edukację
i ewangelizację, rozpoznając w nich znaki zbawczej obecności
Boga; zdecydowanie i znacząco uczestniczy w debacie kulturowej
i procesach wychowawczych poprzez różne formy stowarzyszeń,
wolontariatu i współpracy społecznej, wnosząc do nich
oryginalną propozycję edukacyjną dla kształtowania solidarnej
i chrześcijańskiej mentalności oraz świadomości społecznej
i obywatelskiej, dla ewangelizacji kultury.
Wspólnota powinna dążyć do krytycznej oceny zdarzeń i zachę-
ca chrześcijan do zaangażowania w środowisko lokalne.
◗ Jest obecnością w Kościele oraz środowiskach wieloreligij-
nych i wielokulturowych. Salezjańskie Duszpasterstwo Mło-
dzieżowe obejmuje także środowiska wielokulturowe i wielore-
ligijne, ze znacznym udziałem świeckich z różnych kultur i religii,
którzy uczestniczą w naszym posłannictwie. Z tego wynika ko-
nieczność nieustannej otwartości na dialog i współpracę z róż-
nymi tradycjami religijnymi, wspólnie dbając o integralny rozwój
człowieka i jego otwartość na transcendencję. Oznacza to ko-
nieczność głębokiej inkulturacji duszpasterstwa. System Prewen-
cyjny jest podstawowym kryterium tej współpracy: „współpracę
z osobami nie przyjmującymi Boga opieramy na wartościach
ludzkich i świeckich obecnych w Systemie Prewencyjnym; z oso-
bami przyjmującymi Boga i transcendencję możemy postąpić
o krok dalej, ułatwiając przyjęcie wartości religijnych; z współ-
wyznawcami Chrystusa, nie będącymi członkami Kościoła,
możemy iść jeszcze dalej drogą Ewangelii” (KG24 poz. 185).
Dlatego tak ważne jest, żeby chrześcijanie w WWD przeżywali
wiernie, w charyzmacie salezjańskim, swoje powołanie i misję
ewangelizacyjną Kościoła (por. KG24 poz. 183-185).
113

12.4 Page 114

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 2 ANIMACJA WWD
WWD bardziej przypomina bardziej żywy organizm, którego istnie-
nie zależy od rozwoju, niż strukturę czy instytucję. Dlatego należy za-
dbać nie tylko o jej organizację, ale przede wszystkim o rozwój życia. W
każdej WWD należy zapewnić wsparcie w formie różnych sposobów
animacji i kierownictwa. Możemy mówić o oryginalnym stylu kierownic-
twa, właściwym duszpasterstwu salezjańskiemu, ponieważ towarzyszymy
człowiekowi na różnych poziomach poprzez ogólne środowisko WWD
i grup oraz relacje osobiste – osobiste kierownictwo duchowe.
A Wsparcie środowiska
Towarzyszymy, wspieramy i kierujemy przede wszystkim tworząc środo-
wisko wychowawcze, gdzie młodzież czuje się jak u siebie w domu. Jego
cechą charakterystyczną jest atmosfera wsparcia, wymiany myśli, emo-
cji i uczuć; młodzi otrzymują propozycje, które zachęcają do dokonywa-
nia wyborów i zaangażowania. Środowisko proponowane przez WWD
musi mieć odpowiednią organizację i koordynację, obejmujące jakość
i adekwatność procesów formacji i komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej
WWD; wysiłki każdego członka w procesach wychowawczych; poszano-
wanie ról, funkcji i wkładu różnych powołań; realne możliwości zaangażo-
wania w przygotowanie, realizację i weryfikację SPWD; intencjonalności
celów wychowawczo-duszpasterskich, treści i działań różnych zespołów.
By osiągnąć dojrzałość, młody człowiek musi nawiązać wychowawcze
relacje i identyfikować się z różnymi wzorami proponowanymi w oso-
bach dorosłych, wchodzących w skład WWD. Należy zadbać o otwartość
każdej WWD i różne wzorce, które będą sprzyjały nawiązywaniu relacji
między światem dorosłych i młodzieży, wychodzących poza ramy funk-
cjonalne, sprzyjające poczuciu braterstwa, szacunku i zainteresowania. To
podstawowa zasada asystencji salezjańskiej.
W końcu środowisko musi sprzyjać stałemu zaangażowaniu w nieustanną
formację duchową, chrześcijańską i salezjańską, ponieważ WWD jest nie
tylko podmiotem, ale i przedmiotem duszpasterstwa młodzieżowego.
Propozycja wychowawczo-duszpasterska powinna być pomyślana
114

12.5 Page 115

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
nie tylko dla młodzieży. Musi też uwzględniać programy dla dorosłych
(wspólne dla salezjanów i świeckich), które pozwolą im żyć dla młodzieży
i pomogą rozwijać się razem z nią, dostosowując własny rytm do rytmu
nowych pokoleń.
B Wsparcie grupy
Do wszystkich członków WWD skierowana jest jedna propozycja życia
i duchowości. W pewnym stopniu przemierzają tę samą drogę. W jej obrę-
bie uprzywilejowane miejsce zajmują różne środowiska wychowawcze
i religijne. Jedną z nich są grupy i wspólnoty. Towarzyszą one ludziom,
starannie troszcząc się o stopniowanie propozycji i dostosowanie
programu w ramach jednej drogi, by odpowiedzieć na różne potrze-
by poszczególnych osób. Na poziomie osobistym różne formy przy-
należności harmonizują się tworząc sposób aktywnego uczenia się
przez doświadczanie, poszukiwanie, bezpośrednie zaangażowanie,
kreatywność i ponowne wyrażanie wybranych inicjatyw. Grupy sta-
nowią znak żywotności. Pozwalają młodym ludziom rozwijać warto-
ści w kategoriach kulturowych, na które są bardziej wrażliwi. Grupy
mogą być dla młodzieży miejscem, w którym jej pragnienia spotykają
się z propozycją wiary i wartości oraz, poprzez uczciwie zaangażo-
wanie w ich poznawanie, stwarzają możliwość ich przyjęcia. Ułatwia-
ją młodzieży odnalezienie własnej tożsamości oraz dostrzeganie
i zaakceptowanie odmienności innych, co jest konieczne do doświadcze-
nia wspólnoty i Kościoła.
Towarzysząc młodzieży, pomagają im rozwijać poczucie przynależności
do WWD, którą każda grupa uznaje za nadrzędny punkt odniesienia.
Grupy stanowią rozwiązanie pośrednie pomiędzy anonimowym
tłumem a samotnością i zamknięciem w sobie. Grupa silna wewnętrznie
zaczyna stopniowo aktywnie współpracować z WWD, wymieniając się
propozycjami, spostrzeżeniami i oczekiwaniami oraz ułatwiając swoim
członkom emocjonalne zaangażowanie w życie grupy i budowanie więzi z
jej symbolami.
C Kierownictwo indywidualne
Naszym trzecim zadaniem jest indywidualne kierownictwo każdego
członka WWD w jego rozwoju ludzkim, chrześcijańskim i osobistych
wyborach. Oznacza to indywidualne podejście „twarzą w twarz” do
115

12.6 Page 116

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
każdego, nawet aktywnych członków wspólnot czy grup. Ks. Bosko,
w praktyce pedagogicznej, zawsze łączył wspólne przebywanie na boisku
z osobistym „słówkiem szepniętym na ucho”; chwile ważnych spotkań
wspólnoty i osobisty dialog, dostosowany do indywidualnego rozmówcy;
wychowawczą postawę w relacjach. Celem pedagogiki indywidualnej jest
osobista autentyczność.
Życie członków WWD nie ogranicza się do środowiska czy grupy, cho-
ciaż tam zdobywają najważniejsze doświadczenia. Spotkanie-rozmowa ma
szczególną wartość i funkcję. Dialog nawiązuje do postawy duszpaster-
skiej, którą widzimy w spotkaniu ks. Bosko z ks. Calosso lub ks. Bosko
z Bartłomiejem Garellim. Salezjanie chcą zachęcać młodzież do aktywnej
i krytycznej współpracy w procesie wychowania na miarę jej możliwości,
wyborów i osobistych doświadczeń, czyli poszukiwania głębokich powo-
dów życia, umiejętności zajmowania wyraźnego stanowiska w ważnych
momentach, pragnienia dialogu i rozeznania, internalizacji doświadczeń
codziennych, by odczytać ich przesłanie; dialog i umiejętność krytyczne-
go myślenia, pogodzenie ze sobą i odzyskanie wewnętrznego spokoju,
ugruntowanie dojrzałej osobowości i osiągnięcie dojrzałości chrześci-
jańskiej. Czas podejmowania wyborów i doświadczeń są różne, podobnie
jak sytuacje i decyzje, którym musi stawiać czoła młodzież. Kierownic-
two to posługa wychowawczo-duszpasterska wobec jednostki, uwzględ-
niająca jej życie i uznająca je za najważniejszy temat dialogu wychowawcze-
go i duchowego.
WWD zapewnia wiele okazji i możliwości do osobistego dialogu, ponieważ
jeden, niezmienny cel można osiągać dzięki całej gamie sposobów,
w różnych okolicznościach i różnymi doświadczeniami. Najczęściej są to
nieformalne i spontaniczne chwile wymiany doświadczeń i opinii, niemniej
należy przewidzieć także inne, bardziej systematyczne formy. Wśród nich
kierownictwo duchowe, które umacnia wiarę jako życie w Chrystusie, na
którym opiera się sens istnienia. Kierownik pomaga rozeznać osobiste
powołanie każdego w Kościele i świecie, oraz wezwanie do nieustannego
rozwoju w życiu duchowym ku świętości.
Każdy młody człowiek, czując przytłaczający go ciężar olbrzymiej ilości
propozycji napływających z różnych stron, i konieczność dokonywania
wyboru, by się rozwijać, szuka przestrzeni relacji emocjonalnych,
szanującej jego wolność, która pozwoli mu „oddychać”, stawiać sobie
pytania, sprawdzać się; miejsca, w którym znajdzie wsparcie, by móc
116

12.7 Page 117

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
cierpliwie stawać się odpowiedzialny za siebie. Szuka też wychowawców,
przewodników, potrafiących prowadzić kierownictwo duchowe.
WWD powinna stwarzać okazję i możliwości dialogu osobistego. Nie
może pozostawać głucha na tę potrzebę. W tym celu należy zadbać
o odpowiedni czas i miejsca, w których nikt nie będzie przeszkadzał
ani musiał się spieszyć. Troska o wymiar osobisty WWD jest ważnym
elementem animacji wspólnoty, pozwalając każdemu na zastanowienie
nad własnym życiem i uświadamianie sobie celów. Potrzeba coraz
bardziej osób gotowych słuchać i otwierać się na bliźnich, z szacunkiem
i nie naruszając nigdy intymności sumienia, które mają dar słuchania
i przyjmują odpowiedzialność wychowawczą kierowania młodymi,
zwłaszcza w wysiłkach dorastania i rozwoju. Towarzyszenie każdemu
młodemu indywidualnie, by pomóc mu odnaleźć jego drogę, to
doświadczenie ludzkie i doświadczenie wiary, które pozostawia w życiu
niezatarty ślad.
1 3 SZCZEGÓLNA ROLA CENTRUM ANIMACJI
Salezjańska animacja WWD obejmuje kilka działań, które mają
zapewnić organizację, koordynację, wsparcie i ukierunkowanie
wychowawcze. Ma własne cele i treści; przewiduje szkolenie
współpracujących podmiotów i wzmocnienie oryginalnego charakteru
pracy salezjańskiej. Wszystkie są potrzebne i wzajemnie ze sobą
powiązane dla całościowej animacji, w której różne zadania i role oraz
współodpowiedzialność poszczególnych podmiotów powinny ułatwiać
osiąganie celów (por. KG24 poz. 106-148).
A Grupa ludzi, którzy ubogacają się nawzajem
Każdy członek WWD, Salezjanin i świecki, uczestniczy w jej animacji,
jednak niektórzy mają szczególne zadanie troski o zaangażowanie
każdego podmiotu. Dbają o to, by jak największa liczba członków
przyjmowała odpowiedzialność za projekt, jakość WWD i koordynację,
a zwłaszcza o poziomy mające fundamentalne znaczenie dla tożsamości
salezjańskiej oraz wychowawczo-ewangelizacyjnego charakteru
117

12.8 Page 118

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
pełnionej posługi. Swoim świadectwem charyzmatycznym tworzą
„centrum animacji” WWD.
Serce człowieka, mimo że w porównaniu z resztą ciała jest niewielkie, po-
trafi doprowadzić krew – a więc i życie – do wszystkich jego części, pod
warunkiem, że wszystkie „zawory” współpracują z nim. Podobnie centrum
animacji to grupa osób złożona z Salezjanów i świeckich, którzy identyfi-
kują się z posłannictwem, systemem wychowawczym i duchowością sale-
zjańską, i solidarnie przyjmuje zadanie zwoływania, motywowania oraz
angażowania wszystkich zainteresowanych dziełem salezjańskim, by
tworzyć z nich wspólnotę wychowawczą i realizować program ewangeli-
zacji i wychowania młodzieży.
Należy podkreślić, że salezjańska wspólnota zakonna (por. Konst. 38, 47;
RO 5), jej dziedzictwo duchowe, styl wychowania i braterskie relacje
współodpowiedzialności za posłannictwo, są świadectwem będącym
charyzmatycznym punktem odniesienia tożsamości duszpasterskiej cen-
trum animacji i inspiracją dla każdego (por. KG25 poz. 70). Wspólnota
zakonna samodzielnie nie stanowi centrum animacji, tylko jego integral-
ną część. W dziełach salezjańskich prowadzonych przez świeckich, gdzie
nie ma wspólnoty zakonnej, należy zapewnić realne zaangażowanie, od-
powiedzialność w organizacji i zarządzaniu oraz uczestnictwo w działa-
niu centrum animacji.
Rada WWD animuje i koordynuje wdrażanie SPWD. Stanowi
najważniejszą formę współodpowiedzialności Salezjanów, świeckich,
rodziców i młodzieży. Do jej zadań należy refleksja, dialog, programowanie
i ewaluacja planowanych działań (por. KG24 poz. 160-161, 171).
Koordynacja ma na celu zapewnienie spójności lokalnego SWPD, dlatego
Rada współpracuje z całą WWD. Kryteria tworzenia, kompetencje i zakresy
odpowiedzialności ustala inspektor i rada inspektorialna, uwzględniając
kompetencje rady wspólnoty salezjańskiej (por. KG24 poz. 171). Temat ten
podjęto szerzej w rozdziale VIII 2. 1. d.
B Nowe modele organizacyjne
Kapituła Generalna 26 (poz. 120) odnotowuje wiele modeli zarządzania
dzieł w Zgromadzeniu: dzieła zarządzane przez wspólnotę salezjańską,
która jest centrum animacji szerszej WWD; działania i dzieła całkowicie
118

12.9 Page 119

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
powierzone przez Salezjanów świeckim lub stworzone przez świeckich,
ujmowane w programie inspektorialnym (na podstawie kryteriów
ustalonych przez KG24 poz. 180-182); mieszany model zarządzania
w przypadkach związków wspólnoty lokalnej z jednym lub więcej
dziełami lub środowiskami zarządzanymi przez świeckich. Wymagają
one oczywiście nowych modeli organizacyjnych. W przypadku braku
wspólnoty salezjańskiej centrum animacji WWD tworzą świeccy.
Kierują się kryteriami tożsamości, jedności, wspólnoty i doniosłości
działania salezjańskiego. Podlegają bezpośrednio inspektorowi i radzie
inspektorialnej (zob. rozdział VIII 2. 2).
2 Serce salezjańskiego
wychowawcy
Wskazaliśmy elementy WWD. Teraz należy zastanowić się nad oso-
bą wychowawcy – wzorem, który powinien inspirować i postawami,
które należy kształtować. Omówimy pokrótce serce wychowawcy sa-
lezjańskiego, czyli osoby, która w każdym dziele i zadaniu jest wierna
modelowi wychowawcy i ewangelizatora, który odziedziczyliśmy po
ks. Bosko.
2 1 NIEODZOWNA WEWNĘTRZNA POSTAWA APOSTOLSKA
A Coraz bardziej zgłębiać Ewangelię
Nieodzowną cechą wychowawcy jest wewnętrzna postawa apostolska,
która prowadzi do większej świadomości znaczenia i wymogów bycia
jednocześnie wychowawcą i duszpasterzem. Należy rozwijać coraz
pełniejszą i coraz głębszą znajomość Chrystusa Dobrego Pasterza
119

12.10 Page 120

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
i autentyczne doświadczenie wiary w codziennym działaniu. Jedynie
„wewnętrzny człowiek” potrafi słuchać, odróżniać pozory od prawdy,
być otwartym na potrzeby innych i nie pozostaje na nie obojętnym.
Ukoronowaniem tej postawy jest człowiek „pełen Boga”, który żyje i kroczy
„w obecności Boga” oraz odkrył Boga objawiającego się w codzienności,
a zwłaszcza w życiu młodzieży, której służy.
Doniosłość działań wiąże się nie tylko z liczbą osób i wysokiej jakości
środkami. Musimy przede wszystkim być w większym stopniu uczniami
Chrystusa i coraz bardziej zgłębiać Ewangelię. Siła przyciągania, która
ożywia działania wychowawczo-duszpasterskie, wynika z miłości
duszpasterskiej, czyli powołaniowej motywacji służenia Ewangelii.
Podstawowy wybór, który kształtuje świadomość wychowawcy, mówi
o tym, że cel wszystkich działań, wypływa z Ewangelii (por. Ez 34,11;23
prawdziwy pasterz). Wychowawcy to osoby naprawdę kompetentne,
które w życiu wewnętrznym łączą salezjańską ewangeliczność i wysokie
człowieczeństwo oraz widzą w swoim zaangażowaniu w wychowanie
wymiar posłannictwa. Jeśli nie będziemy troszczyć się w sposób szczególny
o wewnętrzną postawę apostolską osób konsekrowanych, świeckich
i młodzieży, nie uda nam się prowadzić autentycznej ewangelizacji.
Zakorzeniona w sercu miłość duszpasterska stanowi żywy ośrodek ducha
salezjańskiego.
B Pierwszą i podstawową formą ewangelizacji jest dawanie
świadectwa
„Człowiek naszych czasów chętniej
słucha świadków, aniżeli nauczycieli; a
jeśli słucha nauczycieli, to dlatego, że są
świadkami”
(PRZEMÓWIENIE PAWŁA VI DO CZŁONKÓW „CONCILIUM
DE LAICIS” 2 PAŹDZIERNIKA 1974, AAS 66(1974) , S. 568, ZA:
EVANGELII NUNTIANDI POZ. 41)
Z wewnętrznej postawy apostol-
skiej wynika świadomość ewange-
lizującego, że Dobra Nowina prze-
kazywana jest nie tylko w głoszo-
nej prawdzie, ale przede wszyst-
kim w przekonywującym świadec-
twie (por. Evangelil nuntiandi poz.
42). Świadcząc o Chrystusie, wy-
chowawca salezjański nie szuka
naśladowców, tylko pokazuje ży-
cie wyrastające z Ewangelii, chcąc
tym samym pomóc każdemu mło-
demu człowiekowi w jego własnej
120

13 Pages 121-130

▲back to top

13.1 Page 121

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
interpretacji Dobrej Nowiny. Dawanie świadectwa w dialogu, głosząc
Dobrą Nowinę, wymaga dużej umiejętności otwartego życia wiarą wśród
młodzieży. W duszpasterstwie młodzieżowym potrzeba nie tylko nauczy-
cieli otwartych na oświecającą moc Ewangelii, ale i świadków, którzy mówią
o Bogu, ponieważ są przyzwyczajeni do rozmowy z Nim.
Każdy wychowawca musi umacniać świadomie motywacje wynikające
z wiary. Nie zawsze wkład, także wspólnoty Kościoła, jest oparty
na wierze. Ważne, by posługa rodziła się ze szczerego pragnienia i
promocji życia. Wychowanie dotyka serca (w biblijnym znaczeniu
tego słowa) osoby ludzkiej i jest drogą duchowości w rozumieniu
chrześcijańskim, życiem w Duchu Chrystusa, podtrzymywanym wiarą
w życie w obfitości.
2 2 SALEZJAŃSKA TOŻSAMOŚĆ CHARYZMATYCZNA
Tożsamość charyzmatyczna oświeca projekt życia. Czyniąc z wychowania
przyczynę życia i wybór, ks. Bosko dojrzewał stopniowo w powołaniu
wychowawcy i obywatela, chrześcijanina i kapłana. Ówcześnie
i współcześnie System Prewencyjny potrzebuje osób, które z wychowania
uczynią wybór życia; wymaga patrzenia na „metodę” gwarantującą
spójność życia osobistego, źródło działania, funkcji i postaw. Ks. Bosko
mówił:
„Pamiętajcie, że cały jestem dla was, dzień i noc, rano i
wieczorem, w każdej chwili. Moim jedynym celem jest
zapewnienie wam dobra moralnego, intelektualnego i
fizycznego. Dla was uczę się, pracuję i żyję i dla was
jestem gotów oddać życie” (CRONACHE DELL’ORATORIO DI SAN
FRANCESCO DI SALES)
Nieustannie proponując praktyczną i teoretyczną podstawę programową,
czyli System Prewencyjny, i pogłębiając jego znajomość, dziedzictwo
salezjańskie staje się kompetencją wychowawczą, moralną i duchową,
głęboko zakorzenioną w postawach wewnętrznych: pragnieniu odpowiedzi
na potrzeby młodzieży; gotowości poświęcenia dla niej własnego
121

13.2 Page 122

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
czasu, energii, wiedzy i umiejętności; umiejętności systematycznego
i wytrwałego dążenia do odkrytego dobra, pomimo trudności i rozczarowań.
To jedyny możliwy współcześnie sposób przeżywania ewangelizacji; nie
można jej powierzać osobom tchórzliwym, nieustannie niezadowolonym
i pesymistom. Na pierwszym miejscu należy stawiać zapał i powołanie do
wychowywania.
2 3 ANIMACJA JAKO UPRZYWILEJOWANY STYL WYCHOWANIA
A Przede wszystkim należy zadbać o proces dostosowania
rozwoju do indywidualnych potrzeb jednostki
By prowadzić ludzi do słuchania i przyjmowania Jezusa, salezjański
wychowawcza stosuje przede wszystkim metodę animacji, wzorując
się na zdarzeniach podczas drogi uczniów do Emaus. Jako misjonarze
zbliżamy się do młodego człowieka, wychodzimy mu naprzeciw w postawie
słuchania, otwartości, głoszenia Ewangelii w propozycji kierownictwa (por.
KG20 poz. 360-365, KG23 poz. 94-111). Animacja koncentruje się przede
wszystkim na procesach personalizacji, rozwoju świadomości, sumienia
i motywacji, którymi będzie się kierował w wyborach oraz na wykształceniu
krytycznego myślenia. Zachęca też do podejmowania zaangażowania, ucząc
odpowiedzialności za procesy wychowawcze i duszpasterskie. Dążymy
do stworzenia wspólnoty wokół wartości, kryteriów, celów i procesów
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego, pogłębiając tożsamość
powołaniową wychowawców, wzmacniając komunikację i dialog między
wszystkimi podmiotami, zachęcając do współodpowiedzialności. Animacja
ma także ułatwiać współpracę, komplementarność i koordynację całego
wspólnego projektu.
B Aktywna obecność wychowawcy wśród młodzieży
Aktywna obecność wychowawcy wśród młodzieży oznacza staranie
się być tam, gdzie młodzi ludzie żyją i spotykają się, nawiązując z nimi
osobiste, pozytywne i wyzwalające relacje. Dorośli wychowawcy muszą
spotykać młodzież, słuchać jej i być dla niej świadectwem. Spotkanie to
fizyczna obecność wychowawcy wśród młodzieży w formie, którą ks.
122

13.3 Page 123

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
Bosko nazwał „asystencją”. Asystencja to towarzyszenie, kierownictwo,
animacja, uwaga, reagowanie na czas i przykład. Jej charakter widać
wyraźnie w zestawieniu postawy ludzi uprzejmych ale zdystansowanych
i dalekich, z ojcowską postawą ks. Calosso, do której odwoływał się ks.
Bosko:
„Dzielnych kapłanów, pracujących dla dobra
ludzi, było wielu, ale z nikim nie udawało mi się
zaprzyjaźnić. Często spotykałem na ulicy pro-
boszcza i wikarego. Kłaniałem się im z daleka,
życzliwie do nich podchodziłem, ale oni odpowiada-
li na moje pozdrowienie i szli dalej w swoją stronę.
Niejednokrotnie płakałem rozżalony, mówiąc, że
gdybym był księdzem, nie zachowałbym się w ten
sposób. Starałbym się zbliżyć do młodzieży, udzielać
jej dobrych rad, mieć dla niej dobre słowo” (WSPOMNIE-
NIA ORATORIUM, PIERWSZA DEKADA 1825-1835, POZ. 4)
Ten oryginalny styl wychowania opiera się na kilku podstawowych
przekonaniach, przekładających się na praktyczne wybory: jeśli
młodzież, do rozwijania wewnętrznych zasobów, potrzebuje kontaktu
z wychowawcami, wychowawcy muszą karmić się głęboką wychowawczą
miłością, być otwarci na młodzież jako taką i każdego młodego z osobna,
nie obniżając oczekiwań wychowawczych, tylko proponując każdemu to,
czego potrzebuje w danej chwili i sytuacji. Oznacza to zaakceptowanie
młodego człowieka w takim stanie, w jakim znajduje się jego wolność
i dojrzałość, stopniowe rozbudzanie jego możliwości i otwieranie nowych
perspektyw życia dzięki różnym programom wychowawczym i religijnym.
Tym, co wyróżnia wychowawcę salezjańskiego we współczesnym świecie,
coraz bardziej „osieroconym” i samotnym, jest dojrzałe i kochające ojcostwo
salezjańskie. Świadkowie życia ks. Bosko opowiadali, że charakteryzowała
go ojcowska dobroć. Jej wyrazem były drobne, bezinteresowne podarun-
ki, uprzejme listy, spostrzegawczość, słowa wsparcia i życia. Już samo ich
wspomnienie potrafiło ukoić serca. Ojcostwo Boże i ludzkie oznacza da-
wanie życia, a jest to możliwe tylko wówczas, gdy w jakiś sposób ofiarowu-
jemy siebie bezinteresownie. Można powiedzieć, że przekazywanie życia
wiąże się w jakiś sposób ze śmiercią, która w przypadku wychowawców
nie oznacza zatracenia się, tylko nieustanne znajdowanie życia większego
niż nasze własne. Poza poświęceniem i bezinteresownością, niezbędnym
123

13.4 Page 124

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
elementem ojcostwa jest pełne miłości pragnienie dotarcia do wszystkich.
Młodzież bardzo potrzebuje kontaktu i życzliwości. Potrzebuje – a raczej
– „ma prawo” poczuć ojcowską miłość Boga w stylu życia wychowawcy.
W sposobie myślenia, słowach i zachowaniu wychowawca musi ukazywać
miłość Boga.
2 4 INTELIGENCJA DUSZPASTERSKA ŹRÓDŁEM SIŁY SPWD
A „Wychowawcze” odczytywanie aktualnej sytuacji młodzieży
W trosce o skuteczność SPWD należy koniecznie zadbać o jakość dusz-
pasterską i kulturową. Do pełnej realizacji posłannictwa potrzeba
odpowiedniego przygotowania. Celem formacji powinno być wie-
lokrotne nawrócenia serca, umysłu i działalności duszpasterskiej, bo
wymaga przemyślenia na nowo samego duszpasterstwa i jego nowego
zrozumienia.
Odpowiedź na wezwanie do „wychowawczego” odczytywania aktualnej sy-
tuacji młodzieży, oznacza kształtowanie głębokiej świadomości pilnych
wyzwań wychowawczych i duszpasterskich, które widać w znakach czasu
oraz dostrzeganie pojawiających się wartości, przyciągających młodzież:
pokój, wolność, sprawiedliwość, wspólnota i zaangażowanie, prawa ko-
biet, solidarnoś, rozwój, ekologia, wielokulturowość, pokój, współistnienie
różnych grup etnicznych, przeciwdziałanie wszelkim formom wykorzysty-
wania dzieci i młodzieży oraz nowym formom niewolnictwa. Służąc mło-
dzieży, musimy oceniać współczesne wydarzenia i tendencje, które mają
największy wpływ na człowieka.
B Cierpliwa adaptacja i formacja
Wychowawca świadomy swojej roli mediatora, musi cierpliwie
dostosowywać się do sytuacji i nieustannie poddawać rewizji raz powzięte
decyzje. Dotyczy to tworzenia programów rozwoju duchowego, które
umiejętnie wykorzystują dostępne sposoby komunikacji, związane
ze światem młodzieży; jakości i znaczenia propozycji ewangelicznych
i wychowawczych, mających strategiczne znaczenie dla ewangelizacji
124

13.5 Page 125

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
kultur. Uczy się przez całe życie, które z kolei staje się kreatywnym
procesem, gotowością do weryfikacji, okazją do zastanawiania nad
doświadczeniem wychowawczym; nigdy nie zadowala się tym, co już
zostało zrobione i nie powiela schematów.
Trzeba kształtować umysł i serce i pozwolić się kształtować życiu i przez
całe życie. Człowiek jest inteligentny, aktywny i chce się uczyć. Ta postawa
nie pojawia się na zawołanie, ani znikąd, tylko wynika z powołania
wychowawcy.
Dziś wiemy z pewnością, że jednowymiarowe programy formacji,
skoncentrowane tylko na treści albo nabyciu wiedzy i umiejętności
zawodowych, są niewystarczające. Pogłębia się przekonanie o znaczeniu
zaangażowania całej osoby wychowawcy w wychowanie. Umiejętności
komunikacyjne i wychowawcze muszą być zakorzenione w tożsamości
i faktycznej drodze osobistej. Można opanować wszelką wiedzę
i aktualne metody dydaktyczno-wychowawcze oraz korzystać z nich w
sposób profesjonalny, ale proces formacji zawodowej wychowawców
salezjańskich polega na zaangażowaniu własnej tożsamości i dawaniu
osobistego świadectwa w ramach proponowanego modelu i zgodnie z własną
drogą formacji. Powołanie do służby wychowawczej wymaga umiejętności
refleksji lub otwartości na pytania o własne przekonania, motywacje
i oczekiwania. Poznając siebie przestajemy się bać i wzmacniamy własną
tożsamość.
Za każdym razem, gdy mierzymy się z naszym posłan-
nictwem i powołaniem wychowawców, utwier-
dzamy się w przekonaniu, że potrzeba jesz-
cze większego zaangażowania. Dzięki temu
mamy odwagę do pełnienia naszej misji
sięgając po nowe kompetencje kulturowe,
pedagogiczne i duszpasterskie, na przykład
ekumenizm, dialog międzyreligijny z wie-
rzącymi i niewierzącymi, środki masowe-
go przekazu, włączając się w debatę
publiczną.
125

13.6 Page 126

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
3
System Prewencyjny jako
pedagogika stosowana.
Salezjański styl wychowania
31
ORATORIUM KS. BOSKO KRYTERIUM DZIAŁAŃ
SALEZJANÓW
A „Kryterium oratorium” jako inspiracja i paradygmat
naszych działań i dzieł
„Gdy przyjrzymy się korzeniom naszego
Zgromadzenia i Rodziny – miejscu, z
którego wyszliśmy – widzimy wyraźnie
przede wszystkim niepowtarzalną
wspólnotę, niezwykłą jak światło
rozjaśniające mrok. Valdocco było
domem pierwszej wspólnoty oraz
dużym, otwartym, znanym miejscem
duszpasterstwa… Ta wspólnota
tworzyła nową kulturę, nie w znaczeniu
akademickim, tylko nowych relacji
wewnętrznych między młodzieżą a
wychowawcami, świeckimi i osobami
duchownymi; między rzemieślnikami a
czeladnikami. Te relacje oddziaływały
na całą dzielnicę i miasto… Wypływały
z wiary i miłości duszpasterskiej jej
członków, którzy starali się stworzyć
ducha rodzinnego i kierować ku miłości
Pana i Matki Bożej”
(KS. JUAN VECCHI, ACG POZ. 373, SPRZYJAJĄCE OKOLICZNOŚCI)
Oratorium z Valdocco przywodzi
na myśl pierwotne doświadcze-
nie posłannictwa salezjańskie-
go. Ks. Bosko, jego współpracow-
nicy i pierwsi Salezjanie, wcielili
w Oratorium wyjątkowe doświad-
czenie Ducha (charyzmat), który
zapoczątkował w Kościele naszą
oryginalną posługę apostolską
wśród najuboższej młodzieży.
Dlatego współczesne nawiązanie
do Valdocco nie jest natury histo-
rycznej, tylko procesem powrotu
do korzeni i źródła naszych dzieł
i działań (Konst. 41), tak by zwe-
ryfikować wierność naszej działal-
ności wychowawczo-duszpaster-
skiej.
Oratorium ks. Bosko na Valdocco
jest paradygmatem, niezmiennym
kryterium naszej działalności
(Konst. 40):
126

13.7 Page 127

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
◗ Powrót do korzeni ozna-
cza powrót do „oratoryj-
nego serca”, które cha-
rakteryzuje się troską o
najuboższą młodzież i
„Wówczas zorientowałem się, jak wielu
warstwy ludowe. Nasza
młodych gromadziło się tam, ponieważ
gorliwość jest wyrazem
nie miało nikogo, kto by się o nich
zbawczej woli Boga wcie-
zatroszczył. Zastanawiałem się po cichu,
lonej w Dobrym Pasterzu.
czy mają na zewnątrz przyjaciół, którzy
Służymy przede wszyst-
mogliby się nimi zająć, wesprzeć, uczyć
kim młodzieży w różnych
rzemiosła i religii; kogoś, kto wie, że
sytuacjach ubóstwa.
nie są straceni albo chociaż mógłby
zmniejszyć liczbę chłopców trafiających
Potrzebna jest zmiana
ponownie do więzienia? Podzieliłem
perspektywy duszpa-
się moimi myślami z ks. D. Cafasso i za
sterskiej: młodzież jest
jego radą zacząłem obmyślać sposób, by
ważniejsza niż dzieła!
tego dokonać, zawierzając owoce mojej
Instytucje i inicjatywy
pracy łasce Bożej, bez której wszelkie
powinny być na nowo
wysiłki człowieka są daremne
przemyślane, zrestruk-
turyzowane i podpo-
rządkowane z myślą o
(WSPOMNIENIA ORATORIUM, DRUGA DEKADA 1835-1845
POZ. 11)
młodzieży, byśmy pozo-
stawali wierni powierzo-
nej nam misji bycia znakiem miłości Boga do młodzieży i głosze-
nia jej (por. Konst. 2).
◗ Po drugie, nawiązując do „oratoryjnego serca”, wykorzystu-
jemy w pracy typowo salezjańską metodę pedagogiczną
opartą na wspólnym przebywaniu i wspólnocie, która nada-
je naszym dziełom charakterystyczne rysy. To dziedzictwo
Rodziny Salezjańskiej jest nie tylko posagiem wyniesionym
z doświadczenia Valdocco, To poczucie tożsamości, będące
źródłem stylu wychowania. Czerpanie z niego w praktyce
sprzyja rodzinnej atmosferze i pozwala proponować rozwią-
zania pozwalające każdemu młodemu człowiekowi dorastać
w środowisku życzliwym i rodzinnym („dom”), radosnym („po-
dwórko”), w którym może rozwijać cały swój potencjał, zdo-
bywając nową wiedzę i umiejętności („szkoła”) i rozwijać się w
oparciu o wyraźnie sformułowany program wiary („parafia”).
127

13.8 Page 128

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
To charakteryzuje nasz charyzmat w Kościele, stanowi o jakości
naszej propozycji wychowawczej i pozwala odnawiać działania
duszpasterskie w zależności od kultury, doświadczeń wiary i
religii środowisk młodzieżowych.
B Ogólne kryteria rozeznawania i odnowy
„Oratoryjne serce” to cel i forma
salezjańskiej posługi wychowaw-
czo-duszpasterskiej oraz pod-
stawowe kryterium rozeznania
„Ksiądz Bosko przeżył znamienne
i odnowy działań oraz dzieł. By
doświadczenie duszpasterskie w swoim
nabrały charakteru dzieł prowa-
pierwszym Oratorium. Było ono dla
dzonych przez samego ks. Bosko,
chłopców domem, który przygarnia;
musimy przede wszystkim prze-
parafią, która ewangelizuje; szkołą, która
analizować założenia.
przygotowuje do życia i podwórkiem, gdzie
spotykają się przyjaciele i żyje się radośnie.
Wierność posłannictwu i jego
W pełnieniu naszego posłannictwa dzisiaj,
odbiorcom jest możliwa przede
doświadczenie z Valdocco pozostaje
wszystkim dzięki postawie słu-
trwałym kryterium oceny i odnowy każdej
chania i posłuszeństwu Duchowi
naszej pracy i każdego dzieła”
Świętemu, ponieważ to on wspiera
(KONST. 40)
i towarzyszy nam w posłannic-
twie, wskazując jego kierunki
i odnawiając je. Podporządko-
wując się jego działaniu, przyglądamy się całemu życiu ks. Bosko, który
– posłuszny Duchowi – odpowiedział na potrzeby młodzieży w sposób
trwały i adekwatny. Odnowa wymaga też umiejętności odczytywania
znaków czasu i rozeznawania – uważnego wsłuchiwania się w rzeczywi-
stość społeczno-kulturową młodzieży.
Rozeznawanie ma fundamentalne znaczenie. Stanowi dla Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego punkt wyjścia do szukania adekwatnej
odpowiedzi na dzisiejsze wyzwania. Polega na stawianiu właściwych
pytań, mądrym analizowaniu znaków czasu, ocenie różnych możliwości
i, w posłuszeństwie Duchowi Świętemu, podejmowaniu z rozumnym
sercem i silną wolą działań, które uobecniają ks. Bosko dzisiaj i przynoszą
owoce pracy, którą zapoczątkował nasz Święty Założyciel.
128

13.9 Page 129

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
32
„SALEZJAŃSKI STYL” WSPÓLNEGO PRZEBYWANIA I
TWORZENIA WSPÓLNOTY
System Prewencyjny i „styl salezjański” są ze sobą głęboko związane,
a drugi stanowi najbardziej charakterystyczne wcielenie pierwszego.
Jest wyrazem praktycznej pedagogii, ułatwiającej posługę wychowawczo-
duszpasterską i sposobem przekazywania jej treści. Jego najważniejsze
aspekty obrazowane są symbolicznie przez dom, parafię, szkołę i podwórko,
nie odsyłających do konkretnych miejsc, tylko całej serii doświadczeń,
które należy umożliwić i zaproponować młodzieży. Wszystkie razem
składają się na nierozłączną i niepodzielną całość. W praktyce wymagają
podejmowania różnych działań z uwzględnieniem środowiska młodzieży.
A Otwarty dom (doświadczenie ducha rodzinnego)
Jego istotą jest środowisko oparte na zaufaniu i więzi. Jak w rodzinie, tak
i tutaj najważniejsza jest troska o siebie nawzajem wszystkich jej członków.
W środowisku salezjańskim oznacza to doświadczenie prawdziwego
wysłuchania i zrozumienia. Proponujemy serię doświadczeń i wartości
przekazywanych dzięki świadectwu wychowawców oraz kierownictwo
i wsparcie tak kochającego, jak i kochanego. Bezwarunkowa otwartość
i akceptacja ma ogromne znaczenie przy pierwszym spotkaniu. Dzięki niej
młodzież widzi, że jej najważniejsze potrzeby są szanowane i adekwatnie
zaspokajane.
Tak rozumiane doświadczenie „domu” w duchu rodzinnym jest
charakterystyczną cechą naszej pedagogii; to asystencja salezjańska,
oparta na empatii, gościnności, pragnieniu doprowadzenia młodzieży na
spotkanie z Chrystusem i otwartości na jej obawy.
Dopiero w ramach życzliwej
i ważnej relacji młodzież czuje, że
dialog i wymiana wartości stopnio-
wo staną się możliwe. W tej at-
mosferze tworzą się wszystkie naj-
ważniejsze warunki, niezbędne do
całościowego rozwoju młodzieży.
„Staraj się zaprzyjaźnić z każdym
rozmówcą”
(MEMORIE BIOGRAFICHE XX, ROZDZIAŁ VIII)
129

13.10 Page 130

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
B Parafia, która ewangelizuje (życie religijne i pedagogiczny
wymiar programów wychowania w wierze)
W doświadczeniu „parafii” ważne są dwa elementy: przekonanie, że
w serce każdego człowieka wpisane jest pragnienie Boga, czyli pełni
życia zjednoczonego przede wszystkim przez wiarę, i propozycjach
dostosowanych do odbiorców, które mają pozwalać odkrywać i realizować
osobiste powołanie.
Opierając się na tym fundamencie, w działaniach ewangelizacyjnych
wybiera się środowisko codziennego przeżywania wiary, spontanicznego
i normalnego. Jego świadectwo daje przede wszystkim WWD, ukazując
wszystkie najważniejsze wymiary Kościoła, zgodnie z charyzmatem
salezjańskim: koinonia – jej najpełniejszym wyrazem jest WWD, żyjąca
wartościami Królestwa Bożego i wzywająca innych do włączania się w
nią; liturgia – chrześcijańskie celebracje codziennych wydarzeń, których
najwyższym wyrazem są sakramenty, zwłaszcza sakrament eucharystii i
pojednania; diakonia – gotowość do posługi wychowawczej i propagowania
właściwych wzorców, w tym asystencji; martyria – życie wartościami
Królestwa w świecie i uczynki miłosierdzia, z propozycjami formacyjnymi,
przygotowującymi młodych ludzi i wychowawców do uzasadniania nadziei,
która w nich jest (1 P 3, 15-16).
WWD realizuje to w formie pomyślanych etapowo programów wychowania
w wierze, które pomagają młodym ludziom odkryć powołanie i podążać
za nim zgodnie z planem Bożym (zob. rozdział IV 3. 2. ).
C Szkoła, która przygotowuje do życia (integralny rozwój
poprzez edukację)
Doświadczenie „szkoły” jest ważne ze względu na proponowane zasoby,
niezbędne do rozwoju podstawowych umiejętności i postaw w życiu
społecznym.
W każdej instytucji czy nieformalnej placówce edukacyjnej wychowawca
musi znaleźć miejsce otwarcia na dobro w każdym człowieku, od którego
rozpoczyna się proces osiągania integralnej dojrzałości.
130

14 Pages 131-140

▲back to top

14.1 Page 131

▲back to top
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
Młody człowiek jest podmiotem swojego rozwoju i dojrzałości.
Wychowawca towarzyszy mu w tej drodze wychodząc z inicjatywami
niezbędnymi do harmonijnego rozwoju osobowości w społeczeństwie
opartym na szacunku i dialogu oraz kształtowania krytycznej i wnikliwej
świadomości.
D Podwórko służące spotkaniom z przyjaciółmi i miejsce
radości (pedagogia radości i święta)
Doświadczenie „podwórka” jest typowe w środowiskach spontanicz-
nych, gdzie nawiązują się przyjaźnie i więzi zaufania. Na „podwórku”,
rozumianym jako pedagogia ra-
dości i święta, faktycznie i w spo-
sób zrozumiały proponowane są
wartości i tworzą się więzi. To
doskonałe miejsce, by zatroszczyć
się o każdego młodego człowieka,
„Wiedz, że tutaj świętość oznacza
szepnąć mu słówko na ucho, gdzie
bycie bardzo radosnym. Staramy się
przełamywane są formalne rela-
unikać grzechu, który jest naszym
cje wychowawca – wychowanek,
wielkim wrogiem, odbiera łaskę Bożą
właściwe innym strukturom, śro-
i pokój serca, dokładnie wypełniać
dowiskom i rolom.
swoje obowiązki i uczestniczyć w
pobożnych praktykach. Zapisz, żeby nie
Dlatego doświadczenie „po-
zapomnieć: servite Domino in laetitia –
dwórka” jest wezwaniem do
służmy Panu ze świętą radością”
wyjścia poza struktury instytu-
cjonalne, opuszczenia gmachów,
(VITA DEL GIOVANETTO SAVIO DOMENICO ALLIEVO
DELL’ORATORIO DI S. FRANCESCO DI SALES, ROZDZIAŁ XVIII)
w których pracujemy, by każde
miejsce spotkań młodzieży prze-
mieniać w środowisko obfitujące
w propozycje wychowawcze i duszpasterskie. Na ulicach i symbolicznych
„trzepakach” trzeba podkreślać znaczenie osobistej relacji, uwzględniać i
wykorzystywać dynamiki grup nieformalnych.
Powinniśmy poznawać nowe formy spędzania czasu wolnego młodzieży,
np. social media, i dzięki nim być obecni wśród niej.
131

14.2 Page 132

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
132

14.3 Page 133

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM
WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI
(SPWD)
FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
ROZDZIAŁ
VI
„Przyoblec człowieka
nowego, stworzonego
według Boga”
(Ef 4, 24)

14.4 Page 134

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Dla wypełnienia naszej posługi wychowawczej i
duszpasterskiej Ksiądz Bosko przekazał nam System
prewencyjny. «System ten opiera się całkowicie
na rozumie, religii i dobroci»; odwołuje się nie
do przymusu, ale do zasobów umysłu, serca i do
pragnienia Boga, jakie każdy człowiek nosi w głębi
swej istoty. Zespala on w jednym i niepowtarzalnym
doświadczeniu życia wychowawców i wychowanków
w klimacie rodziny, zaufania i dialogu. Naśladując
cierpliwoś samego Boga, nawiązujemy kontakt z
młodzieżą na takim stopniu, na jakim znajduje się
rozwój jej wolności. Towarzyszymy jej, aby dojrzewały
w niej mocne przekonania i aby stopniowo stawała
się bardziej odpowiedzialna w delikatnym procesie
wzrostu jej człowieczeństwa w wierze”
(Konst. 38)
Obrałem zatem Valdocco na stałą siedzibę i ze
wszystkich sił podjąłem starania w sprawach, które
mogły pomóc zachować jedność ducha, dyscypliny
i administracji (…) , czyli organiczne fundamenty
oratorium”
(Wspomnienia Oratorium, trzecia dekada 1846-1855 poz. 6)
134

14.5 Page 135

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
Wierzymy w wychowanie. Planujemy jego
działania, ponieważ pełnienie posługi duszpasterskiej
oznacza proponowanie konkretnych programów wychowa-
nia. Owocem trudu planowania jest SPWD, konkretny wyraz
woli wychodzenia z inicjatywą do młodzieży. Uwzględnienie
czterech wymiarów pozwala na przygotowanie organicz-
nej propozycji działań i szerokiego rozumienia duszpaster-
stwa młodzieżowego, otwartego na każdego człowieka.
W ostatniej części przedstawiono wybrane kryteria, które
należy uwzględnić na każdym poziomie duszpasterstwa
młodzieżowego.
135

14.6 Page 136

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 Myślenie projektowe
W nieustannie zmieniającym się świecie i złożonych strukturach
społecznych, myśl teologiczna i eklezjologiczna próbuje wspierać
różne modele wychowania, a doświadczenia duszpasterskie stają
się coraz bardziej zróżnicowane. W tej skomplikowanej sytuacji,
miłość duszpasterska musi nieustannie inspirować i animować
życie codzienne swoją „duszpasterską inteligencją”, a wspólnota
chrześcijańska powinna pogłębiać pragnienie przeżywania
z przekonaniem odpowiedzialności za wychowanie młodzieży. Jej
świat wzywa nas do odnowienia gorliwości, stałości w posłudze,
ciągłości i spójności. Wszyscy muszą przyjąć jedną linię działania
opartą na wypracowanej wspólnie, spójnej propozycji. Potrzeba
programu łączącego tradycję z nowymi elementami, by przy każdej
zmianie kierownictwa czy odnowieniu zespołu nie musieć nieustannie
zaczynać od początku. Fundamentalne jest zrozumienie znaczenia
refleksji i planowania duszpasterskiego. Sam ks. Bosko swego
czasu poczuł potrzebę organicznego uporządkowania inicjatyw
wychowawczych.
Podejmując pracę na polu duszpasterstwa młodzieży trzeba
uświadomić sobie drogę, która nas czeka, sytuację wyjściową i cele.
Trzeba też zaznajomić się z całym procesem wychowawczym w toku.
Planowanie jest dyspozycją umysłu i serca, a dopiero w drugiej
kolejności konkretnym działaniem. To nie rezultat, tylko stały
wymiar duszpasterstwa, angażujący i jednoczący wszystkie siły.
Gdy go zabraknie, pojawia się ryzyko podejmowania powierzchownych
i nieskutecznych działań. Opracowanie planu wydaje się dodatkowym
obciążeniem, pracą za biurkiem, widzianą jako zło konieczne,
sztuką dla sztuki, wykonywaną, by uczynić zadość obowiązującym
zaleceniom.
Nic bardziej mylnego: program jest cenną „mapą drogową” i punktem
odniesienia, ponieważ zawiera punkt wyjścia i cele. Nie jest instrukcją
ani luźnym zestawieniem pomysłów. To drogowskaz nadający kierunek
naszej gorliwości wychowawczej i posłudze wśród najuboższych.
136

14.7 Page 137

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
Należy w nim uwzględnić zróżnicowane propozycje szczegółowe.
Tworzenie projektu nie oznacza rezygnacji z kreatywności ani
posiadania rozwiązań wszystkich problemów. Proces planowania
służy wykorzystaniu wszystkich zasobów i otwarciu na różne
rozwiązania.
2 Salezjański Program
Wychowawczo-
Duszpasterski (SPWD)
2 1 SPWD STANOWI SALEZJAŃSKI PROGRAM APOSTOLATU
A SPWD łącznikiem z rzeczywistością naszych czasów i
narzędziem wychowawczym
SPWD jest wyrazem myślenia projektowego, który ma kierować rozwojem
posłannictwa w dziełach. Jest pośrednikiem ze współczesnością oraz
narzędziem pozwalającym realizować Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe (zob. RO 4) i inkulturację charyzmatu (por. KG24 poz. 5).
Kieruje procesem rozwoju wspólnoty inspektorialnej w poszczególnych
WWD, w trudach realizowania posłannictwa salezjańskiego na danym
obszarze. Jego forma nawiązuje do praktycznego dyrektorium, które
wyznacza cele ogólne duszpasterstwa, zapewnia jego ciągłość, spójność
celów szczegółowych i kierunków działania.
Podstawowym celem SPWD jest prowadzenie inspektorii i wspólnot
lokalnych do działania w oparciu o wspólne myślenie, jasne cele i kryteria
oraz umożliwienie współodpowiedzialności za zarządzanie procesami
duszpasterskimi. SPWD należy sformułować na piśmie, rozpowszechnić
i realizować.
137

14.8 Page 138

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
B Najważniejsze cechy SPWD
SPWD jest formą realizacji Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzie-
żowego, dlatego na każdym poziomie musi uwzględniać wszystkie jego
aspekty i wymiary, gwarantujące ducha salezjańskiego.
W centrum SPWD jest młodzież,
zwłaszcza najuboższa
Najważniejszym elementem Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego jest młody człowiek we wszystkich swoich
wymiarach (cielesność, inteligencja, afekty, wola), relacjach (z samym
sobą, z innymi, ze światem i z Bogiem) w podwójnej perspektywie osoby
i jej uczestniczenia w dziejach (integralny rozwój, zaangażowanie
w przemianę społeczeństwa); dbamy o integralny rozwój człowieka aż po
spotkanie z osobą Jezusa Chrystusa, człowieka doskonałego, w którym
odnajdujemy najgłębszy sens istnienia (zob. rozdział III).
SPWD wskazuje kierunek i organizuje proces wychowania łącząc różne
inicjatywy, zasoby i działania na rzecz stopniowego, integralnego
rozwoju młodego człowieka. SPWD proponuje wartości i postawy
chrześcijańskiej propozycji Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej
w oparciu o metodologię pedagogii salezjańskiej, czyli Systemu
Prewencyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży ubogiej i
w trudnych sytuacjach.
Ze względu na uwarunkowania kulturowe trzeba zawsze pozostawać
w kontakcie z nieustannie zmieniającą się rzeczywistością młodzieży,
rozumianą jako miejsce docelowe i teologiczne. Ten element jest
obecny we wszystkich wymiarach i aspektach posługi duszpasterskiej
i SPWD.
Wymiar wspólnotowy SPWD
SPWD, zanim zostanie wyrażone w formie dokumentu, jest przede
wszystkim procesem wspólnotowym, który jednoczy WWD
w zaangażowaniu wokół wspólnych kryteriów, celów i kierunków
działania. Obejmując umysły i serca, pozwala WWD unikać rozproszenia
działań, dbać o spójność i zbieżność wychowawczą, kształtować i wzmacniać
138

14.9 Page 139

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
świadomość wspólnego posłannictwa oraz realizować wspólne powołanie
wychowawczo-duszpasterskie. SPWD jest zatem charakterystycznym
elementem WWD, podmiotu działalności wychowawczo-duszpasterskiej
(zob. RO 5).
Planowanie pomaga kierować działaniami duszpasterskimi i stale je
weryfikować, by było coraz bardziej inkulturowane i świadome wyzwań,
oraz stawało się procesem wspólnotowej identyfikacji. Mając na
uwadze nasze wezwanie do wychowywania w wierze w ramach Nowej
Ewangelizacji, ten ostatni element zdaje się szczególnie ważny. WWD
powinna zastanawiać się nad swoją tożsamością i programem działania.
Nowe sytuacje stawiają przed nią szczególne wyzwania, czyli konieczność
proponowania programów adekwatnych do konkretnych sytuacji
młodzieży.
Otwartość i oddziaływanie dzieła salezjańskiego
na środowisko
Współcześnie trudno tworzyć SPWD wyłącznie z myślą o wewnętrznej
rzeczywistości dzieł. Wszystkie instytucje, zwłaszcza wychowawcze
i edukacyjne, tworzą szerszą sieć relacji. Są dla siebie partnerem w dyskusji
i działaniu. Dzieło stanowi punkt spotkań i podmiot wychowawczej
przemiany, dlatego należy uwzględnić obraz pracy salezjańskiej na
zewnątrz dzieła.
Skuteczność ewangelizacji jest wyzwaniem dla WWD, by działała
harmonijnie, kierując się logiką przymierza dla wychowania,
otwartego na udział podmiotów i osób z danej okolicy. Koordynacja
działań i utworzenie sieci wymaga poważnego zaangażowania,a
w dalszej perspektywie zmiany modelu zarządzania dziełami: przejścia od
liniowego, prawidłowego w kierowaniu działaniami zaproponowanymi
wewnątrz dzieła, do umiejętności komunikowania wartości typowych
dla posłannictwa i duchowości salezjańskiej i angażowania w nie
innych; poszerzania dialogu z państwowymi, społecznymi i religijnymi
instytucjami wychowawczymi i edukacyjnymi w tej samej okolicy;
otwierania się na świat dzięki nowym technologiom, umożliwiającym
nawiązywanie relacji i podejmowanie rzeczywistego dialogu
z przeróżnymi podmiotami, które mają wpływ na życie młodzieży.
139

14.10 Page 140

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
2 2 SPWD JAKO DYNAMICZNY, KOMPLEKSOWY PROCES
A Złożone rozumienie Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego
W SPWD zbiegają się wszystkie kierunki doktrynalne i działania Systemu
Prewencyjnego. Wszystkie wymiary salezjańskiego programu apostolskiego
wyrastają z Konstytucji Towarzystwa Świętego Franciszka Salezego (art. 31
-39) i składają się na naszą posługę wychowawczo-duszpasterską.
Salezjańska posługa wychowawczo-duszpasterska to dynamiczny
proces prowadzony w kilku podstawowych obszarach, zapewniających
jego spójność i komplementarnych względem siebie. Całość stanowi
antropologiczną, pedagogiczną i duchowo spójną podstawę programową
w towarzyszeniu młodzieży w delikatnym procesie rozwoju ludzkiego
i dojrzewania w wierze.
Pomyślany organicznie SPWD, łączy wszystkie aspekty i elementy
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego w jeden proces o
precyzyjnie zdefiniowanym celu, oparty na czterech filarach, wzajemnie
ze sobą powiązanych i komplementarnych względem siebie, które
będziemy nazywać wymiarami (por. Konst. 32-37; RO 6-9). Stanowią
one żywotną i dynamiczną treść Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego i określają jego cel. Nie są następującymi po sobie
elementami, tylko łączą się w dynamicznej jedności rozwoju młodego
człowieka. Każdy wymiar posiada także swój cel szczegółowy.
Całość opiera się na określonej perspektywie antropologicznej,
wychowawczej i teologicznej, gdzie rozwój oznacza proces, w którym
dojrzałość ludzka i chrześcijańskie rozumienie życia przeplatają się ze
sobą. Wszystkie wymiary nawiązują do siebie nawzajem w każdym
działaniu, dziele i posłudze, dlatego mówimy, że przenikają cały SPWD.
B Znaczenie czterech wymiarów
Wymiary można zobrazować jako system naczyń połączonych,
zasilających się nawzajem. Chociaż opisujemy je jeden po drugim, należy
140

15 Pages 141-150

▲back to top

15.1 Page 141

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
podkreślić, że są nierozłączne, tworzą spójną całość, ubogacając siebie
nawzajem, i nie można rozwijać jednego bez bezpośredniego odniesienia
do pozostałych. Tworzą system, w którym jeden element pociąga za sobą
kolejne.
Jedność i wzajemne powiązanie wymiarów powinny zostać wyrażone
w celach i strategiach SPWD wszystkich dzieł inspektorii, by zapewnić,
że podejmowane działania mieszczą się w ramach spójnego procesu
rozwoju ludzkiego i chrześcijańskiego, odpowiadając na pytanie: Jakiego
młodego człowieka powinniśmy kształtować, by stał się „dojrzały
w wierze”? Mając na uwadze różnorodność kulturową i terytorialną,
które warunkują model chrześcijański i powinny być przedmiotem
głębokiej refleksji, wymiary SPWD wyznaczają kierunek i definiują
tożsamość chrześcijańską młodego człowieka w Kościele i współczesnym
społeczeństwie.
Potrzeba wyodrębnienia wymiarów wynika z poszanowania złożonej
natury procesu rozwoju osoby i z projektu, którego celem jest zbawienie,
obejmującego dynamiki działania Bożego i działania ludzkiego w dziejach.
Organiczna synteza wymiarów stanowi charakterystyczną cechę
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego:
wymiar wychowania w wierze (por. Konst. 22, 33, 34, 36; RO 7, 13): każdy
projekt duszpasterski, bezpośrednio lub pośrednio, prowadzi młodzież
do spotkania z Jezusem Chrystusem i przemiany jej życia zgodnie z
Ewangelią;
wymiar wychowawczo-kulturowy (Konst. 31, 32; RO 4, 6): należy
wychodzić do młodzieży, zachęcając ją do rozwoju wszystkich zasobów
ludzkich i otwierając na sens życia;
wymiar doświadczenia wspólnoty (por. Konst 35; RO 8): należy pomagać
w dojrzewaniu do doświadczenia wspólnoty, które prowadzi do odkrycia
Kościoła jako wspólnoty wierzących w Chrystusa i poczucia głębokiej
przynależności do Kościoła;
wymiar powołaniowy (Konst. 34, 35, 37; RO 9): należy towarzyszyć
młodzieży w odkrywaniu powołania i projektu życia, by angażowała się w
przemianę świata zgodnie z Bożym planem.
141

15.2 Page 142

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Z ich połączenia rodzi się wewnętrzna dynamika Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego; to one określają ramy najważniejszych
decyzji, pomocne także do opracowania z młodzieżą propozycji
wychowawczych adekwatnie do faktycznych sytuacji.
Harmonicznie połączone, otwierają przed nami całą gamę propozycji
i pozwalają na szerokie rozumienie duszpasterstwa młodzieży otwartego
na każdego. Duszpasterstwo młodzieżowe stopniowo proponuje
różne (w zależności od sytuacji młodzieży), integralne (obejmujące
całą osobę) inicjatywy. W środowiskach silnie uwarunkowanych
społecznie i kulturowo, pracując w instytucjach wychowawczych
o jasno sprecyzowanych celach, potrzeba programów uwzględniających
faktyczną sytuację (młodzież pracująca, uczniowie, młodzież narażona
na wykluczenie), zawsze stawiając w centrum młodego człowieka i jego
doświadczenia życiowe.
Mając jasno zdefiniowane znaczenie i istotowe cechy SWPD, możemy
szerzej omówić etapy jego opracowywania (zob. rozdział VIII).
23
CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH WYMIARÓW I
PODSTAWOWE WYBORY W ICH OBRĘBIE
A Wymiar wychowania w wierze
Charakterystyka
Ewangelizacja młodzieży jest pierwszym i podstawowym celem naszego
posłannictwa (zob. RO 7, 13). Chcemy prowadzić młodych do pełnej
dojrzałości w Chrystusie (por. Konst. 31) i rozwoju w Kościele, bo jesteśmy
przekonani, że najważniejsze w rozwoju osoby jest wychowanie
w wierze (por. KG23 poz. 160).
Ewangelizacja przynosi Dobrą Nowinę o Chrystusie każdemu człowiekowi,
by odnowić ludzkość od wewnątrz (por. Evangelii nuntiandi poz. 18). Od
pierwszej chwili spotkania z Chrystusem chcemy towarzyszyć młodzieży
w dojrzewaniu w wierze, by wyznawała żywą i świadomą wiarę, odkrywając
wpisaną w nią radość (por. Porta fidei 8).
142

15.3 Page 143

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
Proces dojrzewania w wierze wymaga współcześnie często więcej czasu
niż w przeszłości i zaangażowania wspólnoty wykraczającego poza
propozycję katechetyczną w ścisłym tego słowa znaczeniu. Towarzyszenie
w świadomym przyjmowaniu wiary i rozwoju chrześcijańskim należy
rozumieć w kategoriach inicjacji.
Ks. Bosko przekazał nam gorliwą troskę o zbawienie młodzieży
realizowaną jako stałe zaangażowanie w prostą, esencjalną katechezę
dostosowaną do warunków, wieku i kultury młodzieży, połączoną z
innymi propozycjami wychowawczymi, edukacyjnymi i rekreacyjnymi
oratorium. Salezjańska katecheza nie polega na podawaniu treści
propedeutyki. Stanowi ukryte serce pierwszych kontaktów z młodzieżą
i bezpośrednią propozycję obecną w całym procesie wychowania. Ks.
Bosko nie rozróżniał pierwszej ewangelizacji od katechezy. Gdy spotykał
chłopca, już miał w zanadrzu dostosowane do jego potrzeb zaproszenie
do wejścia na drogę życia chrześcijańskiego. Katecheza, proponowana
bez związku życiem, staje się obca i niezrozumiała, odczuwana jak kara a
w przyszłości zaniechiwana.
Podstawowe wybory
1 Wspierać rozwój wymiaru religijnego osoby ludzkiej, zarówno
chrześcijan jak wyznawców innych religii, pogłębiając go, oczyszczając
i otwierając na pragnienie dalszego wzrastania w wierze. Oferujemy
różne propozycje, które pomagają młodzieży przeżywać typowe
postawy doświadczenia religijnego (zachwyt, kontemplacja, otwarcie
się na tajemnicę, poczucie bezinteresowności). Pierwszym wyzwaniem
jest rozbudzenie poszukiwań religijnych i stopniowe pokazywanie
zasadności wiary.
Zabawa, rozmowy, konfrontacje, spotkania to teren jej życia, jej
problemów, nadziei, oczekiwań, doświadczeń, gdzie potrzeba naszego
kierownictwa, udziału w trudzie dorastania i pogłębiania życiowego
doświadczenia. To dla niej ważne środowisko, w którym dorasta
i podejmuje się zadań prowadzących do budowania tożsamości.
2 Rozbudzić doświadczenie wiary, towarzyszyć w nim i pogłębiać je.
Rozumiemy doświadczenie wiary jako osobiste przyjęcie Chrystusa,
które pozwala patrzeć na życie Jego oczami. Trzeba opracować
systematyczny program wychowania w wierze. Każdy, kto zna proces
143

15.4 Page 144

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
dojrzewania nastolatków i młodzieży, zdaje sobie sprawę, że integracja
wiary i życia wymaga wiele uwagi wychowawczej.
Starajmy się zbliżać do doświadczenia młodzieży przede wszystkim
dzięki przemyśleniu treści ewangelizacji i katechezy. Katecheza oparta na
doświadczeniu czy antropologiczna, podejmująca problematykę ludzką,
stawia sobie dwa komplementarne cele:
◗ głoszenie wiary w znaczący sposób, z całym empirycznym
bogactwem chrześcijańskiego przesłania;
◗ pomoc w dojrzewaniu w wierze rozumiana jako postawa,
która jest w stanie inspirować i organizować cały proces
ludzkiego dojrzewania, wzmacniając przynależność do Pana
dzięki osobistemu spotkaniu z wychowawcą i kierownictwu
duchowemu (por. KG23 poz. 173-175).
3 Zachęcić młodzież do świadomego i aktywnego udziału w liturgii,
a zwłaszcza przystępowania do sakramentów pojednania i eucha-
rystii:
◗ ułatwiać przygotowanie młodzieży dzięki życzliwemu
środowisku i przyjaźni, które otwierają serca;
◗ celebrowanie uroczystości, które pięknem i przekazywaną
głębią, prowadzą do prawdziwej i osobistej relacji z Chrystusem;
◗ wspieranie osobistego zaangażowania, by młodzież w
codzienności żyła tym, co stało się jej udziałem w czasie
uroczystości.
4 W świecie, którym rządzi pośpiech, szukanie natychmiastowej
przyjemności i pragmatycznej skuteczności, trzeba pilnie stworzyć
młodzieży odpowiednie środowiska sprzyjające spotkaniu z
Bogiem dzięki programom internalizacji określonych postaw i
treści: osobistej i wspólnotowej modlitwie, otwarciu się na tajemnicę,
kontemplacji ciszy, spotkaniu i rozważaniu Słowa Bożego, którym się żyje
i dzieli się z innymi. Takie podejście do Słowa, formacji i włączanie
młodzieży do codziennej, wspólnej modlitwy jest niezwykle ważne.
Młodzież jest bardziej wrażliwa na modlitwę Słowem Bożym w formie
144

15.5 Page 145

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
lectio divina, gdy tekst biblijny przekazywany jest w przystępnej
formie i łączy się z ich życiem, mówiąc o Bogu, by następnie ukazywać
jej samej, kim jest.
5 Stopniowo proponować młodym ludziom kolejne doświadczenia
służenia bliźnim i apostolatu, które pomogą im osiągnąć integrację
wiary i życia, by sami, na miarę swoich możliwości, stawali się
świadkami dla swoich rówieśników i ewangelizatorami. Potrzeba
wiary, która zainicjuje i będzie pogłębiała procesy humanizacji oraz
rozwoju jednostek i grup, stawiając im za wzór Jezusa Chrystusa.
Społeczny wymiar miłości jest częścią wychowania człowieka
zaangażowanego społecznie i politycznie w budowanie pokoju
oraz bardziej sprawiedliwego i bardziej ludzkiego społeczeństwa,
odkrywając jego w pełni ewangeliczne podstawy (por. Konst. 32;
RO 22). Dojrzewanie w wierze otwiera na szczerą służbę bliźniemu.
Propozycja i świadectwo solidarności nadaje wiarygodności Ewangelii,
wyrażając zawarty w niej potencjał człowieczeństwa; jest zapowiedzią
nowego życia w Chrystusie i ukazuje, że Ewangelia jest dla człowieka,
a Kościół ma decydujący głos w sprawie jego życia, godności, nadziei
i przyszłości. Ks. Bosko wychowywał młodych ludzi do cnót moralnych
uczciwego obywatela.
B Wymiar wychowawczo-kulturowy
Charakterystyka
Wymiar kulturowy wychowania jest ściśle związana z wymiarem
wychowania w wierze. Wychowanie jest miejscem proponowania
i przekazywania Dobrej Nowiny. Ewangelia wrasta w konkretną
kulturę. Wymaga to stopniowego, adekwatnego proponowania
i internalizowania, stosownie do możliwości dojrzewania poszczególnego
człowieka (Konst. 31). W procesie wychowania należy opracowywać
strategie stopniowego, integralnego dojrzewania, za punkt wyjścia
przyjmując konkretne sytuacje.
Duszpasterz nie koncentruje się wyłącznie na problematyce religijnej czy
stosunku do wiary i Kościoła. Dostrzega całe doświadczenie – wszystkie
nadzieje i trudy dojrzewania, relacje międzyludzkie, integrację społeczną
145

15.6 Page 146

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
i w miejscu pracy. Propozycja wiary łączy się też z celami rozwoju ludzkiego,
ponieważ wiara ma sens tylko w życiu człowieka. Jego postawę cechuje
uwaga, wychowawcza troska i podążanie za wychowawczą mądrością,
kierując się wiarą.
Podstawowe wybory
Troska o wymiar wychowawczo duszpasterski oznacza dokonywanie
następujących wyborów praktycznych w posłudze duszpasterskiej:
1 Pomagać młodzieży w budowaniu silnej tożsamości. We
fragmentarycznym, nastawionym na natychmiastowe efekty i korzyści
świecie, naznaczonym relatywizmem i brakiem zasad, Salezjanie
wierzą, że SWPD może pomóc w kształtowaniu silnych osobowości
(por. Mt 7, 24-27). Musimy pomagać młodzieży przezwyciężyć
trudności. Trzeba zadbać o zbieżność wszystkich inicjatyw
wychowawczych, aby kształtować spójne osobowości, integralnie łącząc
działania, by wzmacniały się nawzajem zgodnie z hierarchią celów
i wymiarów wychowawczych.
Patrząc na młodzież oczami Jezusa, pomagamy jej:
◗ kształtować sumienie moralne i umiejętność oceny etycznej,
by potrafiła dokonywać uzasadnionych i odpowiedzialnych
osądów;
◗ dorastać samodzielnie, by mogła spójnie i odpowiedzialnie
stawiać czoła życiu;
◗ posiąść bogactwo wartości / cnót wypływających z Ewangelii
(por. Konst 32) ;
◗ mierzyć się z wiarygodnymi wzorcami wychowawców, dla
których najważniejszym punktem odniesienia jest Jezus, Dobry
Pasterz i ks. Bosko (Konst. 11, 21). Jakość życia wychowawców
stawianych za wzór młodzieży ma ogromne znaczenie
w procesie prowadzenia do Chrystusa.
2 Wspierać młodzież w dojrzewaniu emocjonalnym. Emocje
i uczucia czasami trudno wyrazić, choć ich rola jest fundamentalna
146

15.7 Page 147

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
– wspierane przez rozum, są kryterium, którym kierujemy się w
relacjach i ocenie etycznej. Nie ma wątpliwości, że sfera afektów
i płciowość staje się coraz ważniejsza w procesie kształtowaniu
osobowości. Musimy pomóc nastolatkom nauczyć radzić sobie
z emocjami, uczuciami i popędem seksualnym oraz przeżywać
stan zakochania jako rozwijające doświadczenie. Integralne
wychowanie pozwoli młodzieży docenić prawdziwe wartości
uczuć (szacunek dla siebie i innych, godność osoby, przejrzystości
relacji, wierność), a płciowość postrzegać jako decydującą wartoś
w drodze w dojrzałość.
Osiągamy to:
◗ tworzącśrodowiskabogatewewzajemnerelacjekomunikacyjno-
uczuciowe. Młodzież szuka autentycznych relacji z rodziną,
wychowawcami, nauczycielami, przyjaciółmi, kolegami z pracy,
które powinny pomagać im czuć się komfortowo i zapewnią
dogodne warunki do rozwoju;
◗ pomagając rodzinom w różnorodnych sytuacjach, wnosząc
charakterystyczne elementy naszego charyzmatu: ducha
rodzinnego, nieustanne otwarcie na dialog i bliskoś;
◗ wychodząc naprzeciw pragnieniom młodzieży akceptując
pokornie swoje ograniczenia, by nie stać się częścią
rozpowszechnionej kultury braku umiaru i przesady;
◗ towarzysząc młodzieży na różnych etapach życia, zachęcając do
służby bliźniemu i bezinteresowności.
3 Promować kulturę inspirowaną chrześcijańskim humanizmem.
Jego bogactwo roztacza inną wizję świata i człowieka. Inspirujemy do
pozytywnego rozwoju kultury w jedności wiary i życia:
◗ podkreślanie dobra w obecnej kulturze, uważając, by nie być
zbyt powierzchownym ani zbyt krytycznym w ocenie sytuacji
młodzieży (Konst. 17) ;
◗ promowanie kultury życia, przeciwstawiając się destrukcyjnym
tendencjom relatywizmu, hedonizmu i pragmatyzmu;
147

15.8 Page 148

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ budowanie kultury solidarności i zaangażowania, pozwalającej
przezwyciężyć każdą trudną sytuację, zwalczając wszelkie
formy niesprawiedliwości;
◗ proponowanie komunikacji społecznej jako formy wychowania,
którego celem jest kształtowanie dojrzałej świadomości ewan-
gelicznej.
4 Wspierać człowieka, jego kompetencje ludzkie i zawodowe,
by młodzież miała odpowiednie kwalifikacje do wejścia na rynek
pracy. Profesjonalizm to nieustanne podnoszenie swoich kompetencji
zawodowych i czerpanie prawdziwej satysfakcji z pracy, szanując zadania
i kompetencje innych, świadomy ograniczeń i wkładu w rozwój społeczny.
Należy również kształtować trwałe postawy (samoocena, socjalizacja,
zaangażowanie, niezależność, solidarność, odpowiedzialność, wola)
pozwalające działać w wolności, poddawać krytycznej ocenie
rzeczywistość oraz solidaryzować z ludźmi.
5 Pomagać w refleksji nad zasadnością własnej wiary i wkładem
chrześcijaństwa w budowanie społeczeństwa, w którym żyjemy,
proponując inteligentną lekturę przesłania chrześcijańskiego:
◗ kształtowanie postaw fundamentalnych dla otwartości na Boga
(umiejętności odnajdywania siebie, coraz lepszego poznawania
swoich ograniczeń i możliwości, zdolność do zachwytu i zdziwienia,
doceniając dobro i piękno w sobie oraz swoim otoczeniu);
◗ krytyczne i adekwatne wychowanie w wierze, oświecające
umysł i poszerzające serce;
◗ postawę otwartości, szacunku i dialogu między różnymi
wyznaniami chrześcijańskimi i innymi religiami.
148

15.9 Page 149

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
C Wymiar doświadczenia wspólnoty
Charakterystyka
Wymiar doświadczenia wspólnotowego zawiera w sobie jedną
z najważniejszych intuicji Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego. Ks. Bosko uważał, że grupa jest formą wychowawczą,
pozwalającą pomnażać działanie. Jako młody człowiek, podczas pobytu w
Chieti, stworzył Bractwo Radości. W pierwszych latach oratorium, a w latach
1860-1870 także w internatach i szkołach, zaczęły powstawać towarzystwa,
bractwa, stowarzyszenia i konferencje – każde na swój sposób i z własnymi
celami, podzielanymi przez członków. Ten wymiar jest fundamentalną cechą
salezjańskiego wychowania-ewangelizacji (poz. rozdział V 1. 3. b).
System Prewencyjny każe tworzyć intensywne, pełne nadziei środowiska
zaangażowania i przyjacielskich relacji, ożywiane animacją wychowawców.
Wynika z niego też uprzywilejowanie wszelkich form aktywności i życia
wspólnotowego, będącego konkretną inicjacją do podjęcia obywatelskiego
i eklezjalnego zaangażowania wspólnotowego (por. Konst 35, RO. 8) .
Podstawowe wybory
Rozwijanie tego wymiaru w wyżej opisanej sytuacji wymaga:
1 Tworzenia środowiska rodzinnego dzięki adekwatnym i strategicznie
zaplanowanym inicjatywom, gdzie realizowana jest pedagogika
bliskości, relacji i okazywane są uczucia. Charakteryzuje się ono
zażyłością i zaufaniem oraz wiarygodnością propozycji wychowawczych
i duszpasterskich, przyjmowanych przez młodzież ze względu na
intensywność relacji osobistych i atmosferę wspólnie przeżywanej radości.
2 Wyboru grupy jako uprzywilejowanego środowiska realizacji
salezjańskiej propozycji doświadczenia wspólnoty. Grupy otwarte
na wszystkich młodych ludzi traktowanych naprawdę podmiotowo,
są wyrazem różnych propozycji wychowawczych, przewidzianych
w projekcie duszpasterskim. To oznacza:
◗ tworzenie różnorodnych propozycji i środowisk, otwartych
dla każdego wedle jego zainteresowań i drogi dojrzewania,
wychodząc od sytuacji młodzieży, z poszanowaniem ich realnego
tempa rozwoju;
149

15.10 Page 150

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ szczególną troskę o grupy formacyjne i zaangażowania chrze-
ścijańskiego, będące najwyższym przejawem doświadczenia
wspólnoty;
◗ nieustanną formację i podnoszenie kwalifikacji wychowawców
i animatorów;
◗ zapewnianie czasu intensywnego życia wspólnotowego / dziele-
nia się życiem (rekolekcje, obozy, dni skupienia), będących w ży-
ciu grup chwilami potwierdzenia przynależności do wspólnoty
i chrześcijaństwa oraz odnowienia gorliwości;
◗ poddawania przez WWD refleksji i rewizji działania, skuteczno-
ści wychowawczej i inicjatyw grup młodzieżowych.
3 Wychowywania z sercem i w stylu animacyjnym. Styl animacyjny
oznacza:
◗ określony sposób myślenia o człowieku: uznanie go za
posiadającego wewnętrzne zasoby pozwalające do zaangażowania
w procesy, które go dotyczą i odpowiedzialności za nie;
◗ optymizm. Dostrzeganie wewnętrznego bogactwa i potencjału
każdego młodego człowieka, proponując mu wsparcie
w rozwoju;
◗ styl kierownictwa. Wychowawca powinien proponować,
podpowiadać, motywować, pomagać dorastać i rozwijać się w
życiu codziennym dzięki wyzwalającej i opartej na autorytecie
relacji;
◗ ostatecznym, ogólnym celem jest przywrócenie każdemu
człowiekowi radości pełni życia i odwagi posiadania nadziei.
Animacja ma twarz konkretnego człowieka – animatora. Jego rola
jest precyzyjnie określona i nieodzowna. Mimo że może się różnić
w poszczególnych przypadkach, w zależności od rodzaju grupy, można
ją opisać w następujący sposób:
◗ zachęca do tworzenia grup i pogłębiania poszukiwań, refleksji,
działań i ideałów ;
150

16 Pages 151-160

▲back to top

16.1 Page 151

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
◗ pomaga swoimi kompetencjami i doświadczeniem przezwycię-
żać kryzysy w grupie i nawiązywać osobiste relacje między jej
członkami;
◗ dzieli się z młodzieżą uwagami krytycznymi i jest dociekliwy, po-
magając jej zdefiniować swoje propozycje, pragnienia i poszuki-
wania;
◗ ułatwia komunikację i kontakt między grupami w lokalnej
wspólnocie wychowawczej;
◗ kieruje poszczególnymi osobami w procesie rozwoju ludzkiego
i chrześcijańskiego.
4 Grupa młodzieżowa musi dążyć do zakorzenienia w społeczeństwie i
Kościele, zgodnie ze swoim powołaniem. By to osiągnąć, należy zadbać o:
◗ przygotowanie i kierownictwo, które uczą młodzież odpowie-
dzialnego moralnie, zawodowo i społecznie uczestniczenia w
życiu społecznym, współpracując z działającymi na rzecz bu-
dowania społeczeństwa bardziej godnego człowieka;
◗ aktywne włączanie się w działalność obywatelską, rozwijając
różne grupowe formy służenia dobru wspólnemu w społeczeń-
stwie ;
◗ włączenie we wspólnotę Kościoła, pomagając młodzieży
szczerze go kochać jako wspólnotę wszystkich wierzących w
Chrystusa i powszechny sakrament zbawienia.
Lokalne grupy łączą się w Salezjański Ruch Młodzieżowy (MGS) . MGS
w sposób pośredni lub bezpośredni tworzą jednostki, grupy i stowarzy-
szenia młodzieżowe, które, zachowując własną autonomię, przyjmują
duchowość i pedagogię salezjańską (zob. rozdział VI 2. 5) .
5 Zakładać wspólnoty młodych dorosłych, troszczące się o ich
życie chrześcijańskie i dzielenie się nim. Grupy dzielą się swoim
doświadczeniem życia, rozeznają wolę Bożą słuchając Słowa, odprawiają
sakramenty, modlą się i podejmują zaangażowanie duszpasterskie w
różnych kontekstach eklezjalnych, do których należą.
151

16.2 Page 152

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Wspólnoty młodzieżowe są uprzywilejowanym miejscem rozeznania
powołania. Proponują młodym dorosłym cenną pomoc codziennego
pogłębienia wyznawanej, przeżywanej i praktykowanej wiary (por.
Porta fidei 9) .
D Wymiar powołaniowy
Charakterystyka
Propozycja powołaniowa powinna być obecna w całym procesie wychowania
i ewangelizacji. Wcześniej opisane wymiary spotykają się w wymiarze
powołaniowym, będącym ostatecznym celem naszego duszpasterstwa.
Celem jest towarzyszenie każdemu młodemu człowiekowi w faktycznym
poszukiwaniu prawdziwego powołania, będącego odpowiedzią na projekt
bezinteresownej i bezwarunkowej miłości Boga wobec wszystkich
chłopców i dziewcząt. Wymiar powołaniowy określa pierwszy i ostateczny
cel Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego.
Podstawowe wybory
1 Kształtowanie postaw otwartości i hojności, przygotowujących
młodych ludzi do słuchania głosu Boga, i towarzyszenie im w tworzeniu
własnego projektu życia. Troska o powołania wymaga faktycznego
towarzyszenia i kierownictwa w podejmowaniu najważniejszych
wyborów życiowych, pomagając młodzieży zmierzyć się z własną
historią jako darem i uczyć się patrzenia na życie jak na powołanie.
2 Budowanie wspólnoty wierzących, w której doświadczenie wiary
jest widoczne i wiarygodne. Potrzeba wspólnot życzliwych, bliskich,
zaangażowanych i otwartych na wszystkich młodych ludzi, szukających
swojego przeznaczenie w życiu. Życie chrześcijańskie wymaga wspólnoty
(Kościoła) żywej, angażującej, potrafiącej wspierać w wyborze wiary
i pomagać interpretować ją w odniesieniu do życia codziennego,
czyli środowiska wychowawczego złożonego ze świadków, dających
autentyczne świadectwo i przeżywających życie jak powołanie.
3 Prowadzić przede wszystkim kierownictwo indywidualne, które po-
zwala podejmować dojrzałe wybory powołaniowe w sposób dosto-
sowany do indywidualnych potrzeb młodego człowieka, starając się
dotrzeć do każdego z osobna w sposób indywidualny, dostosowany
do jego wewnętrznego doświadczenia, sytuacji życiowej i uzasadnio-
152

16.3 Page 153

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
nych potrzeb wspólnoty. Dlate-
go fundamentalną sprawą jest
uwzględnienie w WWD i SPWD
konkretnej propozycji miejsc i
momentów kierownictwa, spo-
tkania i rozmowy osobistej z
grupami i rodzinami, by umoż-
liwić internalizację i dostoso-
wanie indywidualne propozycji
(dni skupienia, rekolekcje itp.)
i systematyczne kierownictwo
duchowe (por. rozdział V 1. 3c).
4 W końcu należy bezwzględnie
zadbać o to, żeby wszelkie wysił-
ki wychowawcze i ewangelizacyj-
ne, proponowane w programie
wychowania w wierze, prowa-
dziły do propozycji powołanio-
wej. Od stopnia bezpośredniego
ukazywania wymiaru powoła-
niowego duszpasterstwa zależy
możliwość odnalezienia głębo-
kich przesłanek do jego odnowy,
pozwalając na nowo odkrywać
życie jako dar – „bycie dla” – w
perspektywie wyzwalającej i fa-
scynującej, ponieważ ukazanej
na zaskakującym i wspaniałym
poziomie Boga. Oznacza to:
„Całe duszpasterstwo, zwłaszcza
młodzieżowe, jest na wskroś powołaniowe:
wyrasta z wymiaru powołaniowego i
ku niemu dąży. Musimy zatem przestać
pomniejszać znaczenie duszpasterstwa,
ograniczając je do poszukiwania
kandydatów do kapłaństwa lub
życia zakonnego. Przeciwnie, jak już
powiedziano, duszpasterstwo powołaniowe
powinno tworzyć odpowiednie warunki, by
każdy młody człowiek mógł odkryć swoje
powołanie, przyjąć je i odpowiedzialnie
za nim podążać. Pierwszym warunkiem,
jaki należy spełnić, jest stworzenie – za
przykładem ks. Bosko – środowiska,
w którym żyje się prawdziwą „kulturą
powołaniową” i przekazuje ją. „Kultura
powołaniowa” to sposób myślenia o życiu
jako darze otrzymanego bezinteresownie,
którym trzeba się dzielić, by każdy osiągnął
jego pełnię, pokonując indywidualizm,
konsumpcjonizm, relatywizm i kulturę
samorealizacji”
(KS. PASCUAL CHÁVEZ VILLANUEVA, ACG POZ. 409, CHODŹCIE
I ZOBACZCIE)
◗ rozeznanie powołaniowe proponowane wszystkim, adekwatnie
od wieku i różnych sytuacji, pomagające każdemu młodemu
człowiekowi odkryć dar Boga, własne zasoby i wydawać owoc
otrzymanych darów w formie ofiarnej odpowiedzi na to powołanie;
◗ pogłębienie na różnych etapach programu wychowania w wierze
tematu powołania, zwłaszcza w okresie dojrzewania i młodości,
proponując jednocześnie doświadczenia bezinteresownej
służby najbardziej potrzebującym;
153

16.4 Page 154

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ wyraźne i bezpośrednie proponowanie różnych powołań
w różnych kontekstach życia (narzeczeństwo, małżeństwo,
kapłaństwo, życie konsekrowane) w formie spotkań, świadectw,
doświadczeń, informacji;
◗ głęboką formację duchową dzięki nauce modlitwy, słuchania
słowa Bożego, uczestniczenia w sakramentach i liturgii oraz
pobożności maryjnej; aktywny udziału w życiu wspólnoty
Kościoła w grupach i ruchach apostolskich, będących
uprzywilejowanym miejscem dojrzewania chrześcijańskiego
i powołaniowego; możliwość bezpośredniego kontaktu z
różnymi wspólnotami i wyraźne rozeznanie powołaniowe;
◗ osobiste zaproszenie do wejścia na drogę wybranego powołania,
zapewniając ostrożne i stopniowe rozeznania, troszcząc się przede
wszystkim o powołania do charyzmatu salezjańskiego w jego
różnych formach poprzez rozeznanie i pielęgnowanie w młodzieży
ziarna powołania salezjańskiego konsekrowanego i świeckiego.
Podsumujmy schematycznie cztery wymiary Salezjańskiego Duszpaster-
stwa Młodzieżowego:
wymiar wychowania w wierze (1) możliwy tylko jako program wy-
chowawczy i kulturowy (2) obejmujący relacyjny i społeczny (wspólno-
towy) wymiar osoby (3), która dopiero we wspólnocie może odkrywać i
ukierunkowywać swoje życie ku jego pełni (4);
wymiar wychowawczy (2) nie prowadzi do dojrzewania, czyli pozbawio-
ny jest prawdy antropologicznej, jeśli nie odwołuje się do idei człowieka
ukazywanej przez ewangelizację (1). Nie prowadzi do osiągnięcia
zakładanych rezultatów, jeśli nie angażuje osoby, uwzględniając jej wymiar
relacyjny (3) i celu przeżywania życia w oparciu o konkretny plan (4);
nasze relacje osobiste i we wspólnocie (3) sprowadzają się wyłącznie
do bliskości fizycznej, jeśli nie są w jakiś sposób włączane w kontekst
pełnego rozwoju kulturowego i osobistego (2) oraz nie stanowią części
projektu życia jako niezbędne do ukształtowania się podmiotowego ja (4)
i nie są relacjami miłości w rozumieniu Ewangelii (1);
wymiar powołaniowy, który nadaje kierunek całemu naszemu działaniu
(4) jest niezrozumiały bez odniesienia do Chrystusa (1), jeśli nie wpływa
na nasze relacje (3) i nie staje się sensem i celem formacji kulturowej i
wychowania (2).
154

16.5 Page 155

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
ELEMENTY OBECNE NA KAŻDYM POZIOMIE I W KAŻDYM
2 4 ASPEKCIE SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA
MŁODZIEŻOWEGO
Celem SPWD jest rozwijanie wiary wyrażającej się w uczynkach dzięki
wychowawczemu i duszpasterskiemu zaangażowaniu, zakorzenionemu
w charyzmacie salezjańskim, obecnemu na każdym poziomie naszej
posługi:
A Animacja powołań apostolskich
Nieodzownym elementem animacji powołaniowej jest kierownictwo
duchowe w wyborze powołania.
Wychowawczy charakter projektu życia opartego i zbudowanego
na wartościach ewangelicznych ułatwia poszukiwanie tożsamości
i proces podejmowania decyzji.
Żyć w kulturze powołaniowej
Ciągłość procesu animacji powołaniowej zapewnia odpowiedni program,
uwzględniający przede wszystkim
słuchanie, rozeznanie, weryfikację
empiryczną predyspozycji osobi-
stych i potencjalnego powołania
do życia konsekrowanego.
„Kultura powołaniowa obejmuje trzy
Proces rozeznawania powołania
obszary: antropologiczny, wychowawczy
powinien uwzględniać oznaki
i duszpasterski. Pierwszy dotyczy
powołania, które ukazują się
sposobu rozumienia i ukazywania
w procesie dojrzewania. Odna-
osoby ludzkiej jako powołania; celem
lezienie własnego powołania nie
drugiego jest proponowanie wartości
jest celem, tylko początkiem nie-
powołaniowych; w trzecim przykładamy
ustannego rozwijania go. Kultura
wagę do związku powołania z kulturą,
powołaniowa rozumie powołanie
by wyciągać wnioski do pracy
w szerokim tego słowa znaczeniu
powołaniowej”
jako wezwanie do życia, godnej
(KS. PASCUAL CHÁVEZ VILLANUEVA, ACG POZ. 409, CHODŹCIE
pracy, różnych zobowiązań i po-
I ZOBACZCIE)
sług. W niektórych przypadkach
155

16.6 Page 156

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
prowadzi do rozważenia wyboru stanu kapłańskiego lub życia konsekro-
wanego.
Powołani do życia i wiary
Pierwszym powołaniem jest powołanie do życia; w drugiej kolejności
następuje powołania do wiary, a następnie do różnych form życia
konsekrowanego, dlatego należy zapewnić kierownictwo osobom, na
drodze prawidłowego procesu rozwoju i dojrzewania w powołaniu,
rozważają możliwość Bożego wezwania do życia konsekrowanego. Należy
podkreślić naturę powołania, które jest duchową drogą stopniowego
uświadamiania sobie jego wymagań, nawrócenia i pełnego miłości
oddania się Bogu.
WWD, towarzysząc wszystkim młodym w rozwoju osobowym,
chrześcijańskim i salezjańskim, zapewniaja chwile poważnej refleksji nad
możliwością ofiarowania życia na służbę Bogu.
Kierownik duchowy, niezbędny w każdym procesie powołaniowym,
powinien w szczególny sposób wspierać powołania apostolskie w
procesie rozeznawania motywacji i uświadamiania wymagań, jakie
pociąga za sobą dana forma życia. Proces ten pozwala młodemu
człowiekowi podjąć decyzję w spokoju ducha, osobistą, wolną i
potwierdzoną podczas odbywania doświadczenia we wspólnocie,
gdzie odbywa formację w charyzmacie, do którego został wezwany,
pogłębiając jego znajomość i stopniowo kształtując siebie w zgodzie z
tym charyzmatem.
W centrum SPWD znajduje się animacja powołaniowa
W SPWD powinno się proponować zdecydowanie działania
duszpasterskie wzbudzające powołania apostolskie do życia
konsekrowanego i pozwalające na ich rozeznawanie. Każdy SPWD
musi być adekwatną odpowiedzią daną młodzieży zastanawiającej
się poważnie nad możliwością życia apostolskim powołaniem
salezjańskim.
Animacja powołaniowa do życia apostolskiego uwzględnia w propozy-
cjach rozeznawania drogi powołania stopniowość celów i metod. Okres
dojrzewania to czas przygotowania do procesu podejmowania decyzji.
156

16.7 Page 157

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
Wówczas kształtuje się tożsa-
mość ludzka i chrześcijańska, a
człowiek otwiera się na poszuki-
wanie powołania i przyjęcie go.
„Promowanie i wspieranie powołań
To pozytywny czas odkrywania
do życia konsekrowanego to przede
swojego osobowego ja oraz powo-
wszystkim nieustanna modlitwa, głoszenie
łania w Kościele, Zgromadzeniu i
wprost Dobrej Nowiny, skuteczne
świecie. Odkrywanie powołania
propozycje, sumienne rozeznawanie,
może stanowić bezpośrednią
indywidualne kierownictwo duchowe.
propozycję.
Modlitwa powinna być obecna
codziennie w życiu wspólnoty i angażowa
Stopniowość procesu prowadzi
młodzież, rodziny, świeckich, Rodzinę
do celu, jakim jest przyjęcie życia
Salezjańską. Głoszenie Ewangelii
jako powołania, które przekłada się
wymaga wykorzystywania różnych
na osobisty projekt życia. Odwołu-
okazji powołaniowych w trakcie roku
jąc się do wcześniejszych intuicji
liturgicznego. Propozycje i rozeznawanie
i aspiracji powołaniowych, stop-
wymagają życzliwej bliskości, która budzi
niowo zawęża się ogólną otwar-
zaufanie i pozwala dostrzec sygnały
tość na powołanie do daru z siebie.
powołania. Kierownictwo oznacza
pomoc młodzieży we wzmacnianiu życia
W dojrzewaniu do życiowych
duchowego, doświadczania właściwej
decyzji, drodze duchowej pod
formy apostolatu, doświadczenia
opieką kierownika i rozeznaniu
wspólnoty, poznawania Zgromadzenia
powołania należy zadbać o we-
i weryfikowania motywacji oraz
wnętrzną wolność, która pomaga
inicjowania procesów, które prowadzą do
w pełni dojrzeć do odpowiedzi na
decyzji”
powołanie. Trzeba zadbać przede
(KG26 POZ. 54)
wszystkim o uwolnienie od możli-
wych uwarunkowań kulturowych,
społecznych i emocjonalnych, by
przyjęcie radykalnego zaangażowania życiowego było odpowiedzialne i
autentyczne.
B Animacja misyjna i różne formy wolontariatu
Animacja misyjna i różne formy wolontariatu uwzględniają wymiar
wychowania w wierze, którego ciągłość trzeba utrzymać i rozwijać.
Otwarcie na powołanie misyjne i miłosierne zaangażowanie spo-
łeczne w wolontariat stanowią dojrzały wyraz wychowania w wierze
157

16.8 Page 158

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
i ewangelizacji młodzieży. Ani-
macja misyjna wynika z tożsamo-
ści każdego chrześcijanina i każdej
„Oratorium ks. Bosko było
wspólnoty. Jest radykalnym, wyraź-
dla młodzieży i dorosłych
nym przejawem tożsamości, która
współpracowników miejscem
potrafi motywować wspólnotę do
życia i wspólnej posługi na rzecz
podjęcia zaangażowania apostol-
wychowania i zbawienia młodzieży.
skiego.
Z życia w charyzmacie i wspólnocie,
stanowiącego centrum Duchowości
Apostolat misyjny i wolontariat
Salezjańskiej, wyłania się projekt
łączy animacja misyjna, która
wolontariatu salezjańskiego”
wzmacnia wiarę i wiara, która pro-
(WOLONTARIAT W POSŁANNICTWIE SALEZJAŃSKIM
wadzi do zaangażowania misyjne-
POZ. 33)
go na rzecz każdego człowieka,
zwłaszcza najbardziej potrzebu-
jących. Dzięki niej różne wymiary
SPWD (rozwój ludzki osoby, jej
dojrzewanie w wierze, proces podejmowania decyzji powołaniowych)
mogą przynosić realne efekty.
Misyjne serce Księdza Bosko
Ks. Bosko wyczuł ogromną duchową siłę i niezwykłą moc apostolską, jaką
idea misji wzbudzi u jego chłopców i potrafił ją inteligentnie wykorzystać.
Opowiadał chłopcom o misjach i misjonarzach, informował o ich pracy,
potrzebach, modlił się z nimi za misje, zachęcał do włączenia się we
wspólne marzenie misyjne.
Animacja misyjna i wolontariat prowadzą dzisiaj misjonarza do dzielenia
się swoim doświadczeniem, a wolontariusza do przyjęcia powołaniowej
wizji życia – daru otrzymanego bezinteresownie, którym należy się dzielić
przeżywając życie jako służbę.
Życie w kulturze misyjnej oznacza przyjęcie postaw i podstawowych
wartości charyzmatu salezjańskiego – tych samych, które ks. Bosko wpajał
swoim chłopcom i salezjanom – miłości, przede wszystkim do najuboższej
młodzieży, pragnienia współpracy w zbawczej misji Chrystusa i odnawiania
świata.
158

16.9 Page 159

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
Zgromadzenie Salezjańskie jest misyjne
Encyklika Redemptoris Missio przedstawia w ogólnym zarysie trzy różne
formy ewangelizacji: działalność misyjną wśród narodów, które nie
znają Chrystusa (tzw. misje ad gentes), troskę duszpasterską o wiernych
chrześcijan, ponowną ewangelizację krajów o korzeniach chrześcijańskich,
które uległy sekularyzacji. Trudno wytyczyć między nimi zdecydowane
granice; z pewnością nie są tożsame ani nie wykluczają się nawzajem;
trudno tez mówić o każdej z nich bez odwołania do pozostałych. Formy
misji są wzajemnie ze sobą powiązane, natomiast działalność misyjna sensu
stricto (ad gentes) jest najważniejsza i stanowi o jakości całej ewangelizacji,
ponieważ bez misji ad gentes Kościół pozbawiony zostałby swojego
podstawowego znaczenia i wyjątkowej siły przyciągania (por. Redemptoris
Missio poz. 33 - 34) .
Zaangażowanie misyjne ad gentes jest integralną częścią charyzmatu
salezjańskiego. Od początku istnienia Zgromadzenia dbano w nim
o powołania misyjne, uważane za najbardziej żywy i ofiarny wyraz
powołania salezjańskiego. Także współcześnie animacja misyjna i
wolontariat misyjny są wyrazem misyjności i duchowości Zgromadzenia
Salezjańskiego.
Misjonarz i wolontariusz salezjańscy realizują projekt życia oparty
na wartościach Ewangelii, w służbie ludziom w trudnych sytuacjach.
Głoszą Ewangelię, prawa człowieka, solidarnoś, sprawiedliwość
i pokój. Promują swoiste wartości ducha salezjańskiego i bronią ich. Są
wśród nich: bezinteresowna służba, duch wspólnoty i styl oratoryjny,
międzykulturowość, jednoznaczna solidarność z potrzebującymi,
zwłaszcza najuboższymi i marginalizowanymi; krytyczny i odpowiedzialny
udział w rzeczywistości społecznej dla budowania Królestwa.
Źródłem gorliwości misyjnej jest tajemnica Boga
W dziedzinie misji i wolontariatu należy troszczyć się o solidne
wewnętrzne życie duchowe, które pozwala odkryć w sobie i w
innych obecność i działanie Boga oraz głosić go. Życie duchowe
powinno wzmocnić świadomość ewangelizacyjnej odpowiedzialności
i zaangażowanie w działania dla dobra bliźniego, rodzić postawy służby
i bezinteresowności, głębokiego pragnienia dobra innych i dodawać
odwagi do marzeń.
159

16.10 Page 160

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Wymiar misyjny Kościoła jest zakorzeniony w trynitarnym życiu Boga: Słowo
posłane przez Ojca, w tajemnicy śmierci i zmartwychwstania, ofiarowuje
nam pełnię życia w darze Ducha Świętego. Zadaniem Kościoła jest dzielenie
się tym przesłaniem pełni – Dobrą Nowiną – ze wszystkimi ludźmi.
Animacja misyjna i wolontariat dają możliwość zaangażowania i pracy
na rzecz Królestwa Bożego w różnych kontekstach posłannictwa
salezjańskiego. Fundamentem działalności misyjnej nie są możliwości
człowieka, nawet jeśli jego rola jest nie do przecenienia. Podmiotem
misji Kościoła jest Duch Święty, który wzywa, oświeca, prowadzi, stanowi
o wartości i skuteczności misji. Misjonarz i wolontariusz przeżywają
powołanie posłuszni działaniu Ducha Świętego.
Działalność misyjna jest najważniejszym działaniem w obrębie
ewangelizacji
W wolontariacie misyjnym Salezjanie proponują ewangeliczne wartości
poprzez świadectwo bezinteresownej i solidarnej służby w dziedzinie
wychowania i zaangażowaniu społeczno-politycznym, obejmującym
rodziny, pracę i kulturę.
Z dzisiejszych doświadczeń wyłania się obraz wolontariatu obejmującego
przede wszystkim szerokie obszary kultury, opieki społecznej, czasu
wolnego, współpracy rozwojowej, animacji grup, wychowania w wierze,
formacji katechetów i duszpasterzy.
Różne formy wolontariatu bardziej niż akt spontanicznej i chwilowej
ofiarności, przypominają sposób myślenia, stanowiący świadectwo o dużej
wartości moralnej i społecznej. Cechy charakterystyczne wolontariatu
to: wewnętrzna postawa apostolska w duchu da mihi animas; stawianie w
centrum Chrystusa, Dobrego Pasterza, wymagającego od wolontariusza
misyjnego wychowawczej postawy duszpasterskiej w relacji z odbiorcami;
charakterystyczne dla charyzmatu salezjańskiego zaangażowanie
w wychowanie; przynależność do Kościoła; radosna praca; pobożność
maryjna, która postrzega działalność misyjną i wolontariat jako część
matczynej roli Maryi Wspomożycielki w Kościele.
Warto przyjrzeć się ogromowi inicjatyw i doświadczeń, które identyfikują
się do misyjnego charakteru Rodziny Salezjańskiej lub identyfikują się
z nim. Są to: bezpośrednie spotkania z misjonarzami, informacja o licznych
160

17 Pages 161-170

▲back to top

17.1 Page 161

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
działaniach misyjnych (aktualności, publikacje, materiały audiowizualne,
wsparcie finansowe drobnych przedsięwzięć); materiały do animacji
misyjnej opracowane w celach pedagogicznych, w oparciu o kryteria
dydaktyczne; grupy misyjne; tematy proponowane w formacji grup i wspólnot
chrześcijańskich; znajomość i zgłębianie dokumentów Kościoła na temat
misji; udział w dniach misyjnych organizowanych przez wspólnotę Kościoła.
C Komunikacja społeczna
Wszechobecność komunikacji społecznej w dziele salezjańskim
Komunikacja społeczna jest wszechobecna w świecie i determinuje
formy ludzkiego współistnienia, dlatego stanowi przedmiot żywego
zainteresowania wychowawców salezjańskich zajmujących się
ewangelizacją, a co za tym idzie jest szczególnym wymiarem charyzmatu
salezjańskiego (Konst. 43). Komunikacja społeczna miała fundamentalne
znaczenie dla ks. Bosko. Stanowi wyzwanie dla każdego wychowawcy
i nieodzowną część Kościoła i współczesnego świata.
Ks. Bosko uczynił z niestrudzonej pracy w dziedzinie komunikacji społecznej
konstytutywny element swojej tożsamości wychowawcy oraz apostoła
młodzieży i ludzi. Tradycja salezjańska uczy, że komunikacja społeczna nie
jest zestawem narzędzi i środków materialnych do wykorzystania w naszej
misji, tylko wpływa na całe dzieło salezjańskie, zaangażowane w wychowanie
i ewangelizację, zarówno w konkretnych dziełach, jak w formach działania,
które mają wpływ kulturę popularną i rozwijanie adekwatnych form
społecznych. Przypomnijmy słowa ks. Bosko:
„Zaklinam Was i proszę, byście nie zaniedbali tej
jakże ważniej części naszego posłannictwa” (OKÓLNIK
NA TEMAT ROZPOWSZECHNIANIA DOBRYCH KSIĄŻEK, 19 MARCA 1885)
161

17.2 Page 162

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Komunikacja na służbie powołań i posłannictwa
Zadaniem salezjańskiego wychowawcy w dzisiejszych czasach (niezależnie
od rodzaju podejmowanej działalności apostolskiej i wychowawczej)
jest wyrażanie naszej niezachwianej woli komunikowania. Komunikacja
stanowi zatem część naszego osobistego powołania i posłannictwa
salezjańskiego.
O jakości naszej pracy wychowawczej i ewangelizacyjnej stanowią
odpowiednie kwalifikacje. Komunikacja sprzyja jedności charyzma-
tycznej i podtrzymywaniu posłannictwa. Interesuje nas przede wszyst-
kim komunikacja interpersonalna pomiędzy dorosłymi i młodzieżą, świec-
kimi i konsekrowanymi, bogatymi w doświadczenie życiowe i stawiają-
cymi dopiero pierwsze kroki na drodze życia; pomiędzy każdym, kto ma
jakiś dar, którym chciałby się podzielić. Według Systemu Prewencyjnego
skuteczność wychowawcza zależy przede wszystkim od osobistego spo-
tkania twarzą w twarz, opartego na zaufaniu, przyjaźni, uważnym słu-
chaniu i zainteresowaniu. Należy zatem zadbać o umiejętność zarządzania
dynamikami relacji międzyludzkich, ponieważ jakość interakcji może kon-
struktywnie lub destrukcyjnie wpływać na kształtowanie się osobowo-
ści; stany emocjonalne są odbiciem postaw i stylów wychowania, które
bardzo często je warunkują.
Widać w refleksji Zgromadzenia ugruntowanie się przekonań w zakresie
komunikacji w szerokim tego słowa znaczeniu i otwarcie na nową,
bardziej systematyczną praktykę w tej dziedzinie (por. Sistema Salesiano
di Comunicazione Sociale). Głównym celem szerokiego spojrzenia na
komunikację jest budowanie wspólnoty i postęp społeczeństwa (por. ks.
Idzi Viganò, AGC porz. 302, Wyzwania komunikacji społecznej) .
Żyjemy w momencie przejściowym dziejów, naznaczonym głęboką
rewolucją technologiczną i kulturową. Informacja i sposób korzystania
z niej stają się cyfrowe. Wszystko jest ze sobą wzajemnie powiązane,
a młode pokolenia („pokolenie cyfrowe”) nabyły wysokich umiejętności
korzystania z technologii i mają do niej szeroki dostęp.
Technologia jest dla młodzieży narzędziem wyzwolenia i równouprawnienia.
Pojawia się jednak pytanie natury wychowawczej, czy podejście do
technologii jest ważnym elementem rozwoju i afirmacji tożsamości. Media
wpływają na dojrzewanie osobowości młodzieży, wybory podstawowych
162

17.3 Page 163

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
wartości i postawę wobec Boga i człowieka. Są bodźcem do refleksji
nad tym, co ma prawdziwą wartość moralną i estetyczną w wychowaniu
młodzieży i wpływie mediów na wychowanie.
Komunikacja społeczna w SPWD i jej wykorzystanie w ewangelizacji
Komunikacja społeczna stanowi element projektów o charakterze ko-
munikacyjnym, przewidzianych w SPWD. Należy myśleć systemowo, nie
ograniczając się do pojedynczych inicjatyw i dzieł. W programach dusz-
pastersko-wychowawczych i komunikacji należy uwzględnić następują-
ce kierunki działania:
◗ uczenie krytycznego i wychowawczego korzystania ze
środków komunikacji społecznej (por. KG24 poz. 129)
i nowych technologii. Wychowawcy i młodzież muszą
zrozumieć zachodzące zmiany, zasady działania środków
komunikacji i przemysłu kulturowego. Nastolatkowie i młodzież
niekoniecznie potrafią myśleć krytycznie i strategiczne. Z faktu
urodzenia się i wychowywania „przed monitorem komputera”
nie wynika bezpośrednio umiejętność samokontroli, bezpieczne
i skuteczne korzystanie ze środków komunikacji społecznej
i nowych technologii, znajomość granic, szacunek, postawy
obywatelskie, samodzielność i umiejętności rozwiązywania
problemów. Korzystanie ze środków komunikacji społecznej
na „cyfrowym kontynencie” wymaga dużych umiejętności.
Trzeba mieć jasne cele, by korzystać z nich kreatywnie;
zajmować niezależną i krytyczną postawę wobec podawanych
przez nie treści, by być świadomym ich wpływu; opanować ich
język i technologię, by móc wyrażać się za ich pośrednictwem;
znaczenie mediów każe zastanowić się nad treściami przez
nie przekazywanymi i powodami korzystania z nich, celami
nadawców i odbiorców zaangażowanych w proces komunikacji,
co wymaga krytycznego podejścia;
◗ udział w produkcji informacji i treści przeznaczonych dla
młodzieży, wykorzystując wszelkie środki, jakie mamy do
dyspozycji. Komunikacja społeczna staje się coraz bardziej
formą wychowania, kształtującą umysły i tworzącą kulturę.
Wyzwaniem na przyszłość jest wychowywanie do korzystania
z nowych mediów i działalność wychowawczo-duszpasterska za
163

17.4 Page 164

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
ich pośrednictwem, zwłaszcza wśród nowych pokoleń. Wysoka
skuteczność i coraz większa powszechność komunikacji
społecznej czynią z niej prawdziwą alternatywną szkołę dla wielu
warstw społecznych na całym świecie, zwłaszcza młodzieży
i warstw ludowych (por. KG21 poz. 148). Zależność pomiędzy
komunikacją społeczną a ewangelizacją, albo dokładniej między
wykorzystaniem języków mediów dla Ewangelii i naszego
stylu posługi apostolskiej, czyli ewangelizowania wychowując,
głęboko wpływa na działalność salezjańską. Trzeba wychowywać
do korzystania z mediów, czyli do krytycznego czytania
treści, które przekazują, i ewangelizować za pośrednictwem
mediów, otwierając tym samym szerokie możliwości działania
edukacyjnego, wychowawczego, kulturowego, dla animacji
chrześcijańskiej grup młodzieżowych, katechezy i modlitwy;
◗ dostrzeganie potencjału komunikacji społecznej jako nowego
„miejsca” gromadzenia się młodzieży (KG25 poz. 47).
Technologie komunikacyjne zmieniają poczucie przynależności
i sposób gromadzenia się młodzieży, ponieważ tworzą więcej
wspólnot obejmujących użytkowników za pomocą urządzeń,
które coraz bardziej stają się częścią życia młodzieży.
Propozycje powinny zawierać element słuchania, uznania,
odpowiedzi, wspólnego przebywania, działania w formie całej
gamy doświadczeń (być może nowych lub innych) opartych na
wzajemnym zaufaniu jako antidotum na konsumpcjonizm. Nowe
obszary, np. sieci społecznościowe, sprzyjają podkreślaniu
osobistej historii życia młodzieży, pokazując ją w formie narracji
o sobie i przepracowania życia, które pomaga nadać mu kierunek
i dokonywać wyborów;
◗ wspieranie w wyraźnym celu wychowawczym i ewangeli-
zacyjnym, rozwijanie i docenianie wszelkich form wyrazu
i komunikacji (por. KG24 poz. 129), takich jak muzyka, teatr,
film, telewizja, fotografia, komiksy, multimedia i formy sztuki.
Animacja tych obszarów powinna uwzględniać nie tylko pro-
ponowanie coraz szerszych przestrzeni wolności wypowiedzi
i kreatywności, ale także rozbudza zamiłowanie do piękna we
wszystkich jego wyrazach (sztuki wizualne, muzyka, poezja,
literatura, taniec, teatr). Wychowywanie do piękna obejmu-
je całą sferę wrażliwości i emocji, wyobraźnię i kreatywność,
164

17.5 Page 165

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
umiejętność wyrażania swoich odczuć i uczuć oraz rozumie-
nia przekazu innych osób. Trzeba stopniowo rozwijać własną
ekspresję i sferę emocji. Wychowanie do piękna oznacza także
uczenie rozumienia i korzystania z różnych środków wyrazu
obrazem, muzyką i poezji.
2 5 SALEZJAŃSKI RUCH MŁODZIEŻOWY (MGS)
Ruchy tworzą ludzie, którzy w jednym, szerokim „ruchu” eklezjalnym,
przeżywają swoje doświadczenie chrześcijańskie, Kościoła, misyjne itd.,
uczestnicząc w szczególnym charyzmacie. Młodzież z MGS przeżywa
swoje powołanie-misję w Kościele w charyzmacie ks. Bosko. Od 2004 roku
MGS widnieje na liście Międzynarodowych Publicznych Stowarzyszeń
Wiernych Papieskiej Rady ds. Świeckich.
MGS nie jest stowarzyszeniem. Tworzy go młodzież należąca do różnych
stowarzyszeń i grup animowanych przez Salezjańskie Duszpasterstwo
Młodzieżowe, dlatego jest otwarty dla każdego. Ponieważ pełni posługę
na rzecz Kościoła i całej młodzieży. Mimo to jego członkowie dzielą się
doświadczeniem wiary ze sobą i radośnie świadczą o Chrystusie wśród
swoich rówieśników, którzy jeszcze go nie przyjęli. MGS uczestniczy
w charyzmacie salezjańskim. Jest jego wyrazem w środowisku młodych
świeckich.
Grupy młodzieżowe, wspólne działanie “towarzystw” było w życiu ks.
Bosko doświadczeniem niemal spontanicznym. Wykazywał naturalną
życzliwość i instynkt społeczny. Kierując się intuicyjnym rozumieniem
duszy młodzieży, odkrył niesamowity potencjał grup i stowarzyszeń,
dlatego w odpowiedzi na różne i liczne potrzeby swoich chłopców tworzył
dla nich towarzystwa.
Zrzeszenia i stowarzyszenia młodzieżowe są nieodzowną częścią
prewencyjnego i ludowego projektu ks. Bosko; stanowią bardzo ważne
środowisko wychowawcze i duszpasterskie działania młodzieży. Są
„dziełem młodzieży”, mimo że to wychowawca wychodzi z inicjatywą i dba,
by tworząca je młodzież odgrywała faktyczną rolę sprawczą przyjmując
odpowiedzialność za prowadzenie grupy, w granicach swoich kompetencji.
165

17.6 Page 166

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Dzięki bogatej ofercie grup i stowarzyszeń młodzieżowych chcemy
zapewnić wysokiej jakości wychowanie w nowych przestrzeniach
socjalizacji młodzieży, zachęcając do przeżycia ważnego doświadczenie
udziału we wspólnocie Kościoła.
A Tożsamość i natura MGS
MGS nawiązuje do Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej i peda-
gogii oraz łączy grupy i stowarzyszenia we wzajemnej współpracy
w procesie formacji opartej na salezjańskiej propozycji wychowawczo-
-duszpasterskiej.
◗ MGS łączy w jedną wspólnotę młodzież różnych grup,
stowarzyszeń i sektorów animacji Salezjańskiej Duchowości
Młodzieżowej zgodnie z propozycją wychowawczo-
ewangelizacyjną ks. Bosko. To ruch młodzieżowy w stylu ks.
Bosko, pomyślany jako „organizacja” i oparty na duchowości, której
wspólny rdzeń stanowią wartości ewangeliczne, z którego rodzą
się inicjatywy apostolskie i entuzjazm życia. Dlatego tożsamość
MGS to Salezjańska Duchowość Młodzieżowa (zob. rozdział
IV), będąca propozycją świętości w zwyczajnym, codziennym życiu,
która stała się udziałem Dominika Savio, Laury Vicunii i wielu
innych członków Rodziny Salezjańskiej.
◗ Najważniejszymi podmiotami MGS są grupy, miejsca spotkania
młodzieży i wzajemnej pomocy w procesie rozwoju. Trzeba
stworzyć inspektorialną sieć istniejących i powstających grup,
niezależnie od ich charakteru. MGS obejmuje wszystkich:
od grup i stowarzyszeń sportowych po artystyczne; od form
wspólnego spędzania czasu po grupy o konkretnym profilu
działania; od grup apostolskich po modlitewne oraz podejmu-
jące refleksję nad przesłaniem chrześcijańskim i Kościoła; od
zajmujących się ważnymi problemami młodzieży po te, które
są gotowe mierzyć się z wyzwaniami wiary; od działających na
pograniczu społeczeństwa i Kościoła po wyrażające silniejsze
poczucie przynależności do Kościoła. Wszystkie grupy są ze
sobą wzajemnie powiązane, tworząc sieć o znaczeniu wycho-
wawczym. Ten związek oznacza w praktyce wyznawanie tych
samych wartości salezjańskich i koordynowanie wspólnych ini-
166

17.7 Page 167

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
cjatyw, będących ważnymi okazjami do rozmowy, dzielenia się
doświadczeniem i refleksjami, formacji chrześcijańskiej i spo-
sobem wyrażania siebie (por. KG23 poz. 275 - 277). MGS jest
punktem odniesienia dla grup. W jego obrębie każda zachowuje
swoją specyfikę, pozostając jednocześnie w łączności z innymi
dzięki wielu elementom wspólnym.
MGS jest wychowawczym, światowym ruchem młodzieżowym:
wychowawczym, ponieważ proponowanym całej młodzieży, by
przyjmowała odpowiedzialność za swój rozwój ludzki i chrześcijański;
misyjnym, docierającym do najdalszych zakamarków świata
młodzieży, pragnącym odgrywać znaczącą rolę na danym obszarze
i w społeczeństwie obywatelskim, być częścią Kościoła lokalnego
i ubogacać go;
światowym, ponieważ przekracza granice lokalne, obejmując cały
świat w różnych kontekstach kulturowych.
młodzieżowym, ponieważ faktycznymi podmiotami procesu wycho-
wawczego jest młodzież, której towarzyszą wychowawcy w ramach
swoich kompetencji, w ramach wspólnego projektu duszpasterskiego
dla danego obszaru.
MGS obejmuje swoim zasięgiem wszystkich młodych ludzi, przewijających
się przez różne środowiska i dzieła salezjańskie, bądź z nimi związanych
na różnych poziomach zaangażowania. „Sercem” ruchu młodzieżowego
są młodzi animatorzy, liderzy młodzieżowi, którzy wyraźnie i zdecydowanie
przyjęli salezjańską propozycję wychowawczo-duszpasterską i swoim
życiem dają świadectwo innym młodym. W tym rozdziale przedstawiliśmy
cel animacji (pkt. 2. 3.a) c) Wymiar doświadczenia). Salezjanie Księdza
Bosko, Córki Maryi Wspomożycielki, Salezjanie Współpracownicy i inni
dorośli członkowie Rodziny Salezjańskiej powinni szczególnie troszczyć
się o animatorów MGS, którym przewodzą i towarzyszą.
B Priorytetowe obszary działania MGS
MGS podporządkowuje swoją działalność osobie młodego człowieka.
Jego priorytetowe obszary działania to:
167

17.8 Page 168

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ wychowanie i ewangelizacja. Prowadzenie młodzieży do pełni
życia chrześcijańskiego dzięki wspierającemu środowisku
(konkretne, alternatywne wzorce życia chrześcijańskiego),
w których można poczuć rodzinną atmosferę i zaufanie;
◗ stowarzyszenia i życie wspólnoty Kościoła. Zachęcanie mło-
dzieży do aktywnego udziału w życiu Kościoła;
◗ zaangażowanie apostolskie, osobiste i wspólnoty, w bezintere-
sowną służbę bliźnim, patrząc na życie codzienne przez pryzmat
Ewangelii odczytywanej w duchu salezjańskim;
◗ zaangażowanie społeczno-polityczne, zwłaszcza w instytucjach
świeckich, kierujących swoją ofertę do młodzieży;
◗ komunikacja i wymiana informacji, aktualności, doświadczeń i
spotkania na różnych poziomach, w zależności od możliwości.
C Styl i formy działania MGS
Niezależnie od kontekstu, wyróżniamy następujące, podstawowe formy
działania MGS i jego animacji:
◗ MGS tworzy lokalne, regionalne, krajowe lub kontynentalne
zespoły koordynujące, bez względu na stopień rozwoju i sytuacji
formalnej ruchu na danym terenie; wspólnie uczestniczy
w diecezjalnych, narodowych lub globalnych zgromadzeniach
Kościoła, na przykład w Światowych Dniach Młodzieży;
włącza się w prace instytucji cywilnych opracowujących
polityki dotyczące młodzieży. Ważne jest zatem stworzenie
sieci informacyjnej i wzajemnego powiązania różnych grup
i stowarzyszeń MGS z innymi grupami i stowarzyszeniami
w Kościele i społeczeństwie;
◗ ważnymi doświadczeniami wspólnoty MGS, poza spotkaniami
i działalnością poszczególnych grup, są inspektorialne,
krajowe, międzynarodowe i globalne spotkania młodzieżowe,
nabożeństwa i święta salezjańskie oraz szkoła animatorów.
168

17.9 Page 169

▲back to top
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI (SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
Spotkania młodzieżowe są charakterystyczne dla MGS, stanowią
ważną okazję do kontaktu, wymiany wiadomości i wartości
Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej;
◗ członkowie MGS, mimo że na różnych poziomach i każdy
zgodnie ze swoją tożsamością, identyfikują się zwłaszcza z ks.
Bosko i Matką Mazzarello. Dlatego należy opracować salezjańską
propozycję formacyjną dla grup i stowarzyszeń jako punkt
odniesienia dla ich programu formacji w obrębie Rodziny
Salezjańskiej;
◗ inspektoria, w porozumieniu z innymi grupami Rodziny
Salezjańskiej obecnymi na jej obszarze, dba o uwzględnienie MGS
w SPWD. Delegat ds. duszpasterstwa młodzieżowego i jego
zespół w świetle SPWD odpowiada za cały MGS jako formę
duszpasterstwa młodzieżowego w inspektorii.
169

17.10 Page 170

▲back to top
VII VIII

18 Pages 171-180

▲back to top

18.1 Page 171

▲back to top
CZĘŚĆ
TRZECIA
Do prowadzenia Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego
potrzeba wielu elementów: ludzi, struktur, inicjatyw, zasobów
materialnych i programów opracowanych na podstawie celów, treści
i strategii SPWD. W ostatniej części chcemy skupić się na konkretnej
formie organizacji różnych elementów praktyki wychowawczej i
duszpasterskiej, by zapewnić jej tożsamość, organiczność i spójność
z celami programu, prezentując praktyczny model duszpasterstwa.

18.2 Page 172

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
172

18.3 Page 173

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA
SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA
MŁODZIEŻOWEGO
ROZDZIAŁ
VII
„Ja was wybrałem
[…] abyście […] owoc
przynosili”
(J 15, 16)

18.4 Page 174

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Wypełniamy nasze posłannictwo głównie poprzez
działalność i dzieła umożliwiające nam rozwijanie
wychowania ludzkiego i chrześcijańskiego młodzieży,
jak oratorium i ośrodek młodzieżowy, szkoła i ośrodki
doskonalenia zawodowego, internaty i domy dla młodzieży
zagrożonej.
W parafiach i placówkach misyjnych głosimy Ewangelię
i przyczyniamy się do poprawy warunków życia ludu,
współpracując w duszpasterstwie Kościoła partykularnego
poprzez bogactwo specyficznego powołania.
Świadczymy naszą posługę pedagogiczną i katechetyczną
w dziedzinie wychowania młodzieży poprzez ośrodki
wyspecjalizowane.
W domach rekolekcyjnych prowadzimy chrześcijańską
formację grup, zwłaszcza młodzieżowych.
Oddajemy się ponadto każdej innej działalności, która ma
na celu zbawienie młodzieży”
(Konst. 42)
Tego samego wieczora obserwowałem tłum
bawiących się chłopców. Rozważałem wielkie żniwo, które
zarysowywało się na horyzoncie, lecz nie było innych
robotników poza mną – u kresu sił, słabego zdrowa i bez
pomysłu, gdzie w przyszłości mógłbym gromadzić moich
chłopców. Czułem się głęboko poruszony. Oddaliwszy się
nieco, zacząłem spacerować sam i chyba po raz pierwszy
byłem poruszony do łez. Spacerując i wznosząc oczy do
Nieba, westchnąłem – Boże mój, dlaczego nie objawisz mi
miejsca, w którym chciałbyś zgromadzić tych chłopców?
Pokarz mi je, albo powiedz, co mam robić?”
(Wspomnienia oratorium, druga dekada 1835-1845 poz. 23)
174

18.5 Page 175

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
W tym rozdziale proponujemy kilka
refleksji na temat najważniejszych cech dzieł i posług, w któ-
rych prowadzone jest Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżo-
we, zawarte w SPWD. Prezentujemy przede wszystkim dzieła
i struktury o najwyższym stopniu organizacji i z największymi
tradycjami: oratorium – centrum młodzieżowe, szkoły i ośrod-
ki kształcenia zawodowego, obecności salezjanów w szkolnic-
twie wyższym, parafie i sanktuaria salezjańskie, dzieła i posługi
socjalne dla młodzieży w sytuacjach zagrożenia. W następnej
kolejności omówione zostaną dzieła i posługi, które wychodzą
naprzeciw młodzieży w odpowiedzi na nowe wyzwania. Wiele
form nowej obecności wychowawczej i duszpasterskiej wśród
młodzieży jest wyrazem wysiłków odnowy i troski o jakość
duszpasterstwa.
175

18.6 Page 176

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1
Organiczny charakter
duszpasterstwa:
jedność w różnorodności
duszpasterskiej
W duszpasterstwie młodzieżowy, różne działania i interwencje są
podejmowane wyłącznie w jednym celu, czyli dla integralnego rozwoju
młodzieży i ich świata, przełamując schemat sektorowego i rozproszonego
duszpasterstwa. Cel ten można osiągnąć dzięki zjednoczeniu się w
działaniu wokół najważniejszych celów, kryteriów działania oraz
wyborów określonych czynników wpływających na działanie
duszpasterskie. Spójności wymagają od nas: osoba młodego człowieka,
do którego kierujemy nasze propozycje, WWD, która musi podzielać
cele i kierunki działania; niezbędna komplementarność różnych działań,
doświadczeń i modeli duszpasterskich.
Organiczność Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego osiąga się
dzięki:
◗ SPWD, który określa kryteria, cele i procesy na różnych pozio-
mach, które z kolei wyznaczają kierunek pracy WWD i sprzyjają
spójności działań i inicjatyw oraz budowaniu wspólnoty;
◗ organizacji animacji i kierowanie duszpasterstwem inspektorii
i dzieł w sposób zapewniający komunikację i koordynację
wszystkich aspektów życia salezjańskiego w oparciu o cele
wychowania i ewangelizacji młodzieży (por. KG23 poz. 240
-242).
176

18.7 Page 177

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
2 Środowiska i działania
Terminem „środowisko” określamy struktury wychowawcze i
duszpasterskie, w których realizowane jest posłannictwo salezjańskie w
formie konkretnej propozycji wychowawczo-duszpasterskiej. Każde ma
własną atmosferę i styl budowania relacji wewnętrznych w WWD. Jedno
dzieło może obejmować wiele nawzajem uzupełniających się środowisk,
by lepiej realizować posłannictwo salezjańskie.
2 1 ORATORIUM-CENTRUM MŁODZIEŻOWE
2 1 1 Oryginalny charakter oratorium salezjańskiego
Oratorium św. Franciszka Salezego było pierwszym stałym dziełem na
Valdocco, od którego wszystko się zaczęło. Środowisko wychowawcze
oratorium było duszpasterską odpowiedzią ks. Bosko na potrzeby
najbardziej potrzebującej młodzieży Turynu. Większości z nich, wraz z
katechezą, proponował On zdrową zabawę, podstawowe wykształcenie
i kompetencje niezbędne do zarabiania na życie. Ks. Bosko potrafił zadbać
o formację i chrześcijańskie zaangażowanie młodzieży w najtrudniejszych
sytuacjach.
Ks. Bosko nadał oratorium swój osobisty styl a jego praca stała się
stosowanym w przyszłości kryterium prewencyjnym:
◗ z lekcji katechizmu wyrosła obecność-zaangażowanie w życie
młodzieży, troska o jej potrzeby, problemy i możliwości;
◗ niedzielne oratorium „na godziny” stało się domem „na pełen
etat”. Jego przedłużeniem jest osobisty kontakt w tygodniu i
dodatkowe inicjatywy;
◗ z treści katechezy narodził się System Prewencyjny – integralny
program wychowawczo-duszpasterski;
177

18.8 Page 178

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ posługi ciążące młodzieży zmieniły się w rodzinną obecność
wychowawców wśród niej, podczas zajęć rekreacyjnych i
pobożnych praktyk;
◗ instytucja oparta na pracy dorosłych stała się wspólnotą życia z
młodzieżą, angażującą młodzież, otwartą dla każdego;
◗ centralnym elementem przestał być program; zastąpił go
człowiek i relacje międzyludzkie;
◗ parafia budowana wokół kultu i pobożności została zastąpiona
przez impuls misyjny wspólnoty młodzieżowej, która otwiera się na
młodych nie znających środowiska parafii albo nie widzących w
niej miejsca dla siebie.
Ta wpisana w system prewencyjny dynamika wzbudzała w młodzieży
chęć rozwoju i dojrzewania. Podstawowe potrzeby, odpoczynku czy
edukacji, stają się stopniowo bardziej systematyczną i głęboką formacją
ludzką i chrześcijańską. Zaangażowana w działania młodzież, uczyła
się brać odpowiedzialność za nie i stawała się animatorem środowiska
wychowawczego, służąc w ten sposób swoim kolegom.
Oratorium ks. Bosko jest źródłem i prototypem całego dzieła
salezjańskiego. Z niego wyrasta każdy kolejny projekt i posługa
ewangelizacyjna w posłannictwie salezjańskim (Konst. 40). Historyczny
rozwój i rozrost dzieła ks. Bosko nie zmieniły jego fundamentów ani
charakteru oratorium salezjańskiego. Jednak nowe sytuacje społeczno-
wychowawcze i zjawiska, które miały wpływ na sytuację młodzieży,
wymagają ich aktualizacji. Zmieniła się koncepcja czasu wolnego,
który w naszych społeczeństwach ma coraz większe znaczenie jako
czas różnych doświadczeń społecznych, kulturowych czy sportowych,
pozwalających rozwijać relacje społeczne i umiejętności osobiste.
Pojawiły się nowe środowiska i instytucje wychowawcze, w których
młodzież traktowana jest podmiotowo.
Obecnie czas wolny dzieci i młodzieży jest wypełniany po brzegi propozycjami
coraz częściej organizowanymi także przez instytucje cywilne ogromnym
nakładem środków. W tej sytuacji oratorium odpowiada na prośby i działania
troszcząc się o serce oratoryjne, styl i jakość pracy, w przekonaniu, że z
czasem i z pomocą rodzin nasze propozycje wychowawcze zwyciężą. Oratoria
178

18.9 Page 179

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
salezjańskie potrafiły dostosować się do nowych sytuacji w różny sposób,
także poprzez zmianę nazwy. W niektórych kontekstach termin „oratorium”
oznacza program realizowany w dni świąteczne lub codzienny, skierowany
przede wszystkim do dzieci i młodzieży, otwarty dla szerokiego grona
odbiorców, proponując różne formy wypoczynku i spotkania z wiarą. Centrum
młodzieżowe to instytucja, kierująca swoją ofertę przede wszystkim do
nastolatków i młodzieży, otwarte na każdego, proponujące różne programy
integralnego rozwoju, zwłaszcza w formie grup zaangażowania ludzkiego i
chrześcijańskiego. Pojęcie „oratorium – centrum młodzieżowe” łączy w sobie
otwarte środowisko oratoryjne i posługę wychowania młodzieży (por. Konst.
28, RO 5, 7, 11-12, 24; KG21 poz. 122).
Zgromadzenie prowadzi obecnie wiele oratoriów-centrów młodzieżowych,
w których realizowane są różne ciekawe i angażujące młodzież projekty
wychowawcze i edukacyjne, skierowane do szerokiego grona odbiorców. Ich
forma i charakter zależy od miejsca, kontekstu religijnego i kulturowego.
Działają na przykład oratoria nocne i wędrowne dla młodzieży w sytuacjach
zagrożenia; lokalne lub dzielnicowe sieci oratoriów, dające młodzieży bezrobotnej,
na marginesach systemu edukacji, możliwość zdobycia podstawowego
wykształcenia lub fachu; w innych prowadzi się działalność resocjalizacyjną dla
młodzieży w sytuacjach poważnego zagrożenia społecznego.
2 1 2 WWD oratorium-centrum młodzieżowego
A Znaczenie WWD oratorium-centrum młodzieżowego
Niezależnie od miejsca, oratorium-centrum młodzieżowe jest zorga-
nizowane w formie WWD, w której skład wchodzi młodzież, rodziny,
współpracownicy i wspólnota salezjańska. Każdy czuje się wezwany do
czynnego, współodpowiedzialnego uczestniczenia w WWD, zgodnie
z własną funkcją. Podobnie jak ks. Bosko, jego chłopcy i współpracownicy
na Valdocco, chcemy uczynić z każdego oratorium-centrum młodzieżowe-
go prawdziwy dom o rodzinnej atmosferze, oferujący różne inicjatywy w
oparciu o wspólny SPWD oraz zapewniający odpowiednie kierownictw
dla grup i osób.
Oratorium jest szeroko otwarte na dzieci i młodzież w różnym wieku,
zwłaszcza najbardziej potrzebujących. Ma szerokie oddziaływanie społeczne.
179

18.10 Page 180

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Jednocześnie jest też środowiskiem duszpastersko-wychowawczym,
szczególnie otwartym i troszczącym się o człowieka, gdzie przełamywane
są schematy czysto funkcjonalnych relacji. Wychowawca salezjański od
pierwszego spotkania potrafi nawiązać rozmowę z młodzieżą, motywować
i angażować ją coraz bardziej, stopniowo czyniąc współodpowiedzialną za
działania i procesy grupowe, w których uczestniczy. Od czasu ks. Bosko
podmiotowe traktowanie młodzieży jest znamienne dla WWD salezjańskiego
oratorium-centrum młodzieżowego.
WWD oratorium-centrum młodzieżowego żyje rzeczywistością
młodzieży, jej obawami, problemami i oczekiwaniami, wchodząc w jej
świat, by stać się jego częścią i angażować się w niego. Dzięki elastycznemu
i kreatywnemu zarządzaniu jest w stanie dostosować się do typowej dla
wychowania oratoryjnego różnorodności i spontaniczności. Stanowi
ważną obecność wychowawczą i duszpasterską w świecie młodzieży.
B Podmioty WWD oratorium-centrum młodzieżowego
Centrum życia, wyborów i propozycji WWD salezjańskiego oratorium-
centrum młodzieżowego są młodzi ludzie. Oznacza to, że młodzież musi
uważać, że jest w stanie dokonać oceny i podejmować decyzje w sprawach,
które jej dotyczą i faktycznie być w stanie to robić; mieć świadomość tej
możliwości i dostęp do niezbędnych ku temu zasobów; angażować się
w organizację oratorium-centrum młodzieżowego w zgodzie z SPWD
placówki i z poszanowaniem kompetencji decyzyjnych różnych organów.
WWD oratorium-centrum młodzieżowego nieustannie się powiększa
i potrzebuje ludzi, którzy będą animować jej program, dbając
o zbieżność inicjatyw wychowawczych. Młodzi animatorzy wybrani w
stylu i charyzmacie salezjańskim, przyjmują propozycję wychowawczą
oratorium-centrum młodzieżowego i aktywnie animują jej realizację.
Animator jest wychowawcą, który towarzyszy młodzieży i razem
z nią dokonuje odkryć; młodzież skłania go do refleksji, a on potrafi z
entuzjazmem i stanowczo proponować jej nowe cele rozwoju osobistego.
Sam przeszedł już animujący proces wychowawczy odpowiadając na
powołanie i projekt życia, który rozwija jego osobowe ja. Jest świadomy
tego, że jest animatorem, czyli wychowawcą, który żyje wartościami,
które proponuje zarówno wewnątrz, jak na zewnątrz oratorium-centrum
180

19 Pages 181-190

▲back to top

19.1 Page 181

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
młodzieżowego. Animatorzy są świadomi, że życie oratorium-centrum
młodzieżowego zależy w dużej mierze od nich, ponieważ pełnią funkcje
kierownicze, organizacyjne i animacyjne całego. Dlatego odpowiedzialni
za oratorium-centrum młodzieżowe muszą poświęcać im szczególną
uwagę, troskę i kierować nimi.
Posługa animacji realizowana jest w charakterze wolontariatu
i bezinteresownie. W zależności od okoliczności, miejsca i struktur, role
w oratorium-centrum młodzieżowym mogą ulegać profesjonalizacji dla
dobra jego działania i większego skoncentrowania na młodzieży.
Oratorium-centrum młodzieżowe i jego projekty są adresowane
i do młodzieży, i Salezjanów, będących jednocześnie podmiotami
i przedmiotami duszpasterstwa. Dlatego wszyscy Salezjanie z danej
placówki, nie tylko bezpośrednio wyznaczeni, są odpowiedzialni za animację
oratorium-centrum młodzieżowego. Oznacza to, że mają nawiązywać z
młodzieżą relacje na wzór relacji ks. Bosko z chłopcami na Valdocco, być
świadectwem braterskiej wspólnoty i życzliwej otwartości. Wspólnota
zakonna proponuje młodzieży także wspólne doświadczenie wiary
i modlitwy, inicjatywy wspólnej formacji stałej, aktywne zaangażowanie
w przygotowanie, realizację i okresową ewaluację lokalnego SPWD.
Oratoria prowadzone wyłącznie przez świeckich powinny być zawsze
uwzględnione w inspektorialnym SPWD.
Typowe dla duszpasterstwa w oratorium są procesy kierowania
współodpowiedzialnymi dorosłymi, którzy razem z młodzieżą przebywają
we wspólnym środowisku przyjaźni, mają wspólny program wychowawczy
życia, doświadczenie rodziny i wspólnoty. Ich ciągła obecność wnosi ważny w
zmiennym życiu oratorium-centrum młodzieżowego, stały element stabilności
i dojrzałości. Niektórzy z nich na przykład rodzice i przedstawiciele rodzin lub
członkowie Rodziny Salezjańskiej, pełnią szczególne role animacyjne.
2 1 3 Propozycja wychowawczo-duszpasterska oratorium-
centrum młodzieżowego
Propozycja oratorium-centrum młodzieżowego urzeczywistnia się w projek-
tach i programach dostosowanych od zainteresowań młodzieży. Każdy młody
człowiek, decydując się na podjęcie zaangażowania, może wybrać drogę najle-
piej dostosowaną do swoich warunków i poziomu dojrzałości.
181

19.2 Page 182

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Trzeba liczyć się z coraz częstszym ryzykiem opierania działań oratorium
niemal wyłącznie na propozycjach wypoczynkowo-rekreacyjno-kulturowych,
właściwych dla wychowawczego duszpasterstwa salezjańskiego. Należy
na nowo przemyśleć tożsamość oratorium-centrum młodzieżowego, by
powrócić do pierwotnej metody wychowawczo-duszpasterskiej.
A Proces ewangelizacji
Oratorium-centrum młodzieżowe kieruje swoje propozycje do
młodzieży, w oparciu o chrześcijańską wizję życia, do którego
prowadzi. Proponujemy chrześcijańskie wychowanie, którego sercem jest
Salezjańska Duchowość Młodzieżowa.
Wiara w Jezusa Chrystusa otwiera nas na chrześcijańską wizję życia i
pokazuje je w formie oratorium-centrum młodzieżowego. Młodzież
powinna stopniowo odkrywać w nim środowisko bogate w wartości
ewangeliczne, które prowadzą ją do doświadczenia wiary w życiu
codziennym. Należy proponować różne programy, w zależności od
wieku odbiorcy, drogi stopniowego wychowania w wierze i uczenia się
osobistej relacji wiary, uroczyste celebracje i sakramenty, wychowanie
do zaangażowania chrześcijańskiego we własnym środowisku, zgodnie z
powołaniem i stopniowe tworzenie własnego projektu życia w Kościele i
społeczeństwie.
Oratorium-centrum młodzieżowe pośredniczy między Kościołem
a społeczeństwem miasta i młodzieżą warstw ludowych, szukając
młodzieży. Jako dzieło na pograniczu świata świeckiego i eklezjalnego,
proponuje wychowawcze i ewangeliczne odpowiedzi na najpilniejsze
wyzwania, zwłaszcza dotyczące najbardziej marginalizowanych. To
salezjańskie środowisko zrzeszania się młodzieży chrześcijańskiej,
otwarte dla wszystkich zainteresowanych.
Oratorium-centrum młodzieżowe jest uprzywilejowanym miejscem
dla animatorów, gdzie osobiście i wspólnotowo żyją wiarą, otwarci
na służbę najbardziej potrzebującym. Dzieci i młodzież mają tę samą
możliwość: swoim przykładem i świadectwem prowokować do refleksji
rodziny i młodzież żyjącą z dala od Kościoła.
182

19.3 Page 183

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
B Wychowanie w stylu salezjańskim
W salezjańskich oratoriach-centrach młodzieżowych cały czas pamięta
się o Valdocco, które jest wezwaniem do głębokiej spójności propozycji
salezjańskiej, jednocześnie wychowawczej i ewangelizacyjnej, i
przyjmowania zasadniczych dla jej żywotności postawy wrażliwości
wychowawczej i celu ewangelizacyjnego.
Kryterium prewencyjności pociąga za sobą pozytywne doświadczenia,
motywuje i próbuje odpowiedzieć na aspiracje i najgłębsze potrzeby
młodzieży, dlatego należy zwróci uwagę na następujące elementy:
◗ otwartość oratorium-centrum młodzieżowego na każdego,
zwłaszcza najuboższą młodzież i narażoną na niebezpieczeństwa,
która nie zawsze potrafi zintegrować się w innych strukturach i
propozycjach wychowawczych;
◗ wspieranie najgłębszych, osobistych zasobów każdego młodego
człowieka: rozumu, miłości i poszukiwania Boga;
◗ radosną atmosferę, sprzyjającą optymizmowi i pozytywnemu
nastawieniu do życia;
◗ animację jako wybór wychowawczy, realizowany poprzez aktywną
obecność wychowawców wśród młodzieży, otwartość na
każdego, zwłaszcza na młodzież, uwalniającą siłę wychowawczej
miłości, wiarę w człowieka i dobro, które nosi w sobie;
◗ kreatywność i ducha innowacyjności, które pozwalają uniknąć
rutyny, obojętności i konformizmu;
◗ poczucie obowiązku i odpowiedzialności w osobistym zaangażowaniu
i służbie bliźniemu. Oratorium-centrum młodzieżowe szuka
nowych metod duszpasterskich, by odpowiedzieć na najpilniejsze
potrzeby dużej rzeszy młodzieży. Ma też propozycje wymagające
większego zaangażowania, skierowane do młodzieży chętnej
pogłębiać formację.
W środowisku wychowawczym wspólnoty utrwaliło się wyjątkowe
doświadczenia pedagogii duszpasterskiej ks. Bosko, dlatego proponujemy
183

19.4 Page 184

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
szeroką i zróżnicowaną ofertę grup i stowarzyszeń, w zależności od
zainteresowań młodzieży. Grupy te mogą powstawać spontanicznie wokół
naturalnych liderów i bezpośrednich interesów; być proponowane i posiadać
program określonej formacji w zależności od dziedziny (sportowy, kulturowy,
społeczno-polityczny, ekologiczne, komunikacji społecznej, pogłębiania wiary,
misyjnego, animacji wewnętrznego, wolontariat).
C Wychowanie staje się częścią społeczeństwa, by je przemieniać
WWD oratorium-centrum młodzieżowego stanowi część Kościoła lokalnego
oraz danego obszaru i jest na nie otwarta. To żywa komórka społeczeństwa
i Kościoła, wspólnota wiary i życia. Nasza nieustająca praca wychowawcza i
angażowanie w nią młodzieży służy przede wszystkim odnowie społeczeństwa,
od najbliższej okolicy po szersze obszary i struktury.
Dlatego w posłudze wychowawczej należy:
◗ być wrażliwym na całą otaczającą nas rzeczywistość i
przezwyciężać konformistyczną bierności i obojętność;
◗ umieć analizować rzeczywistość i rozbudzać postawy służby i
solidarności, dzięki inicjatywom, które pomagają młodzieży
poznać okoliczne środowiska defaworyzacji i patologii
młodzieżowych;
◗ doceniać rodzinę i wkład młodzieży w nią;
◗ proponować inicjatywy w rodzaju „drzwi otwartych” i udostępniać
zaplecze infrastrukturalne dla działań lokalnych, zgodnie z celami
oratorium-centrum młodzieżowego;
◗ uczestniczyć coraz szerzej w życiu dzielnicy, miasta lub kraju,
począwszy od aktywnego i krytycznego zaangażowania w
sytuacje społeczne, w których żyjemy. W relacjach z okolicznym
środowiskiem wspólnota oratorium musi umieć prowadzić
dialog z instytucjami, prowadzący dla pracy w sieci.
Ponieważ oratoria-centra młodzieżowe są obecnością Kościoła, muszą być
odpowiednio włączane w jego struktury (duszpasterska rada parafialna lub
184

19.5 Page 185

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
dzielnicowa) i uwzględniać w SPWD diecezjalne wytyczne duszpasterskie.
Salezjańskie oratorium-centrum młodzieżowe to duszpasterska obecność
wśród młodzieży. Jego projekty i programy wychowawczo-duszpasterskie
mają szczególne znaczenie, ponieważ przybliżają młodzieży Kościół i realizują
ewangelizację w ramach ogólnego duszpasterstwa (zob. rozdział VII 2. 4. 4. b).
D Doświadczenie dojrzewania w powołaniu
W cudownej posłudze kształtowania osoby ludzkiej mamy do czynienia
z pewnymi dynamikami. Pedagogia wychowawcza oratorium-centrum
młodzieżowego powinna im sprzyjać. Lokalne SPWD oratorium-
centrum zapewnia każdemu młodemu człowiekowi wsparcie w
rozwoju. Kierownictwo duchowe, odpowiednio praktykowana modlitwa,
wychowawcze wykorzystanie osobistego projektu życia, są częścią
procesu stopniowego dojrzewania i rozeznawania, prowadzącego do
odpowiedzialnych wyborów – stałego zaangażowania na rzecz innych,
odpowiedzialnego ojcostwa i macierzyństwa, świadomego wykonywania
swojej pracy zawodu i innych posług w Kościele. Ważne w tym względzie jest
towarzyszenie byłym wychowankom oratoriów w odpowiedzialnej integracji
w społeczeństwie i Kościele.
W oratorium-centrum młodzieżowym należy promować kulturę
powołaniową we wszystkich doświadczeniach wolontariatu społecznego
– programach wakacyjnych, obszarach misyjnych, zajęciach edukacyjnych
dla dzieci i młodzieży, solidarnym wspieraniu społeczności dzielnicy,
inicjatywach ekologicznych itd.
2 1 4 Organiczna animacji duszpasterska oratorium-centrum
młodzieżowego
A Podstawowe działania
1 Salezjańskie oratorium-centrum młodzieżowe to dom otwarty dla
dorastających i młodych z okolicy. Stanowi dla niej fizyczny punkt
odniesienia. Na środowisko wychowawcze składają się ważne spotkania,
historie ludzi oraz jakość relacji międzyludzkich. Środowisko oratoryjne
nie zostało zatem stworzone wyłącznie jako struktura, gdzie młodzież
185

19.6 Page 186

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
ma wszystko czego zapragnie. Wartość propozycji wychowawczej
oratorium-centrum młodzieżowego polega na osobistym kierowaniu
człowiekiem będącym podmiotem procesów rozwoju i przedmiotem
działań wychowawczo-duszpasterskich.
2 Salezjańska asystencja polega na faktycznej i życzliwej bliskości
wychowawców i młodzieży we wszystkich środowiskach młodzieżo-
wych, nawet poza siedzibą oratorium-centrum młodzieżowego. To
salezjański sposób wspierania młodzieży i działania pedagogicznego
w realizacji posłannictwa. Aktywna i animująca obecność salezjanów i
wychowawców świeckich wśród młodzieży jest doskonałą formą wy-
chowania i ewangelizacji (KG24 poz. 131).
3 Szeroki wachlarz propozycji, działań i doświadczeń salezjańskiego
duszpasterstwa w oratorium wymaga koordynacji i spójności,
ukierunkowanej między innymi na proponowanie dostosowanych od
wieku i zainteresowań różnych form działalności i formacji grupowej
oraz stowarzyszeń młodzieżowych w ramach Salezjańskiego Ruchu
Młodzieżowego.
W oratorium rozwijanych jest dużo różnych inicjatyw (sportowych,
rekreacyjnych, kulturalnych, społecznych, ekologicznych) w nawiązaniu
do najważniejszych aspektów życia i rozwoju młodzieży. Najbardziej
charakterystyczne dla oratorium-centrum młodzieżowego są
spontaniczne lub zorganizowane gry i sporty, wszelkie inicjatywy
związane z kulturą, muzyką, teatrem i komunikacją społeczną, wycieczki
i turystyka, obozy, inicjatywy solidarności społecznej i misyjne. Należy
angażować młodzież w planowanie, realizację i weryfikację działań poprzez
grupy i komitety. Warto, by różne działania miały dobrze określony
charakter i koordynację, aby młodzież mogła rozwijać wewnętrzny
potencjał wychowawczy.
Wszystkie propozycje muszą być przygotowane w oparciu o cele wy-
chowawcze i formacyjne przewidziane w SPWD oratorium-centrum
młodzieżowego. Należy też skoordynować czas, środki i metody wy-
chowawcze oratorium-centrum młodzieżowego z innymi inicjatywa-
mi i środowiskami całego dzieła salezjańskiego.
4 Dla zapewnienia jakości systematycznej formacji trzeba zadbać o
podnoszenie kompetencji wychowawczych, chrześcijańskich i sale-
186

19.7 Page 187

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
zjańskich. Tylko wówczas młodzi animatorzy będą w stanie wziąć na
siebie odpowiedzialność. W programach formacji animatorów, obo-
zów, kursów, rekolekcji, spotkań i innych ważnych inicjatyw forma-
cyjnych na temat wychowania, kultury czy duchowości salezjańskiej
powinno się kłaść nacisk na doświadczenie życia codziennego.
B Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
Każdy jest odpowiedzialny za animację oratorium-centrum młodzieżowego,
wyróżniamy jednak kilka szczególnych funkcji, które warto podkreślić.
Animacja lokalna
Odpowiedzialny za lokalne oratorium-centrum młodzieżowe nie
powinien umniejszać zaangażowania i współodpowiedzialność innych
członków Centrum. Jego zadaniem jest wspieranie ich, otwierając przed
nimi drogę rozwoju. Jest nim salezjanin lub świecki powołani do pracy
z młodzieżą. Wykonuje ją życzliwie i kompetentnie, w duchu apostolatu.
To osoba potrafiąca budować bezpośrednie i głębokie relacje ze
współpracownikami, inspirować młodzież; kreatywnie i z determinacją
odnawiająca inicjatywy oratorium; zarażająca entuzjazmem; dbająca
o spójność działań zespołu i jego chrześcijański rozwój duchowy. Razem ze
wspólnotą salezjańską dba o realizację SPWD, opracowanego, wdrażanego
i weryfikowanego przez WWD; koordynuje wychowawców pracujących
w oratorium-centrum młodzieżowym oraz różne grupy, komisje i komitety;
dba o relacje oratorium i jego współpracę z innymi podmiotami w okolicy
i Kościele lokalny, działającymi na rzecz młodzieży; gwarantuje włączenie
oratorium-centrum młodzieżowego w chrześcijańską wspólnotę
parafialną.
Zespół animatorów, będący integralną częścią WWD, stanowi
punkt odniesienia dla młodzieży. Wychowawcy oratorium-centrum
młodzieżowego są animatorami grup, trenerami sportowymi, prowadzą
warsztaty artystyczne; pracują wspólnie i razem uczestniczą w stałym
procesie formacji wychowawców.
Funkcję koordynacji animacji spełniają także inne podmioty, między
innymi ważna rada oratorium-centrum młodzieżowego lub rada
WWD oratorium-centrum młodzieżowego (por. KG24 poz. 161). Jej
187

19.8 Page 188

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
skład i funkcjonowanie podporządkowane są elastycznym schematom
i kryteriom oraz zasadzie ciągłości, zgodnie z zaleceniami inspektora
i rady inspektorialnej (KG24 poz. 171). Do najważniejszych obowiązków
rady należy ocena i realizacja rocznego programu duszpasterskiego
w nawiązaniu do najważniejszych potrzeb sytuacji młodzieży i w oparciu
o wytyczne lokalnego SPWD; koordynowanie różnych propozycji
wychowawczych grup i stowarzyszeń oraz zapewnienie spójności
różnych inicjatyw duszpasterskich; wspieranie różnych form zrzeszania
się młodzieży, wymiany informacji i koordynacji pomiędzy różnymi
grupami i stowarzyszeniami; utrzymywanie bliskich relacji ze okolicznym
środowiskiem i wszystkimi podmiotami działającymi na rzecz wychowania
młodzieży, wspierając działania i propozycje odpowiadające na sytuacje
marginalizacji i zagrożenia młodzieży. W Radzie i pod jej nadzorem mogą
powstawać komisje sektorowe.
W SPWD oratorium-centrum młodzieżowego należy uwzględnić
odpowiedzialność rodzin oratorian, zapewniając centralne miejsce
młodzieży.
Kolejną obok SPWD formą organizacji oratorium są faktycznie
obowiązujące statuty/regulaminy/przepisy. Należy w nich określić:
podmiot nadrzędny oraz osobowość prawną centrum, dyrektora
mianowanego przez podmiot nadrzędny; organy kolegialne, kompetencje
osobowe i zbiorowe; relacje z salezjańskimi organami kolegialnymi
zaangażowania i animacji, rodzinami oraz instytucjami świeckimi
i kościelnymi.
Animacja inspektorialna / krajowa
Inspektorialna komisja ds. oratoriów – centrów młodzieżowych
uczestniczy w animacji duszpasterstwa młodzieży inspektorii. Koordy-
nator i członkowie komisji dbają o przygotowanie, wdrożenie i ewaluację
ISPWD oratoriów-centrów młodzieżowych zgodnie z założeniami ogól-
nego ISPWD.
Synergiczna współpraca komisji inspektorialnych jest warunkiem
organicznej, prowadzonej w sieci animacji oratoriów-centrów
młodzieżowych szkół, parafii, MGS, animacji powołaniowej, misyjnej
i wolontariatu oraz komunikacji społecznej. Inspektorialna komisja
ds. formacji zapewnia w oratorium kierownictwo młodych salezjanów,
188

19.9 Page 189

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
którzy pełnią apostolat zarządzając i animując oratoria-centra
młodzieżowe. Bardzo ważny w animacji i koordynowaniu tego środowiska
posłannictwa salezjańskiego w inspektorii jest Inspektorialne Biuro
Planowania i Rozwoju, którego zadaniem jest wpieranie działań we
współpracy z Delegatem inspektorialnym ds. duszpasterstwa młodzieży
i jego zespołem.
W przypadku dwóch lub więcej inspektorialnych komisji ds. oratoriów-
centrów młodzieżowych, należy zadbać o skoordynowanie działań na
poziomie krajowym w oparciu o wspólny projektu i udział w szerszych
sieciach współpracy. Działania oratoriów-centrów młodzieżowych
nie ograniczają się do obszaru miasta. Praca w sieci wymaga szerokiej
koordynacji, by kształtować opinie, uczestniczyć w rzeczywistości
zawodowej młodzieży i organizacjach działających na rzecz dzieci
i młodzieży, które mają wpływ na polityki młodzieżowe (prewencja,
działania społeczne, szkolenia i promocja wolontariatu, animacja
społeczno-kulturowa, wychowawcze aspekty czasu wolnego).
2 2 SZKOŁA I SALEZJAÐSKIE SZKOLNICTWO ZAWODOWE
2 2 1 Specyfika szkół salezjańskich i salezjańskiego szkolnictwa
zawodowego
Kształcenie zawodowe i szkoła salezjańska na Valdocco były odpowie-
dzią na konkretne potrzeby młodzieży. Stały się częścią globalnego
projektu wychowania i ewangelizacji młodzieży, zwłaszcza najbar-
dziej potrzebującej. Kierowany pragnieniem zapewnienia godności
i przyszłość swoim chłopcom, ks. Bosko założył warsztaty rzemiosła, po-
magając jednocześnie chłopcom w poszukiwaniach pracy i zapewniając
umowy, by zapobiec ich wykorzystywaniu przez pracodawców. Cennym
wzbogaceniem tej posługi i przygotowania zawodowego było powołanie
i obecność braci zakonnych – koadiutorów. Tak narodziły się współcze-
sne WWD, troszczące się formację ludzką, chrześcijańską i zawodowa
młodzieży.
Propozycja edukacyjna uwzględnia predyspozycje, zdolności i perspektywy
wielu młodych ludzki, którzy po zakończeniu obowiązkowego cyklu nauki, chcą
podjąć pracę. Kształcenie zawodowe jest skutecznym narzędziem integralne-
189

19.10 Page 190

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
go dojrzewania ludzkiego i profilak-
tyki patologii młodzieżowych oraz
chrześcijańskiej animacji rzeczywi-
„Ks. Bosko posłał chłopców na uczelnie
stości społecznej i rozwoju przedsię-
państwowe, a następnie powierzył
biorczości.
im zadanie nauczania świeckich.
Miał wyraźne poglądy w kwestii
Ks. Bosko był zawsze uważny na
jedności człowieka, z których wynikała
potrzeby chłopców. Dlatego roz-
konieczność integralnego wychowania.
szerzył swoją działalność o szko-
Wiedział, że posługa duszpasterska
ły salezjańskie. Kierował się in-
kształtuje jednocześnie uczciwych
tuicją, że szkoły są niezbędnym
obywateli i dobrych chrześcijan,
narzędziem wychowawczym,
dlatego uważał chwile spędzane w
miejscem spotkań wiary i kultury.
szkole za opatrznościowe momenty
Szkoła stanowi uprzywilejowaną
wychowawcze”
kulturowo formę edukacji, o funda-
(KG20 POZ. 234)
mentalnym znaczeniu dla kształ-
towania się osobowości, ponieważ
przekazuje wizję świata, człowie-
ka i historii (por. Szkoła katolicka poz. 8). W odpowiedzi na potrzeby
młodzieży, społeczeństwa i Kościoła, szkoły stopniowo zajmowały coraz
więcej miejsca w posłudze Zgromadzenia. Stały się ruchem kompetent-
nych pedagogów.
Istnieją także ośrodki przysposobienia zawodowego. Ich zróżnicowana
oferta obejmuje: poradnictwo zawodowe, kształcenie i szkolenie,
doskonalenie zawodowe, przekwalifikowanie zawodowe, integracji
i reintegracji na rynku pracy i w społeczeństwie, promowanie
przedsiębiorczości społecznej . Przyczynić się do osobistego sukcesu
szerokiego grona swoich odbiorców: młodzieży objętej obowiązkiem
szkolnym, w trudnych sytuacjach lub pozbawioną dostępu do edukacji;
młodzież i dorosłych poszukujących pracy; migrantów; praktykantów.
W ramach przysposobienia zawodowego należy proponować bardzo
zindywidualizowane ścieżki reintegracji z systemem edukacji i kształcenia
zawodowego lub aktywizacji na rynku pracy. Obejmuje ono szereg
inicjatyw, których celem jest uświadomienie odbiorcom aktualnej sytuacji
na rynku pracy i lepsze przygotowanie ich do kolejnych etapów zdobywania
zawodu i wchodzenia na rynek pracy.
W niektórych inspektoriach prowadzone są internaty i bursy dla
młodzieży uczęszczającej do szkół/ośrodków kształcenia zawodowego,
190

20 Pages 191-200

▲back to top

20.1 Page 191

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
o odpowiednim zapleczu umożliwiającym całodzienny pobyt młodzieży
– także całodobowy. To środowiska umożliwiające naukę w atmosferze
radosnego współistnienia. Zespół wychowawców otacza młodzież
nieustannie opieką i pełni bardzo ważną rolę. Wychowawca pomaga i
doradza uczniom w nauce i w czasie wolnym; stołuje się razem z nimi
i towarzyszy w ciągu całego dnia. W niektórych przypadkach zespół
troszczy się o rozwój ludzki i kulturowy młodzieży, pomagający
w codziennej nauce. Młodzież korzystająca z internatów i burs spędza
czas w szkole, na popołudniowej nauce i wypoczynku sportowym
i duchowym.
2 2 2 WWD szkoły salezjańskiej / salezjańskiego ośrodka
kształcenia zawodowego
A Znaczenie WWD szkoły salezjańskiej / salezjańskiego
ośrodka kształcenia zawodowego
Na przełomie XX i XXI wieku dokonano zmiany modelu z instytucjonalnego
na wspólnotowy, rezygnując z delegowania wychowania na wybrane
osoby, które poświęcały mu się w sposób szczególny (osoby konsekrowane,
nauczyciele), na rzecz zaangażowania wszystkich w proces wychowania.
WWD jest nowym podmiotem odpowiedzialności wychowawczej
w danym środowisku. W salezjańskich szkołach i ośrodkach kształcenia
zawodowego zbieżność celów i przekonań wszystkich członków WWD
wyraża się w realizacji SPWD.
Najważniejsze jest dla nas środowisko szkoły, w którym Ewangelia oświeca
kulturę, a sama otwiera się na pytania z niej płynące, co pozwala na skuteczne
zintegrowanie procesu wychowywania i ewangelizacji, będącego ważną
alternatywą wychowawczą we współczesnym pluralizmie kulturowym,
etycznym i religijnym społeczeństwa. Współczesna rzeczywistość
społeczno-polityczna i kulturowa, nowe kierunki reform edukacji
w różnych krajach i rzeczywistość wewnętrzna szkół stanowią nowe
wyzwania i prezentują złożone problemy. W odpowiedzi na nie trzeba
sformułować kryteria i strategie realizacji SPWD.
191

20.2 Page 192

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
B Podmioty szkoły salezjańskiej / salezjańskiej ośrodka
kształcenia zawodowego
Najważniejszymi podmiotami procesów kształcenia są uczniowie,
którzy kreatywnie uczestniczą w ich przygotowaniu i realizacji na
różnych etapach; rozwijają w sobie umiejętności społeczne poprzez
zaangażowanie w rzeczywistość szkolą i proces kształcenia. Odpowiadając
na bezpośrednio formułowaną przez młodzież potrzebę poważnego
przygotowania kulturowego i zawodowego, szkoła / ośrodek kształcenia
zawodowego budzi w nich ukryte pytanie o sens życia i proponuje
programy, zajęcia i inicjatywy, które odpowiadają na nie.
Ks. Bosko powiedział, że nauczyciele powinni tworzyć wraz z młodzieżą
„rodzinę” – wspólnotę młodzieżową, w której wychowanie opiera się
na potrzebach i doświadczeniach młodzieży. Ich zadaniem jest nie tylko
nauczanie. Nauczyciele powinni pełnić asystencję. pracować, uczyć się i
modlić razem z uczniami. Są gotowi przebywać wśród młodzieży i potrafią
zatroszczyć się o jej problemy; to „nauczyciele w szkole, bracia na boisku”
(ks. Bosko).
Wśród grona pedagogicznego szczególnie ważni są nauczycie-
le / wychowawcy, salezjanów i świeccy, całkowicie zaangażowanych
w działania wychowawczo-duszpasterskie według projektu salezjań-
skiego i stosownie do swoich kwalifikacji zawodowych:
◗ wybór świeckich powinien być rozważny i przemyślany. Powinny
to być osoby poważne, na których mona polegać, dających
spójne świadectwo życia: radośnie podejmujący pracę
wychowawczą, otwarci na interesy wychowawcze szkoły lub
ośrodek kształcenia zawodowego. Powinni mieć kompetencje
zawodowe, być gotowi do systematycznego podnoszenia
swoich kwalifikacji, uczestniczyć w planowaniu i weryfikacji
pracy placówki. Ich profesjonalizm jako wychowawców oznacza
docenianie relacji interpersonalnych i jest nacechowany
etycznie, świadectwem, które pomaga internalizacji wartości
przez uczniów. Świeccy nauczyciele / wychowawcy wnoszą do
szkół swoje doświadczenie świeckiego życia chrześcijańskiego,
wyrażające się w wyborach życiowych, wiedzy i działaniu, także
w różnych zajęciach pozalekcyjnych.
192

20.3 Page 193

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ nauczyciele / wychowawcy konsekrowani dają świadectwo życia
osoby konsekrowanej, zachęcając do poszukiwania nowych
sposobów budowania kultury i formacji zgodnie z chrześcijańską
wizją życia, człowieka i historii.
Personel pomocniczy / administracyjny przyczynia się do wychowania
przede wszystkim przez kulturę środowiska, styl relacji oraz zapewniając
właściwe funkcjonowanie logistyczne i organizacyjne placówki.
Zadaniem rodziców, bezpośrednio odpowiedzialnych za rozwój dzieci
jest przede wszystkim rozmowa z nauczycielami / wychowawcami. Za
pośrednictwem odpowiednich organów kolegialnych rodzice uczestniczą
osobiście w życiu szkoły, planowaniu i ewaluacji programów wychowania
oraz angażują się w zajęcia pozalekcyjne. Ks. Bosko wzorował System
Prewencyjny na rodzinie i realizował w odwołaniu do niej. Współcześnie
System Prewencyjny jest w naszych szkołach i ośrodkach kształcenia
zawodowego wzorcem relacji i rozwoju w wychowawczym dialogu
z dziećmi.
2 2 3 Propozycja wychowawczo-duszpasterska szkoły
salezjańskiej / salezjańskiego ośrodka kształcenia
zawodowego
Szkoły / ośrodki kształcenia zawodowego stanowią struktury
systematycznej formacji o swoistych cechach, ale wzajemnie
powiązane. Każda prawdziwa szkoła salezjańska przygotowuje do pracy,
a każdy ośrodek kształcenia zawodowego uwzględnia systematyczny
rozwój kulturowy. Zadaniem wychowawcy jest przygotowywanie treści
nauczania z punktu widzenia integralnego wychowania młodzieży,
służącego ich rozwojowi osobowemu.
Należy przypomnieć krótko najważniejsze cechy praktyki wychowaw-
czo-duszpasterskiej szkół / ośrodków kształcenia zawodowego, uprzy-
wilejowanego środka formacji, cennego narzędzia rozwoju i środowiska,
w którym ewangelizacja jest szczególnie skuteczna:
193

20.4 Page 194

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
A Zachęcanie do wartości ewangelicznych
i proponowanie wiary
Podkreślamy aktualną pilną potrzebę ewangelizacji w naszych szkołach.
Wnosimy do ośrodków kształcenia zawodowego i szkół katolickich pedago-
giczne dziedzictwo św. Jana Bosko, rozszerzone o późniejszą tradycję (por.
KG21 poz. 130).
Każda instytucja edukacyjna, proponująca ofertę wychowawczo-
duszpasterską, pozostając otwartą na wspólne wartości w danym środowisku,
powinna zachęcać do otwartości na doświadczenie wiary i transcendencji
oraz ich pogłębiania. Odnawia też refleksję nad Ewangelią, konfrontując się z
z różnymi formami przekazu i pytaniami stawianymi przez kulturę. Dlatego:
• opiera wszystkie działania na chrześcijańskiej wizji rzeczywistości,
której centrum jest Chrystus (por. Szkoła katolicka poz. 33);
• podporządkowuje treści kulturowe, metodologię wychowania i edukacji
wizji ludzkości, świata i historii wypływającą z Ewangelii (por. Szkoła
katolicka poz. 34);
• propaguje wartości wychowawczo-duszpasterskie wyrażone przede
wszystkim w SPWD (por. Szkoła katolicka poz. 66 );
• sprzyja kształtowaniu katolickiej tożsamości poprzez świadectwo
wychowawców i budowanie wspólnoty wiernych animującej proces
ewangelizacji (por. Szkoła katolicka poz. 53).
B Skuteczna edukacja na wysokim poziomie
Wśród wielu sposobów ewangelizacji, Salezjanie wybierają te, które
najbardziej troszczą się o wychowanie i najlepiej uwzględniają potrzeby
poprawnego procesu wychowania. Wychowanie, w szerokim tego słowa
znaczeniu, jest działaniem zaplanowanym (ma konkretne cele i doświadczenia),
realizowanym synergicznie (WWD). Opierając się na takim rozumieniu
wychowania, salezjańskie szkoły / ośrodki kształcenia zawodowego proponują
wysokiej jakości propozycję wychowawczo-kulturową, gdzie:
◗ proces nauczania / uczenia się oparty jest na solidnym fundamen-
cie wychowania;
194

20.5 Page 195

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ przykłada się nieustannie i krytycznie wagę do zjawisk kultury,
rynku pracy i komunikacji społeczne;
◗ zapewnia się uporządkowane, procesowe podejście pedagogiczno-
-metodologiczne, sprzyjające odkrywaniu przez młodzież wła-
snego projektu życia;
◗ dojrzewa się do ludzkiej i ewangelicznej wizja pracy rozumianej
jako zadanie w społeczeństwie i uprzywilejowany sposób
komunikacji, wyrażania siebie, samorealizacji, nowych relacji
międzyludzkich i stosunków, wkładu osoby w ulepszanie świata,
w którym żyje i pracuje;
◗ zapewnia się ciągłe doskonalenie zawodowe i rozwijanie tożsamo-
ści salezjańskiej wszystkich członków WWD dzięki procesowi
kształcenia ustawicznego i formacji stałej;
◗ rozwija się adekwatną pedagogię i troszczy o prawidłowe plano-
wanie działań wychowawczych zapewniając ścisłe powiązanie
celów wychowania, nauczania i duszpasterskich.
Zapewniamy kształcenie zawodowe włączające młodzież w cały, złożony
proces edukacji i wychowania, podczas którego otrzymuje kompetencje
zawodowe, poznaje prawa i obowiązki obywatelskie, uczy się zachowań
społecznych ważnych we współpracy, przyjmowaniu osobistej
odpowiedzialności i kształtowaniu postawy solidarności; pogłębia wiedzę
o kulturze; kształtuje swoją tożsamość w sposób pozwalający na integrację
społeczną i obywatelską.
195

20.6 Page 196

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
C Pedagogia salezjańska
Szkoła salezjańska i ośrodki kształcenia zawodowego osiągają swoje
cele metodą i w stylu wychowawczym ks. Bosko (KG21 poz. 131).
Charakterystyczne są dla nich:
◗ animacja, kierownictwo i koordynacja w stylu oratoryjnym,
czyniąc z instytucji rodzinę, będąca „domem” dla młodzieży
(Konst. 40);
◗ podkreślanie osobistego charakteru relacji wychowawczych,
opartych na zaufaniu, dialogu i obecności-asystencji wycho-
wawców wśród młodzieży;
◗ integralna wizja życia młodzieży, pozwalająca nauczycielom
i wychowawcom poznawać ich potrzeby i proponować for-
my wypoczynku, takie jak kino, sport, muzyka, sztuka;
◗ przygotowanie do bycia odpowiedzialnymi, aktywnymi obywa-
telami w rodzinach, społeczeństwie i wspólnocie Kościoła.
D Funkcja społeczna i troska o najbardziej potrzebujących
Programy szkolne muszą uwzględniać różne doświadczenia, także
poza jej murami. Wychowawcy i nauczyciele towarzyszą młodzieży
w procesie integracji ze środowiskiem, we współpracy z instytucjami
i organizacjami wychowawczymi/edukacyjnymi. Celem integralnej
edukacji szkole salezjańskiej / ośrodku kształcenia zawodowego
jest pełna integracja w życiu lokalnym i odpowiedzialność, które
przyczyniają się do budowania społeczeństwa bardziej sprawiedliwego
i godnego człowieka. W tym celu szkoły / ośrodki kształcenia
zawodowego:
◗ lokalizowane są przede wszystkim w dzielnicach najbardziej
ludowych i zajmują się zwłaszcza najbardziej potrzebującą mło-
dzieżą;
◗ alarmują o wszelkich przejawach dyskryminacji i formach wyklu-
czenia;
196

20.7 Page 197

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ kierują się zasadą wspie-
rania każdego, nie uprzy-
wilejowując najlepszych;
◗ dbają o systematyczną
formację społeczną swo-
ich członków;
◗ troszczą się przede
wszystkim o sprawiedliwą
integrację młodzieży na
rynku pracy i wspierają ją
wychowawczo utrzymu-
jąc systematyczny kon-
takt ze światem biznesu;
„Szkoła salezjańska niech ma charakter
ludowy, tak ze względu na jej usytuowanie,
na kulturę i kierunki, jakie preferuje, jak i
ze względu na młodzież, którą przyjmuje.
Niech organizuje usługi przydatne dla
okolicznej ludności, takie jak kursy
dokształcania zawodowego i kulturalnego,
kursy dla analfabetów i uzupełniające
wykształcenie, fundusze na stypendia
szkolne i tym podobne inicjatywy”
(RO 14)
◗ stają się centrami animacji, kultury i wychowania dla poprawy
środowiska, wybierając przed wszystkim programy i dziedziny
odpowiadające na potrzeby okolicznej młodzieży (por. KG21 poz.
129 , 131);
◗ są blisko człowieka i okazują solidarność w formie udostępniania
obiektów, zapewniania personelu, posługą wsparcia skierowaną
do każdego, współpracując z innymi instytucjami edukacyjnymi,
wychowawczymi i społecznymi ;
◗ dbają o znaczącą obecność w świecie byłych wychowanków, by
aktywnie uczestniczyli w dialogu kulturowym, wychowawczym
i zawodowym w danej okolicy i Kościele lokalnym.
2 2 4 Organiczna animacja duszpasterska salezjańskiej szkoły /
ośrodka kształcenia zawodowego
A Zasadnicze działania
1 W salezjańskiej tradycji ludzie, czas, przestrzenie, relacje, nauczanie, na-
uka, praca i inne zajęcia są organicznie ze sobą powiązane w środowisku
pokoju, radości i zaangażowania, czyli środowisku wychowawczym.
197

20.8 Page 198

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Trzeba zadbać o jakość relacji wychowawczej, opartej na rozsądnych
wymaganiach, docenieniu życia codziennego i kierownictwie.
Z punktu widzenia wychowania, poza troską o wypełnianie obowiązków
szkolnych i zawodowych, ważne jest także uczenie szacunku i dbania
o wyposażenie, sprzęt i pomieszczenia szkolne i pracy, które są wyrazem
poczucia przynależności. Nieodłączną częścią doświadczenia szkoły
/ ośrodka kształcenia zawodowego jest podwórko, rozumiane jako
miejsce inicjatyw, ale i czas budowania osobistych relacji rodzących
się z animacji, gier i sportu. Każda salezjańska szkoła / ośrodek
kształcenia zawodowego teraz i w przyszłości muszą zapewnić czas
i miejsca na spotkanie z uczniami. WWD powinna zagwarantować
młodzieży asystencję w duchu ks. Bosko.
2 Systematyczne treści różnych dziedzin proponowane są jako wiedza
do zdobycia, prawda, którą należy odkryć, techniki do opanowania,
odpowiedzi na pytania, wartości do internalizacji. Pomaga w tym
przejrzysty układ wiedzy, pedagogiczne ukierunkowanie a zwłaszcza
zasadnicza koncepcja prezentowanej kultury.
W tym celu należy podkreślać doświadczenie ludzkie leżące u podstaw
różnych dyscyplin, pomagając młodzieży dostrzec, docenić i przyswajać
wartości wpisane w poznawane fakty. Trzeba też rozbudzać zainteresowanie
światem, umożliwiając kontakt z kulturą różnych ludów i dziedzictwem
wspólnych wartości ludzkości. Należy absolutnie zapobiegać ryzyku
zepchnięcia na drugi plan albo znacznego marginalizowania odniesień
do podstawowych wartości, które leżą u podstaw wiedzy, wynikające że
zbytniego ukierunkowania naukowo-technologicznego.
Wychowanie w wartościach, ideałach i ciekawości, to tylko niektóre
z aspektów wychowania leżących u podstaw integralnego kształcenia.
Najważniejszym problemem szkoły jest jej ukierunkowanie kulturowe,
czyli integralny obraz człowieka. Każdego dnia powinniśmy proponować w
klasie szkolnej lub warsztatach integralną wizję antropologiczną inspirowaną
humanizmem chrześcijańskim. Niezależnie od dziedziny wiedzy, nauczyciele
przygotowują uczniów do żywego i ważnego spotkania z dziedzictwem
kulturowym i zawodowym humanizmu chrześcijańskiego, dlatego trzeba
starannie dobierać podręczniki i inne materiały dydaktyczne.
W szkole / ośrodku kształcenia zawodowego wychowawcy proponują
drogi formacji czerpiące szeroko z humanizmu chrześcijańskiego
198

20.9 Page 199

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
i salezjańskiego w zasadniczych kwestiach integralnego rozwoju
młodzieży, czyli kształtowaniu sumienia, emocji i edukacji społeczno-
politycznej, a zwłaszcza wychowania w wierze. Uważamy, że wymiar
religijny powinien być jedną z podstawowych „dziedzin wiedzy”
w kształceniu dzieci i młodzieży. Nauczanie religii katolickiej w wielu
krajach jest przewidziane w szkołach jako istotny element edukacji.
Należy podejmować okresowe procesy opracowania i weryfikacji
programów nauczania religii, będącego ważnym momencie formacji
kulturowej, pamiętając o treściach związanych z formacją chrześcijańską
młodzieży. Treści programu nauczania religii w szkole powinny
podejmować zagadnienia będące przedmiotem wiary. Jego celem jest
stworzenie nawyku inteligentnego rozumienia religii, to znaczy faktów,
które składają się na religijne dzieje człowieka. To powinno pomagać
młodzieży w odkrywaniu wymiaru religijnego rzeczywistości ludzkiej i
szukać ostatecznego sensu życia; prowadzić do świadomego, spójnego,
zaangażowanego i wolnego życia; proponować pozytywną i otwartą
wizję doktryny chrześcijańskiej, która prowadzi do bezpośredniego
głoszenia Ewangelii; zachęcać do krytycznego i konstruktywnego
dialogu z innymi dziedzinami wiedzy i religiami; na nowo rozbudzać
pragnienie stopniowego wychowania w wierze, we wspólnocie
chrześcijańskiej.
3 Sięgamy po metodę dydaktyczno-wychowawczą opartą na
dostosowywaniu propozycji do indywidualnych potrzeb ucznia
i wzajemnej współpracy, czyli aktywne nauczanie, które rozwija
u uczniów umiejętność odkrywania, rozwija kreatywność i prowadzi
do samodzielnego rozwoju kulturowego. Jej elementem jest także
interdyscyplinarność, pozwalająca na wzajemne uzupełnianie się nauk,
i ocena procesu rozwoju umiejętności uczenia się i poszukiwania, a nie
tylko rezultatów końcowych.
4 Integralna edukacja wymaga uzupełnienia programu nauczania i kształce-
nia zawodowego innymi zajęciami integrującymi, wspierającymi. Szkoły /
ośrodki kształcenia zawodowego powinny zapewniać dużo czasu na zajęcia
pozalekcyjne (artystyczne, rekreacyjne, sportowe, kulturalne) i odpoczynek,
starając się być szkołą „na pełen etat”.
Szkoły / ośrodki kształcenia zawodowego zapewniają miejsce na dzia-
łalność grup, wspierają je i towarzyszą im (koła naukowe, kulturowe,
rekreacyjne, artystyczne, zaangażowania społecznego, wolontariatu,
199

20.10 Page 200

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
rozwoju chrześcijańskiego, powołaniowe, zaangażowania chrześci-
jańskiego), dostrzegając w nich uprzywilejowaną formę wychowania
i ewangelizacji. W niektórych szkołach / ośrodki kształcenia zawodo-
wego młodzieży udostępnia się świetlice, salki, pokoje muzycznych
itp. W programie rocznym należy przewidzieć czas na udziału w zaję-
ciach pozalekcyjnych.
Tradycją salezjańską są spotkania z absolwentami (byłymi wychowankami)
szkół / ośrodków kształcenia zawodowego, w formie dla nich najbardziej
dogodnej, sprzyjającej ich osobistemu zaangażowaniu i zrzeszaniu się.
Jednym z filarów tożsamości szkół / ośrodków kształcenia zawodowe-
go jest wyraźna i organiczna organizacja inicjatyw jednoznacznie
ewangelizacyjnych. Propozycja wychowawczo-duszpasterska prze-
kłada się na doświadczenia i działania dobrze zakorzenione w tradycji
salezjańskiej:
◗ krótkie codzienne spotkaniach dla wszystkich lub poszcze-
gólnych grup ( „słówko na dzień dobry”, przywitanie), inspi-
rowanych „słówkiem na dobranoc” praktykowanym przez ks.
Bosko wśród chłopców na Valdocco. Poranne przywitanie
powinno być czasem modlitwy i mądrego odczytywania ży-
cia, by uczniowie stopniowo przyjmowali chrześcijańską per-
spektywę zdarzeń;
◗ w czasie roku szkolnego / formacyjnego proponuje się uczniom
i nauczycielom doświadczenia formacyjno-duchowe, organi-
zowane w ważnych okresach roku liturgicznego, sprzyjające
rozwojowi duchowemu i weryfikacji życia w świetle przesłania
chrześcijańskiego;
◗ szkoły / ośrodki kształcenia zawodowego, wierne doświad-
czeniu ks. Bosko na Valdocco, proponują chwile wyraźnie
modlitewne i clebracji. Uczniowie należący do innych wyznań
chrześcijańskich i innych religii mogą w nich uczestniczyć,
traktując jako okazje do integracji kulturowej lub pozna-
wania religijnej tradycji kraju, w którym żyją. Eucharystia
i uroczyste celebracje wspomnień i okresów liturgicznych
lub lokalnych tradycji religijnych są integralną częścią pro-
pozycji wychowawczo-duszpasterskiej. Należy zadbać
200

21 Pages 201-210

▲back to top

21.1 Page 201

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
zwłaszcza o sakrament pojednania, zgodnie z kalendarzem
przygotowanym w momencie planowania całorocznych
działań formacyjnych;
◗ w czasie roku szkolnego / formacyjnego należy przewidzieć
czas na spotkania i świętowanie, będący okazją do wyrażenia
wdzięczności, wychowania do współodpowiedzialności oraz
budowania poczucia przynależności. W organizację i prowa-
dzenie wybranych inicjatyw powinno się aktywnie angażo-
wać rodziny i różne podmioty WWD. Szczególną wagę należy
przywiązywać do obchodów świąt i uroczystości salezjańskich,
podczas których można bardzo intensywnie odczuć ducha ro-
dzinnego i wdzięczność.
5 Młodzież uczęszczająca do szkół / ośrodków kształcenia zawodowe-
go często przyciąga panujące w nich rodzinne środowisko. W animacji
WWD nauczyciele muszą być coraz bardziej otwarci na indywidualne
spotkania z uczniami. Mając na uwadze różne etapy rozwoju uczniów
i niezależnie od dziedziny, powinni zapewnić odpowiednią przestrzeń i
czas na osobiste spotkania z uczniami, rozmowę na temat dotychcza-
sowych postępów i kolejnych propozycji. Chociaż każdy nauczyciel i
wychowawca powinien znaleźć na to czas, bardzo ważne jest zadbanie
o szczególną opiekę indywidualną w formie doradztwa psychologicz-
nego i zawodowego.
6 Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli stanowi dla każdej instytucji
edukacyjnej i jej pracowników wyjątkową okazję. Nasi nauczyciele
muszą podnosić swoje kwalifikacje metodyczne i poszerzać wiedzę,
stanowiące o ich profesjonalizmie w szkole salezjańskiej, w oparciu
o projekt formacji, który łączy wiarę, naukę i życie. Dlatego formacja
nauczycieli powinna uwzględniać takie elementy, jak: pedagogiczna
skuteczność, salezjański, wysokiej jakości styl wychowawczy, po
chrześcijańsku przeżywaną duchowość, bogatą i otwartą osobowość
ludzką. Należy też poświęcać więcej uwagi duszpasterstwu w kontekście
wewnętrznej dynamiki szkoły.
Należy planować regularne, lokalne lub inspektorialne inicjatywy
formacyjne jako formę realizacji inspektorialnego planu formacji
nauczycieli/wychowawców, ze szczególnym uwzględnieniem nowo
zatrudnionych. Kursy, dni skupienia i formacji, w których nauczycie-
201

21.2 Page 202

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
le/ wychowawcy szkoły/ośrodka kształcenia zawodowego mają obo-
wiązek uczestniczyć, stanowią proces poznawania ks. Bosko i Systemu
Prewencyjnego i okazję do dzielenia się doświadczeniami metodyki
i dydaktyki obecnymi w tradycji salezjańskiej.
7 Wszystkie elementy i działania SPWD szkoły / ośrodka kształcenia
zawodowego należy uwzględnić w szerszym projekcie wychowawczym,
zgodnie z przepisami prawa. Wymiar duszpasterski SPWD definiuje
tożsamość szkoły, wyrażając wprost wartości ewangeliczne, z których
wyrasta i przekładając je na praktykę. Z SPWD wynikają wszystkie
wybory i inicjatywy (planowanie, wybór nauczycieli i podręczników,
plany dydaktyczne, kryteria i metody oceny). Określa też intencję
duszpasterską, która animuje całą WWD, zasadniczy element pracy szkoły
/ ośrodka kształcenia zawodowego.
Nasze placówki edukacyjne są częścią kontekstu historycznego
i funkcjonują w ramach prawnych danego kraju, regulujących formę
organizacyjną i kwestie dydaktyczne. Jednocześnie przyjmują i uznają
salezjańską propozycję szkoły / ośrodka kształcenia zawodowego
oraz charakterystyczne dla niej zasady i wartości. SPWD jest
naszym „dowodem osobistym”, potwierdzającym przynależność
charyzmatyczną, z której wynika propozycja edukacyjna (także
dzisiaj pierwotne motywacje muszą nieustannie przyświecać
wszystkim naszym dziełom), rozumienie integralnego wychowania,
model społeczności szkolnej, WWD, wartości, metoda wychowania
i aktualne wybory.
Wpisana w lokalny SPWD tożsamość „naszej szkoły salezjańskiej”
stanowi propozycję formacyjną dla wszystkich uczniów i poszczególnych
klas. SPWD, które w planowaniu duszpasterskim określa propozycje
wyraźnie ewangelizacyjne, jest spójny z programami nauczania (ogólnie
wybory dydaktyczne) i szerszą propozycją palcówki, obejmującą
zajęcia pozalekcyjne, organizacyjne i zarządzania (szkolenia, zajęcia,
inicjatywy edukacyjne i wychowawcze, organizacja struktur, ludzi
i zasobów szkoły oraz zarządzanie nimi). Duszpasterstwo jest obecne
we wszystkich aspektach dzieła.
202

21.3 Page 203

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
B Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
Animacja lokalna
Formy uczestnictwa i odpowiedzialności mają tworzyć idealne warunki
pogłębiania jedności, wymiany wiedzy, umiejętności i doświadczeń
oraz współpracy między różnymi podmiotami WWD, w celu realizacji
projektu wychowawczo-duszpasterskiego oraz zacieśniania współpracy
pomiędzy nauczycielami / wychowawcami, uczniami i rodzicami.
Zmieniają się w zależności od kraju i obowiązujących uwarunkowań
prawnych, dlatego każda inspektoria musi zdefiniować właściwe formy
organizacji, funkcjonowania wewnętrznego i odpowiedzialności szkół
/ ośrodków kształcenia zawodowego, biorąc pod uwagę następujące
elementy:
◗ po pierwsze rada WWD szkoły / ośrodka kształcenia
zawodowego, na zasadach określonych przez każdą
inspektorię, wyznaczająca kierunek działania i animująca je,
posiłkując się refleksją, dialogiem, planowaniem i ewaluacją
działania wychowawczo-duszpasterskiego (KG24 poz. 160-
161, 171);
◗ po drugie rada pedagogiczna (obejmująca wychowawców)
odpowiedzialna za planowanie programów wychowania,
dydaktycznych / kształcenia w procesie, na który składają
się następujące etapy: wysuwanie propozycji, dyskusja,
podejmowanie decyzji i ewaluacja planów w oparciu o SPWD.
W każdej placówce, w obrębie rady pedagogicznej powoływane
są komisje (lub zespoły czy grupy robocze) i zespoły ds. określonej
dyscypliny, odpowiedzialne za planowanie i realizację inicjatyw
edukacyjnych;
◗ oraz zespół duszpasterski, pod przewodnictwem koordynato-
ra ds. duszpasterstwa, odpowiedzialny za ewangelizację oraz
dbający o jej zintegrowanie z procesem kształcenia i wycho-
wywania. Kryteria powoływania jego członków ustala się lo-
kalnie, uwzględniając przedstawicieli uczniów.
203

21.4 Page 204

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Animacja inspektorialna / krajowa
Struktury organizacyjne szkół / ośrodków kształcenia zawodowego
ustalane są na poziomie inspektorialnym, krajowym i międzynarodowym.
Placówki edukacyjne mogą mieć cywilną osobowość prawną. Sieci
współpracy na różnych poziomach aktywnie uczestniczą w systemie
edukacji i kształcenia zawodowego, współpracując z firmami, publicznymi
i prywatnymi instytutami badawczymi i rozwoju kształcenia zawodowego,
siłami społecznymi, związkami zawodowymi i innymi, krajowymi
i międzynarodowymi podmiotami zajmującymi się procesami edukacyjnymi
i aktywnymi politykami na rynku pracy.
23
OBECNOŚĆ SALEZJANÓW W SYSTEMIE
SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
2 3 1 Oryginalny charakter obecności Salezjanów w systemie
szkolnictwa wyższego
Uczelnie wyższe to nowa forma obecności Zgromadzenia
Salezjańskiego. Mimo że pierwsza instytucja tego typu powstała
w 1934 roku (St. Anthony’s College w Shillong w Indiach), dopiero
w ostatnich dekadach ubiegłego wieku, wraz z masowym wstępowaniem
na uniwersytety przedstawicieli klas średnich i warstw ludowych wieku,
zaczynamy uświadamiać sobie znaczenie tego poziomu wychowania
i rozwoju dla posłannictwa.
Obecność salezjańska w środowisku akademickim wzrosła ilościowo
jakościowo dzięki, zapoczątkowanemu w 1997 r. przez Przełożonego
Generalnego, ks. Juana Edmunda Vecchiego, procesowi wspólnej
refleksji na temat szkół wyższych. W ten sposób Dyrekcja Generalna
i podmiot bezpośrednio odpowiedzialny – Rada ds. uczelni salezjańskich
– chciały wesprzeć inspektorie i szkoły wyższe (por. Juan Vecchi,
AKG 362, Dokumenty i wiadomości: posługa dla uczelni salezjańskich),
wskazując cele i kierunki działania oraz zapewnić wysoką jakość
nowych form obecności wśród młodzieży. Rezultatem tego procesu
była zmiana art. 13 Regulaminów Ogólnych, który w nowym brzmieniu
uznaje obecność salezjańską w środowisku akademickim za część
posłannictwa.
204

21.5 Page 205

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
„Szkoła salezjańska, salezjańskie ośrodki kształcenia
zawodowego i uczelnie wyższe troszczy się o integralny
rozwój ucznia poprzez przyswajanie przez niego
i krytyczne wypracowywanie kultury oraz wychowanie
go do wiary w perspektywie chrześcijańskiego
przeobrażania społeczeństwa” (RO 13, POR. KG26 POZ. 122)
Obecność salezjańska w tym środowisku jest znacząca i zróżnicowana.
Obejmuje otwieranie ośrodków akademickich i kierowanie nimi samo-
dzielnie lub wspólnie z innym instytucjami kościelnymi; prowadzenie
i animację domów studenckich; pracę salezjanów w charakterze pracowni-
ków dydaktycznych, naukowych (także na stanowiskach kierowniczych)
i animatorów duszpasterstwa akademickiego na uczelniach salezjań-
skich, kościelnych i publicznych. Cele i wytyczne proponowane przez
Zgromadzenie dotyczą przede wszystkim salezjańskich uniwersytetów
i domów studenckich, w których można realizować bardziej organiczną
propozycję wychowawczo-duszpasterską i prowadzić animację sale-
zjańską.
2 3 2 Uczelnie salezjańskie
Mówiąc o uczelniach salezjańskich mamy na myśli ośrodki
kształcenia akademickiego należące do Zgromadzenia albo
bezpośrednio lub pośrednio prowadzone przez Zgromadzenie. Ze
względu na różne uwarunkowania społeczne systemów edukacji mamy
do czynienia z dużą różnorodnością modeli zarządzania, punktów
widzenia, stopni kształcenia i programów nauczania. Wyróżniamy
na przykład uniwersytety, politechniki, kolegia, wydziały, instytuty,
szkoły wyższe itp.
Uczelnie salezjańskie powoływane są z różnych przyczyn: by
zagwarantować Salezjanom konsekrowanym wykształcenie wyższe;
jako naturalny, kolejny etap kształcenia, jakością oferty dydaktycznej
nawiązujący do renomy naszych szkół średnich; z potrzeby dalszego
towarzyszenia młodzieży w okresie podejmowania najważniejszych
życiowych decyzji, zapewniając dostęp do studiów wyższych osobom
pochodzącym ze środowisk ludowych i robotniczych (por. Identità delle
Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore poz. 3, 19). Wszystkie wyżej
wymienione wynikają z przekonania, że nasze ośrodki akademickie
205

21.6 Page 206

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
mogą wnosić do społeczeństwa wysoką kulturę oraz ubogacać je
wykwalifikowany personelem i aktywnymi obywatelami.
Charakter i cel uczelni salezjańskich zostały określone przez same
instytucje na drodze wspomnianego powyżej procesu, który umożliwił
także przygotowanie i zatwierdzenie przez Przełożonego Generalnego
i Radę Generalną szeregu dokumentów, które stanowią obecnie zbiór
wytycznych dla uczelni salezjańskich. Są to Identità delle Istituzioni
Salesiane di Educazione Superiore (Rzym 2003) oraz Politiche per la presenza
Salesiana nell’educazione superiore 2012-2016 (Rzym 2012). Pierwsza
określa tożsamość i charakter uniwersytetów, druga zawiera praktyczne
wskazówki rozwoju instytucji w danym okresie czasu.
Uczelnie salezjańskie to „uczelnie wyższe o chrześcijańskich korzeniach.
Katolickim charakterze i salezjańskim charyzmacie” (Identità delle
Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore 14). Przyjmują tradycję
naukową i akademicką, wnosząc do niej wartości i ducha salezjańskiej
tradycji wychowawczej, dzięki czemu nabierają określonej tożsamości
w Kościele i społeczeństwie.
Jako część Kościoła chcą stanowić „obecności chrześcijan w świecie
uniwersyteckim, podejmującym wielkie problemy społeczeństwa
i kultury” (Ex Corde Ecclesiae 13). Przynależność do charyzmatu
salezjańskiego wyrażają „wyborem młodzieży pochodzącej
z warstw ludowych, tworzeniem wyraźnie salezjańskiej wspólnoty
akademickiej, salezjańskim i chrześcijańskim projektem wychowawczo-
duszpasterskim” Identità delle Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore
poz. 18). Jak każde dzieło salezjańskie, podlegają inspektorii, która
troszczy się o uniwersytety i uwzględnia je w OPI. Uczelnie wyższe
służą swoimi wysokimi kompetencjami inspektorii i innym dziełom
salezjańskim w okolicy.
A Społeczność akademicka uczelni salezjańskich
Znaczenie społeczności akademickiej
Uczelnie posiadają autonomię instytucjonalną, naukową i zarządzania
w ramach posłannictwa i celów wyznaczonych im przez Kościół oraz
Zgromadzenie Salezjańskie (por. Ex Corde Ecclesiae poz. 12; Identità
206

21.7 Page 207

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
delle Istituzioni Salesiane di
Educazione Superiore poz. 21),
uwzględnionych w dokumentach
statutowych uczelni.
„Każda uczelnia salezjańska, jako
uczelnia wyższa, stanowi społeczność
Społeczność akademicka jest pod-
akademicką, tworzoną przez
miotem posłannictwa, podobnie
wykładowców, studentów i władze.
jak WWD w innych środowiskach
Wszyscy razem, rzetelnie, krytycznie i
i dziełach salezjańskich. Jej człon-
konstruktywnie działają na rzecz rozwoju
kowie wspólnie przygotowują in-
osoby ludzkiej i dziedzictwa kulturowego
tegralny program wychowawczy
społeczeństwa prowadząc badania
dla młodzieży oraz odpowiadają
naukowe, pracę dydaktyczną i inne
na potrzeby i oczekiwania lokal-
posługi na rzecz wspólnoty lokalnej, kraju
nego społeczeństwa. Społecz-
i społeczności międzynarodowej”
ność kształtowana jest w oparciu
o wartości humanizmu chrześci-
(IDENTITÀ DELLE ISTITUZIONI SALESIANE
DI EDUCAZIONE SUPERIORE POZ. 15)
jańskiego i charyzmatu salezjań-
skiego, uwzględnione w Projekcie
Instytucjonalnym. Jak podkreślono w Ex Corde Ecclesiae (poz. 21) „źródłem
jedności jej członków jest wspólne poświęcenie się prawdzie, jedna wizja
godności człowieka i – w ostatecznej analizie – osoba i orędzie Chrystusa”.
Podmioty społeczności akademickiej
Jak wskazano w Identità delle Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore
oraz Politiche per la presenza Salesiana nell’educazione superiore 2012-
2016, społeczność akademicką buduje wielu Salezjanów i świeckich,
którzy wspólnie dążą do realizacji celów instytucjonalnych. Od każdego
członka społeczności wymaga się:
• utożsamiania z charyzmatem salezjańskim i metodą wychowawczą
ks. Bosko, zawartą przede wszystkim w Systemie Prewencyjnym;
• znajomości rzeczywistości młodzieży i umiejętności nawiązywania
kontaktów ze studentami;
• utożsamiania się z Projektem Instytucjonalnym i zaangażowania w
jego realizację, co w teorii i w praktyce wymaga od każdego członka
społeczności spójnej postawy etycznej i zawodowej, zgodnej z
wartościami w nim zawartymi;
207

21.8 Page 208

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
• umiejętności i kompetencji niezbędnych do pracy w uczelni wyższej;
• poszanowania funkcji i ról każdego członka społeczności
(studentów, nauczycieli, władz, personelu administracyjnego i służb
technicznych),
• tworzenie środowiska, w którego centrum znajduje się osoba
ludzka i stosowania metody wychowawczej opartej na dialogu i
współpracy.
Wykładowcy i inni członkowie społeczności akademickiej, w ramach
swoich kompetencji, ze wszystkich sił starają się realizować jeden cel
wychowawczo-duszpasterski (zob. Identità delle Istituzioni Salesiane di
Educazione Superiore poz. 31).
Społeczność akademicką tworzą:
◗ wykładowcy, odpowiednio wykwalifikowani i posiadający
wysokie kompetencje interpersonalne, którzy pracę naukową,
dydaktyczną i życie opierają na wartościach ewangelicznych;
◗ studenci, którzy szukają rozwoju ludzkiego i zawodowego,
włączają się odpowiedzialnie w działania o charakterze
kulturalnym, naukowym i społecznym proponowanym przez
SPWD;
◗ pracownicy administracji i obsługi technicznej, którzy
rozumieją swoją pracę jako istotne wsparcie pracy dydaktycznej
i naukowej, przyczyniające się do kształcenia studentów;
◗ władze uczelni, salezjanie i świeccy, którzy rozumieją wyzwania
i odpowiedzialności uczelni wyższych i potrafią przewodzić
środowisku akademickiemu w przygotowaniu i realizowaniu
Projektu Instytucjonalnego.
Aby osiągać wysokiej jakości rezultaty i pełnić misję wynikającą katolickiej
i salezjańskiej tożsamości uczelni, każda z nich musi być odpowiednio
zarządzana i dbać o rozwój pracowników, zwłaszcza wykładowców
i władze. Aby personel identyfikował się z Projektem Instytucjonalnym
208

21.9 Page 209

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
uczelni i zaangażował w jego realizację, należy go starannie dobierać,
formować i właściwie nim kierować (zob. Identità delle Istituzioni Salesiane
di Educazione Superiore poz. 29).
B Projekt Instytucjonalny (PI)
Celem uczelni salezjańskich, podobnie jak każdej innej uczelni, jest
prowadzenie badań, koordynowanie nauczania, upowszechnianie
wiedzy i kultury. Uczelnia realizuje go w oparciu o PI „o charakterze
kulturowym, pedagogiczno-wychowawczym, duszpasterskim, organiza-
cyjnym i prawnym, który jest wyrazem tożsamości uczelni w odpowiedzi
na potrzeby rzeczywistości lokalnej i samej uczelni (Identità delle Istitu-
zioni Salesiane di Educazione Superiore poz. 26).
PI uczelni określa sposób realizowania charyzmatu salezjańskiego
w odpowiedzi na potrzeby systemu szkolnictwa wyższego obowiązują-
cego w danym kraju i lokalne warunki. To właśnie sytuacja lokalna w po-
łączeniu z misją uczelni wyróżniają ją na tle innych szkół wyższych dzia-
łających na danym terenie.
PI jasno określa charakter, misję i cele instytucjonalne uczelni, kryteria
i dziedziny badań naukowych oraz nauczania, metody przekazywania
wiedzy i kultury. Na podstawie OPI, w zgodzie z posłannictwem salezjań-
skim i potrzebami lokalnego Kościoła, wskazuje najlepsze wybory na da-
nym terytorium i uprzywilejowane
środowiska społeczne pełnionego
przez uczelnię posłannictwa. PI
uczelni przypomina dokument
statutowy, stanowiący ważny
punkt odniesienia całego życia
„Wspólnoty i Zgromadzenia zapewniają
akademickiego.
specyficzną obecność na Uniwersytetach
i przyczyniają się, bogactwem i
PI realizowany jest stopniowo
różnorodnością swych charyzmatów
w dokumentach i procedurach
– w szczególności edukacyjnego do
wskazujących kierunki działania,
formacji chrześcijańskiej wykładowców
sposób zarządzania i funkcjonowania
i studentów”
uczelni zgodnie z jej tożsamością
(Identità delle Istituzioni Salesiane
(OBECNOŚĆ KOŚCIOŁA NA UNIWERSYTECIE I W KULTURZE
UNIWERSYTECKIEJ II.1)
di Educazione Superiore poz.
209

21.10 Page 210

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
28). Najważniejsze z nich to: Strategia i Plan działania, określające
cele strategiczne, kierunki działania i niezbędne zasoby; ocena
instytucji i akredytacja w formie procedur zapewniających nieustanne
podnoszenie jakości usług edukacyjnych i badań naukowych oraz
faktyczne osiąganie celów wychowawczo-duszpasterskich. PI określa
strukturę organizacyjną uczelni i obowiązujące akty prawne (ustawy
i rozporządzenia).
C Propozycja wychowawczo-duszpasterska
Jak już powiedziano „PI uczelni salezjańskich ma wyraźny charakter
wychowawczo-duszpasterski, wynikający z pedagogii i duchowości
salezjańskiej (Identità delle Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore poz.
24). W praktyce oznacza to propozycję wychowawczo-duszpasterską,
skierowaną do wszystkich członków społeczności akademickiej, zwłaszcza
studentów. Celem projektu jest wychowawcze i kulturowe oddziaływanie
na społeczeństwo i Kościół (por. Identità delle Istituzioni Salesiane di
Educazione Superiore poz. 24, 31).
Propozycja wychowawczo-duszpasterska jest uwzględniona w PI
i realizowana w formie badań naukowych, nauczania i działaniach na rzecz
społeczeństwa. Wypływa z chrześcijańskiej wizji osoby oraz wartości
ducha i pedagogii salezjańskiej (Ex Corde Ecclesiae poz. 49; Identità delle
Istituzioni Salesiane di Educazione Superiore poz. 22). Z chrześcijańskiej
i salezjańskiej wizji rzeczywistości wynika:
◗ upowszechnianie ewangelicznej wizji osoby ludzkiej, stawiającej
w centrum życia godność człowieka i obrona tej godności;
◗ stałe poszukiwanie prawdy w badaniach naukowych prowa-
dzonych w świetle Ewangelii. Zgodnie z Ewangelią wiedza ma
służyć człowiekowi i rozwojowi społecznemu;
◗ edukacja przygotowująca do krytycznej oceny rzeczywistości
i całościowego rozumienia świata dzięki interdyscyplinarnej,
zintegrowanej wiedzy;
◗ etyka pracy, gotowość do odpowiedzialności i służenia społe-
czeństwu;
210

22 Pages 211-220

▲back to top

22.1 Page 211

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ dialog między kulturą, nauką i wiarą, który potrafi rzucić chrze-
ścijańskie światło na życie i sprzyjać inkulturacji Ewangelii.
Wyrazem nastawienia wychowawczo-duszpasterskiego jest także
pragnienie oddziaływania na Kościół i świat w dziedzinie edukacji
i kultury. Uczelnie poznają środowisko społeczne i przemieniają je,
zwłaszcza w dziedzinach bezpośrednio dotyczących młodzieży (Politiche
per la presenza Salesiana nell’educazione superiore 2012-2016 poz. 41).
Kontekst społeczny stanowi stały punkt odniesienia ich działalności,
poligon doświadczalny propozycji wychowawczych i stałą miarę ich
doniosłości.
Poznawaniu i zmienianiu rzeczywistości społecznej służy działalność
naukowa, zgłębianie współczesnych problemów społecznych i ludzkich,
krytyczna analizy kultury, głoszenie wspólnego dobra i sprawiedliwości
społecznej zgodnie z zasadami nauki społecznej Kościoła, kształcenie
mężczyzn i kobiet potrafiących podejmować odpowiedzialnie zaangażo-
wanie w Kościele i społeczeństwie.
D Organiczna animacja duszpasterska
uczelni salezjańskich
Propozycja wychowawczo-duszpasterska jest obecna w różnych
aspektach życia i działalności uczelni, zwłaszcza w dydaktyce, programach
integralnej formacji studentów i trosce duszpasterskiej członków
społeczności akademickiej.
1 Kluczowym elementem pedagogii salezjańskiej jest środowisko
wychowawcze. To przestrzeń wymiany wartości, które umożliwiają
prowadzenie działalności wychowawczo-duszpasterskiej. Składają
się na nią różne bodźce i wartościowe relacje międzyludzkie.
W praktyce wychowania salezjańskiego środowisko wychowawcze
oznacza:
◗ otwarte środowisko rodzinne, umożliwiające osobiste spotka-
nie;
◗ relacje międzyludzkie oparte na szacunku, uprzejmości i goto-
wości do rozmowy;
211

22.2 Page 212

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ widoczne świadectwo osób i instytucji, potwierdzające życie
proponowanymi wartościami (solidarność , sprawiedliwość,
wolność, równość , itp.);
◗ szeroką gamę propozycji wychowawczych i doświadczeń sprzyja-
jących rozwojowi człowieka;
◗ wspieranie grup i stowarzyszeń młodzieżowych i aktywizację
młodzieży dzięki różnym formom samorządowym;
◗ udostępnianie przestrzeni i struktur umożliwiających spotkanie,
komunikację i budowanie relacji międzyludzkich.
2 Propozycja integralnej formacji realizowana jest w różnych
inicjatywach życia akademickiego. Spójne prowadzenie pracy
naukowo-dydaktycznej pomaga kształtować określoną mentalność
i postawy, opracowywać kryteria i budować kompetencje gwarantujące
integralną formację młodzieży. Integralna, kompletna propozycja
prowadzi do dojrzałości osobowej, gwarantuje przygotowanie
kulturowe, naukowe i zawodowe niezbędne zbudowania pełnej
osobowości i integracji społecznej.
Aby propozycja PI faktycznie była integralna, należy zadbać o:
◗ opracowanie modelu wychowawczego łączącego wartości
i zasady humanizmu chrześcijańskiego i salezjańskiego,
teorie i metody uczenia się, niezbędne metody i zasoby
dydaktyczne;
◗ programy kształcenia uwzględniające rozwój fundamentalnych
postaw ludzkich, kompetencji zawodowych i przygotowujących
do życia, podjęcia pracy i integracji społecznej;
◗ rzetelne prowadzenie badań naukowych, planowanie programów
dydaktycznych i ich treści, uwzględniając transcendentną wizję
osoby ludzkiej i życia;
◗ interdyscyplinarność, także wśród nauk etycznych, religijnych
i teologicznych, by pomóc studentom w organicznym spojrzeniu
na rzeczywistość;
212

22.3 Page 213

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ proponowanie w programie studiów kursów o charakterze
etycznym i religijnym na poziomie naukowym i pedagogicznym
równym poziomowi kursów z innych dziedzin przewidzianych w
programie nauczania.
3 Proponowany integralny rozwój ludzki wymaga uwagi duszpaster-
skiej i indywidualnego kierownictwa każdej osoby.
Integralność wynika z połączenia wszystkich wymiarów osoby
ludzkiej z transcendencją i otwartością na Boga. Połączenie to
można zagwarantować przyjmując model formacji i duszpasterstwa,
który:
◗ zapewnia kierownictwo w integrowaniu różnych wymiarów
rozwoju ludzkiego, chrześcijańskiego, zawodowego i spo-
łecznego;
◗ głosi wprost Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelię i wspiera
osoby, które dokonują wolnego wyboru wejścia na drogę
osiągania dojrzałości chrześcijańskiej, proponując programy
wychowania w wierze, celebracje liturgiczne i sakramenty,
doświadczenie we wspólnocie wiary;
◗ wykorzystuje dialog i kierownictwo duchowe jako sposoby
towarzyszenia każdemu członkowi społeczności akademickiej
na drodze wiary i pogłębiania swojego chrześcijańskiego
powołania;
◗ proponuje chwile reflek-
sji na tematy społeczne,
międzykulturowe i mię-
dzyreligijne oraz nad sy-
tuacją młodzieży;
◗ koncentruje się na mło-
dzieży i ma wyraźną pro-
pozycję formacyjną w
odpowiedzi na wyzwania
studentów;
„Duszpasterstwo uniwersyteckie jest
tą formą działalności uniwersytetu,
która umożliwia członkom społeczności
uniwersyteckiej skoordynowanie studiów
i innego rodzaju aktywności akademickiej
z zasadami religijnymi i moralnymi, czyli
integrację życia z wiarą”
(EX CORDE ECCLESIAE POZ. 38)
213

22.4 Page 214

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ umożliwia doświadczenia zaangażowania chrześcijańskiego
i solidarności poprzez zaangażowanie społeczne lub wolontariat
na rzecz ubogich i potrzebujących;
◗ udostępnienie przestrzeni i struktur umożliwiających spotkanie
i rozwój chrześcijański; domy studenckie są otwarte dla każdego;
panuje w nich atmosfera braterskiej wspólnoty i modlitwy,
sprzyjająca refleksji.
Duszpasterstwo przenika wszystkie obszary działalności uczelni salezjańskiej.
Wyznacza ich kierunki i wspiera działania. Animacja duszpasterstwa wymaga
właściwej organizacji, powołania odpowiedzialnych, opracowania planów
działania i skutecznego zarządzania posługami i strukturami kierownictwa
duszpasterskiego.
2 3 3 Domy studenckie
Rozbudowa systemów szkolnictwa na poziomie wyższym, uważanym
za niezbędny dla rozwoju gospodarczego i społecznego oraz
wzmacniania demokracji, otworzyła drogę na uniwersytety szerokim
rzeszom młodzieży z klas średnich i warstw ludowych. Wzrosła liczba
i rodzaj szkół wyższych oraz domów studenckich, umożliwiających
młodzieży studiowanie z dala od miejsca zamieszkania.
Salezjańskie domy studenckie powstały z konieczności zapewnienia odpo-
wiednich warunków mieszkaniowych młodzieży, a zwłaszcza możliwości
właściwego rozwoju ludzkiego, chrześcijańskiego i zawodowego. Usytu-
owane są w obszarze miasta lub w ramach kampusów przy uczelniach sa-
lezjańskich i nie tylko, w zależności od systemów szkolnictwa wyższego i
uwarunkowań społeczno-ekonomicznych w danym kraju lub regionie.
W odróżnieniu od tradycyjnych akademików, oferujących przede
wszystkim zakwaterowanie, salezjańskie domy studenckie proponują
rodzinną atmosferę i projekt formacji. Wiele z nich powstało w wyniku
restrukturyzacji innych dzieł, dostosowując struktury do nowych potrzeb
młodzieży, zwłaszcza w miastach o dużych tradycjach uniwersyteckich.
Na początku oferowały zakwaterowanie i wyżywienie, by przekształcać
się stopniowo w środowiska formacji ludzkiej, chrześcijańskiej,
akademickiej i zawodowej.
214

22.5 Page 215

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Domy studenckie usytuowane poza kampusami, zazwyczaj stanowią
integralną część dzieła, w którym prowadzone są także inne formy
posługi (oratorium-centrum młodzieżowe, szkoła, parafia itp.).
Wspólnota salezjańska otacza je troską i dba o ich rozwój. Zarządzane są
przeważnie przez Salezjanina lub osobę świecką; zatrudniani są w nich
wychowawcy i personel pomocniczy.
Podobny charakter mają domy studenckie zlokalizowane na terenie
kampusów uniwersyteckich, będące częścią uczelni wyższej. Poza
zakwaterowaniem i miejscem do nauki, zapewniają studentom
możliwość uczestniczenia w życiu akademickim kampusu, doskonały
dostęp do zaplecza naukowego (biblioteki i czytelnie) i propozycji
formacyjnych (zajęcia i programy kulturalne, sportowe, religijne
i społeczne) oferowanych przez uczelnię. Poza zajęciami dodatkowymi
na uczelni, domy studenckie proponują program formacji i rozwoju
osobowego, duchowego, społecznego i kulturowego, uzupełniając
ofertę kampusu o doświadczenie życia we wspólnocie i realizowanie
wspólnego programu.
A WWD domów studenckich
Znaczenie WWD domów
studenckich
Salezjańskie domy studenckie,
jak każe dzieła Zgromadzenia,
powinny budować wspólnoty
odpowiedzialne za przygoto-
wanie program formacji i do-
świadczenie kierownictwa wy-
chowawczo-duszpasterskiego.
WWD domu studenckiego two-
rzą wszyscy odpowiedzialni za
zarządzanie dziełem salezjanie
i świeccy oraz studenci, którzy na
różnych poziomach są zaangażo-
wani w animację życia wspólnoty
i osiąganie założonych celów.
„W rzeczywistości brak często struktur
przyjmujących, opiekujących się i
proponujących życie we wspólnocie dla
wielu z tych, którzy przeniesieni daleko
od rodziny, w nieznanym mieście cierpią
z powodu samotności. Ponadto, w wielu
wypadkach kontakty z profesorami są
ograniczone, a studenci nagle tracą
oparcie i nie potrafią stawić czoła tym
problemom”
(OBECNOŚĆ KOŚCIOŁA NA UNIWERSYTECIE I W KULTURZE
UNIWERSYTECKIEJ” I.1)
215

22.6 Page 216

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Podmioty WWD domów studenckich
Prowadzenie domów studenckich i realizowanie ich funkcji forma-
cyjnej wymaga zaangażowania i współodpowiedzialności różnych
osób:
◗ dyrektor wspólnoty salezjańskiej, odpowiedzialny za
zarządzanie dziełem (lub uczelnią) i jego animację, pełni tę
samą funkcję w domu studenckim;
◗ bezpośrednio odpowiedzialny Salezjanin lub świecki, który w
imieniu wspólnoty zarządza domem studenckim i odpowiada za
realizowanie propozycji formacyjnej;
◗ opiekunowie lub wychowawcy, w różny sposób i w różnej
formie obecni w domu studenckim, towarzysząc młodzieży
w doświadczeniu wspólnoty (doradcy zawodowi, psychologowie,
personel administracyjny, kapelani itd.);
◗ studenci, wezwani do brania odpowiedzialności za swój rozwój
i formację, przyjmując określone role i pełniąc określone
zadania w życiu domu studenckiego, wedle swoich umiejętności
i możliwości.
Budowanie wspólnoty wymaga od jej członków zapewniania sobie
miejsca i czasu na spotkanie i formację. Trzeba przede wszystkim zadbać
o zaangażowanie studentów w formie grup, konsulty albo zebrań w życie
domu studenckiego i jego animację.
Szczególnie wspólnota salezjańska powinna być zawsze obecna w życiu
domu studenckiego, dzieląc się z młodzieżą swoim świadectwem i
dając jej okazję do życia duchem rodzinnym, którego ks. Bosko pragnął
w sowich domach.
B Propozycja wychowawczo-duszpasterska
domów studenckich
Domy studenckie zapewniają przestrzeń do życia i nauki, jednak
przede wszystkim oferują propozycję formacyjną rozwoju ludzkiego,
216

22.7 Page 217

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
zawodowego i obywatelskiego, przygotowaną w oparciu o SPWD
określający cele, treści, metody, czas i osoby odpowiedzialne.
W SPWD zebrano różne elementy doświadczenia życia, współistnienia
i formacji proponowane przez salezjańskie domy studenckie. Łączy
on w jednej propozycji odpowiedzi na potrzeby młodzieży związane
z nauką na uniwersytecie oraz wartości duchowości i pedagogii
salezjańskiej.
Jego opracowanie wymaga głębokiej znajomości sytuacji młodzieży,
dynamiki uniwersyteckiej i mechanizmów wchodzenia na rynek pracy.
Należy uwzględnić zwłaszcza przejście ze środowiska rodzinnego
i szkoły w środowisko uniwersyteckie, potrzebę nawiązywania nowych
relacji i uczenia się życia w grupie, przystosowanie się do systemu nauki
na studiach i jego wymagań, potrzebę zintegrowania treści kształcenia
i formacji zawodowej z własnymi przekonaniami i wiarą.
Zawarta w programie propozycja wychowawczo-duszpasterska oferuje
drogę rozwoju prowadzącą ku pełnej dojrzałości ludzkiej, ukształtowania
chrześcijańskiej wizji życia i pracy zawodowej, której integralnym
elementem jest solidarność. Dlatego łączymy w naszej propozycji
wszystkie wymiary niezbędne do zapewnienia młodzieży integralnej
formacji, czyli:
◗ rozwój ludzki ku pełnej dojrzałości, oznaczający umiejętność
autonomicznego i odpowiedzialnego kierowania swoim
życiem;
◗ podkreślanie wartości relacji międzyludzkich, wspólnego życia i
służenia bliźnim;
◗ uczenie odpowiedzialnego podejścia do nauki i własnej
formacji;
◗ rozwijanie umiejętności myślenia, rozmowy i zaangażowania
w dążenie do prawdy;
◗ wpajanie rozumienia pracy zawodowej obejmującego postawę
solidarności i pomocy najuboższym;
217

22.8 Page 218

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ rozwój duchowy dzięki stopniowemu poznawaniu wiary i przeży-
waniu jej osobiście i we wspólnocie;
◗ odkrywanie własnego powołania i tworzenie projektu życia na
służbie Bogu w Kościele i w zaangażowaniu społecznym opar-
tym na wartościach ewangelicznych.
C Organiczna animacja duszpasterska domów studenckich
Animacja domów studenckich polega przede wszystkim na proponowaniu
doświadczeń zapewniających pełną realizację propozycji wychowawczo-
duszpasterskiej. Poniżej podano najważniejsze z nich:
1 życzliwe środowisko życia,
„Aby odpowiedzieć na wymagania
stawiane przez kulturę uniwersytecką,
liczne lokalne Kościoły podjęły
się różnych odpowiednich do tego
celu inicjatyw: […] Poszukiwanie
duszpasterstwa uniwersyteckiego, które
się nie ogranicza do duszpasterstwa
młodzieży ogólnego i bez zróżnicowania,
lecz takiego, które za punkt wyjścia bierze
fakt, że wielu młodych podlega głębokim
wpływom środowiska uniwersyteckiego.
Tu rozgrywa się w dużej mierze ich
spotkanie z Chrystusem i ich świadectwo
chrześcijańskie. To duszpasterstwo dąży
konsekwentnie do wychowywania i
towarzyszenie młodym w stawianiu czoła
konkretnej rzeczywistości środowisk i
działań, w których muszą uczestniczyć”
(OBECNOŚĆ KOŚCIOŁA NA UNIWERSYTECIE I W KULTURZE
UNIWERSYTECKIEJ II.3)
przepełnione rodzinną atmosferą,
sprzyjające poważnemu za-
angażowaniu w naukę w szer-
szej perspektywie integralne-
go rozwoju osoby. W tym celu
w wielu domach studenckich
zapewnia się także różne prze-
strzenie sprzyjające nauce
i rozwojowi (kaplica, sale nauki
i informatyczne, sale telewizyjne,
sale rekreacyjne, sale spotkania,
stołówka, boiska sportowe itp.).
2 miejsca i czas spotkań oraz
wspólnego życia, w których mło-
dzież uczy się przebywać ze sobą
i doświadcza wspólnoty.
3 kierownictwo indywidualne
(powołaniowe i zawodowe), które
pomoże młodzieży przeżywać i in-
tegrować w kolejnych latach nauki
różne doświadczenia formacyjne.
4 wspólny, roczny program
formacji wspierający rozwój oso-
218

22.9 Page 219

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
bisty, społeczny i kulturowy, obejmujący doświadczenia kulturowe i
kontakt z rzeczywistością społeczną, by kształtować sumienia, wpaja-
jąc zasady odpowiedzialności i solidarności, zwłaszcza wobec najbar-
dziej potrzebujących w społeczeństwie. Proponowane doświadczenia
powinny zachęcać do podejmowania zaangażowania w ramach wolon-
tariatu, wyboru życia oraz rozwoju ludzkiego i chrześcijańskiego.
5 droga wychowania w wierze w oparciu o wartości salezjańskiej du-
chowości młodzieżowej, realizowana w formie kierownictwa du-
chowego i chwil modlitwy, rozważania Słowa Bożego i sakramen-
tów.
Tam, gdzie to możliwe, w propozycji animacji wychowawczej
i duszpasterskiej domu studenckiego powinno się mieć na uwadze
inicjatywy innych podmiotów duszpasterstwa akademickiego Kościoła
lokalnego.
2 4 PARAFIA I SANKTUARIUM POWIERZONE SALEZJANOM
2 4 1 Oryginalny charakter parafii i sanktuariów salezjańskich
Ks. Bosko był gorliwym apostołem ubogiej młodzieży z Turynu. Z tej
gorliwości narodziły się parafie dla młodzieży bez parafii. On sam,
w pewnym czasie, przyjął prowadzenie siedmiu parafii, natomiast w 1887
roku napisał regulamin określający właściwie funkcjonowanie parafii
salezjańskiej, poruszając w nim tematy, które najbardziej leżały mu na
sercu: pierwszym zadaniem parafii miała być troska o młodzież, zwłaszcza
najuboższą i tożsamość Salezjanina pełniącego posługę proboszcza
w łączności z Biskupem i duchowieństwem diecezjalnym.
„[Proboszczowie] powinni troszczyć się przede
wszystkim o chorych, ubogich i młodzież”
(UCHWAŁA KAPITUŁY GENERALNEJ IV Z 1886)
Wiele lat później KG 19 stwierdziła, że parafia jest miejscem
„wzorcowego troszczenia się o wspólnotę młodych” (KG19 IX poz. 3),
219

22.10 Page 220

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
a KG 20 potwierdziła, że posługa w parafiach „daje Salezjanom szerokie
możliwości realizowania celów posłannictwa, zwłaszcza wychowania
młodzieży pochodzącej z warstw ludowych lub ubogiej” (KG20 poz.
401). Z kolei KG 21 uznała parafię za dzieło umożliwiające Salezjanom
przebywanie wśród młodzieży i ewangelizację w stylu SPWD (por. KG21
poz. 135). KG 21 potwierdziła też prymat duszpasterstwa młodzieżowego
(por. KG21 poz. 136, 141) i zdefiniowała charakter parafii salezjańskiej
(por. KG21 poz. 137-141).
W 1984 zatwierdzono ostatecznie odnowione Konstytucje i Regulaminy
Towarzystwa Świętego Franciszka Salezego. Parafia występuje
w nich jako jedno ze środowisk realizowania naszego posłannictwa:
„Nasze posłannictwo realizujemy także w parafiach, wychodząc
naprzeciw potrzebom duszpasterskim Kościołów partykularnych
w tych miejscach, które zapewniają odpowiednie możliwości służenia
młodzieży i warstwom ludowym” (RO 25, por. Konst 42).
Preferencyjny wybór młodzieży nie jest ograniczeniem; nie dyskry-
minuje też innych członków parafii. Stanowi cenny dar i wkład w misję
całej wspólnoty Kościoła.
2 4 2 WWD parafii i sanktuariów salezjańskich
A Znaczenie WWD parafii i sanktuariów
powierzonych salezjanom
Parafia jest podstawową wspólnotą w posłudze Kościoła w określonym
kontekście społeczno-kulturowym. Stanowi dużą wspólnotę ochrzczonych
wiernych, „komórkę” Kościoła powszechnego i część diecezji. Wspólnota
chrześcijańska jest, zakorzenionym w dziejach, miejscem przeżywania
komunii i domem wierzących.
Ponieważ stanowi wspólnotę, buduje szeroką sieć relacji ludzkich, sprzyja
komunii i braterstwu, tworząc „duchowości komunii” (Novo Millennio
Ineunte poz. 43-45).
220

23 Pages 221-230

▲back to top

23.1 Page 221

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
B Podmioty WWD parafii i
sanktuariów powierzonych
salezjanom
„Parafia jest niewątpliwie najbardziej
WWD parafii powierzonej sale-
znaczącym miejscem, w którym
zjanom pełni wspólną posługę
formuje się i żyje wspólnota
w oparciu o projekt duszpaster-
chrześcijańska. Jest ona powołana, by
ski, angażując możliwie wie-
być domem rodzinnym, braterskim i
le osób (por. KG24 poz. 18). To
przyjmującym, w którym chrześcijanie
wspólnota wiernych, budująca
stają się świadomi tego, że są
poczucie przynależności w rodzin-
Ludem Bożym. W parafii ujawniają
nym środowisku, otwarta na świa-
się wszystkie różnice ludzkie, jakie
dome, bezpośrednie i współod-
potem znajdują się i przejawiają w
powiedzialne zaangażowanie
powszechności Kościoła. Jest ona
różnych podmiotów, łącząc po-
dlatego środowiskiem, w którym
wołania, charyzmaty i posługi,
rodzi się i wzrasta wiara. Stanowi
które uzupełniają się nawzajem.
więc bardzo odpowiednią przestrzeń
wspólnotową do tego, by realizowana w
Parafia powierzana jest całej sa-
niej posługa słowa była równocześnie
lezjańskiej wspólnocie zakonnej.
nauczaniem, wychowaniem i żywym
Salezjanie przyjmują duszpaster-
doświadczeniem”
skie wytyczne diecezji i ubogacają
je własnym charyzmatem. Razem
(DYREKTORIUM OGÓLNE O KATECHIZACJI,
PALLOTINUM, POZNAŃ 1998)
z proboszczem tworzą zespół
animacji duszpasterskiej parafii,
troszcząc się o rozwój i realizowanie jej SWPD; odpowiadają też za for-
mację i animację duchową wiernych oraz zachęcają innych członków Ro-
dziny Salezjańskiej do zaangażowania w realizację projektu.
Wspólnota zakonna (por. KG21 poz. 138; RO 26) wchodzi w skład centrum
animacji parafii salezjańskiej, gdzie pełni określone role (por. KG24
poz. 159): daje świadectwo prymatu Boga; jest widzialnym znakiem
braterskiego życia i praktykowania rad ewangelicznych na modlitwie,
w spotkaniu i czasie wolnym; dzieli się swoim świadectwem ze świeckimi
członkami wspólnoty parafialnej. Uczestniczy w życiu parafii żywo
interesując się życiem jej członków, zwłaszcza młodzieży.
W projekcie parafialnym wspólnota zakonna występuje jako jeden
podmiot, ale poszczególni współbracia także mają swoje funkcje
i zadania:
221

23.2 Page 222

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ dyrektor wspólnoty salezjańskiej ponosi szczególną
odpowiedzialność za wspólnotę parafialną. Jest kierownikiem
duchowym wspólnoty zakonnej i głównym odpowiedzialnym
za jej apostolat. Dba o jedność i tożsamość salezjańską całego
dzieła i wspiera współbraci w realizacji planu duszpasterskiego
parafii (zob. RO 29). Jest członkiem duszpasterskiej rady
parafialnej.
◗ proboszcz, pasterz wspólnoty, bezpośrednio odpowiedzialny
za posługę parafii powierzonej Zgromadzeniu Salezjańskiemu
przez biskupa. Jest dla wspólnoty chrześcijan przedstawicielem
jednocześnie biskupa i Zgromadzenia Salezjańskiego.
Wierny posłannictwu wychowawczo-duszpasterskiemu,
w ewangelizacji młodzieży i ludu Bożego wzoruje się na ks.
Bosko. Powinien być otwarty, życzliwie słuchać, wspierać
i formować wspólnotę parafialną. Przewodzi wspólnocie
w realizacji programu duszpasterskiego w porozumieniu
z dyrektorem wspólnoty zakonnej, samą wspólnotą i radą
parafialną.
„Wezwani przez Biskupa do posługi
duszpasterskiej na danym terenie lub w
określonym środowisku, Salezjanie wraz
ze świeckimi podejmują się budowania
w Kościele wspólnoty braci i sióstr
zjednoczonych w miłosiernej miłości,
słuchającej Słowa Bożego, sprawującej
eucharystię i głoszącej orędzie
zbawienia”
(KG20 POZ. 416)
„Wspólnota salezjańska jest
odpowiedzialna za parafię i jej animację”
(KG21 POZ. 138)
◗ świeccy zaangażowani w
ewangelizację. Wspólnota bu-
dzi i wspiera powołania, zachę-
cając świeckich do włączania się
w ewangelizację. Siłą wspólnoty
parafialnej są grupy, małe wspól-
noty i ruchy, silnie zaangażowane
w życie całej wspólnoty. Parafia
animuje grupy kościelne, zwłasz-
cza Rodziny Salezjańskiej i MGS.
◗ młodzież stanowi pełno-
prawną część WWD parafii. Jej
obecność sprzyja trosce o środo-
wiska młodzieżowe z uwzględ-
nieniem ich specyfiki, problemów,
doświadczeń i oczekiwań. W dusz-
pasterstwie parafialnym koncen-
trujemy się przede wszystkim na
młodzieży. Duszpasterstwo jest
222

23.3 Page 223

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
dynamiczne, pełne en-
tuzjazmu i proponuje
wartości ewangeliczne.
243
Propozycja wychowawczo-
duszpasterska parafii
powierzonej Salezjanom
„Projekt wychowawczo-duszpasterski
stanowi szeroką syntezę treści,
metod, procesów rozwoju ludzkiego,
ewangelizacji i pogłębiania życia
chrześcijańskiego”
Parafia jest częścią szybko zmie-
(KG21 POZ. 80)
niającej się rzeczywistości. Posłu-
ga duszpasterska obejmuje wiele
elementów, połączonych spójnie w jednym SPWD (KG21 poz. 140).
A Centrum ewangelizacji i wychowania w wierze
Najbardziej pomocne w zrozumieniu trudnego zadania pierwszych
wspólnot chrześcijańskich są Dzieje apostolski, gdzie ukazano proces
powstawania i rozwoju głoszenia prawdy o Jezusie Chrystusie. Zwłaszcza
rozdział 2, wersety 42-46, stanowi cenne wsparcie dla każdej wspólnoty
parafialnej:
„Trwali oni w nauce Apostołów”
„i we wspólnocie”
„w modlitwach”
„w łamaniu chleba”.
Ewangelizacja i katecheza
Testimonianza della carità
Modlitwa
Liturgia
Parafia powierzona wspólnocie salezjańskiej oferuje każdemu
propozycję systematycznej ewangelizacji i wychowania w wierze (por.
KG23 poz. 116-157). Prowadzi pierwszą ewangelizację, zapewnia
(zwłaszcza rodzinom) stałe i stopniowe wychowanie w wierze. Jest
wspólnotą, w której można doświadczyć najbardziej charakterystycznych
223

23.4 Page 224

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
wartości duchowości salezjańskiej: radości codziennego życia, nadziei
pozwalającej dostrzegać dobre strony ludzi i sytuacji, wychowuje do
komunii.
Wspólnota parafialna dba o relacje międzyludzkie, by grupy czuły
się szanowane, akceptowane i zrozumiane. Salezjańskie wspólnoty
kościelne tworzą dobre warunki do przeżywania codziennego
doświadczenia wiary.
Wszyscy członkowie wspólnoty troszczą się przede wszystkim o rozwój ludzki
i religijny słabych i potrzebujących. Wspólnota jest otwarta na wszystkich,
którzy pragną nadać religijny sens swojemu życiu a także współczuje
osobom, które czują pokusę odejścia od Kościoła i okazuje im wsparcie.
Osoby zobojętniałe na wiarę lub niewierzące stanowią nieustanne
wyzwanie dla parafii.
Parafia jest wspólnotą misyjną i ewangelizacyjną. Wiarę jej członków
podtrzymuje Słowo Boże i liturgia. One także sprzyjają dzieleniu się
doświadczeniem chrześcijańskim. Wspólnota parafialna stawia w centrum
swojego życia Eucharystię. Przykłada dużą wagę do sakramentów,
zwłaszcza sakramentu pojednania.
W parafiach powierzonych salezjanom rozwija się pobożność do Maryi
Wspomożycielki. Maryja ks. Bosko jest naprawdę obecna pośród nas,
pomagając lepiej naśladować Jezusa. Wzywa, byśmy uczynili to, co powie
nam Syn. Cześć oddawana Maryi Wspomożycielce łączy nas z Kościołem
powszechnym.
B Parafia otwarta na Kościół i zakorzeniona
w rzeczywistości lokalnej
Parafia jest widzialnym obliczem Boga na danym terenie,
zakorzenionym w rzeczywistości eklezjalnej i społecznej
codziennego życia. Chrześcijanie przeżywają w niej wiarę, nadzieję
i miłość, podtrzymywani Słowem Bożym i sakramentami. Parafia
jest „Kościołem zamieszkującym pośród swych synów i córek”
(Christifideles Laici poz. 26); stanowi ważny punkt spotkań różnych
wspólnot kościoła i grup. To otwarta wspólnota, współpracująca
z innymi parafiami i wspólnotami oraz instytucjami społecznymi,
224

23.5 Page 225

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
wychowawczymi i edukacyjnymi
na danym terenie, dla rozwoju
ludzkiego i religijnego obywateli.
Prowadzi oparty na zaufaniu
dialog z różnymi środowiskami
kulturowymi, pomagając rozwijać
wartości, kryteria oceny i wzorce
życia wyrastające z Ewangelii.
Pełni swoją posługę w komunii
z Kościołem lokalnym i biskupem,
innymi parafiami i diecezjalnymi
organizacjami duszpasterskimi.
„W parafiach i placówkach misyjnych
głosimy Ewangelię i przyczyniamy
się do poprawy warunków życia ludu,
współpracując w duszpasterstwie
Kościoła partykularnego poprzez
bogactwo specyficznego powołania”
(KONST. 42)
C Wspólnota misyjna
Wierna Chrystusowi, wspólnota parafialna wierzy, że Królestwo Boże
należy przede wszystkim do ubogich. Duszpasterstwo parafialne musi
pełnić posługę zwłaszcza wśród ubogich, podkreślając wartość ich wiary
i mądrości oraz wspierając ich.
Podstawowym kryterium duszpasterskim w parafii powierzonej
salezjanom jest egzystencjalna jedność ewangelizacji, rozwoju
człowieka i kultury chrześcijańskiej. Głosimy Ewangelię i Jezusa
w głębokim związku z życiem ludzkim, jego problemami i możliwościami.
W sytuacjach wymagających uzdrowienia, kierujemy się wartością pełni
człowieczeństwa w Bogu. Prowadzenie ewangelizacji w parafii oznacza
głoszenie Ewangelii i rozwój człowieka (por. Konst. 42). Ponieważ całe
duszpasterstwo jest na wskroś misyjne, ewangelizacji w środowisku
parafii nie można sprowadzać do udzielania sakramentów. Parafia
powinna dawać nadzieję każdemu człowiekowi, zwłaszcza zmęczonym,
osamotnionym, marginalizowanym, chorym i cierpiącym, uczestnicząc
w ich troskach i aspiracjach. Współpracując z innymi instytucjami w okolicy
powinna też zdecydowanie walczyć o ochronę i promocję praw człowieka.
D Zdecydowanie wybiera młodzież i warstwy ludowe
Duszpasterstwo młodzieżowe powinno być traktowane jak charakte-
rystyczny wymiar życia parafii. Salezjanie ubogacają nim posłannictwo
225

23.6 Page 226

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Kościoła lokalnego (por. Konst.
48; RO 26). Wybór młodzieży
decyduje o młodzieżowym cha-
„Parafia powierzona Salezjanom
rakterze ewangelizacji.
musi realizować we współczesnym
świecie charyzmatyczne doświadczenie
Wybór młodzieży, zwłaszcza naj-
Valdocco i wzbogacać nim posługę
uboższej, oznacza też szczególną
Kościoła lokalnego. Swoją posługę i
formę działania i postawę wychowaw-
życie opiera na określonych wyborach
czą. Proponujemy doświadczenia
charyzmatycznych”
umożliwiające młodzieży ewangeli-
(KS. ANTONIO DOMENECH, ACG396 TOŻSAMOŚĆ PARAFII
POWIERZONYCH SALEZJANOM: WYTYCZNE)
zację rówieśników. Uwrażliwiamy też
wspólnotę diecezjalną na problemy
i potrzeby duszpasterstwa młodzie-
ży. Parafia powierzona salezjanom
może proponować modele duszpastersko-wychowawcze dla duszpasterstwa
młodzieży w innych parafiach.
Wspólnota parafialna towarzyszy swoim członkom (zwłaszcza młodzieży)
w drodze rozeznawania powołania. To trudna praca, wymagająca dużego
zaangażowania, pomocna w budowaniu osobistego doświadczenia wiary
w słuchaniu Boga i wzmacnianiu powołania do życia chrześcijańskiego.
Parafia otwiera na różne powołania w Kościele i wspiera je. Ukazuje młodzieży
propozycje powołaniowe do życia zakonnego, kapłańskiego i świeckiego.
Zachęca wspólnotę parafialną, grupy i ruchy do stałej modlitwy
o powołania.
Parafia salezjańska ma charakter ludowy. Ewangelizacja kultury popularnej
wymaga nieustannego uwzględniania jej różnych form i zintegrowania
z życiem ludzi, do których jest skierowana. Uwzględnia historię, tradycję
i kulturę, zwyczaje i korzenie kulturowe.
2 4 4 Organiczna animacja duszpasterska parafii
A Podstawowe wybory
Parafia jest wspólnotą ewangelizacyjną, która głosi Dobrą
Nowinę tym, którzy jeszcze nie słyszeli o Chrystusie i prowadzi
katechezę w ich środowiskach. Warto przypomnieć wybrane
226

23.7 Page 227

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
zasady chrześcijańskiego katechumenatu, stanowiące elementy
pedagogiczne i fundament wychowania w wierze. Katechumenat
ewangelizuje w czterech głównych obszarach dojrzewania w wierze,
we wspólnocie Kościoła (por. Dyrektorium ogólne o katechizacji poz.
147): osobistym, wspólnotowym, liturgicznym, zaangażowania
w ewangelizację. Wszystkie razem mogą być pomocne w prawidłowym
planowaniu inicjatyw dla młodzieży, zapewniając kompletne
i integralne doświadczenie chrześcijańskie.
1 Parafia tworzy i oferuje zróżnicowane programy stopniowego wy-
chowania w wierze, zwłaszcza młodzieży i rodzin. Nie ogranicza
katechezy do przygotowania do sakramentów (por. KG23 poz. 116-
157). Uczy rodziny wychowywać dzieci w wierze, prowadzi katechezy
chrzcielne, proponuje drogi wychowania w wierze dla narzeczonych.
Owocem inicjatyw skierowanych do poszczególnych rodzin mogą
być w przyszłości grupy rodzin. Niezależnie od formy, katecheza musi
przekazywać aktualną i właściwą syntezę chrześcijaństwa, obejmującą
zwłaszcza doświadczenie osobiste w procesie rozwoju i dojrzewania
chrześcijańskiego.
W inicjacji do życia chrześcijańskiego ważne są doświadczenia, relacje
ze wspólnotą i świadectwo życia, dlatego parafia powierzona
salezjanom oferuje wiele ciekawych inicjatyw duszpasterskich,
które pozwalają na osobiste spotkanie z Jezusem Chrystusem.
Wspólnoty chrześcijańskie powinny niezwłocznie towarzyszyć
osobom poszukującym wiary, proponując słuchanie i rozumienie
Słowa Bożego (kursy biblijne, kazania, lectio divina), modlitwę
osobistą i we wspólnocie (szkoły modlitwy), udział w liturgii
eucharystycznej i przystępowanie do sakramentów, pogłębienia
wiary, pobożność ludową, młodzieżowe duszpasterstwo misyjne
w obszarach wiejskich i miejskich. We wszystkich inicjatywach
należy uwzględnić chwile refleksji, głębokiej komunikacji, ciszy
i kontemplacji.
2 Kolejnym działaniem parafii jest zachęcanie do włączania się we
wspólnotę Kościoła w formie grup. Parafia wspiera grupy, wspólnoty
młodzieżowe, grupy Rodziny Salezjańskiej itp. Działalność grup
powinna być spójna z MGS i Salezjańską Duchowością Młodzieżową.
Grupy powinny być otwarte i zintegrowane.
227

23.8 Page 228

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
3 Parafia jest wspólnotą, która żyje liturgią i sakramentami. Dba o ich
odpowiednie przygotowanie i celebrację. Sięga po język zrozumiały
i dostępny dla każdego (pieśni, gesty, opowieści, świadectwa
i symbole), by przybliżyć liturgię do życia. Żywe uczestnictwo
w liturgii i sakramentach wymaga zaangażowania całej wspólnoty w ich
przygotowanie i odprawianie.
4 Wspierając rozwój zaangażowanej wiary, Parafia pokazuje
społeczny wymiar miłosierdzia, by członkowie wspólnoty
parafialnej przyczyniali się do budowania kultury solidarności.
Dostrzega i wspiera ich zaangażowanie społeczne, obywatelskie
i polityczne. Wspiera promocję, zakładanie oraz działanie misyjnego
i solidarnego wolontariatu.
Wspólnota Kościoła, która współpracuje z innymi siłami lokalnymi na
rzecz ubogich, musi dawać świadectwo życia rozważnego i znającego
umiar, hojnego i solidarnego. To świadectwo powinno wyrażać się
w czynach ukazujących wartości Królestwa Bożego, zwłaszcza
w długoterminowych inicjatywach solidarności.
5 Wspólnota parafialna powinna stawać się ośrodkiem formacji za-
angażowanych świeckich, przede wszystkim dla duszpasterskich
animatorów młodzieży. Dla wspólnoty Kościoła priorytetem na
przyszłość jest opracowanie odpowiednich programów formacji
wszystkich podmiotów duszpasterstwa, zwłaszcza odpowiedzial-
nych za wychowanie (katechetów, dorosłych i dojrzałej młodzieży,
animatorów grup). Do prowadzenia dynamicznego i kreatywnego
duszpasterstwa potrzeba wykwalifikowanych katechetów. W prze-
ciwnym razie trudno o efekty.
Proces animacji wymaga od wspólnoty parafialnej przeanalizowania
i przemyślenia posługi duszpasterskiej wśród młodzieży.
228

23.9 Page 229

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
B Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
Animacja lokalnej wspólnoty parafialnej
Zgromadzenia i grupy pozwalają świeckim włączać się w odpowiedzialność
za życie wspólnoty. Wzmacniają swoją tożsamość przygotowując
i realizując SPWD parafii.
Duszpasterstwo parafii opisane jest w spójnym, wieloaspektowym SPWD.
SPWD przewiduje faktyczną wspólną odpowiedzialność za posłannictwo
duszpasterskie, wyrażające się w nauczaniu, uświęcaniu i przewodzeniu.
Struktury parafii wzmacniają komunię, spójność i komplementarność
podmiotów, działań i struktur w realizacji SPWD.
Rada duszpasterska pełni funkcje doradcze i wykonawcze (por. Kodeks
Prawa Kanonicznego kan. 536). W jej skład wchodzą różne grupy i
środowiska parafialne. Pełni funkcję właściwą radzie WWD, opisaną przez
KG24 (por. KG24 poz. 160, 171), i zadania przewidziane w Kodeksie Prawa
Kanonicznego i wytycznych Kościoła lokalnego. Jest niezbędna do animacji
duszpasterskiej parafii. Przewodniczącym rady jest proboszcz. Razem
z całą wspólnotą zakonną wspiera i animuje radę. W jej skład wchodzą
kapłani przydzieleni do parafii, przedstawiciele różnych środowisk
parafialnych i inni członkowie, powołani dowolnie przez proboszcza.
Jej funkcje określa statut. Do głównych zadań rady należy: analiza
rzeczywistości parafii i jej członków, by w duchu Ewangelii odpowiadać na
pojawiające się wyzwania; przedstawianie wspólnocie parafialnej SPWD,
jego realizacja i okresowa ewaluacja; przygotowywanie i zatwierdzanie
budżetu parafii; troska o formację duszpasterzy parafii.
Komisje i grupy robocze animują różne inicjatywy i środowiska
parafii w oparciu o SPWD. Bardzo ważna jest komisja/grupa animacji
duszpasterstwa młodzieżowego, koordynowana przez wikarego lub
salezjanina/świeckiego odpowiedzialnego za oratorium-centrum
młodzieżowe (zob. KG20 poz. 432).
Obowiązkowo należy powołać parafialną komisję ekonomiczną. Powoływane
do niej osoby muszą posiadać kompetencje umożliwiające skuteczne
zarządzanie, być nieposzlakowanej opinii ekspertami w dziedzinie
finansów. Komisja pełni wyłącznie funkcję doradczą, wspierając proboszcza
229

23.10 Page 230

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
w zarządzaniu majątkiem parafii. Przewodniczącym komisji może być
wyłącznie proboszcz, jako pasterz (por. Kodeks Prawa Kanonicznego kan.
515, 519) danej wspólnoty wiernych. Proboszcz jest odpowiedzialny
w parafii nie tylko za sakramenty, liturgię, katechezę i posługi miłosierdzia.
Jako przedstawiciel prawny parafii, na mocy Prawa Kanonicznego, pełni
także obowiązki administracyjne (por. Kodeks Prawa Kanonicznego kan.
532.) i kierownicze (por. Kodeks Prawa Kanonicznego kan. 1279.). Komisja
posiada własne statuty, które określają jej profil, cechy, cele, skład,
zadania, funkcje członków, model pracy, związek z radą parafialną i czas
trwania kadencji.
Gdy na terenie parafii działają inne podmioty salezjańskie (oratorium-
centrum młodzieżowe, szkoła, dzieła pomocy społecznej, internat,
dom studencki), parafia nawiązuje z nimi współpracę duszpasterską
w ramach wspólnego posłannictwa. Proponuje oratorium-centrum
młodzieżowemu wspólną pracę w lokalnym środowisku i Kościele,
uwzględniając specyficzny zakres odpowiedzialności każdego z nich.
Wzajemne relacje świadczą o jednomyślności działania duszpasterskiego,
a zróżnicowanie programów pozwala lepiej odpowiadać na nierzadko
wyjątkowe sytuacje w Zgromadzeniu (oratorium-centrum młodzieżowe
w parafii salezjańskiej, oratorium-centrum młodzieżowe w parafiach
diecezjalnych; oratorium- centrum młodzieżowe w dużych dziełach).
Rada oratorium-centrum młodzieżowego, w całości lub w osobie
reprezentanta, wchodzi w skład rady parafialnej, by zagwarantować
spójność ewangelizacji. W wielu inspektoriach ustalono, że odpowiedzialny
za oratorium-centrum młodzieżowe jest wikarym ds. duszpasterstwa
młodzieży.
Animacja inspektorialna / krajowa
Proboszcz powoływany jest przez inspektora i przedstawiany w Kurii
właściwej dla miejsca pełnienia posługi w Kościele lokalnym, w łączności
z Biskupem, prezbiterium i innymi parafiami. Nawiązuje współpracę
z innymi parafiami inspektorii i zespołem delegata ds. duszpasterstwa
młodzieżowego. Wytyczne KG 19 i Kapituły Generalnej Specjalnej (KG20
poz. 441) zobowiązują każdą inspektorię do koordynowania parafii.
Parafie podlegają właściwej diecezji, ale zostały powierzone
salezjanom w odpowiedzi na potrzeby duszpasterskie kościołów
230

24 Pages 231-240

▲back to top

24.1 Page 231

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
lokalnych (RO 25), dlatego SWPD parafii uwzględnia wytyczne
duszpasterskie diecezji i ISPWD.
Inspektoria udziela wsparcia wspólnotom parafialnym w realizacji SPWD
za pośrednictwem komisji inspektorialnej. Komisja i jej koordynator
wchodzą w skład organów zarządzania duszpasterstwa młodzieżowego
w inspektorii.
Do zadań koordynatora i członków komisji należy:
◗ uwrażliwianie wspólnot salezjańskich na rzeczywistość parafii,
do których przynależą;
◗ zachęcanie do refleksji na temat tożsamości salezjańskiej pa-
rafii w kontekście sytuacji lokalnej społecznej i Kościoła oraz
pogłębiania tożsamości;
◗ odpowiadanie na duszpasterskie wyzwania Kościoła w kościo-
łach i sanktuariach inspektorii;
◗ dbanie o przygotowanie, realizację i ewaluację SPWD parafii
i sanktuariów, dostarczając wspólnotom parafialnym wskazań
i wytycznych życia zgodnie z tożsamością salezjańską;
◗ ułatwianie komunikacji i współpracy pomiędzy różnymi para-
fiami inspektorii;
◗ wspieranie stałej formacji salezjanów i świeckich odpowie-
dzialnych za duszpasterstwo parafialne, proponując spotkania
i kursy;
◗ organizowanie okresowo spotkań proboszczów, rad duszpa-
sterskich, katechetów, diakonii, zespołów i grup posługi cho-
rym, duszpasterstwa młodzieży.
Należy zadbać o synergię z innymi komisjami inspektorialnym: ds.
oratoriów-centrów młodzieżowych, MGS, powołań, animacji misyjnej,
komunikacji społecznej. Inspektorialna komisja ds. formacji powinna
wspierać studentów teologii, zwłaszcza diakonów, w pełnieniu posługi
i zadbać o ich faktyczne włączanie w zarządzanie posługą parafii.
231

24.2 Page 232

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
W zależności od okoliczności i kontekstu, inspektorie otrzymują
wsparcie od animatorów i koordynatorów krajowych. Zadaniem
odpowiedzialnych na szczeblu krajowym jest przede wszystkim
zachęcanie do refleksji na temat tożsamości salezjańskiej parafii
i pogłębiania tej tożsamości poprzez przygotowanie i aktualizowanie
propozycji wychowawczo-duszpasterskiej. Starają się ułatwić
komunikację pomiędzy inspektoriami, niezbędną do wymiany
doświadczeń i wyzwań. Powszechną praktyką w różnych realiach
Zgromadzenia jest proponowanie formacji proboszczów na szczeblu
krajowym (szkolenia, rekolekcje, kursy). Można też zwoływać zebrania
służące wspólnej refleksji, uwzględniając specyfikę poszczególnych
podmiotów parafii (katechetów, rad duszpasterskich, liderów
młodzieżowych, komitetów, grup).
2 5 DZIEŁA POMOCY SPOŁECZNEJ DLA MŁODZIEŻY
2 5 1 Oryginalny charakter dzieł pomocy społecznej
dla młodzieży zagrożonej
Ks. Bosko dostrzegł na ulicach Turynu potrzeby młodych ludzi w sytuacjach
zagrożenia i odpowiedział na ich ubóstwo nową posługą duszpasterską.
Po powrocie do konwiktu, otrzymał od ks. Cafasso polecenie odwiedzenia
więzień, gdzie po raz pierwszy uświadomił sobie alarmujący i opłakany
stan wielu młodych skazanych. To spotkanie głęboko go poruszyło
i nieustannie powracało we wspomnieniach, a w końcu stało się bodźcem
do działania.
Ks. Bosko uznał, że Bóg posłał go do ubogiej młodzieży w odpowiedzi
na jej wołania i intuicyjnie zrozumiał, że poza zaspokajaniem
najpilniejszych potrzeb, trzeba też zapobiegać przyczynom patologii
dzięki integralnej propozycji wychowawczej, dlatego zebrał wokół
siebie młodzież osieroconą i porzuconą, która przybywała do Turynu
w poszukiwaniu pracy, ponieważ jej rodzice nie chcieli lub nie mogli się
nią zaopiekować.
Z zapałem ks. Bosko wychodzimy na spotkanie dzieciom, młodzieży i młodym
dorosłym żyjącym w sytuacjach wykluczenia społecznego. „Wykluczenie
społeczne” nie dotyczy wyłącznie sytuacji ekonomicznej, czyli tradycyjnie
232

24.3 Page 233

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
rozumianego ubóstwa. Obejmuje także ograniczenie w dostępie do
edukacji, kultury, schronienia (domu), pracy, odebranie lub odmowę
uznania godności ludzkiej, łamanie praw obywatelskich. Wierzymy, że
najbardziej efektywnym rozwiązaniem tych problemów są różne formy
prewencji.
Od czasów ks. Bosko po dzień dzisiejszy, Rodzina Salezjańska
zawsze pracowała na rzecz ubogich, porzuconych i narażonych na
niebezpieczeństwa. W ten sposób powstało wielkie wychowawcze
i prewencyjne dzieło salezjańskie, na które składają się liczne projekty,
posługi i struktury dla najuboższej młodzieży.
Dostrzegamy obecnie coraz więcej form wykluczenia społecznego.
Właściwą reakcją jest realizowanie systemu wychowawczego ks. Bosko, by
pomóc młodzieży wychodzić z sytuacji wykluczenia, przyjąć wychowanie
oparte na wartościach i rozwoju człowieka, aby podejmując zaangażowanie
społeczno-polityczne i przyjmując aktywne postawy obywatelskiej, sama
dbała o wychowanie i obronę praw dziecka, walcząc z niesprawiedliwością
i przyczyniając się do budowania pokoju.
Ubóstwo i wykluczenie nasilają się każdego dnia, prowadząc do
tragedii: ubóstwo upośledza jednostki i wspólnoty, zwłaszcza młodych,
stając się ponurą rzeczywistością życia. W posłudze apostolskiej
naśladujemy dobrego Samarytanina – „serce, które widzi”, by ocalić
bliźniego.
Sytuacje ubóstwa i wykluczenia silnie oddziałują na społeczeństwo
i, niestety, mają tendencję do utrwalania się. Nie możemy pozostać
obojętni na rzeczywistość, która domaga się natychmiastowych, krótko
i średniookresowych odpowiedzi (zob. KG21 poz. 158; KG22 poz. 6, 72; KG23
poz. 203-214), które walcząc z niesprawiedliwościami i nierównościami
społecznymi, dadzą młodzieży nowe możliwości pozytywnego budowania
życia i odpowiedzialnej integracji społecznej.
Nasze odpowiedzi to dzieła i posługi prowadzone w oparciu o nowy
salezjański model pedagogiczny. Proponując nowy model działania,
musimy zadbać o adekwatne kompetencje zawodowe, profesjonalne
programy i współpracę z instytucjami cywilnymi i religijnymi. Poniżej
przedstawiono panoramę salezjańskich dzieł pomocy społecznej:
233

24.4 Page 234

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ dzieła dla dzieci ulicy: szkoły-
domy; ośrodki opieki dziennej
lub domy-rodziny; schroniska dla
„Za przykładem Księdza Bosko
bezdomnej młodzieży, uchodźców,
potwierdzamy konieczność zajęcia się
przesiedleńców, dzieci ulicy,
przede wszystkim «młodzieżą biedną,
dzieci i młodzieży żyjących na
opuszczoną i zagrożoną», która
marginesach społecznych wielkich
odczuwa szczególną potrzebę miłości
miast – dzieci „niczyich”, sierot
i ewangelizacji i dlatego pracujemy
i porzuconych;
zwłaszcza w środowiskach najuboższych”
(KONST. 26)
◗ dzieła dla młodzieży wyma-
gającej szczególnej opieki wycho-
wawczej – wychowanków zakła-
dów poprawczych i więzień dla małoletnich; dzieci-żołnierzy;
ofiar turystyki seksualnej i przemocy; młodzieży niepełno-
sprawnej fizycznie i umysłowo;
◗ dzieła dla imigrantów, zapewniające naukę języka, wsparcie
psychologiczno-pedagogiczne i edukacyjne, poradnictwo prawne
w celu uregulowania ich sytuacji prawnej, przysposobienie
zawodowe i budowanie kompetencji społecznych, pomoc
w integracji społecznej;
◗ ośrodki wsparcia i terapii dla narkomanów, małoletnich
z zaburzeniami zachowania, chorych na HIV-AIDS;
◗ ośrodki edukacji nieformalnej pomagające w rozwiązywaniu
problemów szkolnych, proponujące projekty społeczno-edu-
kacyjne, warsztaty zawodowe i przysposobienia zawodowego,
zajęcia wyrównawcze i rozwijające, programy wyrównywania
braków edukacyjnych;
◗ obecność w środowiskach ludowych i inicjatywy kulturalne
w ubogich dzielnicach; wspieranie ofiar przemocy, wojny
i fanatyzmu religijnego;
◗ ośrodki wspierania rodzin w jej zadaniach wychowawczych;
dzieła skierowane do młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych
i patologicznych, bezdomnych lub nie posiadających godnych
warunków mieszkaniowych;
234

24.5 Page 235

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ dzieła zapewniające awans społeczny kobiet oferując
podstawowe wykształcenie (naukę czytania i pisania itp.),
uczące odpowiedzialnego macierzyństwa, dbania o zdrowie
i higienę.
Wynikający z charyzmatu wybór ubogich i najbardziej potrzebujących
jest charakterystyczny dla całej Rodziny Salezjańskiej. ISPWD powinno
zadbać, by był także wyborem każdej wspólnoty lokalnej. Niezależnie od
środowiska, kontekstu, a zwłaszcza w dziełach pełniących szczególną
posługę w sytuacjach ubóstwa i wykluczenia, prewencja i reagowanie
na sytuację i potrzeby młodzieży stanowią typową cechę całego
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego.
2 5 2 WWD dzieła pomocy społecznej
A Znaczenie WWD dzieła pomocy społecznej
Zakładając oratorium, ks. Bosko dał opuszczonej młodzieży prawdziwą
rodzinę, środowisko rozwoju i przygotowania do życia. WWD
dzieła pomocy społecznej ma własny charakter i dynamikę rozwoju.
Z doświadczenia ostatnich lat wyłania się cały szereg kryteriów
pozwalających wzmocnić jej zaangażowanie. Dzieła pomocy socjalnej
realizują posłannictwo salezjańskie otwierając się na młodzież
w sytuacjach zagrożenia i przebywając z nią w rodzinnej atmosferze;
troszczą się o młodego człowieka i jego integrację społeczną jako
podmiotu prawa, zaangażowanego na rzecz sprawiedliwości i odnowy
społeczeństwa w oparciu o wartości nauki społecznej Kościoła (por.
Konst. 33).
B Podmioty WWD dzieła pomocy społecznej
Wychowawcy żyją wśród młodzieży w relacji pełnej bliskości
i przyjaźni, w rodzinnej i życzliwej atmosferze. Praca na rzecz
ubogiej młodzieży wymaga solidarności i wspólnoty w bliskich,
ale elastycznych relacjach, opartych na obopólnym „przymierzu”
wychowawczym.
235

24.6 Page 236

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Zespół wychowawców jest głównym odpowiedzialnym za
przygotowanie, realizację i ewaluację lokalnego SPWD. Wspólna
odpowiedzialność wychowawców i młodzieży za projekt jest
elementem charakterystycznym pedagogii salezjańskiej i stanowi
praktyczną lekcję dla młodzieży. Młodzi są wychowawcami dla
kolegów, z którymi łączy ich wspólna droga integralnego rozwoju,
stopniowo przygotowująca ich do przyszłych posług wychowawczych
w dziele, rodzinie i społeczeństwie.
Struktury, doświadczenie osobiste i dobra wola nie wystarczą, by za-
pewnić jakość pracy wychowawczo-duszpasterskiej. Od wychowaw-
ców wymaga się:
◗ przewidzenia w SPWD strategii i działań stale pogłębiających
motywacje i wartości, którymi kierują się instytucje
i wychowawcy;
◗ przygotowania niezbędnego do profesjonalnej realizacji projektu
w różnych, złożonych sytuacjach;
◗ profesjonalizmu wynikającego z powołania (dotyczy to przede
wszystkim ekspertów w sprawach wychowania);
◗ dogłębnego poznana rzeczywistości młodzieży i procesów
kulturowych w świecie wykluczenia i marginalizacji społecznej;
◗ pogłębiania znajomości Systemu Prewencyjnego, by aktualizować
go w sytuacjach codziennego życia dzięki nieustannemu
rozwijaniu społecznego wymiaru miłosierdzia;
◗ przyjmowania punktu widzenia nauki społecznej Kościoła i praw
człowieka;
◗ skutecznego zarządzania długimi procesami wychowawczymi
i resocjalizacyjnymi, dbając o odpowiednie zasoby, organizację
i zarządzanie dziełem.
Codzienne interwencje wychowawców i młodzieży wymagają współpracy
ze specjalistami: socjologami, psychologami, lekarzami, prawnikami,
nauczycielami, pedagogami społecznymi. W dziełach pomocy społecznej
236

24.7 Page 237

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
należy rozwijać najlepsze formy wolontariatu. Niezbędny jest także
systematyczny kontakt z rodzicami lub opiekunami prawnymi
oraz okolicznymi instytucjami i organizacjami o podobnym profilu
działalności.
Kontakt z młodzieżą znajdującą się w niepewnej sytuacji życiowej
wzywa Salezjanów i świeckich do osobistego i wspólnotowego
nawrócenia. Problemy, potrzeby, różne oblicza cierpienia, defaworyzacji
i wykorzystywania stawiają przed nami pytania o życie, codzienne zajęcia
i głęboki sens gestów, które często uważamy za oczywiste. Wymagają
konkretnej, natychmiastowej odpowiedzi, kompetencji, zaangażowania,
planów, duchowości i nadziei.
Salezjanie dają wyraźne świadectwo solidarnej i wychowawczej obecności
wśród młodzieży. Podtrzymywani głęboką wiarą w Boga Ojca, który chce,
by każdy miał „życie w obfitości” (J 10,10), towarzyszą jej w coraz lepszym
rozumieniu rzeczywistości społecznej i jej mechanizmów. Wychowawcy
świeccy są dla młodzieży przykładem odpowiedzialnego życia budowanego
wokół rodziny, profesjonalizmu w posłudze wychowawczej i świadectwem
życia wyrastającego z Ewangelii Chrystusa.
2 5 3 Propozycja wychowawczo-duszpasterska
dzieła pomocy społecznej
Projekt wychowawczo-duszpasterski dzieł pomocy społecznej określa
ich tożsamość, wyznacza kierunki działania wychowawców, wskazuje
niezbędne kompetencje zawodowe i świadomość powołaniową,
wynikające z salezjańskiego modelu wychowania.
A Zakorzenienie w Ewangelii
Źródłem naszego zaangażowania wychowawczego jest Ewangelia.
Jego celem jest otwieranie młodych na Chrystusa, który „przeszedł
dobrze czyniąc” (Dz 10,38). Dzieła pomocy społecznej często podejmują
natychmiastowe interwencje ratujące życie (zapewniając pokarm,
wodę, opiekę medyczną, schronienie w rodzinnym środowisku), by
młodzież mogła samodzielnie się rozwijać i pokonywać ograniczające ją
uwarunkowania lub uzależnienia. Dopiero w drugiej kolejności starają
237

24.8 Page 238

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
się zadbać o inne potrzeby młodzieży, by mogła żyć godnie i bezpiecznie.
Słowa „uczciwy obywatel i dobry chrześcijanin” oznaczają zaspokajanie
wszystkich potrzeb „opuszczonej” młodzieży w perspektywie
humanizacji.
Świadectwo wychowawców i WWD, przyjazne środowisko rodzinne,
obrona oraz promocja godności osobistej i jej wartości stanowią pierwszą
formę głoszenia Ewangelii i zbawienia Chrystusa, który jest wyzwoleniem
i pełnią życia. Podejmowane działania powinny stanowić propozycję
rozwoju wewnętrznego, ze szczególnym uwzględnieniem wymiaru
religijnego osoby, najważniejszego czynnika humanizacji i prewencji oraz
solidnego źródła nadziei dla młodych głęboko cierpiących konsekwencje
ubóstwa i wykluczenia społecznego.
Ewangelizacja oznacza dla nas bliskość, wspólnotę, humanizację
i propozycję. Mimo że nie każdy tak samo intensywnie odbiera jej
propozycję chrześcijańską, to bliskość jest pierwszą, autentyczną forma
ewangelizacji, ponieważ na wzór Chrystusa przenika rzeczywistość,
by wnosić do niej wartości humanizmu i wzywać każdego, by za nimi
podążał.
Dlatego SPWD każdej wspólnoty wychowawczej powinien proponować
młodzieży doświadczenia i drogi rozwoju życia duchowego oraz pomagać
odkrywać Jezusa Chrystusa, który ich Zbawia (por. KG26 poz. 105-
106). Propozycja ewangelizacji musi być całkowicie zintegrowana
z procesem wychowania, przygotowana w formie zrozumiałych,
etapowych programów pedagogicznych, dostosowanych do
indywidualnych potrzeb i ściśle związanych z życiem codziennym.
Trzeba cierpliwie i wytrwale chronić wiarę budzącą się w człowieku,
podkreślając jego wewnętrzne dobro i godność oraz podtrzymywać
pragnienie rozpoczęcia od nowa. Nasze działanie obejmuje: zachęcanie
do stawiania pytań o sens życia (jaki jest sens mojego życia? jakim
człowiekiem chcę zostać?); obecność podczas ważnych uroczystości
i wydarzeń rodzinnych, społecznych i religijnych; kierowanie
w poszukiwaniu wiary i pomoc w otwieraniu się na nią; propagowanie
chrześcijańskiego humanizmu Ewangelii Jezusa jako Dobrej Nowiny;
rozbudzanie poczucia przynależności do wspólnoty chrześcijańskiej;
proponowanie prostych ale znaczących doświadczeń religijnych
i stopniowego zaangażowania.
238

24.9 Page 239

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
B Kompletna i organiczna
propozycja wychowawcza
Należy pomagać młodzieży
„Dzięki tajemniczemu działaniu Ducha
w odbudowywaniu spójnego świa-
Świętego w sercach wszystkich ludzi,
ta wewnętrznego. Służą temu
zwłaszcza najuboższych i najbardziej
procesy „identyfikacji”. W epoce
potrzebujących, wierzymy, że osobista
fragmentaryzacji wewnętrzną
relacja z Bogiem jest źródłem
spójność można osiągnąć tylko w
nadzwyczajnych energii do budowania
kontakcie z ludźmi i instytucjami
osobowości i integralnej formacji”
o silnej osobowości, szanującymi
odmienność i dającymi poczucie
(KS. JUAN VECCHI, ACG359 NOWE FORMY UBÓSTW,
POSŁANNICTWO SALEZJAŃSKIE I JEGO ZNACZENIE)
wolności. Dlatego w wychowa-
niu odwołujemy się do przekonań
i motywacji, życzliwych relacji, otwarcia na dialog, szacunku i bezwarun-
kowej akceptacji. Każdy wychowawca jest pozytywnym modelem, z któ-
rym można się identyfikować w procesie rozwoju osobistego. Obecność
wychowawców skłania młodzież do refleksji i działania.
Animacja dzieł pomocy społecznej opiera się na wspólnocie
i duchu rodzinnym. Bardzo ważną rolę odgrywają w niej salezjanie
i wychowawcy świeccy. Młodzież przebywająca w dziełach najczęściej
nie ma poprawnego doświadczenia rodziny, dlatego należy jej
stworzyć środowisko rodzinne, w którym znajdzie warunki sprzyjające
zmianie własnego życia. Środowisko rodzinne, oparte na relacjach
z pozytywnymi wzorcami dorosłości, pomaga też przełamywać nieufność
i rozbudzać pragnienie rozwoju.
Ważnym elementem jest rozwijanie krytycznego myślenia o sobie
i środowisku w oparciu o nowe kryteria, których powinni dostarczać
wychowawcy. Nabywanie kompetencji zawodowych i kulturowych,
zwłaszcza nawyk pracy, są bardzo ważnym elementem włączania młodych
w życie rodzinne i społeczne oraz wchodzenia na rynek pracy.
W kompleksowej formacji, uwzględniającej wszystkie doświadczenia
życiowe młodzieży i wszystkie wymiary osoby ludzkiej, należy nieustannie
podkreślać wartość tkwiących w niej zasobów, by brała coraz większą
odpowiedzialność za swoje życie. Podmiotem proponowanego przez
nas wychowania jest osoba młodego człowieka, wezwana do rozwoju
we wszystkich wymiarach życia: osobistym, rodzinnym, społeczno-
239

24.10 Page 240

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
kulturowym, środowiska naturalnego, społeczno-politycznym i etyczno-
religijnym.
C Wybór kryterium prewencyjnego
Prewencja jest metodą uzdrawiania sytuacji dysfunkcyjnych, pozwalającą
zapobiegać ich negatywnym skutkom. To także systematyczne
działanie społeczne, zwalczające przyczyny wykluczenia. Jej celem jest
wychowanie i kształtowanie nowej mentalności społecznej, kulturowej
i politycznej dla dobra wspólnego i praw człowieka.
„Ubóstwo i wykluczenie społeczne nie
są zjawiskami czysto ekonomicznymi.
Poruszają sumienia ludzkie i
są wyzwaniem dla mentalności
społeczeństwa. Wychowanie jest
fundamentalną metodą zapobiegania
ubóstwu i jego przezwyciężania. To
także najbardziej charakterystyczny dar,
jaki mogą ofiarować Salezjanie”
(KS. JUAN VECCHI, ACG359 NOWE FORMY UBÓSTW,
POSŁANNICTWO SALEZJAŃSKIE I JEGO ZNACZENIE)
W wielu sytuacjach wykluczenia
nasza propozycja wychowawcza
obejmuje pomoc i ochronę mło-
dzieży. Kryterium prewencyjne
zapewnia podstawy pedagogiczne
do odbudowy godnego życia i po-
maga zapobiegać pogarszaniu sy-
tuacji zastanych. Ważne jest także
udzielenie młodzieży wsparcia pe-
dagogicznego w procesie rozwoju
prowadzącym do kształtowania
osobowości autonomicznych, po-
trafiących żyć w sposób odpowie-
dzialny.
W niektórych przypadkach
sytuacja osobista młodzieży
wymaga interwencji resocjalizacyjnych. Ks. Bosko opracował jeden
z najlepszych systemów resocjalizacji młodocianych przestępców lub
młodzieży zepchniętej na najdalszy margines społeczeństwa.
Współczesne koncepcje pedagogiczne proponują termin rezyliencja na
określenie zdolności jednostki albo grupy do odbudowywania życia po
przeżytych traumach, wychodzenia z sytuacji trudnych lub uwalniania się
z różnych negatywnych uwarunkowań i wpływów.
240

25 Pages 241-250

▲back to top

25.1 Page 241

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Salezjanie proponują pedagogię
grupy jako metodę uczenia się życia
w grupie i spontanicznego dialogu z
poszanowaniem autonomii i nieza-
leżności osoby. To fundamentalne
doświadczenie w procesie odbudo-
wywania tożsamości jednostkowej
młodzieży, która „podąża za stadem”,
ulega wpływom grupy i chce się
w niej ukryć.
„Siłę wychowawczą Systemu
Prewencyjnego widać także w
umiejętności pomocy zagubionej
młodzieży, która nadal jest otwarta na
dobro”
(KG22 POZ. 72)
D Perspektywa społeczna
i polityczna
Salezjańska odpowiedź na margi-
nalizację i wykluczenie młodzie-
ży musi uwzględniać perspektywę
społeczną i polityczną. Nasze dzie-
ła propagują kulturę otwartości
na drugiego człowieka, umiaru,
pokoju i sprawiedliwości, prze-
kładającą się na poszanowanie
prawa każdego człowieka do god-
nego życia.
„Pomagać w budowaniu nowej
mentalności i kultury, która doprowadzi
do zmian kryteriów i perspektyw.
Należy propagować kulturę otwartości
na drugiego człowieka, umiaru…
bezinteresownego daru z siebie,
sprawiedliwości rozumianej jako prawo
każdego człowieka do godnego życia,
a dokładniej należy angażować osoby
i instytucje w działania prewencyjne,
zachęcać do otwartości na potrzebujących
i udzielania im wsparcia”
(KS. JUAN VECCHI, ACG359 NOWE FORMY UBÓSTW,
POSŁANNICTWO SALEZJAŃSKIE I JEGO ZNACZENIE)
Posługa wychowawcza dzieł
pomocy społecznej przygotowuje
młodzież do zaangażowania w społeczeństwie i jednocześnie stara
się zmienić mentalność społeczeństwa. Należy walczyć z ubóstwem
i wykluczeniem społecznym o naturze strukturalnej. Analiza sytuacji
ubóstwa i wykluczenia oraz ich wpływu na środowisko młodzieży,
zwłaszcza na rodziny, wymaga współpracy z okolicznymi instytucjami
społecznymi. Charyzmat zobowiązuje nas do uważnego poznawania
środowiska młodzieży, ubogich i mniejszości, by budować nowe
społeczeństwo także na marginesach historii.
Należy nieustannie analizować sytuację lokalnego środowiska
społecznego, by uwzględniać jego potrzeby w SPWD i proponować
adekwatne działania. Jesteśmy coraz bardziej świadomi konieczności
241

25.2 Page 242

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
współpracy w sieci z innymi instytucjami, by opracowywać polityki
wychowawcze, rodzinne, młodzieżowe, miejskie itp., które będą skutecznie
zapobiegały strukturalnym przyczynom defaworyzacji i rozwiązywały
istniejące problemy. Inspektorie powinny być lepiej reprezentowane
w podmiotach odpowiedzialnych za polityki społeczne i młodzieżowe,
żeby brać udział w ich opracowywaniu i uchwalaniu.
Każda WWD jest częścią Kościoła i środowiska społecznego, i to w ich
obrębie realizuje swój projekt. Staramy się upowszechniać kulturę
solidarności opartą na Ewangelii Jezusa. Program duszpasterski dla
dzieci, młodzieży i młodych dorosłych w sytuacjach zagrożenia jest formą
zaangażowania na rzecz sprawiedliwości i pokoju (por. Kosnt. 33) oraz
zwiastunem społeczeństwa bardziej godnego człowieka.
2 5 4 Organiczna animacja duszpasterstwa
dzieła pomocy społecznej
A Podstawowe wybory
1 Wszystkie dzieła inspektorii muszą odpowiadać na nowe formy
ubóstwa młodzieży. Współpraca między dziełami na danym
terenie, komplementarność propozycji i wspólny projekt rozwoju
i wychowania młodzieży wzmacniają skuteczność poszczególnych
działań. W projektach inspektorialnych i lokalnych należy uwzględniać
sytuacje kryzysowe, różne formy ubóstwa i wykluczenia młodzieży,
zdefiniować cele i propozycje wychowawcze, które pozwolą rozwiązać
istniejące problemy i zapobiegać ich powstawaniu w przyszłości.
Warto stworzyć sieć informacji o projektach, dziełach, programach
i inicjatywach.
2 Polityki i strategie SPWD dzieła, którego głównym zadaniem jest
pomoc młodzieży w sytuacjach zagrożenia, uwzględniają kolejne etapy
otaczania młodych opieką i udzielania im pomocy:
• poznawanie sytuacji młodzieży, akceptując jej potrzeby w konkretnym
środowisku życia; bezwarunkowa akceptacja młodzieży od samego
początku;
242

25.3 Page 243

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
• odpowiednia resocjalizacja młodzieży; pomoc w zaakceptowaniu
siebie, a następnie proponowanie możliwości naprawy i zmiany na
lepsze swojego życia (kształtując właściwą postawę wobec siebie
i innych);
• poznawanie życia duchowego młodzieży; następnie proponowanie
doświadczeń, które od początku wspierają rozwój duchowy i pomagają
internalizować wartości wychowawcze, religijne i ewangeliczne;
• pomoc w odkrywaniu oraz doświadczaniu miłosnej i ojcowskiej
obecności Boga w życiu, zapewniając warunki sprzyjające osobistej,
intymnej rozmowie opartej na zaufaniu;
• proponowanie drobnych formy zaangażowania będących pierwszym
krokiem do przyjmowania na siebie coraz większej odpowiedzialności;
Już sam grupowy, solidarny udział młodzieży w ważnych wydarzeniach
z życia lokalnej wspólnoty prowadzi do coraz większego, wytrwałego
zaangażowania.
3 Prewencja nie tylko pozwala zapobiegać sytuacjom dysfunkcyjnym
i ich skutkom; może też tworzyć warunki do rozwoju potencjału
młodzieży. Należy tworzyć otwarte środowiska, proponujące
szeroką gamę możliwości i inicjatyw, zwłaszcza form socjalizacji
bliskich młodzieży (muzyka, teatr, sport, sztuka, przyroda, wycieczki,
nowe technologie), w których doceniany jest potencjał każdego
człowieka. To ważne sposoby resocjalizacji i prewencji, pomocne
w wychowaniu.
4 Walka z wykluczeniem społecznym musi być planowana w formie
komplementarnych strategii, umiejętnie łączących wszystkie
dynamiki wokół jednego celu: okoliczne środowisko, instytucje,
organizacje, grupy, relacje międzyludzkie w sytuacjach wykluczenia
lub defaworyzacji. Należy kształtować nową kulturę i mentalność
oparte na solidarności oraz wspólnie wpływać na treści polityk
wychowawczych, rodzinnych i młodzieżowych, przekładających się
na sytuację młodzieży.
243

25.4 Page 244

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
B Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
Animacja lokalna
Mierząc się z szybkimi zmianami społecznymi, WWD musi szukać
skutecznych odpowiedzi na sytuacje ubóstwa okolicznej młodzieży, by
w krótkim czasie uruchamiać odpowiednie programy.
Każda wspólnota inspektorii powinna troszczyć się o młodzież w sytuacjach
zagrożenia, upewniając się, że SPWD dzieła proponuje właściwą ku temu
mentalność i kulturę. W lokalnym SPWD należy zapewnić: otwartość
dzieła na świat młodzieży; organiczne planowanie w oparciu o kryteria
pracy wychowawczo-duszpasterskiej wśród najuboższych; zapobieganie
wszelkim formom wykluczenia; obecność młodzieży w sytuacjach
zagrożenia i jej zaangażowanie w zajęcia i grupy; procesy wychowawcze
i programy dostosowane do potrzeb młodzieży.
Istnieje wiele kryteriów zarządzania dziełami pomocy społecznej.
Podobnie jak w każdym innym dziele salezjańskim, także i w tym przypadku
należy właściwie zarządzać majątkiem i finansami placówki.
Należy zapewnić zasoby ludzkie, administracyjne, pedagogiczne
i finansowe niezbędne do realizacji programu dzieł. Ważne jest także
zapewnienie właściwej pomocy prawnej, której zakres należy ustalać
w porozumieniu z inspektorią i instytucjami lokalnymi.
Należy włączać młodzież w struktury animacji, czyniąc ją odpowiedzialną
za własną formację, w perspektywie dalszej integracji społecznej i
w środowisku rodziny.
Animacja inspektorialna / krajowa
Inspektorie poświęcają coraz więcej uwagi młodzieży w sytuacjach
wykluczenia społecznego. Przestajemy myśleć o nich jak o zadaniu dla
konkretnego dzieła czy pojedynczych współbraci. Troska o najbardziej
potrzebujących staje się wyrazem „wrażliwości instytucjonalnej”,
odzwierciedlonej w ISPWD. Inspektoria uwrażliwia każdą WWD
na czynniki sprzyjające ubóstwu i wykluczeniu oraz zachęca do
podejmowania działania skierowanych do młodzieży w sytuacjach
zagrożenia.
244

25.5 Page 245

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
SPWD powinien wskazywać kierunki organicznej animacji i współpracy
na różnych poziomach z Rodziną Salezjańską i innymi podmiotami
eklezjalnymi i cywilnymi, mając na uwadze cele, polityki i strategie
na rzecz najuboższych. Główne kryteria animacji inspektorialnej
powinny uwzględniać przede wszystkim formację i organiczną animację
duszpasterską, w tym:
◗ formację społeczną i polityczną wychowawców salezjańskich,
osób konsekrowanych i świeckich oraz WWD, by potrafiły
zrozumieć złożoną naturę ubóstwa i wykluczenia młodych
ludzi i proponować programy adekwatne do potrzeb młodzieży
i wychowawców (osoby konsekrowane i świeckie, rodzina lub
opiekunowie prawni);
◗ refleksję i systematyczną ewaluację programów jako warunki
konieczne spójnej pracy. Z czasem planowanie, ewaluacja
i opracowana na jej podstawie nowa propozycja będą coraz
skuteczniejsze.
Koordynator inspektorialny dzieł pomocy społecznej dla młodzieży
w sytuacjach zagrożenia wchodzi w skład inspektorialnego zespołu
ds. salezjańskiego duszpasterstwa młodzieżowego. W niektórych
inspektoriach / krajach powołuje się inspektorialną/ krajową komisję
wspierającą rozwój tego środowiska posługi salezjańskiej, stanowiącego
pierwszy wybór Salezjanów, wynikający z charyzmatu Założyciela.
W innych krajach koordynację powierzono salezjańskiej strukturze
świeckiej (stowarzyszeniu, federacji itp.), która planuje i realizuje
działania na rzecz dzieci i młodzieży, zwłaszcza w sytuacji wykluczenia
społecznego.
Bardzo ważną rolę w koordynacji i animacji tego obszaru pełni
Inspektorialne Biuro Planowania i Rozwoju, które pomaga inspektorii
w strategicznym planowaniu działalności rozwojowych pozyskując
środki na finansowanie projektów. By zagwarantować ujęcie projektów
w ISPWD, systematyczne planowanie i weryfikację celów lokalnych
SPWD, niezbędna jest współpraca biura i delegata inspektorialnego ds.
duszpasterstwa młodzieżowego.
245

25.6 Page 246

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
2 6 INNE DZIEŁA I POSŁUGI W RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
W świecie salezjańskim pojawiły się nowe środowiska młodzieżowe
i formy zrzeszania się młodzieży. Powstały inicjatywy wychowawcze,
posługi i dzieła, odpowiadające na nowe potrzeby młodych ludzi,
zapewniając im adekwatne wychowanie ludzkie i w wierze. Mówiąc
o nowych środowiskach mamy na myśli między innymi animację
powołaniową (aspirantat, doświadczenie życia we wspólnocie, ośrodki
powołaniowe); posługi formacji chrześcijańskiej i duchowej (ośrodki
duchowości i domy rekolekcyjne; ośrodki formacji duszpasterskiej
i katechetycznej); stowarzyszenia i posługi animacji czasu wolnego, np.
szkoły czasu wolnego, animację społeczno-kulturowa, sport, turystyka,
muzyka i teatr; animację prowadzoną wspólnie przez Dykasterię ds.
komunikacji społecznej i Dykasterię ds. misji z wykorzystaniem środków
społecznego przekazu, upowszechniającą w społeczeństwie propozycję
salezjańską i misje.
Nowe obecności mają formę elastycznych projektów, dostosowujących
się do zmieniających się potrzeb. Ich ważnym elementem jest komunikacja
z naturalnym środowiskiem młodzieży, w którym struktury fizyczne
przestają mieć znaczenie. Młodzież stosunkowo chętnie angażuje
się w projekty tego typu, świadoma odpowiedzialności za własny
246

25.7 Page 247

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
rozwój. Nowe inicjatywy to zatem nowy sposób przebywania wśród
młodzieży i skuteczna odpowiedź na nowe wyzwania wychowawcze
i ewangelizacyjne, pozwalający prowadzić duszpasterstwo w synergii
z innymi grupami Rodziny Salezjańskiej.
Istnieją jednak różne zagrożenia, które mogą obniżyć ich skuteczność
wychowawczą i ewangelizacyjną. Wśród nich należy wymienić: nie-
uwzględnianie wspólnoty (WWD) w prowadzeniu dzieła, słabą i mało
wyrazistą tożsamość, prowizoryczne relacje i brak spójnego projektu,
przeszkadzające w zapewnieniu ciągłości procesów wychowawczych.
Decydując się na nową formę obecności należy zatem uwzględnić kry-
teria, które pozwolą umieścić je spójnie w panoramie tradycyjnych
dzieł ujętych w ISPWD, na przykład:
• należy koniecznie uwzględnić kryterium rozeznawania i odnowy:
każda posługa i dzieło powinny być dla młodzieży „domem, który
przygarnia; parafią, która ewangelizuje; szkołą, która przygotowuje do
życia i podwórkiem, gdzie spotykają się przyjaciele i żyje się radośnie”
(Konst. 40);
• każda nowa obecność powinna mieć wyraźny cel wychowawczy i du-
szpasterski (Konst. 40);
• posługa powinna być pełniona we wspólnocie; podmiotem misji pozo-
staje niezmiennie WWD (por. Konst. 44);
• nowe obecności powinny być uwzględnione w projekcie inspekto-
rialnym, stale współpracować z innymi dziełami i posługami wycho-
wawczo-duszpasterskimi inspektorii (por. Konst. 58).
A Animacja powołaniowa
Rezultatem poszukiwania nowych dróg animacji powołaniowej są
doświadczenia i posługi kierownictwa powołaniowego (doświadczenie życia
we wspólnocie, ośrodki powołaniowe), które dają młodzieży możliwość
doświadczenia przez jakiś czas życia i posłannictwa salezjańskiego we
wspólnocie, pogłębiając systematycznie powołanie dzięki właściwemu
kierownictwu.
247

25.8 Page 248

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Każda z posług animacji powołaniowej powinna zapewniać:
◗ kontakt z życzliwą i otwartą wspólnotą salezjańską, będącą dla
młodzieży ważnym świadectwem powołania;
◗ doświadczenie życia braterskiego i posłannictwa salezjańskiego;
◗ systematyczne kierownictwo w procesie dojrzewania powołania;
◗ bliską współpracę z innymi wspólnotami inspektorii w realizo-
waniu animacji powołaniowej zgodnie z planem inspekto-
rialnym;
◗ współpracę z ośrodkami duszpasterstwa powołaniowego in-
nych zgromadzeń zakonnych i świeckich instytutów życia kon-
sekrowanego w Kościele lokalnym.
B Posługi formacji chrześcijańskiej i animacji duchowej
W ostatnich dekadach Zgromadzenie zaczęło proponować różne
inicjatywy formacji chrześcijańskiej i duchowej: rekolekcje, szkoły
modlitwy, ośrodki duchowości, ośrodki formacji duszpasterskiej
i katechetycznej. To nowa dla Salezjanów forma posługi wśród młodzieży,
która jest coraz bardziej potrzebna i niezbędna. Powołując i prowadząc
ośrodki duchowości, domy rekolekcyjne i ośrodki formacji duszpasterskiej
i katechetycznej należy:
◗ zadbać o obecność zespołu Salezjanów i innych członków Rodziny
Salezjańskiej. Ośrodki prowadzone przez Salezjanów powinny
mieć formę życzliwych i otwartych wspólnot, które uczestniczą
w doświadczeniu duchowym razem z młodzieżą;
◗ opracować szczegółowy program pogłębiania duchowości
i wychowania w wierze, dostosowany do potrzeb różnych grup
i jednostek. Propozycja salezjańska musi być spójną drogą
inicjacji w wiarę i pogłębiania duchowości;
248

25.9 Page 249

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ uwzględniać zwłaszcza pedagogię modlitwy i słuchania Słowa
Bożego; proponować modlitwę, słuchanie Słowa Bożego
i sakramenty w duchu Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej;
zadbać zwłaszcza o wprowadzenie do modlitwy i towarzyszyć
w niej, by młodzież mogła przeżywać prawdziwe i osobiste
doświadczenie wiary;
◗ zapewnić młodzieży możliwość osobistej rozmowy z Salezjani-
nem lub animatorem, albo systematyczne kierownictwo du-
chowe;
◗ poruszać kwestię powo-
łania i pomagać młodzie-
ży patrzeć na życie przez
pryzmat Boga i Jego pro-
jektu zbawienia.
Salezjanie prowadzą także inne
posługi duszpasterskie poza ob-
rębem dzieł, w Kościele lokal-
nym (np. w ramach diecezjalnego
duszpasterstwa powołaniowego
lub w ruchach młodzieżowych
niezwiązanych z charyzmatem
salezjańskim) i miejscach, które
nie stanowią tradycyjnych obsza-
rów posłannictwa (np. prowadząc
szkolenia dla wychowawców).
Mogą je podejmować za zgodą in-
spektora i w ramach ISPWD.
C Animacja czasu wolnego
Różne formy spędzania czasu
wolnego (sport, turystyka, kultu-
ra, muzyka, taniec czy teatr) łą-
czą wielu młodych poszukujących
„W wypełnianiu swego obowiązku
wychowawczego Kościół, zapobiegliwy
o wszystkie odpowiednie środki,
troszczy się szczególnie o te, które są
mu właściwe, a z których pierwszym
jest katechizacja, ona to oświeca i
wzmacnia wiarę, karmi życie wedle
ducha Chrystusowego, doprowadza do
świadomego i czynnego uczestniczenia
w misterium liturgicznym i pobudza
do działalności apostolskiej. Kościół
wysoko ceni i stara się duchem swoim
przepoić oraz udoskonalić także inne
pomoce, które należą do wspólnego
dziedzictwa ludzkości i które bardzo
przyczyniają się do rozwijania umysłów
i kształtowania ludzi, których celem
są ćwiczenia duchowe i cielesne,
stowarzyszenia młodzieżowe, a
zwłaszcza szkoły”
(GRAVISSIMUM EDUCATIONIS POZ. 4,
POR. GAUDIUM ET SPES 61)
249

25.10 Page 250

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
sposobu zaspokojenia typowych dla nich potrzeb. Włączamy je do naszych
propozycji jako działania wychowawcze o dużym znaczeniu społecznym
i prewencyjnym, stanowiące nowy sposób odtworzenia atmosfery ora-
torium na Valdocco, gdzie podwórko było uprzywilejowanym miejscem
działania wychowawczo-duszpasterskiego.
Istnieje wiele grup i stowarzyszeń prowadzących salezjańską działal-
ność wychowawczo-duszpasterską w czasie wolnym, w różnej formie
i dla różnych odbiorców. Łączą je elementy będące wyznacznikiem
tożsamości salezjańskiej: grupa jako najważniejsze doświadczenie w
procesie wychowania, prowadzące do kształtowania integralnych,
dojrzałych osobowości; zaangażowanie we wspólnotę lokalną oferującą
propozycje wychowawcze wolne od konsumpcjonizmu; system wycho-
wawczy ks. Bosko; animacja; zaangażowanie młodzieży.
Sport w wychowaniu salezjańskim
Salezjanie chętnie rozwijają w swoich dziełach różne formy zajęć
sportowych. Sport jest jedną z wartości salezjańskiego systemu
wychowawczo-duszpasterskiego, niezależnie od wieku wychowanków
i środowiska.
Uważna analiza form i miejsca sportu w wychowaniu salezjańskim,
ukazuje cały szereg elementów stale obecnych w naszej propozycji
sportowej:
◗ każdy ma prawo i możliwość uczestniczenia w zajęciach sporto-
wych;
◗ sport jako metoda humanizacji. Zajęcia sportowe sprzyjają
rozwojowi młodzieży, budowaniu relacji i wzajemnego szacunku
dzięki propagowaniu zasad fair play; w odróżnieniu od propozycji
szkolnej, tworzą bardziej naturalne środowisko spotkania
młodzieży i dorosłych;
◗ sport jako środek prewencji. Sport sprzyjający kształtowaniu
zdrowego stylu życia. Kierujemy naszą ofertę przede
wszystkim do dzieci i młodzieży w sytuacjach zagrożenia
250

26 Pages 251-260

▲back to top

26.1 Page 251

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
z powodu wieku, miejsca zamieszkania, sytuacji rodzinnej
i braków edukacyjnych;
◗ sport to zabawa. Uwzględniamy element zdrowego współza-
wodnictwa, rozsądnie podchodząc do sukcesów i porażek.
W zajęciach sportowych może uczestniczyć każdy, niezależnie
od talentu sportowego;
◗ sport stanowi integralną część SPWD. Oferta sportowa jest
realizowana przez zespół trenerów/animatorów sportowych.
Aby osiągnąć wspólny cel, potrzebują odpowiedniej formacji
i wsparcia;
◗ sport jest starannie zaplanowaną propozycją, uwzględnioną
w SPWD, realizowaną przez środowisko wychowawcze –
animatorów sportowych, współpracowników, rodziców.
Różne formy sztuki (muzyka, śpiew, taniec, teatr)
Do realizacji celów oratorium od początku wykorzystywano muzykę
i teatr jako wartości wynikające z potrzeby wyrażania siebie. Wzorem
ks. Bosko, proponujemy w naszych dziełach ofertę zajęć muzycznych
i teatralnych jako formę pozytywnego przekazu. Sztuka ma dużą
wartość wychowawczą. Propozycje salezjańskie charakteryzują się:
◗ własnym podejściem do rzeczywistości. Sztuka interpretuje
rzeczywistość językiem symboli estetycznych, przekazuje idee,
uczucia, emocje; podkreśla fundamentalne doświadczenia
ludzkie, które trudno wyrazić w inny sposób;
◗ przyczyniają się do rozwoju zdolności intelektualnych, kreatywno-
ści i ekspresji, wyrabiając u młodzieży nawyk koncentracji, dyscy-
pliny i stałości;
◗ są uprzywilejowanym miejscem budowania relacji międzyludzkich,
okazją do socjalizacji, współpracy i… zabawy;
251

26.2 Page 252

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ są uprzywilejowaną formą ewangelizacji – głoszenia i ukazywania
Dobrej Nowiny; muzyka i sztuki plastyczne pomagają zadbać
o oprawę liturgii i jej odświętny charakter;
◗ mają wartość estetyczną i etyczną. Zachęcają widza do
kontemplacji, podziwu, krytycznego myślenia i otwartości
umysłu. Pedagogia salezjańska zawsze uwzględniała różne
formy sztuki z uwagi na ich liczne zalety, świadoma, że stanowią
jedyną możliwość dotarcia do niektórych środowisk.
252

26.3 Page 253

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
253

26.4 Page 254

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
254

26.5 Page 255

▲back to top
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI
SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA
MŁODZIEŻOWEGO
ROZDZIAŁ
VIII
„Jestem pośród was,
jak ten, kto służy”
(Łk 22, 27)

26.6 Page 256

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Misję apostolską, jaką powierza nam Kościół,
przyjmują i realizują w pierwszym rzędzie wspólnoty
inspektorialne i lokalne, których członkowie mają
funkcje wzajemnie się dopełniające i zadania równie
odpowiedzialne. Są oni świadomi tego, że zespolenie sił i
braterska współodpowiedzialność umożliwiają osiągnięcie
celów duszpasterskich.
Inspektor i dyrektor jako animatorzy dialogu i
współuczestnictwa, przewodzą poszukiwaniu i ustalaniu
zadań duszpasterskich wspólnoty, aby ta mogła podążać
zjednoczona i wierna w realizacji programu apostolskieg”
(Konst. 44)
Ten niewielki Regulamin oddał nam znaczne przysługi,
bo każdy wiedział, co do niego należy. Zostawiałem
każdemu pełną odpowiedzialność za sprawowaną przez
niego funkcję”
(Wspomnienia Oratorium, trzecia dekada, poz. 6)
256

26.7 Page 257

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Animacja i koordynacja duszpasterstwa przebie-
ga na różnych poziomach: lokalnym, inspektorialnym, między-
inspektorialnym i światowym. Przygotowując projekt duszpa-
sterski, WWD musi określić metody i działania zapewniające
spójność posługi. W niniejszym rozdziale zamieszczono prak-
tyczne wskazówki do opracowywania SPWD.
257

26.8 Page 258

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
1 Organiczne, kompleksowe
duszpasterstwo
Duszpasterstwo jest działaniem wspólnotowym: „misję apostolską, jaką
powierza nam Kościół, przyjmują i realizują w pierwszym rzędzie wspólnoty
inspektorialne i lokalne” (Konst. 44). Najważniejszą strukturą terytorialną
animacji życia wspólnotowego i realizacji posłannictwa jest inspektoria.
Wspólnota inspektorialna zapewnia łączność pomiędzy wspólnotami
lokalnymi, innymi inspektoriami, strukturami światowymi i Kościołem.
Animuje posługę duszpasterską każdej wspólnoty lokalnej w ramach
ogólnego programu inspektorialnego (por. Konst. 157).
Z kolei wspólnoty lokalne, pełniąc posługę duszpasterską, przyjmują za
punkt odniesienia życie i posługę Kościoła lokalnego, sytuację i prefe-
rencje inspektorii, sytuację młodzieży i lokalnej społeczności. Kierunki
i działania duszpasterstwa, wynikające z uważnej analizy sytuacji, są
miłosierną, inteligentną odpowiedzią duszpasterstwa na potrzeby i ocze-
kiwania młodzieży.
11
PLANOWANIE I REALIZOWANIE DUSZPASTERSTWA
MŁODZIEŻOWEGO
A Zarządzanie i animacja na poziomie inspektorialnym
Jeśli Konstytucje Towarzystwa św. Franciszka Salezego nie stanowią inaczej
(por. Konst. 161-169), każda inspektoria samodzielnie ustanawia miejsca
posłannictwa na danym terenie.
Coraz większa złożoność sytuacji ludzkich i różnorodność kontekstów
domagających się naszej odpowiedzi, każe uważniej wsłuchiwać się
w wezwanie od Boga w danych sytuacjach. Wspólnota inspektorialna,
wspólnoty lokalne i każdy Salezjanin służą młodzieży, do której zostali
posłani przez Boga. Refleksja i rozeznanie pozwalają wskazać kluczowe
258

26.9 Page 259

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
problemy wychowawczo-duszpasterskie i dokonywać wyborów ułatwia-
jących planowanie posługi duszpasterskiej.
Wybory i kierunki działania związane z sytuacją inspektorii i jej
rozwojem powinny zostać wyrażone w Organicznym Projekcie
Inspektorialnym (OPI), będącym podstawą zarządzania i animacji
na poziomie inspektorialnym. Pomocne w animacji, na przykład
działań duszpasterskich, są programy formacji Salezjanów i świeckich
współpracowników. Wspólnoty lokalne powinny odnosić się do OPI
w planowaniu własnej posługi.
Równie ważnym dokumentem w realizacji działań duszpasterskich jest
Salezjański Inspektorialny Program Wychowawczo-Duszpasterski
(ISPWD). ISPWD powinien zawierać priorytety inspektorii i wskazywać
kierunki realizowania duszpasterstwa młodzieżowego we wszystkich
dziełach inspektorii, bez względu na obszar animacji.
Głównymi odpowiedzialnymi za animację i zarządzanie inspektorią są
inspektor i rada inspektorialna (por. Konst. 161). Odgrywają zasadniczą
rolę w realizacji posługi duszpasterskiej przewidzianej w ISPWD.
Adekwatnie do rozpoznanej sytuacji, wyznaczają cele, priorytety,
strategie, zasoby ludzkie i materialne. Rada inspektorialna jest
duszpasterskim organem decyzyjnym. Do zadań jej członków należy także
refleksja na temat duszpasterstwa. Dużą rolę w radzie odgrywa delegat
ds. duszpasterstwa młodzieżowego, który bezpośrednio wskazuje
kierunki działania i niezbędne decyzje.
Wybory i cele inspektorii powinny przekładać się na struktury
animacji wspierające pracę wspólnot lokalnych w codziennej posłudze
duszpasterskiej i zachęcające do nieustannej odnowy. W każdym
środowisku niezbędna jest stała refleksja duszpasterska.
B Zarządzanie i animacja na poziomie wspólnot
i dzieł lokalnych
Przed wspólnotami lokalnymi stoją dwa duże wyzwania: rosnąca liczba
potrzeb, które domagają się odpowiedzi oraz złożone procesy, które w
praktyce oznaczają konieczność podnoszenia jakości wychowania i posługi
duszpasterskiej. W obliczu tych wyzwań wspólnoty mogą czuć pokusę
259

26.10 Page 260

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
ograniczania się do wybranego aspektu działalności, co skutkuje utratą
organiczności całego dzieła. W takich przypadkach należy prowadzić
wspólnoty salezjańskie i lokalne WWD do zmiany sposobu myślenia
i metod duszpasterskich.
Na wzór wspólnoty inspektorialnej, każda wspólnota lokalna powinna żyć
i działać projektowo, czyli definiować priorytetowe obszary duszpasterstwa
i dokonywać wyborów niezbędnych do realizowania posłannictwa
w różnych środowiskach dzieła.
Najważniejszym punktem odniesienia w realizacji posłannictwa dzieła
jest lokalny SPWD, w którym zawarto kierunki działania duszpasterstwa
młodzieżowego we wszystkich jego obszarach. SWPD gwarantuje
uwzględnienie i zintegrowanie czterech wymiarów salezjańskiej
propozycji wychowawczo-duszpasterskiej (zob. rozdział VI). Głównymi
odpowiedzialnymi za animację duszpasterską dzieła są dyrektor i rada domu/
dzieła, którzy odgrywają zasadniczą rolę w koordynacji i organizacji
duszpasterstwa młodzieżowego. Do ich kompetencji należy wskazywanie
priorytetów, zapewnianie niezbędnych zasobów ludzkich i materialnych;
zachęcają też do refleksji nad posługą pełnioną przez wspólnotę.
Najważniejszym zadaniem dyrektora i rady jest planowanie refleksji
duszpasterskiej i jego realizacji. Koordynator lokalny ds. duszpasterstwa
młodzieżowego jest bezpośrednio odpowiedzialny za animację
duszpasterstwa, dba o jego organiczność oraz uwzględnianie w różnych
środowiskach dzieła.
260

27 Pages 261-270

▲back to top

27.1 Page 261

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
12
ANIMACJA DUSZPASTERSKA JAKO SZCZEGÓLNA
FORMA APOSTOLATU
Cechą Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego jest animacja
w głębokim tego słowa znaczeniu „obdarzania duszą”. Animacja
salezjańska nie sprowadza się do funkcji czysto technicznych.
Jest duchowa, apostolska i pedagogiczna, i wypływa z miłości
duszpasterskiej; nie można jej ograniczać do zarządzania i organizacji
dzieł. Oczywiście wymaga odpowiednich kompetencji, a raczej zakłada
ich posiadanie; jej najważniejszym, nadrzędnym elementem jest
jednak wrażliwość duszpasterska. Animacja jest formą kontemplacji,
myślenia, odczuwania i działania osób kierujących duszpasterstwem
młodzieżowym i wszystkich w niego zaangażowanych.
A Charakterystyka animacji salezjańskiej
Animacja duszpasterska jest darem ks. Bosko dla kolejnych pokoleń
Salezjanów. To szczególny styl obecności wśród młodzieży, zaproponowany
przez ks. Bosko jako sposób realizacji posłannictwa, które otrzymał od
Boga. Jej wyrazem jest wspieranie młodzieży i współpracowników. Różne
261

27.2 Page 262

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
formy posługi i konteksty przyczyniają się do rozwoju i wzbogacania
animacji.
Animacja w Salezjańskim Duszpasterstwie Młodzieżowym oznacza
przede wszystkim ludzi, relacje i procesy, a obejmuje:
• zaangażowanie jak największej liczby osób, zwłaszcza Salezjanów,
ale i wszystkich podmiotów działań wychowawczych i duszpa-
sterskich;
• motywację i pogłębianie internalizacji wartości, zasad i celów dusz-
pasterstwa salezjańskiego;
• nieustanną troskę o jedność i organiczność duszpasterstwa;
• inicjowanie i realizowanie procesów ważnych dla życia i rozwoju
młodzieży;
• wspólny projekt gwarantujący komunię wszystkich podmiotów duszpa-
sterstwa;
• troskę o komunikację, zachęcanie do współpracy, kreatywności
i budowanie poczucia przynależności;
• dbanie o nieustanną refleksję nad sytuacją młodzieży i praktyką
duszpasterską, by odpowiadała na potrzeby młodych.
B Zasady i kryteria animacji procesów i struktur
Łączność z inspektorialnymi podmiotami
zarządzania i koordynacji
Dla zapewnienia ścisłej współpracy różnych dzieł i posług, a co za tym
idzie jedności duszpasterstwa, należy:
◗ zagwarantować w OPI spójny i przejrzysty system animacji
i zarządzania;
262

27.3 Page 263

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ nie tracić z oczu duszpasterstwa jako całości, opisanego w SPWD,
w jego czterech, komplementarnych wymiarach, obecnych
w różnych środowiskach dzieła;
◗ zagwarantować koordynację i współpracę różnych inspektorialnych
sektorów animacji (formacja, Rodzina Salezjańska, administracja,
środowisko duszpasterstwa młodzieżowego) w perspektywie
realizacji celów SPWD;
◗ podejmować proces okresowej refleksji i weryfikacji stanu faktycz-
nego z założonymi celami; proces powinien uwzględniać etap ana-
lizy, refleksji, podejmowania wyborów, planowania i ewaluacji;
◗ wspierać działania salezjańskiej wspólnoty zakonnej i WWD,
zamiast ją wyręczać, by sprzyjać szerokiemu zaangażowaniu
w posłannictwo i współodpowiedzialności (poczucie wspólnoty,
praca zespołowa, właściwe i poprawne informacje).
Zaangażowanie wspólnoty, współbraci i WWD
Animacja ma zachęcać do przyjmowania wspólnej odpowiedzialności
za posłannictwo oraz wspierać wspólnoty i jednostki w podjętym
zaangażowaniu. Wszyscy współbracia i świeccy tworzący WWD
powinni uczestniczyć w opracowywaniu kryteriów duszpasterskich,
procesie decyzyjnym i pracy duszpasterskiej. Nie należy myśleć o liczbie
inicjatyw, tylko celach, kryteriach i informacjach, którymi kierują się
wspólnoty. Należy przede wszystkim:
◗ zadbać o odpowiednią liczebność i jakość wspólnot lokalnych (por.
KG24 poz. 173-174);
◗ systematycznieizbliskawspieraćwspólnotyiodpowiedzialnych
za różne sektory duszpasterstwa, zwłaszcza osoby, które
mają największe trudności w realizowaniu posługi animacji;
◗ dbać o komunikację pomiędzy wspólnotami a innymi podmiotami
duszpasterstwa;
◗ budzić poczucie przynależności, zachęcać do przyjmowania wspólnych
kryteriów i celów, współpracy i ubogacania siebie nawzajem;
263

27.4 Page 264

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ dbać w szczególny sposób o ważne momenty animacji, jak
przygotowanie i ewaluacja lokalnych SPWD, podział zadań
i ról duszpasterskich, określanie odpowiedzialności zespołu
animacji wychowawczo-duszpasterskiej, planowanie formacji
podmiotów duszpasterstwa itp.
Potrzeba formacji
Salezjanie odpowiadają na wezwanie Boga do pracy na rzecz młodzieży.
Pełnienie posłannictwa wymaga formacji, by wzmacniać umysł i postawę
duszpasterską w świetle charyzmatu salezjańskiego. Częścią formacji jest
towarzyszenie Salezjanom i świeckim w pogłębianiu ich powołania do
bycia wychowawcami i podnoszeniu kompetencji praktycznych. Osoby
pełniące posługę duszpasterską powinny poznawać model Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego opisany w „Podstawie programowej”,
uczestniczyć w procesach refleksji i mieć możliwość skorzystania
z duszpasterskiej opieki mentorskiej.
Potrzebą dzisiejszych czasów jest opracowywanie wspólnych programów
formacji salezjanów, świeckich, młodzieży bezpośrednio zaangażowanej
w duszpasterstwo i członków Rodziny Salezjańskiej (por. KG24 poz. 138-
146). W programach należy uwzględnić kilka ważnych elementów:
◗ zapewnienie systematycznej, wartościowej formacji wstępnej
Salezjanów. Formacja powinna obejmować stopniowe poznawanie
modelu Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego
i praktykę duszpasterska pod nadzorem opiekuna, by młodzi
współbracia mieli spójną wizję duszpasterstwa, uczyli się
animacji i planowania. Należy stopniowo angażować ich w pracę
duszpasterską, udzielając niezbędnego wsparcia. Współbracia
powinni uczyć się stopniowo łączyć praktykę z refleksją, by
w przyszłości nie podejmowali działań improwizowanych,
powierzchownych, jednowymiarowych i ogólnych;
◗ zapewnienie formacji szczegółowej dla różnych podmiotów (nauczycieli,
animatorów, trenerów, pracowników społecznych i katechetów)
podnoszącej kompetencje wychowawcze i duszpasterskie. Trzeba
zadbać o odpowiednie kwalifikacje osób zaangażowanych w
różne obszary Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego
(inspektorialny program formacji przewidziany w OPI). Formacja
264

27.5 Page 265

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
powinna obejmować teorię, praktykę i doświadczenia w dziedzinach
dotyczących duszpasterstwa i wychowania;
◗ zapewnienie kierownictwa duchowego, coraz bardziej
poszukiwanego przez młodzież. Należy przygotować Salezjanów
i współpracowników świeckich do ról kierowników duchowych
i pełnienia posługi duszpastersko-wychowawczej w sposób
pomagający w rozeznawaniu duchowym;
◗ wzmocnienie formacji stałej, podkreślając kulturowe treści
duszpasterstwa Salezjanów i świeckich oraz odnawiając
zaangażowanie w kulturę, naukę i pracę. Należy pogłębiać znajomość
Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej, by zaangażowani
w duszpasterstwo mogli nią żyć, proponować młodzieży i dawać
jej świadectwo (KG24 poz. 239-241, 257). Trzeba też zadbać
o wspólnotę, która odbywa zwykłą drogę formacji stałej.
2 Animacja i koordynacja
lokalna
21
WSPÓLNOTA SALEZJAŃSKA PODMIOTEM ANIMACJI
DZIEŁA
Faktyczna rola Salezjanów zależy od liczby współbraci i ich funkcji. Formy
WWD określa inspektor i rada inspektorialna (por. KG24 poz. 169). Poniżej
podano podstawowe zadania animacji:
A Wspólnota Salezjanów
LSalezjańska wspólnota zakonna żyje charyzmatem ks. Bosko, strze-
że go, pogłębia i nieustannie rozwija; pełni szczególną funkcję ani-
macyjną w obrębie WWD. Dziedzictwo duchowe wspólnoty zakon-
265

27.6 Page 266

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
nej, jej praca pedagogiczna, panujące w jej obrębie braterskie relacje
i współodpowiedzialność za posłannictwo są niezmiennie wzorem tożsa-
mości duszpasterskiej centrum animacji (por. Konst 47; RO 5). Wspólnota
salezjańska jest wezwana do:
◗ dawania świadectwa życia konsekrowanego. Salezjanie ukazują
prymat Boga w życiu i całkowite oddanie misji wychowania
i ewangelizacji; dają radosne świadectwo własnego życia i troski
o powołania salezjańskie wśród młodych współpracowników.
Świadectwem jest też posługa wielu młodych Salezjanów,
„bliższych nowym pokoleniom, zdolnych ożywiać i wnosić
entuzjazm i bardziej otwartych na nowe rozwiązania” (Konst.
46) i życie współbraci w podeszłym wieku, silnych pełną miłości
wiernością Bogu, która jest darem ukazującym najbardziej
dojrzałe oblicze powołania. Starsi lub chorzy współbracia
są bardziej świadomi pracy, która ich czeka, ponieważ nie
wyczerpało się jeszcze ich powołanie misyjne. Niezmiennie dają
świadectwo, że poza Chrystusem nie ma wartości, radości, życia
ani relacji.
◗ Świadectwo charyzmatu salezjańskiego gwarantuje też bliska i zna-
cząca obecność wśród młodzieży i otwartość na osobiste spotka-
nie; troska o integralność SPWD i wszystkich dzieł; całościowa
wizja obecności salezjańskiej, oparta na współpracy dzieł.
◗ bycia centrum jedności i zaangażowania, wyzywając świeckich do
udziału w duchu i posłannictwie ks.
Bosko oraz lojalnej współpracy z
różnymi podmiotami kolegialnymi;
„Wzorcem, do którego dążymy w
inspektorialnych planach ponownego
rozmieszczenia i restrukturyzacji, jest
wykwalifikowana wspólnota salezjańska
na tyle liczebna, by razem z wybranymi
świeckimi zapewnić animację projektu i
wspólnoty wychowawczej”
(KS. JUAN VECCHI, ACG363, ZNAWCY,
ŚWIADKOWIE I BUDOWNICZY KOMUNII)
◗ bycia główną odpowiedzialną za
formację duchową, salezjańską i po-
wołaniową (por. KG24 poz. 159),
aktywnie włączając się w proces
formacji.
Przyjęcie na siebie zadania animacji
wymaga od wspólnoty salezjańskiej
ponownego zrozumienia własnej
rzeczywistości oraz funkcji wspól-
266

27.7 Page 267

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
noty religijnej w obrębie WWD i procesu wychowawczo-duszpasterskie-
go. W przeszłości wspólnota salezjańska była niemal jedyną odpowiedzialną
za środowiska i dzieła wychowawcze, w zależności od potrzeb wspomaganą
przez świeckich. Dzisiaj jej zadaniem jest wzywanie świeckich do współodpo-
wiedzialności i pełnienia określonych zadań w WWD.
Kultura ludzka (świeckich, młodzieży), wrażliwość, sposób myślenia i stosunek
do życia mają w sobie potencjał i klucz do nowej interpretacji Ewangelii.
Wspólnota salezjańska, coraz bardziej świadoma nowego modelu
działania, przyjmuje na siebie odpowiedzialność bycia ważną częścią
centrum animacji WWD.
B Dyrektor wspólnoty salezjańskiej
Główną odpowiedzialną za animację duszpasterską dzieł i posług
posłannictwa salezjańskiego na danym terenie jest lokalna wspólnota
salezjańska, a zwłaszcza jej dyrektor i rada lokalna.
Zadaniem dyrektora wspólnoty zakonnej, pierwszego odpowiedzialnego
za WWD, jest animacja animatorów i troska o ogólną jedność dzieła. Do jego
obowiązków należy:
◗ troska o tożsamość charyzmatyczną SPWD w porozumieniu z
inspektorem i zgodnie z ISPWD;
◗ dbanie o formację;
◗ zapewnianie spójności duszpasterskiej każdego dzieła i inicja-
tywy;
◗ agromadzenie i forma-
cja świeckich; odpowie-
dzialne angażowanie
rady WWD i / lub dzieła;
utrzymywanie kontaktu
wspólnoty salezjańskiej
z WWD (por. KG24 poz.
172).
„Chrześcijanin świecki jest
przedstawicielem Kościoła w sercu świata i
przedstawicielem świata w sercu Kościoła”
(KONFERENCJA W PUEBLA POZ. 103)
267

27.8 Page 268

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
C Rada wspólnoty
Rada wspólnoty współpracuje z dyrektorem w pełnieniu jego
obowiązków głównego odpowiedzialnego za WWD. Aby zrozumieć
związek rady domu z innymi organami kolegialnymi WWD, należy wziąć
pod uwagę kryteria zawarte w Konstytucjach i Regulaminach Towarzystwa
św. Franciszka Salezego oraz:
◗ uczestniczyć w niej w charakterze członków rady WWD,
biorąc bezpośredni i aktywny udział w procesach refleksji
i podejmowania decyzji;
◗ podejmować decyzję w sprawach dotyczących bezpośrednio
tożsamości salezjańskiej, formacji i powołania świeckich;
◗ ułatwiać wymianę informacji i dialog między wspólnotą
a organami WWD oraz dbać o wzajemny szacunek.
D Rada WWD / dzieła o
Rada WWD i / lub dzieła animuje i koordynuje dzieło salezjańskie
proponując refleksję, dialog, planowanie i rewizję działania wycho-
wawczo-duszpasterskiego (por. KG23 poz. 160-161, 171). Jej zada-
niem jest ułatwianie koordynowania dzieł i posług w trosce o inte-
gralność SPWD danego dzieła salezjańskiego lub WWD w różnych
środowiskach lub obszarach działalności dzieła. Gdy w dziele istnieje
tylko jedna WWD, rada dzieła staje się automatycznie radą WWD. W
przypadku, gdy liczba WWD odpowiada liczbie obszarów działalno-
ści, każda z nich ma własną radę, a ich przedstawiciele tworzą radę
dzieła. Rada WWD nie zastępuje innych podmiotów WWD, ani nie
przejmuje ich kompetencji. Powinna pomagać im:
◗ dbać o integralność projektu w procesie przygotowywania
programów działań różnych sektorów;
◗ czuć współodpowiedzialność za przygotowanie, realizację
i ewaluację programu;
◗ wyraźnie dążyć do jedności dla wspólnych celów;
268

27.9 Page 269

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
◗ dostrzegać potrzeby młodzieży;
◗ utrzymywać stały kontakt i współpracę, zwłaszcza na poziomie
ogólnym, np. formacji wychowawców;
◗ utrzymywać jedność i współpracę z różnymi grupami Rodziny
Salezjańskiej pracującymi w okolicy.
Kryteria powoływania członków rady WWD, kompetencje, odpowie-
dzialność i formę łączności z radą lokalną wspólnoty salezjańskiej okre-
śla inspektor i rada inspektorialna (por. KG24 poz. 171).
E Koordynator lokalny ds. duszpasterstwa młodzieżowego
i jego zespół
Oprócz odpowiedzialnych za animację poszczególnych obszarów dzieła,
w razie potrzeby można powołać koordynatora lokalnego ds. duszpasterstwa
młodzieżowego i jego zespół. W przypadku dużych dzieł, o wielu obszarach
animacji, można powołać koordynatora duszpasterstwa dla każdego z nich.
Koordynator lokalny i jego zespół, w bezpośredniej współpracy
z dyrektorem, przygotowują program duszpasterski dzieła, organizują
i koordynują jego realizację zgodnie z celami lokalnego SPWD oraz
wytycznymi rady WWD i / lub dzieła. Od koordynatora wymaga się
umiejętności nawiązywania kontaktów i koordynacji dzieł i inicjatyw. Do
jego zadań należy:
◗ współpraca z radą WWD, by zadbać o uwzględnienie obecności
najważniejszych elementów Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego w procesie przygotowania, realizacji i ewaluacji
lokalnego SPWD;
◗ koordynowanie realizacji lokalnego SPWD w formie konkretnych
programów dla różnych sektorów duszpasterstwa dzieła, za
które odpowiada;
◗ zapewnienie koordynacji i integracji różnych działań wychowawczo-
duszpasterskich, dbając o ich komplementarność i nastawienie na
wychowanie w wierze;
269

27.10 Page 270

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ dbanie o formację osób zaangażowanych w duszpasterstwo
w oparciu o wytyczne inspektorialnego programu formacji;
◗ zapewnienie współpracy dzieła salezjańskiego z duszpasterstwem
Kościoła lokalnego i innymi lokalnymi instytucjami wychowawczymi.
W zależności inspektorii, powoływanie koordynatora lokalnego należy
do kompetencji inspektora lub dyrektora. Koordynatorem może zostać
Salezjanin lub świecki. W przypadku osoby świeckiej należy określić jej
relację ze wspólnotą salezjańską.
F Inne organy animacji i zarządzania w WWD
oraz ich funkcje
Dla zapewnienia zaangażowania i współodpowiedzialności, należy prze-
widzieć w obrębie WWD różne organy animacji, zarządzania i koordyna-
cji w formie zespołów powoływanych zgodnie z SWPD i możliwościa-
mi dzieła. Określając ich funkcje i zadania, Salezjanie i świeccy powinni
uwzględnić:
◗ komplementarność ról i funkcji w obrębie WWD;
◗ odniesienie do SPWD. Wszystkie podmioty animacji i zarzą-
dzania muszą podzielać antropologiczną i religijną propozycję
SPWD, zaproponowany w nim styl obecności wśród młodzie-
ży, jego cele, metody i strategie prowadzące do ich realizacji;
uwzględniać program rozwoju wychowawcy salezjańskiego
(dojrzałość ludzka, kompetencje wychowawcy, tożsamość sa-
lezjańska, chrześcijańskie świadectwo) dla jednostek i wspól-
noty; powinny też patrzeć na rzeczywistość przez pryzmat wy-
chowania;
◗ aktywną obecność wśród młodzieży, by pomagać jej
w tworzeniu wspólnoty, wspierać w procesie rozwoju ludzkiego
i chrześcijańskiego oraz zachęcać do otwartości na środowisko
wychowawcze, kulturę i wspólnotę Kościoła.
Każde dzieło, w porozumieniu z inspektorem i radą inspektorialną,
powinno ustalić zakres odpowiedzialności świeckich, kompetencje
270

28 Pages 271-280

▲back to top

28.1 Page 271

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
decyzyjne, wzajemny stosunek poszczególnych podmiotów i organów
oraz zakres współodpowiedzialności wspólnoty salezjańskiej i inspektorii
(KG24 poz. 125; 169).
2 2 INNE FORMY ANIMACJI WWD W DZIEŁACH SALEZJAŃSKICH
A Dzieła salezjańskie zarządzane przez świeckich,
w których obecna jest wspólnota salezjańska
W dziełach salezjańskich zarządzanych przez świeckich, gdzie obecna jest
bardzo mała wspólnota salezjańska, głównym zadaniem Salezjanów (przy
wsparciu inspektorii) jest zapewnienie tożsamości salezjańskiej dzieła i jego
łączności z inspektorią (KG26 poz. 120). Współbracia pełnią posługę animacji
duszpasterskiej, odpowiadają za formację i wsparcie wychowawców;
dbają o gromadzenie i formację współpracowników świeckich w oparciu
o kryteria KG24 poz. 164, angażując na ile to tylko możliwe członków
Rodziny Salezjańskiej.
B Dzieła salezjańskie prowadzone przez świeckich w
ramach salezjańskiego projektu inspektorialnego
Dzieło prowadzone przez świeckich może zostać włączone do projektu
inspektorialnego jeżeli spełnia dwa warunki konieczne: realizuje
w praktyce kryteria tożsamości, komunii i doniosłości posługi salezjańskiej
oraz otrzymuje wsparcie inspektora i rady inspektorialnej (KG24 poz. 180;
KG26 poz. 120).
W ramach swoich kompetencji, inspektoria zapewnia tym dziełom i ich
WWD animację i koordynację analogicznie jak w przypadku WWD dzieł,
w których obecna jest wspólnota salezjańska. Animacja i koordynacja dzieł
salezjańskich prowadzonych przez świeckich obejmuje:
◗ wizytacje inspektorialne;
◗ weryfikację lokalnego SPWD;
271

28.2 Page 272

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ łączność świeckiego dyrektora dzieła z inspektorem;
◗ okresowy udział delegata inspektora w radzie WWD;
◗ powoływanie rady WWD;
◗ przygotowywanie razem ze świeckimi poważnego programu
formacji tożsamości salezjańskiej;
◗ troskę o świeckich pełniących role animacyjne i różne funkcje
decyzyjne w WWD;
◗ stałą łączność z najbliższą wspólnotą salezjańską lub inspekto-
rialnym centrum animacji, zwłaszcza w posługach charyzma-
tycznych i duszpasterskich (por. KG24 poz. 181).
3 Animacja i koordynacja na
poziomie inspektorialnym
3 1 INSPEKTOR I RADA INSPEKTORIALNA
Na poziomie inspektorii wyróżniamy trzy, nierozerwalnie ze sobą powią-
zane, poziomy animacji duszpasterskiej:
• poziom zarządzania: najważniejsze decyzje podejmują inspektor i
rada inspektorialna, ponieważ to przede wszystkim oni odpowiadają za
animację i kierowanie duszpasterstwem inspektorii (por. Konst. 161);
272

28.3 Page 273

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
• poziom kierunków i spójności duszpasterstwa: delegat
inspektorialny i jego zespół dbają o organiczną spójność
duszpasterstwa w inspektorii i zgodność z wytycznymi ISPWD;
• poziom koordynacji działań: inicjatywami duszpasterskimi
w poszczególnych sektorach kierują komisje, biura, konsulty
inspektorialne, zgodnie z wymiarami SPWD (por. KG26 poz. 113).
Powyższe poziomy nawzajem się uzupełniają i współpracują ze sobą. Drugi
ma szczególne zadanie zagwarantowania salezjańskiej tożsamości posługi
duszpasterskiej; pozostałe dwa troszczą się o jej właściwą koordynację.
32
DELEGAT DS. DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
I JEGO ZESPÓŁ
A Delegat ds. duszpasterstwa młodzieżowego
Inspektor „powołuje delegata ds. duszpasterstwa młodzieżowego, który
kieruje zespołem zapewniającym podporządkowanie wszystkich inicjatyw
duszpasterskich celom wychowania i wierze oraz zapewniającym
komunikację pomiędzy inspektoriami” (KG23 poz. 244).
Delegat inspektorialny działa w porozumieniu z inspektorem i radą
inspektorialną. Pełni posługę przede wszystkim wobec współbraci,
wspólnoty salezjańskiej i WWD. Jego zadaniem nie jest organizowanie
i koordynowanie pojedynczych inicjatyw czy wybranego sektora, tylko
troska o organiczne duszpasterstwo inspektorialne we wszystkich jego
wymiarach. Zazwyczaj jest to jego jedyne zajęcie. Powinien wchodzić
w skład rady inspektorialnej, gdzie przedstawia perspektywę
duszpasterską i jej problemy. Do zadań delegata powinny należeć:
◗ współpraca z inspektorem i radą inspektorialną w przygotowaniu
SPWD i wspólnych wytycznych duszpasterskich;
◗ koordynowanie kolegialnej pracy zespołu ds. duszpasterstwa
młodzieżowego i wspieranie jego członków w pełnionej posłudze;
273

28.4 Page 274

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
◗ wspieranie wspólnot lokalnych w planowaniu, realizacji i ewaluacji
duszpasterstwa, dbając o uwzględnianie we wszystkich sekto-
rach działania czterech wymiarów SPWD;
◗ być w kontakcie z pełniącymi posługę duszpasterską, by
zapewnić zgodność kierunków działania z SPWD;
◗ kierowanie inicjatywami międzyinspektorialnym uwzględnionymi
w SPWD;
◗ zadbać o opracowanie organicznego planu formacji wychowawczo-
duszpasterskiej dla współbraci, współpracowników świeckich
i młodych animatorów;
◗ utrzymywanie relacji z członkami Rodziny Salezjańskiej pracującymi
na terenie inspektorii, z Kościołem lokalnym i dykasterią.
B Inspektorialny zespół ds. duszpasterstwa młodzieżowego
Inspektorialny zespół ds. duszpasterstwa młodzieżowego współpracuje
bezpośrednio z delegatem w realizowaniu jego obowiązków. W skład
zespołu powinni wchodzić odpowiedzialni za poszczególne obszary
i sektory inspektorii, by razem zapewnić spójną realizację programów
i procesów duszpasterskich animowanych przez inspektorię i wspólnoty
lokalne. Ważne, by w skład zespołu wchodził także odpowiedzialny za
animację powołaniową, misyjną i komunikację społeczną. Do zadań
zespołu należy:
◗ współpraca z delegatem w jego zadaniach;
◗ dbanie o uwzględniania w różnych sektorach i dziełach inspek-
torii wszystkich czterech wymiarów SPWD;
◗ zachęcanie wspólnot do interdyscyplinarnego spojrzenia na
wyzwania duszpasterskie i podejmowania wspólnych działań,
by na nie odpowiedzieć.
Członkowie zespołu powinni posiadać odpowiednie przygotowanie
teoretyczne i praktyczne; umiejętność nawiązywania kontaktów,
274

28.5 Page 275

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
motywowania oraz koordynowania różnych inicjatyw; mieć czas
na refleksję oraz dzielenie się jej owocami i konkretny plan pracy
w oparciu o SPWD i priorytety wskazane przez inspektora i radę
inspektorialną.
C Odpowiedzialni za poszczególne obszary i sektory
oraz ich zespoły
Inspektor powołuje odpowiedzialnych za animację poszczególnych
obszarów i sektorów duszpasterstwa młodzieżowego oraz ich zespoły.
Do ich zadań należy:
◗ pomoc sektorowym WWD w przekładaniu na praktykę inspek-
torialnych wytycznych duszpasterstwa młodzieżowego w
oparciu o SPWD i plan pracy delegata ds. duszpasterstwa mło-
dzieżowego i jego zespołu;
◗ podejmowaćrefleksjęnatematcelówwychowawczo-duszpasterskich
WWD, ich rzeczywistości, problemów i oddziaływania.
Delegat inspektorialny ds. duszpasterstwa młodzieżowego powinien
zadbać o systematyczną koordynację pracy wszystkich odpowiedzialnych
oraz włączać ich do inspektorialnego zespołu ds. duszpasterstwa
młodzieżowego, by zapewnić jedną wizję oraz spójną realizację SPWD i
programów inspektorialnych. Odpowiedzialni powinni dbać o organiczną
jedność duszpasterstwa młodzieżowego w całej inspektorii.
275

28.6 Page 276

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
4 Animacja i koordynacja
na poziomie
międzyinspektorialnym
W celu zapewnienia animacji duszpasterskiej więcej niż jednej inspektorii,
powstają międzyinspektorialne podmioty animacji i koordynacji:
międzyinspektorialne zespoły ds. duszpasterstwa młodzieżowego,
delegatury krajowe lub regionalne ds. duszpasterstwa młodzieżowego,
krajowe centra duszpasterstwa młodzieżowego. Zazwyczaj są
powoływane i kierowane przez inspektorów lub region i współpracują
z dykasterią ds. duszpasterstwa młodzieżowego.
Niezależnie od uwarunkowań zewnętrznych, można wskazać pewne zadania
i cechy wspólne wszystkich podmiotów animacji międzyinspektorialnej:
◗ zapewniają koordynację działań na poziomie międzyinspekto-
rialnym w odpowiedzi na problemy młodzieży, które stają się
coraz bardziej globalne i złożone;
◗ propagują w inspektoriach myślenie uniwersalne, zachęcając do
solidarności i współpracy w ramach duszpasterstwa młodzieżowego,
ułatwiając wymianę doświadczeń i modeli duszpasterskich;
◗ zapewniają uprzywilejowanie wychowania w wierze także
w strukturach animacji (por. KG23 poz. 245);
◗ podmioty międzyinspektorialne powoływane są dodatkowym
ciałem doradczym, animacyjnym i koordynujący, dlatego nie muszą
spełniać wymogów nakładanych lub dobrowolnie podejmowanych
przez inne podmioty odpowiedzialne za planowanie;
◗ organizacja każdego podmiotu koordynującego powinna być
spójna i organiczna; należy zadbać o wzajemne powiązanie
różnych sektorów działania i decentralizację biurokracji.
276

28.7 Page 277

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Delegaci inspektorialni ds. duszpasterstwa młodzieżowego inspektorii
danego regionu lub grup inspektorii (delegatura krajowa lub regionalna,
międzyinspektorialny zespół ds. duszpasterstwa młodzieżowego) spotykają się
systematycznie, aby:
◗ rozmawiać na temat młodzieży i jej problemów w poszczególnych
inspektoriach, by opracować wspólne kryteria i wytyczne animacji
duszpasterskiej na danym terenie;
◗ koordynować wzajemną współpracę inspektorii we wspólnych
obszarach, na przykład formacji wychowawców i animatorów;
◗ wymieniać się doświadczeniami, materiałami, inicjatywami
i propozycjami;
◗ zadbać o spójną obecność i działanie w Kościele na terenie kraju
lub regionu.
Poza delegaturą krajową, regionalną lub zespołami międzyinspektorialnym,
konferencje inspektorialne lub grupy inspektorii mogą powoływać
narodowe lub regionalne centra duszpasterstwa młodzieżowego,
pełniące posługę animacyjną w danym kraju lub regionie. Do ich
obowiązków należy:
◗ prowadzenie badań i opracowywanie dokumentów na temat
aktualnych problemów duszpasterstwa młodzieżowego;
◗ zbieranie najważniejszych doświadczeń salezjańskich i Kościoła
wpływających na duszpasterstwo młodzieżowe;
◗ proponowanie i upowszechnianie różnych opracowań i doświad-
czeń;
◗ prowadzenie w inspektoriach i Kościele animacji procesów plano-
wania, przede wszystkim formacji podmiotów duszpasterstwa
młodzieżowego;
◗ działanie zgodnie z priorytetami Zgromadzenia i dykasterii ds.
duszpasterstwa młodzieżowego, konferencji inspektorów i de-
legatów inspektorialnych.
277

28.8 Page 278

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
5 Animacja i koordynacja na
poziomie światowym
Posługi, działania, inicjatywy i dzieła wychowania i ewangelizacji młodzieży
podlegają Dykasterii ds. duszpasterstwa młodzieżowego, w której skład
wchodzą radca generalny ds. duszpasterstwa młodzieżowego i kierowany
przez niego zespół.
Zgodnie z Konstytucjami Towarzystwa św. Franciszka Salezego (art. 136), do
zadań dykasterii należy animacja i kierowanie działaniami wychowawczymi
inspektorii i udzielanie im wsparcia w tym zakresie, a w szczególności:
• pomoc w rozwoju, motywowanie; ukazywanie całościowej wizji działa-
nia; troskę o rozwój kultury i duchowości; dbanie, by projektu inspekto-
rii miały wyraźne cele i treści wychowawcze; wsparcie metodologiczne;
zachęcanie do refleksji nad kryteriami i potrzebami; wymianę doświad-
czeń;
• ułatwianie włączania Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego
w rzeczywistość Kościoła przyjmując jego zalecenia i wytyczne oraz
proponując posługę salezjańską w Kościele;
• przedstawianie radzie generalnej duszpasterskiego i młodzieżo-
wego punktu widzenia w procesie planowania wytycznych ogól-
nych Przełożonego Generalnego i rady generalnej; utrzymywanie
wzajemnych, obopólnie korzystnych relacji z innymi dykasteriami,
zwłaszcza ds. formacji, misji, komunikacji społecznej i Rodziny Sa-
lezjańskiej;
• współpracę z radcami regionów w trosce o spójność inicjatyw w in-
spektoriach i ich adekwatność do sytuacji i potrzeb.
278

28.9 Page 279

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Dykasteria jest odpowiedzialna za
animację przede wszystkim:
◗ inspektorów i rad
inspektorialnych;
◗ delegatów
i zespołów
inspektorialnych
ds. duszpasterstwa
młodzieżowego
i innych
odpowiedzialnych w
tym obszarze;
◗ innych podmiotów animacji
na poziomie regionu.
6 Planowanie duszpasterstwa
6 1 POZIOMY PLANOWANIA INSPEKTORIALNEGO I LOKALNEGO
Planowanie duszpasterstwa obejmuje różne poziomy, procesy i dokumenty.
Poniżej przedstawiono propozycję metodologii procesu planowania
duszpasterstwa młodzieżowego. Wszystkie zaproponowane rozwiązania
są uzasadnione.
279

28.10 Page 280

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
KONTEKSTY
«Podstawa programowa»
Salezjańskiego
Duszpasterstwa
Młodzieżowego
Inne wskazania i potrzeby
Zgromadzenia i Kościoła
Organiczny Program
Inspektorialny (OPI)
[długo- lub średniookresowe]
Inne programy, plany,
projekty inspektorialne
(formacji, dot. świeckich,
powołaniowe itd.)
Planowanie animacji
inspektorialnej
[roczne]
Salezjański Program
Wychowawczo-Duszpasterski
(SPWD)
[długo- lub średniookresowy]
Inne programy,
plany, projekty
lokalne
Ogólny plan dzieła
[roczny]
Salezjański Program
Wychowawczo-Duszpasterski
(SPWD)
dzieła lokalnego lub środowiska
działania [długo- lub
średniookresowy]
280

29 Pages 281-290

▲back to top

29.1 Page 281

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Mimo że każdy z powyższych dokumentów został opracowany w oparciu
o inną metodologię, nawzajem się uzupełniają. Podstawa programowa
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego oraz inne dokumenty
Zgromadzenia i Kościoła określają podstawowe wytyczne, cele i kierunki
działania posługi duszpasterskiej wspólnoty salezjańskiej i eklezjalnej.
Razem stanowią ważną inspirację dla Salezjanów i punkt odniesienia
w planowaniu działań długookresowych, o szerokim zasięgu.
Programy inspektorialne, na przykład Organiczny Program
Inspektorialny i Inspektorialny Salezjański Program Wychowawczo-
Duszpasterski, projekty lokalne (np. lokalny Salezjański Program
Wychowawczo-Duszpasterski) są osadzone w kontekście lokalnym
i mają bardziej praktyczny charakter. Mimo że pozostają dokumentami
o dużym stopniu ogólności, starają się bardziej skonkretyzować
cele Zgromadzenia i Kościoła. Cele szczegółowe inspektorii i dzieł
zawarte są w planach inspektorialnych, dzieła i / lub sektorowych. Warto
w tym miejscu podkreślić prostotę projektów i programów: to teksty
przejrzyste i łatwe do zastosowania w praktyce. Powinny być możliwie
krótkie, konkretne i celowe. Nie powinny też być przeładowane
treściami ani zawierać zbyt obszernych refleksji. Należy także zadbać,
by faktycznie były czytane. Przejrzysty układ treści pomaga w szybkim
zrozumieniu struktury dokumentu.
Planowanie z jednej strony odpowiada na potrzeby natury
organizacyjnej, z drugiej zaś stanowi efekt rozeznawania, świadectwo
osób, które potrafią słuchać, obserwować i odczytywać znaki
czasów przez pryzmat wiary. Jesteśmy przekonani, że planowanie
duszpasterskie jest owocem głębokiego i poważnego rozeznawania
w Duchu Świętym, który jest źródłem każdego posłannictwa w Kościele.
W posłudze duszpasterskiej należy zatem uwzględnić zarówno
rozeznawanie, jak i planowanie.
Dysponujemy osobistymi i wspólnotowymi metodami rozeznawania
(„dostrzec, osądzić, działać”, „wezwanie Boże, sytuacja, kierunki
działania”, „rewizja życia”), wymagającymi odpowiednich warunków
i postaw, które pomagają odczytywać i interpretować rzeczywistość
duszpasterską w świetle Słowa Bożego. Wybór metody zależy od
okoliczności i kontekstu.
281

29.2 Page 282

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
6 2 CHARAKTERYSTYKA DOKUMENTÓW
A Podstawa programowa Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego
Podstawa stanowi organiczną syntezę Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego. Wykorzystywana jest w procesie refleksji, planowa-
nia i ewaluacji duszpasterstwa. Zawarto w niej charakterystykę posługi
duszpasterskiej Zgromadzenia i kierunki realizacji posłannictwa sale-
zjańskiego. Daje odpowiedź na pytania o to, kim jesteśmy, czego chce-
my, dokąd zmierzamy i co proponujemy młodzieży. Podstawa programowa
definiuje wobec Kościoła i społeczeństwa tożsamość posługi duszpa-
sterskiej Zgromadzenia.
WWD powinna zapoznać się z Podstawą programową, która określa
wyznaczniki duszpasterstwa młodzieżowego, wspólne zaangażowanie,
aktywizuje potencjał ludzki dzięki właściwej formacji, sprzyja tworzeniu
atmosfery współpracy i współodpowiedzialności.
B Organiczny Projekt Inspektorialny (OPI)
Organiczny Projekt Inspektorialny to strategia animacji i zarządzania
zapewniająca rozwój inspektorii i ciągłość decyzji (por. KG25 poz.
82). To praktyczny, elastyczny plan koordynacji wszystkich zasobów
wychowawczych i duszpasterskich inspektorii, podporządkowujący je
wspólnemu celowi. Najważniejsze elementy OPI to: uważne obserwowanie
sytuacji, w której pełnią posługę Salezjanie; priorytety rozwoju inspektorii;
najważniejsze obszary działania w najbliższych latach; kryteria działania
dla różnych projektów; ogólne wytyczne formacji osób; rozwój zasobów
ekonomicznych i struktur.
Przedmiot OPI został zdefiniowany przez KG25: „W ciągu najbliższych
trzech lat wspólnota inspektorialna ma obowiązek opracować lub
zweryfikować Organiczny Projekt Inspektorialny” (KG25 poz. 82).
Inspektor, rada inspektorialna i powołany w tym celu zespół (KG25
poz. 84) powinni kierować pracami przygotowania i weryfikacji OPI,
angażując w nie wspólnoty, zwłaszcza dyrektorów. Zgodnie z art. 1, 2,
171 Konstytucji oraz art. 3, 167 Regulaminów Ogólnych najważniejsze
282

29.3 Page 283

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
kierunki i priorytety OPI powinny zostać zatwierdzone przez kapitułę
inspektorialną.
Elementy instytucjonalne (długo- lub średniookresowe) muszą przekładać
się na konkretne plany lub projekty działania w ważnych obszarach działania
inspektorii, czyli plan formacji, plany dotyczące świeckich, roczne plany i
sprawozdania finansowe, projekty wspólnot lokalnych. Każdy z nich jest
pomocniczy względem programu najważniejszego z punktu widzenia
posłannictwa, czyli sektorowego SPWD.
OPI i ISPWD wyraźnie różnią się od innych planów inspektorii,
zwłaszcza od dyrektorium ogólnego. Dyrektorium to tekst normatywny
opracowywany przez kapitułę inspektorialną (Konst. 171), zawierający
przepisy szczegółowe w kwestiach leżących w dyspozycji inspektorii. OPI
i ISPWD nie są tożsame z dyrektorium inspektorialnym i nie są jego częścią. To
kompletne, autonomiczne dokumenty programowe.
Organiczny Program Inspektorialny: strategiczny plan animacji i zarządzania zapewniający
rozwój i ciągłość decyzji inspektorii
Analiza
rzeczywistości
Preferowane
wybory
Preferowane
obszary
działania
Kryteria
wykonawcze
wytyczne
ogólne
w dwóch
obszarach:
z
uwzględnieniem
kontekstu
społeczno-
kulturowego i
wychowawczego
decydujące
o kierunku
rozwoju
inspektorii
długo- i średnio-
okresowe
wyznaczające
kierunki planów
i projektów
przygotowanie
personelu i
rozwój zasobów
ekonomicznych
i struktur
283

29.4 Page 284

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
C Salezjański Projekt Wychowawczo-Duszpasterski (SPWD)
Salezjański Projekt Wychowawczo-Duszpasterski to ogólny plan
działań wychowawczo-duszpasterskich w inspektorii i środowiskach
lokalnych. SPWD podporządkowuje wszystkie działania i zasoby
ewangelizacji (por. RO 4; por. KG26 poz. 39); odpowiada na pytania: co
i jak należy robić, żeby osiągnąć zakładane cele?
SPWD jest bardziej szczegółowy niż Ramy odniesienia, opracowywany
w perspektywie średnio- lub długookresowej, w odniesieniu do
rzeczywistości lokalnej, w której pełni posługę cała inspektoria lub
dane dzieło. Zawiera cele, obszary i wytyczne działania. Zarówno w
Konstytucjach Towarzystwa św. Franciszka Salezego (art. 31, 44), jak w
Regulaminach Ogólnych (art. 4-10, 184) znajdujemy ogólne odwołania
do SPWD.
ISPWD i lokalne SPWD są ze sobą powiązane:
◗ ISPWD jest trzy- lub pięcioletnim programem inspektorialnym.
Zawiera wspólne cele, strategie i kierunki działania wycho-
wawczo-duszpasterskiego wszystkich wspólnot i dzieł. Stano-
wi punkt odniesienia w planowaniu i ewaluacji pracy wycho-
wawczo-duszpasterskiej w danym okresie oraz opracowaniu
lokalnych / sektorowych SPWD;
◗ lokalny / sektorowy SPWD przenosi do rzeczywistości lokalnej
/ danego sektora wytyczne ISPWD. To plan działania
poszczególnego dzieła (jeden obszar działania) lub każdego
obszaru (w przypadku większych dzieł). SPWD dzieł
salezjańskich odpowiedzialnych za więcej niż jeden obszar
działania stanowi bardzo ważne narzędzie zapewniające
zbieżność celów i kierunków działania w całym dziele. Spełnia
dwa główne zadania:
- koordynuje wszystkie sektory dzieła określając kryteria,
metody, formy organizacji i struktur;
- powołuje, ustanawia, zapewnia formację i funkcjonowanie
WWD dzieł i sektorów.
284

29.5 Page 285

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Wszystkie zasoby strukturalne dzieła (zaplecze infrastrukturalne,
propozycje wychowawcze i duszpasterskie, harmonogramy, kalendarze)
i personalne (poszczególne osoby i podmioty zbiorowe) służą osiąganiu
jego celów na przestrzeni około trzech lat. Wszyscy członkowie WWD
wspólnie odpowiadają za realizację celów SPWD, jednak główna
odpowiedzialność spoczywa na radzie WWD.
KG23 zaproponowała, by dokonując rewizji ISPWD, inspektorie włączyły
do niego wychowanie w wierze, w formie ścieżek programowych
dostosowanych do potrzeb odbiorców i kontekstów (por. KG23
poz. 230; programy wychowania w wierze, propozycje powołaniowe,
propedeutyka wiary dla młodzieży). Ścieżki składają się z kolejnych
etapów lub propozycji wychowawczych, prowadzących do osiągnięcia
celów SPWD. Należy określić czas i miejsce kolejnych propozycji, zasoby
ludzkie i materialne, niezbędne do ich organizacji. Ścieżki programowe
przyczyniają się do praktycznej realizacji SPWD w czasie, dostosowując
program wychowawczo-duszpasterski do potrzeb odbiorców, stopniowo
proponując jego cele i przekładając metodę na kolejne doświadczenia
i inicjatywy (por. rozdział IV 3.2).
D Programy szczegółowe, opracowywane w oparciu o SPWD
Naszym obowiązkiem jest praktyczna realizacja SPWD w formie ścieżek,
planów i programów, w inspektorialnym planie animacji oraz planie ogólnym
dzieła.
Inspektorialny plan animacji to jednoroczny program oparty na ISPWD,
zawierający następujące elementy (poniżej podano przykładowy schemat):
◗ ogólny cel roczny, czyli punkt odniesienia dla programu animacji
rady inspektorialnej;
◗ cele szczegółowe w każdym sektorze inspektorii. Cele szczegó-
łowe wynikają z celu ogólnego, wyznaczające horyzont działań
w ciągu całego roku;
◗ procesy animacji i zarządzania w poszczególnych sektorach.
Należy określić podmioty, harmonogram i obszary animacji,
uwzględniając:
285

29.6 Page 286

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
- wspólnotę i formację,
- posługę wychowawczo-duszpasterską,
- Rodzinę Salezjańską,
- Comunicazione Sociale,
- komunikację społeczną itd.
◗ sposób oceny faktycznego osiągnięcia zakładanych celów i re-
zultatów;
◗ schemat organizacyjny inspektorii, czyli graficzne przedstawie-
nie ogólnych struktur zarządzania w inspektorii;
◗ kalendarz inspektorialny zawierający wszystkie wydarzenia
w roku.
Plany roczne zarysowują przed wspólnotami stopniową drogę wdrażania
ISPWD. Lokalne WWD są odpowiedzialne za systematyczną ewaluację
stopnia realizacji celów programu wychowawczo-duszpasterskiego.
Każdego roku inspektoria przygotowuje plany roczne, które służą
poszczególnym dziełom w opracowaniu planu ogólnego dzieła.
Inspektorialny plan animacji: sroczny plan realizacji ISPWD
ogólny cel
roczny
zgodnie z
programem
animacji rady
inspektorialnej
cele
szczegółowe
najważniejsze
w danym roku
procesy,
działania
i formy
ewaluacji
określić
niezbędne
zasoby ludzkie
i materialne,
zadania i
harmonogram
ogólny
schemat
organizacyjny
inspektorii
kalendarz
inspektorialny
graficzne
przedstawienie
ogólnych
struktur
zarządzania w
inspektorii
wszystkie
wydarzenia w
inspektorii w
ciągu całego
roku
286

29.7 Page 287

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Ogólny plan dzieła to jednoroczny program oparty na SPWD dzieła (lub
sektorowych SPWD w dziełach prowadzących działania we więcej niż
jednym obszarze), zawierający następujące elementy (poniżej podano
przykładowy schemat):
◗ ogólny cel roczny, czyli punkt odniesienia dla inspektorialnego
programu animacji;
◗ cele szczegółowe w każdym sektorze inspektorii. Cele szcze-
gółowe wynikają z celu ogólnego, wyznaczające horyzont dzia-
łań w ciągu całego roku;
◗ procesy animacji i zarządzania w poszczególnych sektorach.
Należy określić podmioty, harmonogram i obszary animacji;
◗ sposób oceny faktycznego osiągnięcia zakładanych celów
i rezultatów;
◗ schemat organizacyjny dzieła, czyli graficzne przedstawienie
struktur zarządzania podając funkcje, harmonogram i zasady
funkcjonowania:
- dla całego dzieła;
- dla poszczególnych sektorów
◗ kalendarz inspektorialny zawierający wszystkie wydarzenia w
roku.
287

29.8 Page 288

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Program ogólny dzieła:
sroczny plan realizacji lokalnego / sektorowego SPWD
ogólny cel
roczny
cele szcze-
gółowe dla
poszczegól-
nych sektorów
dzieła
procesy,
działania
i formy
ewaluacji
schemat
organizacyjny
dzieła
zgodnie z
inspektorialnym
programem
animacji
inspektorii
lokalnego SPWD
najważniejsze
w danym roku
określić
niezbędne
zasoby ludzkie
i materialne,
zadania i
harmonogram
podać funkcje,
harmonogram
i zasady
funkcjonowania
kalendarz
wszystkie
wydarzenia
w roku
6 3 METODOLOGIA PRZYGOTOWANIA I EWALUACJI SPWD
A Etapy przygotowania SPWD
SPWD ma być realistyczny, skuteczny i zapewniać ciągłość procesu
wychowawczo-duszpasterskiego. Za punkt wyjścia przyjmując sytuację
zastaną (aktualną sytuację młodzieży), dzięki realizacji kolejnych celów
szczegółowych prowadzi stopniowo do osiągnięcia celu ogólnego. SPWD
to trzyetapowy proces. W trakcie jego realizacji należy powracać do
wcześniejszych etapów, rozwijać je i pogłębiać. Jest na tyle elastyczny,
że można go dostosowywać do zmieniającej się rzeczywistości. Na
każdym etapie planowania WWD musi odwoływać się do Podstawy
programowej, pomocnej w analizie sytuacji, określaniu najważniejszych
wyzwań i definiowaniu celów działania zgodnych z celami określonymi
w Podstawie.
Potrzeba for
1 Uważna obserwacja i poznawanie środowiska oraz „typu” młodzieży
w danej okolicy. Należy poznać osoby, sytuacje, zasoby, problemy,
288

29.9 Page 289

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
tendencje i możliwości. Analiza powinna być działaniem okresowym.
Wymaga umiejętności łączenia posiadanej wiedzy z nowymi
elementami. Ważnymi elementami procesu analizy są: komunikacja,
doświadczenie i zaangażowanie, sieci wychowawcze, poczucie
współodpowiedzialności.
2 Interpretacja wychowawczo-duszpasterska sytuacji zastanej: staramy
się dogłębnie poznać rzeczywistość, by za wszelką cenę ją odnowić.
Trzeba obiektywnie spojrzeć na rzeczywistość, unikać pochopnych
opinii (pozytywnych, a najczęściej negatywnych). Interpretujemy
rzeczywistość w oparciu o zasadnicze elementy posłannictwa
salezjańskiego i System Prewencyjny.
3 Należy zarysować wizję przyszłości w oparciu o priorytety (maksymalnie
cztery lub pięć). Priorytety ISPWD obowiązują wszystkie dzieła i obszary
działania inspektorii; lokalny SPWD określa priorytety danego dzieła.
W każdym przypadku priorytety muszą wynikać z pilnych potrzeb
wychowawczo-duszpasterskich, wyłaniających się z analizy sytuacji.
Etap planowania działań
1 Priorytety powinny przekładać się na cele ogólne, czyli najważniejsze,
najpilniejsze i możliwe do osiągnięcia cele ISPWD lub lokalnego SPWD,
osiągane dzięki konkretnym działaniom, uwzględniającym skład
WWD i dynamiki czterech wymiarów duszpasterstwa młodzieżowego
obowiązujących w każdym środowisku i sektorze.
2 Należy zdefiniować procesy, które pozwolą przełożyć cele ogólne na
praktykę.
3 Trzeba też zdefiniować kolejne, mierzalne działania prowadzące do
realizacji celów, podając charakterystykę odbiorców (do kogo kierowane
jest działanie?); odpowiedzialność osób i zespołów (od kogo zależy jego
realizacja?); niezbędne zasoby i harmonogram (w jaki sposób działanie
będzie realizowane i kiedy?).
Etap ewaluacji projektu i ponownego planowania
Ewaluacja projektu pozwala obiektywnie zweryfikować jego wpływ na
rzeczywistość. Rezultaty poddawane są ocenie w świetle zakładanych
289

29.10 Page 290

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
celów. Na tym etapie mogą się ukazać nowe możliwości, potrzeby albo
niezbędne działania.
Ogólna ewaluacja SPWD powinna:
◗ obejmować wszystkie osoby, grupy i zespoły. W przypadku ISPWD
są to: kapituła inspektorialna, inspektor, rada inspektorialna,
inspektorialny zespół ds. duszpasterstwa młodzieżowego;
◗ zapoczątkować prawdziwy proces wychowawczo-duszpasterski.
Ewaluacja nie dotyczy wyłącznie rezultatów. Powinna być
początkiem procesu dojrzewania jednostek i grup, zachęcać do
doskonalenia się i motywować do osiągania lepszych rezultatów;
◗ być oparta o precyzyjne, mierzalne wskaźniki, pozwalające
zweryfikować rezultaty i pokazać sposób ich osiągnięcia.
Należy uwzględniać próby i błędy, na których można się uczyć.
Pominięcie niepowodzeń w ewaluacji SPWD prowadzi do
zniechęcenia i stagnacji;
◗ uwzględnić analizę przyczyn – osobistych, strukturalnych, organiza-
cyjnych – wpływających w różnym stopniu na proces osiągania
celów i dostosować same cele do nowych sytuacji i możliwości.
B Podstawowe kryteria przygotowania lub zmiany SPWD
Celem procesu przygotowania SPWD nie jest kolejny dokument dla
duszpasterzy, którzy się z nim zapoznają i zrealizują jego program,
tylko precyzyjne zdefiniowanie celów i kryteriów oraz pomoc WWD w
zjednoczeniu się w działaniu. Prace nad SPWD powinny kształtować
myślenie projektowe i postawy współodpowiedzialności.
SPWD jest tekstem, ale przede wszystkim procesem wspólnego myśle-
nia, zaangażowania, definiowania celów i stopniowego utożsamiania
się z nimi. Sprzyja zjednoczeniu WWD we wspólnej posłudze, zapobiega-
jąc rozpraszaniu działań. Fundamentalne znaczenie ma wspólna praca i jej
metodologia.
Warto zwrócić uwagę na trzy elementy procesu opracowania SPWD:
290

30 Pages 291-300

▲back to top

30.1 Page 291

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
Analiza sytuacji
Uważna obserwacja
ai poznawanie środowiska / młodzieży
Interpretacja wychowawczo-duszpasterska
Określenie priorytetów
Planowanie działania
Cele ogólne należy uwzględnić skład WWD i cztery
wymiary duszpasterstwa obowiązujące w każdym
środowisku i sektorze
Procesy i działania: należy wskazać odbiorców,
odpowiedzialność, faktyczne zasoby i harmonogram
Ewaluacja projektu i ponowne planowanie
291

30.2 Page 292

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
a) Nieustanne rozeznawanie i odwaga patrzenia w przyszłość.
Planowanie duszpasterskie łączy w sobie proces techniczny i
duchowy. Opracowując, realizując i weryfikując SPWD należy
nieustannie podążać za planem Bożym. Pan wskazuje drogę
i punkty odniesienia: zakorzenienie w czasie i historii (unikamy
propozycji abstrakcyjnych, bez związku z rzeczywistością);
centralne miejsce osoby młodego człowieka; troskę o całościowy
wymiar salezjańskiej propozycji duszpastersko-wychowawczej
(organiczne połączenie czterech wymiarów); stałe elementy
praktyki wychowawczo-duszpasterskiej, czyli System Prewencyjny i
Salezjańska Duchowość Młodzieżowa.
Odpowiadając na wyzwania duszpastersko-wychowawcze
należy unikać postaw i zachowań przeszkadzających
w realizowaniu posłannictwa, po pierwsze trzymania się
statycznych, sztywnych, anonimowych schematów; po drugie
łączenia projektu duszpasterstwa młodzieżowego z projektami
natury handlowej, ekonomicznej i politycznej, sprzeniewierzając
się wychowawczo-duszpasterskiemu duchowi SPWD, jego
ewangelicznej naturze i propozycji zbawienia, którą Chrystus
kieruje do młodzieży.
b) Kolegialność. W przygotowanie SPWD powinni zostać
włączeni wszyscy członkowie WWD. Należy wyraźnie ukazywać
motywacje, cele, zadania; nawiązywać dialog wokół problemów
i sytuacji; doceniać wkład każdego człowieka. Trzeba stworzyć
prawdziwy zespół roboczy, który będzie potrafił animować
długie, skomplikowane procesy.
Każdy prawdziwy SPWD jest dziełem wspólnoty i owocem
współpracy. ISPWD uwzględnia wszystkie wspólnoty i dzieła
inspektorii; lokalny SPWD jest opracowywany, realizowany
i weryfikowany przez WWD dzieła.
W sposób szczególny należy uwzględnić członków Rodziny
Salezjańskiej, pracujących na danym terenie (por. KG24 poz. 125).
Na poziomie inspektorialnym Rodzina Salezjańska powinna
być reprezentowana w organach zarządzania (inspektorialne
zespoły ds. duszpasterstwa młodzieżowego i / lub w radzie
inspektorialnej); na poziomie lokalnym przewiduje się
292

30.3 Page 293

▲back to top
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
współpracę lokalnej konsulty Rodziny Salezjańskiej, wspólnoty
Salezjanów i rady WWD.
W celu aktywizacji WWD warto powołać zespół animacyjny,
który będzie motywował członków WWD i pomagał pokonywać
trudności; wskazywał metody sprzyjające zaangażowaniu
wszystkich podmiotów WWD w ramach ich odpowiedzialności
i kompetencji; dostarczał materiały do poszerzania wiedzy
i refleksji; przygotowywał notatki dla własnej grupy. Funkcję
zespołu animacyjnego na poziomie inspektorii może pełnić
inspektorialny zespół ds. duszpasterstwa młodzieżowego,
poszerzony o osoby posiadające niezbędne kompetencje
i umiejętności; na poziomie lokalnym może to być rada WWD
lub zespół ds. duszpasterstwa.
c) Komunikacja. Wszyscy zaangażowani w proces przygotowań
SPWD przyjmują wspólne kierunki działania. Już na samym
początku procesu należy jasno określić formy zaangażowania,
zakres odpowiedzialności (opiniowanie; poziom decyzyjny
i wykonawczy) i osoby odpowiedzialne. Salezjanie ks. Bosko
i świeccy przeżywają doświadczenie wspólnoty w duchu
ks. Bosko i jego posłannictwa. Wszyscy członkowie WWD
uczestniczą w procesie rozeznania, definiowania celów
i kierunków działania SPWD (KG24 poz. 119-120).
Złożona forma organizacji nie powinna przysłaniać leżącego u jej podstaw
ducha wychowawczo-duszpasterskiego. Każde działanie musi wyraźnie
uwzględniać wychowanie młodzieży do życia i spotkanie z Bogiem
w prawdzie. Proces planowania, realizacji, ewaluacji i zmian SPWD nie
jest niepotrzebną komplikacją pracy duszpasterskiej. To znak dojrzałości
wychowawczej i wysokiej jakości posługi, która stale podejmuje
trud nawrócenia, by głosić życie w nieustannie zmieniającym się
społeczeństwie. Jest dowodem realizmu, miłości i szacunku dla młodzieży.
Zapewnia spójność decyzji wychowawczych, na które zasłużenie czeka
młodzież. Stanowi rezultat procesu pedagogicznego, który w perspektywie
długoterminowej jest najbardziej owocnym z ludzkich zajęć.
293

30.4 Page 294

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
294

30.5 Page 295

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
EPILOG

30.6 Page 296

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
Wzorem i źródłem ducha salezjańskiego jest
Serce Chrystusa, wysłannika Ojca. W odczytywaniu
Ewangelii jesteśmy szczególnie wrażliwi na pewne
rysy postaci Chrystusa, takie jak: wdzięczność Ojcu za
dar boskiego powołania wszystkich ludzi; umiłowanie
maluczkich i ubogich; gorliwość w przepowiadaniu,
uzdrawianiu i zbawianiu pod przynaglającym
działaniem Królestwa, które nadchodzi; troskliwość
Dobrego Pasterza, który zwycięża łagodnością i darem
z samego siebie; pragnienie gromadzenia uczniów
w jedności braterskiej wspólnoty”
(Konst. 11)
296

30.7 Page 297

▲back to top
EPILOG
MODLITWA DO KS. BOSKO
Ojcze i Nauczycielu młodzieży,
święty Janie Bosko,
Ty, będąc posłusznym działaniu Ducha Świętego
i otwartym na rzeczywistość Twojego czasu,
stałeś się dla młodzieży,
zwłaszcza ubogiej i potrzebującej,
znakiem miłości oraz Bożego upodobania.
Bądź naszym przewodnikiem
na drodze przyjaźni z Panem Jezusem,
abyśmy w Nim i w Jego Ewangelii
mogli odkrywać sens naszego życia
oraz źródło prawdziwego szczęścia.
Dopomóż nam
wspaniałomyślnie odpowiadać na powołanie,
które otrzymaliśmy od Boga,
abyśmy na co dzień byli budowniczymi komunii
i zachowując jedność z całym Kościołem
ochoczo współpracowali
w dziele wznoszenia cywilizacji miłości.
Wyjednaj nam łaskę wytrwania
w realizacji wysokiej miary życia chrześcijańskiego
według ducha błogosławieństw;
i dopomóż,
abyśmy prowadzeni przez Maryję Wspomożycielkę,
mogli spotkać się kiedyś z Tobą w wielkiej rodzinie niebieskiej.
Amen.
297

30.8 Page 298

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
KOMENTARZ DO ILUSTRACJI
ILUSTRACJA 1
Przed chwilą widzieliśmy Jezusa wśród Apostołów. Teraz
patrzymy na Niego w tłumie: życie to spotkania. Pan ukazuje
się nam jako pasterz. Młody chłopak na misji salezjańskiej.
Ta owca znalazła kogoś, kto nią nie pogardza. Zaproszenie:
przebywać z Jezusem, kształtować swoje serce na wzór serca
Bożego, uczyć się współczuć jak Chrystus. „Współczucie” to
piękne słowo, jak cud, myśl przewodnia. To pierwszy dar Boga
dla człowieka. Bóg widzi zmęczenie, zagubienie i trud swojego
stada. Ofiarował życie za swoje stado; prowadzi je swoim Słowem. Dla
niego najważniejszy jest człowiek, prawdziwie zdrowe serce. Uczniowie
uczą się od Jezusa po pierwsze – i po prosu – Bożego współczucia – tak
bliskiego i nam, Salezjanom! To ono stanowi właściwą, zawsze aktualną
odpowiedź (stałą jak zmiany pór roku symbolizowane przez cztery
drzewa u dołu). Musimy być częścią życia młodzieży, by okazywać im
nasze współczucie.
ILUSTRACJA 2
Jezus modli się za swoich uczniów i wszystkich, którzy w niego
uwierzą, w każdym czasie i miejscu (niebo usłane gwiazdami).
Modli się zatem także za współcześnie żyjących, także
za naszą młodzież. Ludzie na pustyni są zmęczeni długą
drogą w nieznane i upałem; na ich twarzach widać trud, ból
i zmęczenie... Ludzie, którzy szukają Jego głosu. Młodzież
szukająca prawdziwego odpoczynku, pragnąca słów zbawienia,
Słowa wiecznego, które nie przemija… zmierzają ku Panu (kielich
pomiędzy ziemią a niebem). Bóg otwiera ramiona, by zgromadzić i
objąć dzieci rozproszone po całym świecie. To my mamy podtrzymywać
nadzieję, by mogły doświadczać opatrznościowego działania Boga. Bóg
jest tchnieniem jedności, które zbliża nas do siebie nawzajem.
298

30.9 Page 299

▲back to top
EPILOG
ILUSTRACJA 3
Jezus w miasteczku Samarytan, obcokrajowiec wśród ludzi innej
tradycji i religii. Jego niczym nieskrępowane przejście przez
miasto budzi pragnienie a On podaje dzban z wodą; potrafi
ugasić głębokie pragnienie kobiety, czyniąc ją piękniejszą,
lepszą, bardziej żywą, kwitnącą: „woda, którą Ja mu dam, stanie
się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu”.
Od zarania dziejów – od chwili stworzenia istot ziemskich (jeleń),
morskich (ryba) i powietrznych (ptak) – Bóg jest niewyczerpanym
źródłem wody żywej. Jezus pozwala Samarytance połączyć się na nowo
ze swoim źródłem, by sama stała się źródłem. Przepiękny obraz. Kobieta z
Samarii o jasnym, pogodnym, dobrym spojrzeniu. Nie zaspokoi pragnienia
pijąc, tylko gasząc pragnienie innych; jej oblicze rozjaśni się, rozjaśniając
oblicze innych; będzie się radować, dając radość innym. Stać się źródłem
– to wspaniały projekt życia dla każdego ewangelizatora: stać się źródłem
– nieść nadzieję, życzliwość i miłość.
ILUSTRACJA 4
W żadnym języku nie istnieje słowo, które lepiej niż „życie”
potrafi wyrazić to, czego najbardziej pragnie człowiek.
Zamyka się w nim wszystko, czego pragniemy i sposoby
trwałego zaspokajania pragnień. Przecież życie młodzieży
jest naznaczone szukaniem kogoś lub czegoś, co może dać
jej życie. Tylko jakie? Życie „w obfitości”, które daje Bóg,
zaspokajające wszelkie pragnienia, które mogą narodzić się w
sercu człowieka; przypominające zachód słońca nad polami. Żyć
to znaleźć się w rękach Boga, jak wróble, które uwiły gniazdo w bujniej
koronie drzew. Nowe życie oddziałuje na każdą sferę doświadczenia
ludzkiego młodzieży: rodzinę, szkołę, pracę, codzienne czynności i czas
wolny. Zaczyna rozkwitać tu i teraz. Znakiem jego istnienia i rozwoju jest
miłość duszpasterska. Każdego dnia, grono wychowawców salezjańskich,
ofiarnie, kreatywnie i kompetentnie poświęcają się dla życia nowych
pokoleń.
299

30.10 Page 300

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
ILUSTRACJA 5
Jezus przyłącza się do dwóch, nieutulonych w żalu uczniów
w drodze do Emmaus. Wszędzie rozpozna swoje dzieci.
Towarzyszy im, idzie obok nich… Pan odnajduje nas w
naszej codziennej wędrówce i przemienia serca, oczy i
drogę każdego. Ks. Bosko w głębi: ile osób miało szczęście
spotkać na swojej drodze człowieka, który zmienił jego życie.
Także nas, salezjańskich wychowawców, Pan nawołuje, byśmy
mieli odwagę wyruszyć w drogę, stać się towarzyszami podróży
– fizycznej (droga) i wewnętrznej (słuchanie). Pełniąc swoją posługę,
Salezjanie powinni spotykać młodzież na całym świecie i pragnąć, by
dom salezjański stał się dla niej domem rodzinnym. Dlatego WWD
powinna wzywać każdego po imieniu, dbać o jakość nawiązanych relacji
międzyludzkich.
ILUSTRACJA 6
Chrystus przyoblekł się w nasze szaty: cierpienie i radość istoty
ludzkiej, głód, pragnienie, zmęczenie, nadzieje i rozczarowania
– wszystkie nasze niedole aż po śmierć. I oddał nam własne
„szaty”, dar nowego istnienia: „Przyoblec człowieka nowego,
stworzonego według Boga” to nie tyle decyzja, ile dzieło Boga.
Do przekazywania żywej wiary trzeba jednak metodycznego
zaangażowania. SPWD to narzędzie duszpasterskie, które
odpowiada na dwa cele (humanizować i wychowywać młodzież
do wiary) w czterech wymiarach, które integrują i ubogacają całą osobę
ludzką, sprawiając, że rozwija się z głębi serca, jak płatki wyrastające z
jednego pąka kwiatowego. Każdy młody człowiek (niezależnie od wieku
i swojej sytuacji) nosi w sobie skarb światła, wewnętrzne słońce, czyli
obraz i podobieństwo Boga. Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe
to radość (szeroki uśmiech młodzieży!), która uwalniania światło
Zmartwychwstałego.
300

31 Pages 301-310

▲back to top

31.1 Page 301

▲back to top
EPILOG
ILUSTRACJA 7
„Ja was wybrałem”. To wyzwanie stanowi gwarancję naszej
skuteczności apostolskiej i wychowawczej. Jesteśmy
cierpliwymi i ufnymi „rolnikami”, ale musimy nieustannie
się zastanawiać, gdzie i jaki plon przynosi nasza praca. Bóg,
jak nikt inny, troszczy się o zasiane ziarno – maleńki ogród –
czyli nasze dzieła: codziennie widzimy jego pracę. Trzeba się
troszczyć o owoce – już sam ich brak oznacza śmierć. Drzewo
naszych apostolskich dzieł odradza się i pomnaża życie. Ziarno pada
tam, gdzie zaniesie je wiatr, daleko od wrzawy i zgiełku, zapuszcza korzenie
w bruzdach i rozpadlinach dziejów i narodów. Pojawiają się nowe dzieła
wychowawcze i duszpasterskie, ponieważ posłannictwo salezjańskie ma
w sobie więcej energii, światła i ziarna Bożego, niż widzimy. To wulkan
energii: pąk rozkwita, kwiat staje się owocem, a owoc nasieniem.
ILUSTRACJA 8
„Jak ten, kto służy”. „Służyć” to słodki obowiązek. W tych
wersetach ukazuje się nam prawdziwy, rzeczywisty i konkretny
obraz animacji i koordynowania działań duszpasterskich.
Współodpowiedzialność nadaje konkretną formę jedności,
oznacza łączenie rozeznania duchowego, słuchania siebie
nawzajem, dzielenie się spostrzeżeniami, refleksjami i
doświadczeniami, bycie dla siebie nawzajem świadectwem.
Wszystko to prowadzi wspólnotę (każdego w ramach jego
kompetencji) do opracowania organicznej i spójnej propozycji. Posługa
wychowawczo-duszpasterska nie może składać się z niepowiązanych
ze sobą działań. Wszystko powinno się łączyć w jeden, wspólny plan, na
który składają się adekwatne wybory i ścieżki formacyjne. Salezjańskie
Duszpasterstwo Młodzieżowe gromadzi wszystkie siły i sposoby
animacji.
301

31.2 Page 302

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
SŁOWNICZEK TERMINÓW
ŚRODOWISKO DUSZPASTERSKIE LUB SEKTOR LUB OBSZAR
DZIAŁALNOŚCI – struktura wychowawcza lub duszpasterska, w której
realizowane jest posłannictwo salezjańskie, w oparciu o specjalnie dla niej
przygotowany program wychowawczo-duszpasterski. W każdym dziele
panują inne, tylko jemu właściwe atmosfera i relacje wewnątrz WWD.
Do dzieł salezjańskich zaliczamy: oratoria- centra młodzieżowe, szkoły i
ośrodki kształcenia zawodowego (lub przysposobienia zawodowego, bursy,
internaty); szkoły wyższe (lub ośrodki uniwersyteckie, akademiki i domy
studenckie); prowadzone powierzone salezjanom parafie i sanktuaria (lub
kościoły diecezjalne); dzieła pomocy społecznej dla młodzieży ze środowisk
dysfunkcyjnych i patologicznych. Dla pełnej realizacji posłannictwa
salezjańskiego, w jednym dziele można łączyć różne, uzupełniające się
nawzajem środowiska.
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO DUSZPASTERSKA (WWD;
por. Konst. 47, KG24 poz. 149-179) – salezjański podmiot animacji
każdego dzieła wychowawczego, który dba o realizowanie posłannictwa
ks. Bosko. WWD nie jest dodatkowym organem zarządzania w dziele
lub środowisku duszpasterskim ani formą zrzeszania czy metodą ich
aktywizacji. WWD to wszystkie osoby (młodzież, dorośli, rodzice,
wychowawcy, osoby konsekrowane i świeckie, przedstawiciele innych
instytucji kościelnych i świeckich, także odmiennego wyznania, kobiety i
mężczyźni dobrej woli), które działają wspólnie w stylu ks. Bosko na rzecz
wychowania i ewangelizacji młodzieży, zwłaszcza najuboższej. Struktura
WWD przypomina koncentryczne koła, a zajmowana w jej obrębie pozycja
zależy od stopnia odpowiedzialności w ramach posłannictwa.
RADA DZIEŁA W SKŁAD RADY WCHODZI WSPÓLNOTA
ZAKONNA (a przynajmniej jej władze: dyrektor i rada lokalna) i główni
współodpowiedzialni za poszczególne obszary. Zadaniem jej członków,
połączonych jednym charyzmatem i realizujących to samo posłannictwo,
jest uobecnianie na danym terenie daru i posługi charyzmatu
salezjańskiego; do jej zwyczajowych kompetencji należy zarządzanie
wszystkimi obszarami działania w danym dziele; jej spotkania mają
charakter organizacyjny, decyzyjny, formacyjny i wyznaczający kierunki
refleksji.
302

31.3 Page 303

▲back to top
EPILOG
RADA WWD (por. KG24 poz. 160-161, 171-172) – to organ
animujący i koordynujący realizację SPWD. Jej zadaniem jest ułatwianie
koordynowania dzieł i posług oraz sprzyjanie współodpowiedzialności za
nie, w trosce o integralność SPWD danego dzieła salezjańskiego lub WWD
w różnych środowiskach lub obszarach działalności dzieła. Gdy w dziele
istnieje tylko jedna WWD, rada dzieła staje się automatycznie radą WWD.
W przypadku, gdy liczba WWD odpowiada liczbie obszarów działalności,
każda z nich ma własną radę, a ich przedstawiciele tworzą radę dzieła.
RADA WSPÓLNOTY, LADA LOKALNA, RADA DOMU (por.
Konst. 178) – w jej skład wchodzą wszyscy współbracia należący do
wspólnoty, których zadaniem jest wspólna animacja i zarządzanie dziełem
pod kierunkiem dyrektora, który zwołuje radę i jej przewodniczy. O tym,
które obszary działalności reprezentowane są w radzie domu decyduje
inspektor za zgodą rady inspektorialnej, po zapoznaniu się z opinią
wspólnoty lokalnej.
DYREKTORIUM INSPEKTORIALNE (por. Kosnt. 171) – akt
normatywny opracowywany i rewidowany przez kapitułę inspektorialną.
Zawarte w nim normy mają służyć przede wszystkim wspieraniu i
zapewnianiu charyzmatycznego i salezjańskiego charakteru każdego
dzieła w inspektorii.
DYKASTERIE (por. Konst. 133; RO 107) – administracyjne formy
organizacji działań animacyjnych w poszczególnych obszarach
Zgromadzenia na poziomie Dyrekcji Generalnej Dzieł Księdza Bosko.
Każdą dykasterią kieruje odpowiedni radca, który jej przewodniczy.
SALEZJAŃSKI RUCH MŁODZIEŻOWY (MGS) – MGS tworzą
grupy i stowarzyszenia przyjmujące duchowość i pedagogię ks. Bosko i
matki Mazzarello. Każda z nich posiada własną strukturę organizacyjną.
Wielość w różnorodności pozwala zagwarantować wysoką jakość
działań wychowawczych, zwłaszcza w nowych przestrzeniach socjalizacji
młodzieży. MGS jest ruchem „młodych dla młodych”. Opiera się na
wspólnej duchowości i komunikacji pomiędzy grupami, która umożliwia
wymianę informacji i wartości. Zrzesza młodzież różnego pochodzenia,
zainteresowań i umiejętności, od osób, które dopiero wchodzą na drogę
duchowości po te, które wprost i świadomie przyjmują propozycję
salezjańską i apostolat w duchu ks. Bosko.
303

31.4 Page 304

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
CENTRUM ANIMACJI ZESPÓŁ, którego członkowie utożsamiają
się z misją, systemem wychowawczym i duchowością salezjańską i
przyjmują na siebie solidarnie zadanie gromadzenia, motywowania i
angażowania wszystkich zainteresowanych danym dziełem, by wspólnie
tworzyć wspólnotę wychowawczą oraz realizować program ewangelizacji
i wychowania młodzieży. Centrum animacji nie ogranicza się do
odpowiedzialnej za charyzmat wspólnoty zakonnej (por. KG25, poz. 78-
81), która powinna otwierać się na zewnątrz, włączając do współpracy
w różny sposób i w różnej formie wszystkich zainteresowanych
zaangażowaniem się w dzieło salezjańskie. Centrum animacji nie jest
„organem zarządzającym”. Jest jedno dla całego dzieła. Może być tożsame
z radą dzieła lub / i radą WWD, w zależności od wielkości dzieła i obszarów
zaangażowania.
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO DUSZPASTERSKI
(SPWD; por. KG24, poz. 5. 42) – ogólny program działania, wyznaczający
linie ustalonego wcześniej działania wychowawczo-duszpasterskiego w
inspektorii i we wspólnotach lokalnych, ukierunkowujący każdą inicjatywę,
zasoby i środki na właściwe realizowanie posłannictwa salezjańskiego.
Wyróżniamy plany krótko lub średniookresowe (3-5 lat). SPWD
przygotowywany jest z uwzględnieniem sytuacji danej inspektorii lub
dzieła salezjańskiego. Celem SPWD jest zatem nie tylko określenie treści
w różnych obszarach działania na poziomie inspektorialnym i lokalnym,
ale też zdefiniowanie wymiarów, które należy uwzględnić przy pisaniu
sektorowych SPWD. Opracowanie SPWD inspektorialnego, a następnie
sektorowego, powinno służyć przede wszystkim zaplanowaniu misji całej
WWD inspektorialnej lub lokalnej.
SALEZJAŃSKI INSPEKTORIALNY PROGRAM Wychowawczo-
Duszpasterski (ISPWD) – określa wspólne cele, strategie i kierunki
działania wychowawczo-duszpasterskiego inspektorii, którymi należy
kierować się w działaniach duszpasterskich we wszystkich obszarach,
sektorach i dziełach. Stanowi punkt odniesienia podczas przygotowania
ich programów i podstawę weryfikacji założeń wychowawczo-
duszpasterskich w danym okresie.
LOKALNY LUB SEKTOROWY SALEZJAŃSKI INSPEKTORIALNY
PROGRAM Wychowawczo-Duszpasterski – przeniesienie na rzeczywistość
lokalną wytycznych ISPWD. To plan działania poszczególnego dzieła (jeden
obszar działania) lub każdego obszaru (w przypadku większych dzieł). W
304

31.5 Page 305

▲back to top
EPILOG
ostatnim przypadku SPWD dzieł salezjańskich odpowiedzialnych za więcej
niż jeden obszar działania stanowi bardzo ważne narzędzie zapewniające
zbieżność celów i linii działania w całym dziele. Dwa podstawowe cele SPWD
to koordynowanie wszystkich obszarów działania dzieła w oparciu o wspólne
kryteria i metodologię; zwoływanie, tworzenie, formacja i działanie WWD
dzieła i obszaru działania.
INSPEKTORIALNY PROGRAM ANIMACJI – dokument realizujący
ISPWD, opracowywany każdego roku przez radę inspektorialną przy
współpracy przedstawicieli dzieł. Stanowi punkt odniesienia dla całej
inspektorii do przygotowania rocznego, ogólnego planu pracy dzieł.
PLAN OGÓLNY DZIEŁA DOKUMENT REALIZUJĄCY SPWD
DZIEŁA (ewentualnie poszczególnych obszarów i sektorów działania),
opracowywany każdego roku przez radę dzieła we współpracy z radą
WWD i poszczególnych obszarów działania.
ORGANICZNY PROGRAM INSPEKTORIALNY OPI – plan
strategiczny animacji i zarządzania, gwarantujący ciągłość decyzji
podejmowanych w inspektorii (por. KG25, poz. 82-84). Stanowi praktyczne
narzędzie, którego celem jest zorientowanie na cel i koordynowanie
zasobów wychowawczych i duszpasterskich inspektorii. Stanowi też
punkt odniesienia dla wszystkich programów i projektów wspólnot i dzieł.
PODSTAWA PROGRAMOWA SALEZJAŃSKIEGO Duszpasterstwa
Młodzieżowego – dokument, zawierający fundamentalne założenia
i wytyczne, opracowany przez Dykasterię ds. Duszpasterstwa
Młodzieżowego, by wyjaśnić istotę posługi duszpasterskiej każdej
inspektorialnej i lokalnej WWD oraz wytyczyć jej kierunki; kierować
działaniami duszpasterskimi każdego inspektorialnego i lokalnego delegata
ds. duszpasterstwa młodzieżowego i ich zespołów; przyczynić się do
formacji każdego (salezjanów i wychowawców) współodpowiedzialnego za
posłannictwo salezjańskie.
POZIOM ANIMACJI W INSPEKTORII – poziom animacji w
inspektorii i dziele. Podstawowymi poziomami animacji są: duszpasterstwo,
formacja, Rodzina Salezjańska, administracja i finanse, komunikacja
społeczna. Poszczególne poziomy realizowane są w różnych obszarach
działania.
305

31.6 Page 306

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
SPIS TREŚCI
Przedmowa..................................................................................................................... 8
Przedmowa do trzeciego wydania ....................................................................... 10
Bibliografia ................................................................................................................... 13
CZĘŚĆ PIERWSZA
Rozdział I
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE CZĘŚCIĄ ŻYCIA I
KULTURY WSPÓŁCZESNEJ MŁODZIEŻY
1. „Oto twoje pole; tu będziesz pracował” ................................................... 24
2. Życzliwość i chęć kontaktu z młodzieżą .................................................. 25
3. Wychowawcy i wierzący kontemplują rzeczywistość ........................ 27
4. Wspólnota oparta na miłości ....................................................................... 29
5. Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe wyrazem
posłannictwa salezjańskiego........................................................................ 30
6. Zwiększanie liczby miejsc spotkania z młodzieżą i troska
o ich odpowiednią jakość............................................................................... 34
7. Wierni wrażliwości młodzieży i Kościoła ................................................ 35
Rozdział II
OD MISJI EWANGELIZACYJNEJ CHRYSTUSA PO EWANGELIZACYJNĄ
MISJĘ KOŚCIÓŁ
1. Jezus Chrystus Dobry Pasterz doskonałym objawieniem miłości
Bożej ............................................................................................................................. 42
2. Jezus objawia tajemnicę Boga, wspólnoty Miłości .............................. 44
3. Kościół wezwany do kontynuowania misji Jezusa ............................... 45
4. Posłannictwo salezjańskie ........................................................................... 46
5. Maryja, Matka i Nauczycielka...................................................................... 47
Rozdział III
APOSTOLSKA TOŻSAMOŚĆ SALEZJANÓW KS. BOSKO:
EWANGELIZOWAĆ I WYCHOWYWAĆ
1. Życie w obfitości i szczęście człowieka ........................................................ 52
2. Podążać za Chrystusem, człowiekiem doskonałym ............................... 54
2.1. Połączyć miłość do życia ze spotkaniem z Chrystusem ............. 54
2.2. Oryginalność i skuteczność sztuki wychowania ks. Bosko ....... 57
306

31.7 Page 307

▲back to top
SPIS TREŚCI
3. Projekt integralnego rozwoju podstawą ewangelizacji i
wychowania ..................................................................................................................... 57
3.1. Elementy ewangelizacji ............................................................................. 57
3.2. Wychowanie a ewangelizacja ................................................................. 59
a) Antropologia chrześcijańska a wychowanie
b) Zakorzenieni w Ewangelii
c) Dobra Nowina w różnych kulturach i tradycjach religijnych
4. Wybór obszaru apostolatu ................................................................................. 64
4.1. Przede wszystkim młodzież, zwłaszcza najuboższa .................... 64
a) Zawsze i mocno kochać najuboższych
b) Ubóstwo zagrożeniem dla wychowania
4.2. Humanizacja i ewangelizacja kultury................................................... 67
a) Wierność Ewangelii a wierność kulturze
b) W każdej propozycji duszpasterskiej mierzymy się z
wyzwaniami kulturowymi
CZĘŚĆ DRUGA
Rozdział IV
SYSTEM PREWENCYJNY JAKO DOŚWIADCZENIE DUCHOWE I
WYCHOWAWCZE
1.Praktyka ks. Bosko ukazuje naturę posłannictwa salezjańskiego .... 78
1.1. Duch salezjański wyrasta z postawy Dobrego Pasterza ............ 78
1.2. System Prewencyjny jako wcielenie „ducha salezjańskiego” ... 79
a) Aktualność i uaktualnianie propozycji duszpasterskiej,
duchowej i pedagogicznej ks. Bosko
b) Miłość duszpasterska fundamentem Salezjańskiego
Duszpasterstwa Młodzieżowego
c) System Prewencyjny obejmuje wychowawcę i jego wspólnotę
2. Duszpasterstwo wyrastające z Systemu Prewencyjnego ................... 82
2.1. Integralny projekt wychowawczy .......................................................... 82
2.2. Podwójne znaczenie wychowania prewencyjnego....................... 83
a) System Prewencyjny w sytuacji defaworyzacji i resocjalizacji
b) Sztuka konstruktywnego wychowywania
307

31.8 Page 308

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
3. System Prewencyjny jako propozycja duchowości ................................ 89
3.1. Duchowość to przede wszystkim życie w Duchu .......................... 91
a) Przede wszystkim bezinteresowny dar od Boga
b) Spotkanie z Chrystusem
c) Życie w Duchu Świętym
3.2. Salezjańska Duchowość Młodzieżowa oryginalną
propozycją życia chrześcijańskiego ............................................................... 92
a) Duchowości salezjańska stanowi konkretny wyraz miłości
duszpasterskiej
b) Program i droga Salezjańskiej Duchowości Młodzieżowej
c) Opracowywanie programów wychowania w wierze
Rozdział V
WSPÓLNOTA WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKA
RODZINNA ATMOSFERA DOMU SALEZJAŃSKIEGO
1. Salezjańskie Duszpasterstwo Młodzieżowe doświadczeniem
wspólnoty ....................................................................................................................... 108
1.1. Doświadczenie wspólnoty w duchu i posłannictwie
salezjańskim ............................................................................................................ 108
a) Komunia w pełnieniu wspólnego posłannictwie
b) Forma salezjańskiej obecności wśród młodzieży
c) WWD łączy szereg osób wokół SPWD
d) WWD a rodzina
e) WWD jako ważne doświadczenie Kościoła lokalnego
1.2. Animacja WWD............................................................................................ 114
a) Wsparcie środowiska
b) Wsparcie grupy
c) Kierownictwo indywidualne
1.3. Szczególna rola centrum animacji ....................................................... 117
a) Grupa ludzi, którzy ubogacają się nawzajem
b) Nowe modele organizacyjne
2. Serce salezjańskiego wychowawcy ............................................................. 119
2.1. Nieodzowna wewnętrzna postawa apostolska ........................... 119
a) Coraz bardziej zgłębiać Ewangelię
b) Pierwszą i podstawową formą ewangelizacji jest dawanie
świadectwa
308

31.9 Page 309

▲back to top
SPIS TREŚCI
2.2. Salezjańska tożsamość charyzmatyczna.......................................... 121
2.3. Animacja jako uprzywilejowany styl wychowania ...................... 122
a) Przede wszystkim należy zadbać o proces dostosowania
rozwoju do indywidualnych potrzeb jednostki
b) Aktywna obecność wychowawcy wśród młodzieży
2.4. Inteligencja duszpasterska źródłem siły SPWD........................... 124
a) „Wychowawcze” odczytywanie aktualnej sytuacji młodzieży
b) Cierpliwa adaptacja i formacja
3.System Prewencyjny jako pedagogika stosowana. Salezjański styl
wychowania .................................................................................................................. 126
3.1. Oratorium ks. Bosko kryterium działań Salezjanów .................. 126
a) „Kryterium oratorium” jako inspiracja i paradygmat naszych
działań i dzieł
b) Ogólne kryteria rozeznawania i odnowy
3.2. „Salezjański styl” wspólnego przebywania i tworzenia wspólnoty.. 129
a) Otwarty dom (doświadczenie ducha rodzinnego)
b) Parafia, która ewangelizuje (życie religijne i pedagogiczny
wymiar programów wychowania w wierze)
c) Szkoła, która przygotowuje do życia (integralny rozwój
poprzez edukację)
d) Podwórko służące spotkaniom z przyjaciółmi i miejsce radości
(pedagogia radości i święta)
Rozdział VI
SALEZJAŃSKI PROGRAM WYCHOWAWCZO-DUSZPASTERSKI
(SPWD) FORMĄ REALIZACJI POSŁANNICTWA
1. Myślenie projektowe .......................................................................................... 136
2. Salezjański Program Wychowawczo-Duszpasterski (SPWD)......... 137
2.1. SPWD sanowi salezjański program apostolatu ........................... 137
a) SPWD łącznikiem z rzeczywistością naszych czasów i
narzędziem wychowania
b) Najważniejsze cechy SPWD
2.2. SPWD jako dynamiczny, kompleksowy proces ............................ 140
a) Złożone rozumienie Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego
b) Znaczenie czterech wymiarów
309

31.10 Page 310

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
2.3. Charakterystyka poszczególnych wymiarów i podstawowe
wybory w ich obrębie ......................................................................................... 142
a) Wymiar wychowania w wierze
b) Wymiar wychowawczo-kulturowy
c) Wymiar doświadczenia wspólnoty
d) Wymiar powołaniowy
2.4. Elementy obecne na każdym poziomie i w każdym aspekcie
Salezjańskiego Duszpasterstwa Młodzieżowego ................................ 155
a) Animacja powołań apostolskich
b) Animacja misyjna i różne formy wolontariatu
c) Komunikacja społeczna
2.5. Salezjański Ruch Młodzieżowy (MGS) ............................................. 165
a) Tożsamość i natura MGS
b) Priorytetowe obszary działania MGS
c) Styl i formy działania MGS
CZĘŚĆ TRZECIA
Rozdział VII
DZIAŁALNOŚĆ I DZIEŁA SALEZJAŃSKIEGO DUSZPASTERSTWA
MŁODZIEŻOWEGO
1. Organiczny charakter duszpasterstwa: jedność w różnorodności
duszpasterskiej ............................................................................................................ 176
2. Środowiska i działania......................................................................................... 177
2.1. Oratorium-centrum młodzieżowe ..................................................... 177
2.1.1. Oryginalny charakter oratorium salezjańskiego
2.1.2. WWD oratorium-centrum młodzieżowego
a) Znaczenie WWD oratorium-centrum młodzieżowego
b) Podmioty WWD oratorium-centrum młodzieżowego
2.1.3. Propozycja wychowawczo-duszpasterska oratorium-
centrum młodzieżowego
a) Proces ewangelizacji
b) Wychowanie w stylu salezjańskim
c) Wychowanie staje się częścią społeczeństwa, by je przemieniać
d) Doświadczenie dojrzewania w powołaniu
2.1.4. Organiczna animacji duszpasterska oratorium-centrum
młodzieżowego
a) Podstawowe działania
b) Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
310

32 Pages 311-320

▲back to top

32.1 Page 311

▲back to top
SPIS TREŚCI
2.2. Szkoła i salezjańskie szkolnictwo zawodowe................................. 189
2.2.1. Specyfika szkół salezjańskich i salezjańskiego szkolnictwa
zawodowego
2.2.2. WWD szkoły salezjańskiej / salezjańskiego ośrodka
kształcenia zawodowego
a) Znaczenie WWD szkoły salezjańskiej / salezjańskiego
ośrodka kształcenia zawodowego
b) Podmioty szkoły salezjańskiej / salezjańskiej ośrodka
kształcenia zawodowego
2.2.3. Propozycja wychowawczo-duszpasterska szkoły
salezjańskiej / salezjańskiego ośrodka kształcenia zawodowego
a) Zachęcanie do wartości ewangelicznych i proponowanie wiary
b) Skuteczna edukacja na wysokim poziomie
c) Pedagogia salezjańska
d) Funkcja społeczna i troska o najbardziej potrzebujących
2.2.4. Organiczna animacja duszpasterska salezjańskiej szkoły /
ośrodka kształcenia zawodowego
a) Zasadnicze działania
b) Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
2.3. Obecność Salezjanów w systemie szkolnictwa wyższego ...... 204
2.3.1. Oryginalny charakter obecności Salezjanów w systemie
szkolnictwa wyższego
2.3.2. Uczelnie salezjańskie
a) Społeczność akademicka uczelni salezjańskich
b) Projekt instytucjonalny
c) Propozycja wychowawczo-duszpasterska
d) Organiczna animacja duszpasterska uczelni salezjańskich
2.3.3. Domy studenckie
a) WWD domów studenckich
b) Propozycja wychowawczo-duszpasterska domów studenckich
c) Organiczna animacja duszpasterska domów studenckich
2.4. Parafia i sanktuarium powierzone salezjanom ............................ 219
2.4.1. Oryginalny charakter parafii i sanktuariów salezjańskich
2.4.2. WWD parafii i sanktuariów salezjańskich
a) Znaczenie WWD parafii i sanktuariów powierzonych salezjanom
b ) Podmioty WWD parafii i sanktuariów powierzonych salezjanom
2.4.3. Propozycja wychowawczo-duszpasterska parafii
powierzonej Salezjanom
a) Centrum ewangelizacji i wychowania w wierze
311

32.2 Page 312

▲back to top
SALEZJAŃSKIE DUSZPASTERSTWO MŁODZIEŻOWE
b) Parafia otwarta na Kościół i zakorzeniona w rzeczywistości
lokalnej
c) Wspólnota misyjna
d) Zdecydowanie wybiera młodzież i warstwy ludowe
2.4.4. Organiczna animacja duszpasterska parafii
a) Podstawowe wybory
b) Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
2.5. Dzieła pomocy społecznej dla młodzieży ....................................... 232
2.5.1. Oryginalny charakter dzieł pomocy społecznej dla
młodzieży zagrożonej
2.5.2. WWD dzieła pomocy społecznej
a) Znaczenie WWD dzieła pomocy społecznej
b) Podmioty WWD dzieła pomocy społecznej
2.5.3. Propozycja wychowawczo-duszpasterska dzieła pomocy
społecznej
a) Zakorzenienie w Ewangelii
b) Kompletna i organiczna propozycja wychowawcza
c) Wybór kryterium prewencyjnego
d) Perspektywa społeczna i polityczna
2.5.4. Organiczna animacja duszpasterstwa dzieła pomocy
społecznej
a) Podstawowe wybory
b) Formy uczestnictwa i odpowiedzialności
2.6. Inne dzieła i posługi w różnych środowiskach............................... 246
a) Animacja powołaniowa
b) Posługi formacji chrześcijańskiej i animacji duchowej
c) Animacja czasu wolnego
Rozdział VIII
STRUKTURY I PROCESY ANIMACJI SALEZJAŃSKIEGO
DUSZPASTERSTWA MŁODZIEŻOWEGO
1. Organiczne, kompleksowe duszpasterstwo............................................. 258
1.1. Planowanie i realizowanie duszpasterstwa młodzieżowego.... 258
a) Zarządzanie i animacja na poziomie inspektorialnym
b) Zarządzanie i animacja na poziomie wspólnot i dzieł lokalnych
1.2. Animacja duszpasterska jako szczególna forma apostolatu ..... 261
a) Charakterystyka animacji salezjańskiej
b) Zasady i kryteria animacji procesów i struktur
312

32.3 Page 313

▲back to top
SPIS TREŚCI
2. Animacja i koordynacja lokalna ...................................................................... 265
2.1. Wspólnota salezjańska podmiotem animacji dzieła ................... 265
a) Wspólnota Salezjanów
b) Dyrektor wspólnoty salezjańskiej
c) Rada wspólnoty
d) Rada WWD / dzieła
e) Koordynator lokalny ds. duszpasterstwa młodzieżowego i jego zespół
f) Inne organy animacji i zarządzania w WWD oraz ich funkcje
2.2. Inne formy animacji WWD w dziełach salezjańskich ................ 271
a) Dzieła salezjańskie zarządzane przez świeckich, w których
obecna jest wspólnota salezjańska
b) Dzieła salezjańskie prowadzone przez świeckich w ramach
salezjańskiego projektu inspektorialnego
3. Animacja i koordynacja na poziomie inspektorialnym ........................ 272
3.1. Inspektor i rada inspektorialna ............................................................ 272
3.2. Delegat ds. duszpasterstwa młodzieżowego i jego zespół ..... 273
a) Delegat ds. duszpasterstwa młodzieżowego
b) Inspektorialny zespół ds. duszpasterstwa młodzieżowego
c) Odpowiedzialni za poszczególne obszary i sektory oraz ich zespoły
4. Animacja i koordynacja na poziomie międzyinspektorialnym ........ 276
5. Animacja i koordynacja na poziomie światowym ................................. 278
6. Planowanie duszpasterstwa ............................................................................ 279
6.1. Poziomy planowania inspektorialnego i lokalnego .................... 279
6.2. Charakterystyka dokumentów............................................................. 282
a) Podstawa programowa Salezjańskiego Duszpasterstwa
Młodzieżowego
b) Organiczny Projekt Inspektorialny (OPI)
c) Salezjański Projekt Wychowawczo-Duszpasterski (SPWD)
d) Programy szczegółowe, opracowywane w oparciu o SPWD
6.3. Metodologia przygotowania i ewaluacji SPWD............................ 288
a) Etapy przygotowania SPWD
b) Podstawowe kryteria przygotowania lub zmiany SPWD
Epilog .................................................................................................................................... 297
Komentarz do ilustracji ............................................................................................ 298
Słowniczek terminów ................................................................................................ 302
313

32.4 Page 314

▲back to top