Economia--e-servizio-pl


Economia--e-servizio-pl

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top
Ekonomia w sluzbie.indd 1
2019-02-25 16:18:08

1.2 Page 2

▲back to top
kongregacja
do spraw instytutów życia konsekrowanego
i stowarzyszeń życia apostolskiego
Ekonomia
w służbie charyzmatu i misji
Boni dispensatores multiformis gratiae Dei
(1 P 4, 10)
ukierunkowania
Wydawnictwo Ojców Franciszkanów
Niepokalanów 2019
Ekonomia w sluzbie.indd 2
2019-02-25 16:18:08

1.3 Page 3

▲back to top
Tytuł oryginału:
Ecconomia a servizio del carisma e della missione
© 2018 – Amministrazione del Patrimonio della Sede
Apostolica e Libreria Editrice Vaticana
Okładka:
Marko Ivan Rupnik, La pesca miracolosa, mosaico C appella della
Conferenza episcopale spagnola Madrid (Spagna)
© Centro Aletti 2011
Redakcja naukowa:
o. dr Robert Leżohupski OFMConv.
Korekta: Joanna
Wójcik
Tłumaczenie:
Magdalena Jagiełło
Skład:
Piotr Górski
© Copyright for this edition by
Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów isbn
978-83-7766-171-0
Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów
Paprotnia, ul. O. M. Kolbego 5, 96-515 Teresin
tel.: 46 864 22 08
e-mail: wydawnictwo@niepokalanow.pl
e-sklep: wydawnictwo.niepokalanow.pl
fb: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów
Niepokalanów 2019
Ekonomia w sluzbie.indd 3
2019-02-25 16:18:08

1.4 Page 4

▲back to top
Dobrzy szafarze
różnorakiej łaski Bożej.
(1 P 4, 10)
Ekonomia w sluzbie.indd 4
2019-02-25 16:18:08

1.5 Page 5

▲back to top
Wprowadzenie
1. Jako dobrzy szafarze różnorakiej łaski Bożej
służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy
otrzymał
(1 P 4, 10).
Pierwszy List św. Piotra nawiązuje do
przeciwności, jakich doświadczały wspólnoty
chrześcijańskie w diasporze rzymskiej pod koniec i
wieku: czasu szczególnej próby dla Kościoła, który
otrzymuje pismo o wysokiej wartości teologicznej.
Tekst jest skierowany do chrześcijan wywodzących
się z pogaństwa, do wybranych, przybyszów wśród
rozproszenia w Poncie, Galacji, Kapadocji, Azji i
Bitynii (1, 1). Piotr pragnie zachęcić do trwania w
łasce Bożej (5, 12), wzywa do stałości, do cierpliwej
wytrwałości (1, 13; 4, 19; 5, 7-8) wobec prób i
trudności.
Rozdział czwarty składa się w szczególności z
trzech obrazów. Pierwszy ukazuje analogię między
cierpieniem, jakie Chrystus poniósł we własnym
ciele, a uczuciami, jakie powinny ożywiać chrześcijan
(ww. 1-2). Drugi dotyczy „odmiennej” konotacji
chrześcijan w kontekście społecznym, w którym żyją
(ww. 3-6). Ostatni obraz wychodzi od perspektywy
eschatologicznej i zwraca uwagę na dynamikę
komunii w życiu chrześcijan, zawiera też dokładne i
cenne wskazania (ww. 7-11).
7
Ekonomia w sluzbie.indd 5
2019-02-25 16:18:08

1.6 Page 6

▲back to top
Wprowadzenie
Werset 10: Jako dobrzy szafarze różnorakiej łaski
Bożej służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy
otrzymał, przedstawia cechy tego, kto, podążając za
Chrystusem i Jego Ewangelią, jest przepełniony łaską,
to znaczy obfi tością darów, które rozlewają się w
życiu każdego wierzącego. Piotr wzywa zatem do
przeżywania własnego daru (chárisma) z pozycji sług
(diakonìa), stania się szafarzami (oìkonòmoi) łaski (4,
10).
Dary otrzymane od Boga nazywają się
charyzmatami, z greckiego charis pochodzącego od
czasownika charizomai, który oznacza: ofi arowywać,
być hojnym, wspaniałomyślnym, dawać darmo.
Termin chárisma w Nowym Testamencie jest
używany tylko w odniesieniu do darów
pochodzących od Boga. Żaden pojedynczy charyzmat
nie jest darem przyznanym wszystkim, lecz darem
szczególnym, którego Duch udziela „tak, jak chce” (1
Kor 12, 11)1.
Chrześcijanin jest zatem wezwany do stawania się
zarządcą, szafarzem różnorakiej łaski – która wyraża
się także poprzez charyzmaty – i jest zaproszony do
„puszczenia jej w obrót” na rzecz wszystkich. Każdy
dar jest żarliwym wyrazem niezmierzonego
dziedzictwa łaski ze strony Boga. Każdy członek
wspólnoty zatem, bogaty takim darem, jest
członkiem aktywnym
1 Por. Kongregacja Nauki Wiary, List Iuvenescit Ecclesia do
biskupów Kościoła katolickiego na temat relacji między darami
hierarchicznymi a charyzmatycznymi dla życia i misji Kościoła,
Rzym (15 maja 2016), 4, https://episkopat.pl/en/relacja-
Ekonomia w sluzbie.indd 6
2019-02-25 16:18:08

1.7 Page 7

▲back to top
Wprowadzenie
miedzy -darami -hierarchicznymi-a-charyzmatycznymi-list-
kongregacji-nauki -wiary/ [dostęp: 29 września 2018].
8
i współodpowiedzialnym za życie wspólnotowe,
wiedząc, że to, co posiada do dyspozycji, nie jest jego,
lecz jest darem, który należy strzec, aby przynosił
owoce w określonym celu: dobra wspólnego,
ponieważ „można je osiągać, pomnażać i chronić
tylko razem, także z uwagi na przyszłość”2. Dobro
wspólne, które oddaje do dyspozycji wielorakość
darów, w służbie jedni drugim, poprzez którą rozwija
się zbawczy plan Boga na korzyść każdego mężczyzny
i każdej kobiety.
2. W zbawczym planie Boga Kościół jest „jak wierny i
roztropny zarządca, którego zadaniem jest uważna
troska o to, co zostało mu powierzone”. Zatem „jest
świadomy odpowiedzialności, jaką stanowi baczne
sprawowanie pieczy i zarządzanie własnymi dobrami
w świetle jego misji ewangelizacji, ze szczególną
troską o potrzebujących”3.
Aktualny moment historyczny niesie dla życia
konsekrowanego wezwanie do zmierzenia się z
powszechnym spadkiem powołań i utrzymującym się
kryzysem ekonomicznym. Taka sytuacja przynagla,
2 Papieska Rada Iustitia et Pax, Kompendium Nauki Społecznej
Kościoła, Rzym (2 kwietnia 2004), § 164,
http://www.vatican.va/roman_curia/pontifi
cal_councils/justpeace/doc
Ekonomia w sluzbie.indd 7
2019-02-25 16:18:08

1.8 Page 8

▲back to top
Wprowadzenie
uments/rc_pc_justpeace_doc_20060526_compendio-dott-
soc_pl.html [dostęp: 16 września 2018].
3 Franciszek, List apostolski w formie motu proprio Fidelis
dispensator et prudens ustanawiający nową strukturę
koordynacyjną ekonomicznych i administracyjnych spraw
Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego (24 lutego
2014), incipit (przekład własny tłum.).
9
by „z realizmem, ufnością i nadzieją wziąć na siebie
odpowiedzialność, jakiej wymaga od nas sytuacja
świata, potrzebującego głębokiej odnowy kulturowej
i odkrycia zasadniczych wartości, na których można
budować lepszą przyszłość. Kryzys zmusza nas do
przemyślenia na nowo naszej drogi, do przyjęcia
nowych reguł i znalezienia nowych form
zaangażowania, do korzystania z pozytywnych
doświadczeń, a odrzucania negatywnych. W ten
sposób kryzys staje się okazją do rozeznania sytuacji
i czynienia nowych projektów. Z takim nastawieniem,
raczej ufności niż rezygnacji, należy stawić czoło
obecnym trudnościom”4.
W tej perspektywie instytuty życia
konsekrowanego i stowarzyszenia życia
apostolskiego są wezwane do bycia dobrymi
rządcami charyzmatów otrzymanych od Ducha
Świętego również poprzez zarządzanie i
administrowanie dobrami.
3. W ostatnich latach niemało instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego
musiało stawić czoła problemom natury
Ekonomia w sluzbie.indd 8
2019-02-25 16:18:08

1.9 Page 9

▲back to top
Wprowadzenie
ekonomicznej. Można by powiedzieć, że rosnącemu
zmniejszaniu się sił odpowiadało narastanie
trudności. Niedostateczne przygotowanie i brak
projektów często były przyczyną wyborów
ekonomicznych, które nie tylko zagroziły dobrom,
lecz także samemu przetrwaniu instytutów.
4 Benedykt xvi, Encyklika Caritas in veritate (29 czerwca 2009),
21,
http://w2.vatican.va/content/benedict-
xvi/pl/encyclicals/documents/hf_ben-
xvi_enc_20090629_caritas-in-veritate.html [dostęp: 16
września 2018].
10
Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego, zważając na tę sytuację, przynagliła
instytuty i stowarzyszenia do zwiększenia
świadomości w kwestii znaczenia materii
ekonomicznej, dostarczając kryteriów i praktycznych
wskazań do zarządzania dobrami.
W kontekst ten wpisały się dwa sympozja
międzynarodowe na temat zarządzania dobrami.
Pierwsze sympozjum na temat „Zarządzanie dobrami
kościelnymi instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego w służbie ludzkości
i misji Kościoła”5 odbyło się w marcu 2014 roku,
opracowano po nim „Wytyczne dotyczące
zarządzania dobrami w instytutach życia
konsekrowanego i stowarzyszeniach życia
apostolskiego”6, opublikowane 2 sierpnia
Ekonomia w sluzbie.indd 9
2019-02-25 16:18:08

1.10 Page 10

▲back to top
Wprowadzenie
5 Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, La gestione dei beni
ecclesiastici degli Istituti di vita consacrata e delle Società di
vita apostolica a servizio dell’humanum e della missione nella
Chiesa. Atti del Simposio Internazionale (Rzym, 8-9 marca
2014), lev, Watykan 2014.
6 Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego,
Rzym
(2
sierpnia
2014),
https://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/kosciol/kongre
gacja --instytutow -zycia-konsekrowanego-i-stowarzyszen-
zycia--apos-tolskiego/listy- kongregacja-instytutow-zycia-
konsek row an ego-i-stowarzyszen- zycia-apostolskiego/2014-
08 -02-list-okolny-wy-tyczne-dotyczace -zarzadzania -dobrami
-w -instytutach-zycia -konsekrowanego-i -sto wa rzy
szeniachzycia -apostolskiego-45437/ [dostęp: 16 wrześ nia
2018].
11
2014 roku. Wytyczne i zasady zarządzania dobrami
zostały zaproponowane instytutom „jako pomoc ku
temu, by z nową odwagą i profetyzmem
odpowiadały na wyzwania naszych czasów, wciąż
pozostając proroczym znakiem miłości Boga”7.
W kolejnym okresie, w centrum uwagi Dykasterii
znalazła się istotność dzieł. O ile i sympozjum
charakteryzowało się wezwaniem do umiejętności
zdawania sprawy i obowiązku sprawowania pieczy
nad dobrami, czujności i kontroli ze strony
przełożonych, to ii sympozjum „W wierności
charyzmatowi nowe spojrzenie na ekonomię”, które
Ekonomia w sluzbie.indd 10
2019-02-25 16:18:08

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top
Wprowadzenie
odbyło się w listopadzie 2016 roku, skoncentrowało
się na istotności charyzmatycznej.
4. Zgodnie z bogatym nauczaniem Papieża
Franciszka, niniejszy dokument – w łączności z
tekstem „Wytycznych” – ma na celu:
– podążanie drogą kościelnej refl eksji na
temat dóbr i zarządzania nimi, przy wykorzystaniu
również sugestii przełożonych instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego
przekazanych na zaproszenie Dykasterii8;
– przywołanie i wyjaśnienie pewnych
aspektów norm kanonicznych dotyczących dóbr
tymczasowych, ze szczególnym odniesieniem do
procedury Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego;
7 Tamże, incipit.
8 Tamże.
12
– zasugerowanie pewnych narzędzi
planowa-nia i programowania związanych z
zarządzaniem
dziełami;
– przynaglenie instytutów życia
konsekrowane-go i stowarzyszeń życia
apostolskiego, na wszystkich poziomach, od
przełożonych do członków, do nowego
spojrzenia na ekonomię w wierności
Ekonomia w sluzbie.indd 11
2019-02-25 16:18:08

2.2 Page 12

▲back to top
Wprowadzenie
charyzmatowi, aby być „również dziś dla
Kościoła i dla świata awangardą
uwrażliwienia na wszystkich ubogich i na
wszelkie rodzaje nędzy – materialnej,
moralnej i duchowej, dzięki przezwyciężaniu
wszelkiego egoizmu w myśl logiki Ewangelii,
która uczy zawierzenia Bożej opatrzności”9.
9 Franciszek, Przesłanie do uczestników międzynarodowego
sympozjum na temat: „Zarządzanie dobrami kościelnymi
instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego w służbie ludzkości i misji Kościoła”, Rzym (8
marca
2014),
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/
przemowienia/sympozjum-zakony_08032014.html [dostęp:
23 września 2018].
13
Ekonomia w sluzbie.indd 12
2019-02-25 16:18:08

2.3 Page 13

▲back to top
Ekonomia w sluzbie.indd 13
2019-02-25 16:18:08

2.4 Page 14

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
Ubóstwo Chrystusa, nowość Ewangelii
5. Przeżywanie nowości Ewangelii oznacza „takie
życie, które odzwierciedla ubóstwo Chrystusa,
którego całe życie koncentrowało się na pełnieniu
woli Ojca i służeniu innym”10.
Papież Franciszek przy każdej okazji nieustannie
stawia w centrum sequela Christi: „zdecydowaną
wolę całkowitego upodobnienia się do Niego”11, do
Jego życia, do Jego kenozy (kénosi). Misterium
Wcielenia stanowi misterium ubóstwa: „będąc
bogaty, dla was stał się ubogim” (2 Kor 8, 9). Na
krzyżu
„Jego ubóstwo stanie się całkowitym
ogołoceniem”12, doświadczy do głębi tajemnicy
kenozy jako Sługa cierpiący zapowiadany przez
Izajasza.
10 Franciszek, Homilia podczas Mszy św. z biskupami, kapłanami
i osobami konsekrowanymi w czasie podróży apostolskiej do
Sri Lanki i na Filipiny, Manila (16 stycznia 2015),
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/homilie/
fi lipiny-lev_16012015.html [dostęp: 23 września 2018].
11 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 18.
12 Tamże, 23; por. Flp 2, 5-11.
15
6. „Ubóstwo Chrystusa kryje w sobie to nieskończone
bogactwo Boga. Jest On nie tylko Nauczycielem, ale
Ekonomia w sluzbie.indd 14
2019-02-25 16:18:08

2.5 Page 15

▲back to top
także Rzecznikiem i Poręczycielem tego zbawczego
ubóstwa, które odpowiada nieskończonemu
bogactwu Boga oraz niewyczerpalnej potędze Jego
łaski”13. Kenoza stanowi zatem fundamentalne
kryterium dla życia każdego ochrzczonego, a tym
bardziej każdej osoby konsekrowanej. Ubóstwo
„przeżywane na wzór Chrystusa, który «będąc bogaty
(…) stał się ubogim» (2 Kor 8, 9), wyraża całkowity dar
z siebie, jaki składają sobie nawzajem trzy Osoby
Boskie. Ten dar przelewa się w stworzenie i objawia
się w pełni we Wcieleniu Słowa i w Jego odkupieńczej
śmierci”14.
Na początku swojego posłannictwa Jezus
obwieścił w synagodze w Nazarecie, że Ewangelię
głosi się ubogim (por. Łk 4, 18; Iz 61, 1). Ten, kto chce
za Nim podążać, jest zatem wezwany do porzucenia
dóbr, domu, rodzinny, do rozpoczęcia swojej drogi
poprzez ogołocenie (Łk 14, 33; 18, 22). Mistrz prosi,
przede wszystkim, by przyjąć i tym samym żyć
prymatem Królestwa, by dawać mu pierwszeństwo
wobec wszystkiego. Dlatego też ubodzy w duchu są
nazwani błogosławionymi (Mt 5, 3) jako ci, którzy są
pierw-
13 Jan Paweł ii, Adhortacja apostolska Redemptionis donum (25
marca 1984), 12, http://w2.vatican.va/content/ john-paul-
ii/pl/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_
exh_25031984_redemptionis-donum.html [dostęp: 25
września 2018].
14 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 21.
16
Ekonomia w sluzbie.indd 15
2019-02-25 16:18:08

2.6 Page 16

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
Ubóstwo Chrystusa, nowość Ewangelii
szymi adresatami Królestwa, to znaczy tymi, którzy są
zdolni oczekiwać, pragnąć i przyjąć je.
7. Ubóstwo błogosławione czyni osobę
wewnętrznie wolną i pozwala jej wzrastać w wierze i
w miłości bliźniego, tej miłości, która ma oczy otwarte
na potrzeby innych, a serce miłosierne, by śpieszyć im
z pomocą. Ubóstwo błogosławione jest ożywiane
miłością, która przedkłada innych nad samego siebie
i pokłada swą ufność w Bogu, który każdego dnia
troszczy się o swoje stworzenia jak o lilie na polu i
ptaki w powietrzu (por. Mt 6, 25-34).
Ubóstwo błogosławione doradził Jezus bogatemu
młodzieńcowi, który odszedł zasmucony, miał bowiem
wiele posiadłości (Mk 10, 22) i chciał zachować je dla
siebie. Mistrz zasugerował mu, by sprzedał wszystko,
aby wychować go do wolności wewnętrznej i
miłosierdzia, autentycznego i hojnego. Ubóstwo
wychowuje do miłości bliźniego, a wraz z nią
wprowadza do kontemplacji Misterium Boga.
8. Świadectwo życia konsekrowanego
przyjmuje styl życia ubogiego. Papież Franciszek w
encyklice Laudato si’ poświęconej trosce o wspólny
dom wygłosił pochwałę wstrzemięźliwości:
„Duchowość chrześcijańska – pisze Papież –
proponuje rozwój wstrzemięźliwości i zdolności
radowania się, mając niewiele. To powrót do
prostoty, która pozwala nam się zatrzymać i docenić
to, co małe, i dziękować za możliwości, jakie daje
życie, nie przywiązując się do nich ani nie
Ekonomia w sluzbie.indd 16
2019-02-25 16:18:08

2.7 Page 17

▲back to top
17
smucąc z powodu tego, czego nie posiadamy”15.
Osoby konsekrowane ze swoim wyborem ubóstwa,
ślubowanego lub przyjętego wraz z inną świętą
przysięgą, zgodnie z właściwym sobie charyzmatem,
są żyjącymi i wiarygodnymi świadkami, że
„wstrzemięźliwość przeżywana świadomie i w
wolności wyzwala nas. Nie jest gorszym życiem, nie
jest mniejszą intensywnością, ale całkiem
odwrotnie”16.
Ubóstwo konsekrowanych ma na celu
świadczenie „o tym, że Bóg jest prawdziwym
bogactwem ludzkiego serca”17, wyznawanie, że z
Chrystusem posiada się majętność lepszą i trwającą
(Hbr 10, 34): wiara w Niego nadaje życiu „nową
podstawę, nowy fundament, na którym człowiek
może się oprzeć”18.
Przez swoje ubóstwo konsekrowani świadczą o
nowej jakości życia prawdziwie ludzkiego, które
relatywizuje dobra, wskazując na Boga jako na dobro
absolutne19. Prostota, wstrzemięźliwość i suro-
15 Franciszek, Encyklika Laudato si’ (24 maja 2015), 222, https://
w2.vatican.va/content/dam/francesco/pdf/encyclicals/docu
ments/papa-francesco_20150524_enciclica-laudato-si_
pl.pdf [dostęp: 25 września 2018].
16 Tamże, 223.
17 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 90.
18 Benedykt xvi, Encyklika Spe Salvi (30 listopada 2007), 8,
http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/encyclicals/
documents/hf_ben-xvi_enc_20071130_spe-salvi.html
[dostęp: 25 września 2018].
Ekonomia w sluzbie.indd 17
2019-02-25 16:18:08

2.8 Page 18

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
19 Por. Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 89.
18
Ku „ciału Chrystusa”
wość życia osób konsekrowanych nadają im pełną
wolność w Bogu20.
Ku „ciału Chrystusa”
9. „Człowiek, a w szczególności ubodzy, są zasadniczą
drogą Kościoła, ponieważ była to droga Jezusa
Chrystusa”21. Ubodzy zawsze byli w centrum uwagi
Jezusa, który starał się przywrócić im godność, życie,
możliwość przeżywania w pełni swojego
człowieczeństwa. Papież Franciszek nieustannie
przypomina to w swoim nauczaniu. „Jakże bardzo
chciałbym Kościoła ubogiego i dla ubogich”22 – te
słowa wypowiedziane nazajutrz po jego wyborze z
powodzeniem można uznać za jeden z kluczy jego
pontyfi katu. „Dla Kościoła opcja na rzecz ubogich jest
bardziej kategorią teologiczną niż kulturową,
socjologiczną, polityczną czy fi lozofi czną. Bóg użycza
im «swego pierwszego miłosierdzia». Ta Boża
preferencja ma k onsekwencje w życiu wiary
20 Por. Franciszek, Discorso ai partecipanti alle giornate dedicate
ai rappresentanti pontifi ci [Przemówienie do uczestników dni
poświęconych przedstawicielom papieskim – przekład własny
tłum.], Rzym (21 czerwca 2013).
21 J. M. Bergoglio, Solo l’amore ci può salvare, lev, Città del
Vaticano 2013, s. 113 (przekład własny tłum.).
Ekonomia w sluzbie.indd 18
2019-02-25 16:18:08

2.9 Page 19

▲back to top
22 Franciszek, Przemówienie do przedstawicieli mediów, Rzym
(16 marca 2013); Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii
gaudium
(24
listopada
2013),
198,
http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/apost_exhortatio
ns/documents/papafrancesco_esortazione-
ap_20131124_evangelii-gaudium. html [dostęp: 25 wrześ nia
2018].
19
wszystkich chrześcijan, wezwanych do tego, by mieć
«te same uczucia co Jezus» (por. Flp 2, 5)”23.
10. Ta konieczność zwracania uwagi na potrzeby
ubogich, na wzór Mistrza, urzeczywistniła się w
pierwszej wspólnocie uczniów. W Dziejach
Apostolskich (por. Dz 2, 42-47; 4, 32-37) Kościół
Jerozolimski jest przedstawiony jako zgromadzenie,
w którym miłość bliźniego i podział dóbr,
rozdzielanych każdemu według potrzeby (Dz 4, 35),
sprawiają, że nikt z nich nie cierpiał niedostatku (Dz
4, 34). Wspólnota ta trwała nie tylko w nauce
Apostołów, w łamaniu chleba i w modlitwach, lecz
również w koinonía (Dz 2, 42), w posiadaniu
wszystkiego wspólnym (Dz 2, 44; 4, 32) i w
rozdzielaniu dóbr każdemu według potrzeby (Dz 2,
45).
Również wielka kolekta, zorganizowana przez
Pawła w założonych przez niego Kościołach na rzecz
macierzystego Kościoła w Jerozolimie (1 Kor 16, 1-4;
Rz 15, 25-28; 2 Kor 8-9), stanowi gest solidarności,
który poszerza horyzont kościelnej komunii.
Teksty te stanowią wzór dla bycia i działania
wspólnot uczniów żyjących we wszystkich czasach i
miejscach. Chrześcijanie odczuwali i odczuwają
Ekonomia w sluzbie.indd 19
2019-02-25 16:18:08

2.10 Page 20

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
odpowiedzialność za znalezienie właściwych form, by
przełożyć je na praktykę wymogów koinonii. Osoby
konsekrowane, wcielając w ciągu historii ubóstwo
Chrystusa w swoje życie i inspirując się życiem
pierwszych wspólnot, są wezwane do przyswojenia
23 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 198.
20
Ku „ciału Chrystusa”
sobie konieczności koinonii. Jest to wybór podążania
za Chrystusem ubogim, który prowadzi do wyboru na
rzecz ubogich.
11. „Kościół ubogi dla ubogich zaczyna się od tego, że
wychodzimy ku ciału Chrystusa”24. Kontemplacja
oblicza Ojca objawionego w Chrystusie Jezusie,
konkretność Jego miłości okazanej we Wcieleniu Syna
(por. Flp 2, 7), prowadzą do odkrywania Go we
wszystkich ubogich i wykluczonych. Ubogim nie daje
się jedynie rzeczy, trzeba dzielić z nimi czy też raczej
zwracać im to, co do nich należy. Mężczyźni i kobiety
konsekrowani, którzy doświadczyli darmowej Miłości
Ojca, są wezwani do przyswojenia sobie duchowości
oddawania, aby w sposób wolny oddawać to, co
zostało im darowane dla służby braciom: życie, dary,
czas, dobra, którymi się posługują. Powinni dążyć do
„prawdziwego spotkania z ubogimi, a także do
dzielenia się, które powinno stać się stylem naszego
życia”25: życie sine proprio – na wzór św. F ranciszka
Ekonomia w sluzbie.indd 20
2019-02-25 16:18:08

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top
24 Franciszek, Przemówienie wygłoszone w wigilię uroczystości
Zesłania Ducha Świętego podczas czuwania modlitewnego z
okazji dnia ruchów, nowych wspólnot i stowarzyszeń
kościelnych,
Rzym
(18
maja
2013),
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/przemo
wienia/czuwanie_16052013. html [dostęp: 26 września
2018].
25 Franciszek, Orędzie na i Światowy Dzień Ubogich, Rzym (13
czerwca 2017), 3, https://w2.vatican.va/content/francesco/
pl/messages/poveri/documents/papa-francesco_20170613_
messagg io-i-giornatamondiale-poveri-2017.html [dostęp: 26
września 2018].
21
Ekonomia w sluzbie.indd 21
2019-02-25 16:18:08

3.2 Page 22

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
z Asyżu – staje się w ten sposób najwyższym
stopniem ewangelicznego ubóstwa.
Osoby konsekrowane są wezwane nie tylko do
ubóstwa osobistego, lecz również do ubóstwa
wspólnotowego. „Ubóstwo dzisiaj jest krzykiem.
Wszyscy musimy się zastanowić, czy możemy stać się
nieco bardziej ubodzy”26. Nie tylko członkowie
powinni oderwać się od dóbr, lecz także instytucje:
„Puste klasztory nie są nasze, są dla ciała
Chrystusa”27. Wspólnota zakonna musi zatem stawać
się solidarna w ubóstwie, ponieważ „każda
wspólnota Kościoła, która nie zamierza w pełni, w
sposób twórczy, skutecznie współpracować, aby
ubodzy żyli godnie i nikt nie był wykluczony, narazi się
także na ryzyko rozkładu”28.
Wspólnota jest wezwana do dokonywania
rozeznawania nie tyle w celu wyodrębniania kategorii
ubogich, lecz by stawać się im bliska, kimkolwiek by
nie byli i gdziekolwiek ich nie spotka, aby poznawała
ubóstwo, które może ją ubogacić w Szerokości,
Długości, Wysokości i Głębokości miłości Chrystusa
(por. Ef 3, 18-19).
26 Franciszek, Discorso agli studenti delle scuole gestite dai
Gesuiti in Italia e in Albania [Przemówienie do uczniów szkół
prowadzonych przez jezuitów we Włoszech i w Albanii], Rzym
(7 czerwca 2013), (przekład własny tłum.).
27 Franciszek, Discorso in occasione della Visita al Centro
„Astalli” per il servizio ai rifugiati [Przemówienie z okazji
wizyty w centrum „Astalli” dla służby na rzecz uchodźców],
Rzym (10 września 2013), (przekład własny tłum.).
28 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 207.
Ekonomia w sluzbie.indd 22
2019-02-25 16:18:09

3.3 Page 23

▲back to top
22
Ekonomia z ludzką twarzą
Ekonomia z ludzką twarzą
12. Człowiek i jego prawdziwe dobro muszą mieć
prymat zarówno w działalności ekonomicznej jak i, w
szerszym rozumieniu, w organizacji społecznej i życiu
politycznym. Przywoływała to konstytucja Gaudium
et spes: „Człowiek bowiem jest twórcą całego życia
gospodarczo-społecznego, jego ośrodkiem i celem”29
i przypominał Benedykt xvi: „pierwszym kapitałem,
który należy ocalić i docenić, jest człowiek, osoba, w
swojej integralności”30. Wymiar ekonomiczny zatem
jest ściśle związany z osobą i misją. Poprzez ekonomię
dokonywane są wybory znaczące dla życia osobistego
i wspólnego, w których powinno być widoczne
świadectwo ewangeliczne dostrzegające potrzeby
braci i sióstr.
Mężczyźni i kobiety konsekrowane wybierają
proroctwo i unikają dyktatury „ekonomii bez twarzy i
bez naprawdę ludzkiego celu”31. Ich ubóstwo
przypomina wszystkim o konieczności wyzwolenia się
z ekonomii wykluczenia i nierówności, ponieważ ta
ekonomia zabija32. Prowadzi bowiem do tego, że
29 Sobór Watykański ii, Konstytucja duszpasterska o Kościele w
świecie współczesnym Gaudium et spes, 63, Pallottinum,
Poznań 2005, s. 78.
30 Benedykt xvi, Encyklika Caritas in veritate (29 czerwca 2009),
25.
31 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 55.
Ekonomia w sluzbie.indd 23
2019-02-25 16:18:09

3.4 Page 24

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
32 Por. tamże, 53 n.
23
„samego człowieka uważa się za dobro
konsumpcyjne, którego można użyć, a potem je
wyrzucić. Daliśmy początek kulturze «odrzucenia»,
którą wprost się promuje. […] Wykluczeni nie są
«wyzyskiwani», ale są odrzuceni, są
«niepotrzebnymi resztkami»”33.
Wiarygodność
ewangeliczna
osób
konsekrowanych jest również związana ze sposobem,
w jaki zarządza się dobrami. Nie można ulegać
pokusie poszukiwania technicznej i organizacyjnej
wydajności zasobów materialnych i dzieł, zamiast
poszukiwania skuteczności działania na poziomie
ewangelicznym. Zgodnie z tą optyką, wyżsi przełożeni
muszą być świadomi, że nie wszystkie techniki
zarządzania odpowiadają zasadom ewangelicznym i
są zgodne ze społecznym nauczaniem Kościoła34.
„Ekonomia i zarządzanie nią nigdy nie są etycznie ani
antropologicznie neutralne. Albo przyczyniają się do
budowania stosunków opartych na sprawiedliwości i
solidarności, albo powodują sytuacje wykluczenia i
odrzucenia”35.
33 Tamże, 53.
34 Por. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego,
Rzym (2 sierpnia 2014), 3.
35 Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego sympozjum
międzynarodowego na temat: „W wierności charyzmatowi
Ekonomia w sluzbie.indd 24
2019-02-25 16:18:09

3.5 Page 25

▲back to top
nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym
(25 listopada 2016), (przekład własny tłum.).
24
Ekonomia z ludzką twarzą
13. Ta uwaga, by stawiać w centrum osobę, ze
wszystkimi jej cechami charakterystycznymi i
właściwościami, przywołuje do nieustannego
przekraczania mentalności funkcjonalnej również
wewnątrz wspólnot. W szczególności poprzez
uważną troskę i dowartościowywanie wszystkich
członków, zwłaszcza najstarszych. Chodzi konkretnie
o włączanie w dynamikę wspólnotową naszych
starszych braci i sióstr, odwołując się do ich bogactwa
świadectwa i modlitwy, doceniając ich doświadczenie
i mądrość oraz angażując ich, również na tym etapie,
w te formy posługi, do których są jeszcze zdolni. Jest
to taka integracja, która staje się znakiem sprzeciwu
w społeczeństwie, w którym także starsi są narażeni
na to, że zostaną odsunięci, jakby byli nic nie warci.
Dobrze wiemy, jak ta dynamika przyjęcia i docenienia
jest zawsze obecna w naszych fraterniach: instytuty –
ze znacznym nakładem energii i dóbr – aktywnie
angażują się, aby zapewnić starszym i chorym
siostrom i braciom godną opiekę.
Konsekrowani – mężczyźni i kobiety – są podobnie
wezwani do przyjmowania z otwartością i ufnością
propozycji młodszych braci i sióstr, tak by w każdej
wspólnocie mogło się spełniać proroctwo Joela:
„starcy wasi będą śnili, a młodzieńcy wasi będą mieli
Ekonomia w sluzbie.indd 25
2019-02-25 16:18:09

3.6 Page 26

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
widzenia” (3, 1), bez ulegania nigdy pokusie
przetrwania36.
36 Por. Franciszek, Homilia wygłoszona w Święto Ofi arowania
Pańskiego, xxi Światowy Dzień Życia Konsekrowanego, Rzym
(2 lutego 2017).
25
Ekonomia jest narzędziem misyjnego
działania Kościoła
14. Myślenie o ekonomii włącza w proces
humanizacji, który czyni nas, wyrażając to łacińskim
terminem humanissimi, osobami w najpełniejszym
tego słowa znaczeniu, świadomymi samych siebie i
swojej relacji-misji w świecie: „Ja jestem misją na
ziemi, i dlatego jestem w tym świecie”37.
Przy okazji pierwszego sympozjum dla ekonomów
generalnych Ojciec Święty przypominał: „Instytuty
życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia
apostolskiego były zawsze głosem prorockim i żywym
świadectwem nowości, jaką jest Chrystus […]. To
przeżywane z miłością ubóstwo jest solidarnością,
dzieleniem się z innymi i miłosierdziem, a wyraża się
we wstrzemięźliwości, w poszukiwaniu
sprawiedliwości i w radości z tego, co istotne, aby
przestrzec przed materialnymi bożkami, które
przesłaniają prawdziwy sens życia”38.
Ubóstwo osób konsekrowanych musi być zatem
przepełnione miłością, a nie teoretyczne39. Silnie
kontestuje ono idolatrię mamony, stanowiąc
propozycję
Ekonomia w sluzbie.indd 26
2019-02-25 16:18:09

3.7 Page 27

▲back to top
37 Por. Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 273.
38 Franciszek, Przesłanie do uczestników międzynarodowego
sympozjum na temat: „Zarządzanie dobrami kościelnymi
instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego w służbie ludzkości i misji Kościoła”, Rzym (8
marca 2014).
39 Por. tamże.
26
Ekonomia jest narzędziem misyjnego działania Kościoła
profetycznego wezwania wobec społeczeństwa,
które, w wielu częściach zamożnego świata, ryzykuje
utratę wyczucia miary i znaczenia rzeczy. Dlatego też
dzisiaj, bardziej niż w innych czasach, to wezwanie
spotyka się również z uwagą wśród tych, którzy,
będąc świadomi ograniczoności zasobów naszej
planety, nawołują do szacunku i ochrony stworzenia
poprzez ograniczanie konsumpcji, wstrzemięźliwość,
należyte ograniczanie własnych pragnień.
Jeśli dziedzina ekonomii jest narzędziem, jeśli
pieniądz ma służyć, a nie rządzić, to koniecznie trzeba
patrzeć na charyzmat, na kierunek, na cele, na
znaczenie, na społeczne i kościelne implikacje
wyborów ekonomicznych, których dokonują
instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia
życia apostolskiego40.
15. Potwierdzenie instrumentalności dóbr
doczesnych wobec realizacji celów pochodzi z
samego pojęcia dobra kościelnego. Dobra instytutów
są bowiem dobrami kościelnymi (kan. 634, § 1). Za
Ekonomia w sluzbie.indd 27
2019-02-25 16:18:09

3.8 Page 28

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
takie uważa się dobra, które należą do publicznych
osób prawnych (kan. 1257, § 1) ustanowionych do
celu odpowiadającego misji Kościoła (kan. 114, § 1),
„by wykonywały w imieniu Kościoła [w oznaczanym
zakresie] własne zadania im zlecone dla publicznego
40 Por. Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego
sympozjum międzynarodowego na temat: „W wierności
charyzmatowi nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym
(25 listopada 2016).
27
Ekonomia w sluzbie.indd 28
2019-02-25 16:18:09

3.9 Page 29

▲back to top
dobra” (kan. 116, § 1). Dobra instytutów zatem „służą
tym samym celom w ewangelicznym sposobie
promowania osoby ludzkiej, misji, solidarnego i
charytatywnego dzielenia się z Ludem Bożym:
szczególnie troska o ubogich i pomoc dla nich,
przeżywane jako wspólne zaangażowanie, mogą dać
instytutowi nową żywotność”41. Jak utrzymuje
konstytucja soborowa Gaudium et spes, Kościół
„posługuje się rzeczami doczesnymi w stopniu, w
jakim wymaga tego posłannictwo”, a nawet
„powinien się wyrzekać korzystania z niektórych
formalnie nabytych praw, gdy stwierdzi, że z powodu
ich używania kwestionowana jest autentyczność jego
świadectwa”42.
Wierność charyzmatowi i misji pozostaje zatem
podstawowym kryterium dla oceny dzieł43, bowiem
„rentowność nie może być jedynym kryterium, jakie
należy wziąć pod uwagę”44.
41 Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Ukierunkowania. Młode
wino, nowe bukłaki. Życie konsekrowane od Soboru
Watykańskiego ii i wyzwania nadal otwarte, Rzym (6 stycznia
2017), 28, tłum. s. J. Olech usjk, Wydawnictwo Sióstr
Loretanek, Warszawa 2017, s. 60.
42 Sobór Watykański ii, Konstytucja duszpasterska o Kościele w
świecie współczesnym Gaudium et spes, 76, dz. cyt., s. 92.
43 Por. Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego
sympozjum międzynarodowego na temat: „W wierności
charyzmatowi nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym
(25 listo pada 2016).
44 Franciszek, Encyklika (24 maja 2015 r.), 187.
Ekonomia w sluzbie.indd 29
2019-02-25 16:18:09

3.10 Page 30

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
28
Ekonomia jest narzędziem misyjnego działania Kościoła
Nowe przemyślenie ekonomii musi nastąpić
poprzez uważne rozeznawanie: słuchanie Słowa
Bożego i historii. Niestrudzone zaangażowanie w
rozeznawanie pozwoli w ten sposób, z twórczą
przenikliwością i otwartym sercem, wybierać dzieła,
które proponują nową godność „osobom będącym
ofi arami odrzucenia, słabym i kruchym: dzieciom w
łonach matek, najuboższym, chorym, osobom
starszym, ciężko upośledzonym”45. W liście
skierowanym do wszystkich konsekrowanych z okazji
Roku Życia Konsekrowanego Papież Franciszek pisał:
„Oczekuję od was konkretnych działań na polu
przyjmowania uchodźców, bliskości względem
ubogich, kreatywności w katechezie, w głoszeniu
Ewangelii, we wprowadzaniu w życie modlitwy.
Dlatego zalecam wam usprawnienie struktur,
wykorzystanie wielkich domów na dzieła bardziej
odpowiadające na aktualne potrzeby ewangelizacji i
miłosierdzia, dostosowanie dzieł do nowych
potrzeb”46.
Jednocześnie niezbędna jest odnowiona
świadomość, by przezwyciężać mentalność
asystencjalizmu,
45 Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego sympozjum
międzynarodowego na temat: „W wierności charyzmatowi
nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
Laudato si’
Ekonomia w sluzbie.indd 30
2019-02-25 16:18:09

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym
(25 listopada 2016).
46 Franciszek, List apostolski Papieża Franciszka do zakonnic i
zakonników na rozpoczęcie Roku Życia Konsekrowanego,
Rzym
(21
listopada
2014),
2,
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/listy/zyci
e-konsekrowane-or_21112014. html [dostęp: 29 września
2018].
29
który pokrywa straty bez rozwiązywania problemów
w zarządzaniu i powoduje bardzo poważną szkodę,
ponieważ trwoni zasoby, które mogłyby zostać
spożytkowane w innych dziełach miłosierdzia47.
Instytuty muszą się więc martwić nie tylko o skutki
swojego zarządzania, lecz również o cały iter
(przebieg) procesu ekonomicznego. „Nauka
społeczna Kościoła zawsze utrzymywała, że
sprawiedliwość odnosi się do wszystkich etapów
działalności ekonomicznej […]. Tak więc każda
decyzja ekonomiczna ma konsekwencje o charakterze
moralnym. Dlatego kanony sprawiedliwości muszą
być szanowane od samego początku, podczas trwania
procesu ekonomicznego, a nie po wszystkim lub
ubocznie”48.
Ewangeliczna ekonomia współdzielenia
i komunii
16. Instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia
życia apostolskiego są wezwane do poszukiwania
nowych „sposobów rozumienia ekonomii i
postępu”49. Braterstwo, solidarność, sprzeciw wobec
Ekonomia w sluzbie.indd 31
2019-02-25 16:18:09

4.2 Page 32

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
obojętności, darmowość są najbardziej
podstawowym środ-
47 Por. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego,
Rzym (2 sierpnia 2014), 1.1.
48 Benedykt xvi, Encyklika Caritas in veritate (29 czerwca 2009),
37.
49 Franciszek, Encyklika (24 maja 2015), 16.
30
Ewangeliczna ekonomia współdzielenia i komunii
kiem zaradczym na konfl ikty, również ekonomiczne,
i punktem wyjścia do budowania społeczeństwa
sprawiedliwego i równego, które ma na celu
odzwierciedlanie – na ile to możliwe – ostatecznej
ojczyzny, którą będzie nowe niebo i nowa ziemia, w
których będzie mieszkała sprawiedliwość (1 P 3, 13).
„Jeśli do umacniania rozwoju potrzebni są coraz to
liczniejsi technicy, to o wiele bardziej potrzebni są
ludzie mądrzy; zdolni do wnikliwej refl eksji,
poszukujący nowego humanizmu, dzięki któremu
ludzie naszych czasów poprzez przyjęcie
najszlachetniejszych wartości, jak miłość, przyjaźń,
modlitwa i kontemplacja, mogliby odnaleźć samych
siebie. Jeśli to się urzeczywistni, będzie mógł w pełni
dokonać się prawdziwy rozwój”50.
Laudato si’
Ekonomia w sluzbie.indd 32
2019-02-25 16:18:09

4.3 Page 33

▲back to top
Rozwój zatem – jeśli ma być autentycznie ludzki –
musi stwarzać przestrzeń dla charyzmatów.
Charyzmaty założycielskie bowiem są w pełni
wpisane w logikę „daru [która] nie wyklucza
sprawiedliwości i nie stawia się obok niej w
następnym momencie albo z zewnątrz”51. W byciu
darem osoby konsekrowane prawdziwie przyczyniają
się do rozwoju ekonomicznego, społecznego i
politycznego, który, „jeśli chce być autentycznie
ludzki”, musi „uwzględniać zasadę bezinteresowności
jako wyraz braterstwa. […] Dar ze swej natury
wykracza poza zasługę; jego r egułą
50 Paweł vi, Encyklika Populorum progressio (26 marca 1967),
20,
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/encykliki/p
opulorum_progressio_26031967.html [dostęp: 29 września
2018].
51 Benedykt xvi, Encyklika Caritas in veritate (29 czerwca 2009),
34.
31
jest n admiar”52. Nadmiar wymyka się parametrom
przedsiębiorczości: jest miarą miłości miłosiernej!
„Dary charyzmatyczne pobudzają bowiem wiernych
do odpowiedzi na dar zbawienia, w pełnej wolności i
w sposób dostosowany do czasów, i uczynienia z
siebie daru miłości dla innych oraz autentycznego
świadczenia o Ewangelii wobec wszystkich ludzi”53.
Bowiem „według logiki Ewangelii, jeśli nie daje się
wszystkiego, nie daje się nigdy wystarczająco”54.
17. Życie konsekrowane musi wyzwolić się z
technokratycznego paradygmatu, w pełni realizując
Ekonomia w sluzbie.indd 33
2019-02-25 16:18:09

4.4 Page 34

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
wolność, która „jest zdolna do ograniczenia techniki,
ukierunkowania jej oraz wprzęgnięcia w służbę
innego rodzaju postępu, zdrowszego, bardziej
ludzkiego, bardziej społecznego i bardziej
integralnego”55.
Wszyscy są wezwani do nawrócenia
ekologicznego, które angażuje jednostki i wspólnoty:
„Na problemy społeczne odpowiada się więziami
wspólnotowymi, a nie samą sumą dóbr
indywidualnych. […]
52 Tamże.
53 Kongregacja Nauki Wiary, List Iuvenescit Ecclesia do
Biskupów Kościoła katolickiego na temat relacji między
darami hierarchicznymi a charyzmatycznymi dla życia i misji
Kościoła, Rzym (15 maja 2016), 15.
54 Franciszek, Discorso ai partecipanti all’incontro „Economia
di comunione”, promosso dal movimento Focolari
[Przemówienie skierowane do uczestników spotkania
„Ekonomia komunii”, zorganizowanego przez ruch Focolari],
Rzym (4 lutego 2017), (przekład własny tłum.).
55 Franciszek, Encyklika (24 maja 2015), 112.
32
Formacja w wymiarze ekonomicznym
Nawrócenie ekologiczne, niezbędne do stworzenia
dynamiki trwałej zmiany, jest także nawróceniem
wspólnotowym”56. Jako wspólnota życia
konsekrowanego jesteśmy wezwani do przyswojenia
sobie tego zaproszenia oraz uruchomienia nowości
Laudato si’
Ekonomia w sluzbie.indd 34
2019-02-25 16:18:09

4.5 Page 35

▲back to top
życia, która jest obecna w naszych charyzmatach.
Dzisiaj, rozwijając wciąż szczególne zdolności, jakimi
Bóg obdarzył każdego, jesteśmy zaproszeni do
rozwijania swojej kreatywności i entuzjazmu, by
rozwiązywać dramaty świata, ofi arowując siebie
Bogu jako „ofi arę żywą, świętą, Bogu przyjemną” (Rz
12, 1)57.
Formacja w wymiarze ekonomicznym
18. W perspektywie nawrócenia mentalności i
procedur ekonomicznych oraz zarządzania
„przemyślenie ekonomii wymaga specyfi cznych
kompetencji i zdolności, […] jest to dynamika, która
dotyczy życia wszystkich i każdego. Nie jest to
zadanie, które można komuś przekazać, lecz każda
osoba ponosi za nie pełną odpowiedzialność”58.
Wszyscy członkowie instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego
muszą poczuwać się do odpowiedzialności, aby
zwracać
56 Tamże, 219.
57 Por. tamże, 220.
58 Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego sympozjum
międzynarodowego na temat: „W wierności charyzmatowi
nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym
(25 listopada 2016).
33
Ekonomia w sluzbie.indd 35
2019-02-25 16:18:09

4.6 Page 36

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
szczególną uwagę na to, by administrowanie
zasobami ekonomicznymi zawsze realistycznie
służyło celom wyrażającym dany charyzmat.
Rosnąca złożoność w administracji dóbr pogłębiła
tendencję do rozmywania odpowiedzialności i
przydzielania lub delegowania do tych zagadnień
jedynie nielicznych lub nawet jednej osoby;
spowodowała brak uwagi dla ekonomii wewnątrz
wspólnot; przyczyniła się do utraty kontaktu z
kosztami życia i trudami związanymi z zarządzaniem
oraz stworzyła ryzyko dychotomii między ekonomią
a misją59.
Formacja w wymiarze ekonomicznym zaczyna się
od przyjmowania ludzkich, etycznych i moralnych
motywacji służby, aby dojść do ponownego odkrycia
ewangelicznego wymiaru ekonomii, aby zarządzać
strukturami ekonomicznymi zgodnie z zasadami
darmowości, braterstwa i sprawiedliwości, oraz żyć
logiką daru – wnosząc w ten sposób prawdziwy
wkład w rozwój ekonomiczny, społeczny i polityczny
społeczeństwa i samego Kościoła60.
19. Formacja pomaga wejść „w zdecydowany proces
rozeznania, oczyszczenia i reformy”61 w konkretnym
wymiarze pojedynczej sytuacji. Uruchomienie proce-
59 Por. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego, Rzym
(2 sierpnia 2014), 3. 60 Por. tamże.
61 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 30.
Ekonomia w sluzbie.indd 36
2019-02-25 16:18:09

4.7 Page 37

▲back to top
34
Formacja w wymiarze ekonomicznym
sów formacyjnych w wymiarze ekonomicznym
oznacza towarzyszenie zmianom, z ożywianiem
potrzeby zwracania się ku Panu Jezusowi, również w
porządku ekonomii, aby być „świadkami
odmiennego sposobu czynienia, działania, życia”62.
W tym celu niezbędne jest odpowiednie
przygotowanie w świetle społecznej nauki Kościoła.
Bowiem, „oddając się całkowicie służbie tajemnicy
miłości Chrystusa do człowieka i do świata, zakonnicy
i zakonnice realizują z wyprzedzeniem i ukazują w
swoim życiu niektóre rysy nowego człowieczeństwa,
które nauka społeczna chce urzeczywistniać”63.
Papież Franciszek w encyklice Laudato si’ wyraził
nadzieję, że w seminariach i zakonnych domach
formacyjnych „będzie miało miejsce wychowanie do
odpowiedzialnej ascezy, do naznaczonego
wdzięcznością podziwiania świata, do wrażliwości na
kruchość ubogich i środowiska”64.
Prowadzi to do przeżywania duchowości
ucieleśnionej, zgodnie z którą rzeczywistość stanowi
miejsce objawienia i spotkania z Bogiem. Duchowość
taka rozwija postawę kontemplatywną, zdolną
słuchać Jego głosu w konkretnym życiu, aby
odkrywać
62 A. Spadaro, „Obudźcie Świat!”. Rozmowa Papieża
Franciszka z przełożonymi generalnymi zakonów męskich, „La
Civiltà
Cattolica”,
165
(2014/i),
5,
https://opoka.org.pl/biblioteka/D/
DZ/or201405_inst-
konsekrowane.html [dostęp: 2 października 2018].
Ekonomia w sluzbie.indd 37
2019-02-25 16:18:09

4.8 Page 38

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
63 Papieska Rada Iustitia et Pax, Kompendium Nauki Społecznej
Kościoła, Rzym (2 kwietnia 2004), § 540.
64 Franciszek, Encyklika Laudato si’ (24 maja 2015), 214.
35
Jego oblicze w każdej osobie, w szczególności w tych
w najgorszej sytuacji. Jest to duchowość, która nie
dopuszcza dychotomii ani redukcjonizmu65; historia,
życie codzienne są przestrzenią świętą, w której
Słowo się objawia, przenika i przemienia
rzeczywistość.
Ów proces formacyjny, z proponowaną
duchowością ucieleśnioną, kształtuje do
postrzegania rzeczywistości z punktu widzenia
ubogich, do rozwijania skutecznego współczucia
wobec nich, do przyjmowania odpowiedzialności za
ból, do zaangażowania się na rzecz promowania
sprawiedliwości, pokoju i integralności stworzenia.
Formacja w wymiarze ekonomicznym, zgodnie z
własnym charyzmatem, jest kwestią fundamentalną,
aby decyzje podejmowane w ramach misji mogły być
innowacyjne i profetyczne.
Pilna potrzeba nadania twarzy proroctwu
20. „Prorok – stwierdza Papież Franciszek w Liście
apostolskim do osób konsekrowanych – otrzymuje od
Boga zdolność zgłębiania historii, w której żyje, i
interpretowania zdarzeń: jest jak strażnik, który
czuwa w nocy i wie, kiedy nadejdzie jutrzenka (por. Iz
21, 11-12)”66. Wynikają stąd konkretne wska-
Ekonomia w sluzbie.indd 38
2019-02-25 16:18:09

4.9 Page 39

▲back to top
65 Por. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Wskazania dotyczące
formacji w instytutach zakonnych, Rzym (2 lutego 1990), 17.
66 Franciszek, List apostolski Papieża Franciszka do zakonnic i
zakonników na rozpoczęcie Roku Życia Konsekrowanego,
Rzym (21 listopada 2014), 2.
36
Pilna potrzeba nadania twarzy proroctwu
zania wobec naszego środowiska społecznego i
ekonomicznego. „Przy aktualnych wahaniach, w
społeczeństwie zdolnym uruchamiać ogromne
środki, lecz którego refl eksja na poziomie
kulturowym i moralnym pozostaje niewystarczająca
do ich zastosowania dla osiągania odpowiednich
celów”, osoby konsekrowane muszą odczuwać pilną
potrzebę nadania twarzy proroctwu, które zachęca
nas „do niepoddawania się oraz do budowania
przede wszystkim sensownej przyszłości dla
nadchodzących pokoleń. Nie należy się obawiać
proponowania nowych rozwiązań”. Bowiem
„poprzez zaangażowanie wyobraźni wspólnotowej,
możliwe jest przemienianie nie tylko instytucji, lecz
także stylów życia, oraz kształtowanie lepszej
przyszłości dla wszystkich narodów”67.
21. Niektóre instytuty życia konsekrowanego i
stowarzyszenia życia apostolskiego, w zakresie
właściwych ram prawnych, realizują inicjatywy –
laboratoria kreatywności miłosierdzia, które z
pożytkiem mogą stanowić przedmiot refl eksji i
rozważań, a zarazem badania i wyodrębniania
Ekonomia w sluzbie.indd 39
2019-02-25 16:18:09

4.10 Page 40

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
nowych opracowań wspieranych przez
zabezpieczenia prawne. W kontekście integracji
chodzi o zainicjowanie porównania między
instytutami a stowarzyszeniami dla
67 Papieska Rada Iustitia et Pax, Nota Per una riforma del
sistema fi nanziario e monetario internazionale nella
prospettiva di un’autorità pubblica a competenza universale
[O reformę międzynarodowego systemu fi nansowego i
monetarnego w perspektywie władzy publicznej o
uniwersalnej kompetencji], Rzym (24 października 2011),
(przekład własny tłum.).
37
p rzestudiowania, przy współpracy ekspertów, jakie
ramy prawne mogłyby lepiej chronić i promować
skuteczność ich posług.
Mamy dzisiaj do czynienia z przyspieszeniem
zmian w dokumentach prawnych, co powoduje
niepewność i w nieunikniony sposób wpływa na i tak
już niestabilną sytuację niektórych dzieł. Chodzi o
wzmocnienie łączności z tymi centrami – również
akademickimi – które zapewnią prawne
monitorowanie i przewidzą efekty lub wpływy w
perspektywie średnio- i długoterminowej w zakresie
działań instytutów. Ponadto wskazane byłoby dalsze
wykorzystanie możliwości współpracy z właściwymi
organami Konferencji Episkopatów, które
koordynują poszczególne kategorie dzieł (dzieła
edukacyjne, działalność sanitarna, społeczno-
sanitarna i pomoc społeczna). Zgodnie z tym,
stworzenie stałych przestrzeni konfrontacji
przyczyniłoby się do porozumienia w celu
Ekonomia w sluzbie.indd 40
2019-02-25 16:18:09

5 Pages 41-50

▲back to top

5.1 Page 41

▲back to top
ustanowienia wspólnej płaszczyzny również wobec
władz cywilnych.
38
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
Wysiłek dla przyszłego Królestwa
22. Napięcie eschatologiczne określa życie
konsekrowane i jednocześnie przedstawia jego
dynamizm wyrażający się w wezwaniu: „Przyjdź,
Panie Jezu! (Ap 22, 20). To oczekiwanie nie oznacza
bynajmniej bezczynności: choć skierowane jest ku
przyszłemu Królestwu, wyraża się przez pracę i misję,
aby Królestwo to stawało się obecne już teraz […].
Życie konsekrowane pozostaje w służbie tego
ostatecznego objawienia się chwały Bożej, dzięki
któremu każde ciało ujrzy Boże zbawienie”68.
Wezwanie „Przyjdź, Panie Jezu!” łączy się zawsze z
Ekonomia w sluzbie.indd 41
2019-02-25 16:18:09

5.2 Page 42

▲back to top
I. Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego
prośbą: „Przyjdź Królestwo Twoje!” (por. Mt 6, 10)69.
Teraźniejszość i wieczność nie istnieją już jedna po
drugiej, lecz są głęboko związane, wiara „włącza
przyszłość w obecny czas do tego stopnia, że nie jest
ona już czystym «jeszcze nie». Fakt, że ta przyszłość
istnieje, zmienia teraźniejszość; teraźniejszość
68 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 27.
69 Por. tamże.
39
Ekonomia w sluzbie.indd 42
2019-02-25 16:18:09

5.3 Page 43

▲back to top
styka się z przyszłą rzeczywistością, i tak rzeczy
przyszłe wpływają na obecne i obecne na przyszłe”70.
Relacja między charyzmatem a wizją przyszłości
jest zatem konstytutywna wobec misji instytutów
życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego71, które są wezwane do przeżywania
swojego charyzmatu w oczekiwaniu „rzeczy
przyszłych, wychodząc od teraźniejszości, która już
została nam dana”72. Opracowywanie wizji
przyszłości, również w aspektach zarządzania
dziełami, stanowi odpowiedzialność każdego
instytutu, obowiązek myślenia w zgodzie z wiarą, w
celu utwierdzania obecności Królestwa tu i teraz. Jest
to proces rozeznawania wspólnotowego, dla którego
dzieła są miejscami mediacji.
23. Dzieł nie należy ponadto identyfi kować z misją:
stanowią sposób, w jaki misja się uwidacznia, są jej
rezultatem, lecz nie wyczerpują jej, ani nie określają.
Gdy ma to miejsce – jak mogło się zdarzyć w
przeszłości – paradoksalnym skutkiem tego jest brak
możliwości kontynuowania dzieł. Dzieła mogą się
zmieniać, podczas gdy misja pozostaje wierna
początkowej intuicji charyzmatycznej, ucieleśniając
się w dziś. Misję trzeba integrować z drogą Ludu
Bożego w historii73, a ten
70 Benedykt xvi, Encyklika Spe Salvi (30 listopada 2007), 7.
71 Por. Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 27.
72 Benedykt xvi, Encyklika Spe Salvi (30 listopada 2007), 9.
73 Por. Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 130 i następne.
Ekonomia w sluzbie.indd 43
2019-02-25 16:18:09

5.4 Page 44

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
40
Wysiłek dla przyszłego Królestwa
kto działa dla misji Kościoła, musi ją pełnić, pozostając
uważnym na głos Ducha Świętego. Pod tymi
warunkami uzyskuje się umiejętność szerzenia w
przyszłości charyzmatu i dzieł, które go wyrażają.
Inaczej nawet najbardziej innowacyjne dzieła mogą
dawać odpowiedzi natychmiastowe, niewątpliwie
skuteczne, lecz nie otwarte na proroctwo, a w końcu
– mniej ewangeliczne.
Misja bowiem jest nierozerwalnie związana z
sequela Christi oraz służbą małym i ubogim.
Autentyczna misja, zrodzona ze szczególnego
doświadczenia Ducha Świętego, który ponownie
uobecnia w Kościele pewien aspekt misterium
Chrystusa i pogłębia to doświadczenie, musi strzec
wymiaru mistycznego. Jeśli między misją
charyzmatyczną a dziełami nastąpiłby rozdźwięk, to
choć dzieła byłyby obrazem profesjonalizmu,
zdolności, jednak byłyby pozbawione prawdziwego
życia, miłości, głębi.
Słowa Papieża Franciszka, w tym kontekście, są
dalekosiężne; przynaglają do zrozumienia osobistego
i zbiorowego świadectwa charyzmatu rozumianego
jako spoglądanie poza, widzenie i odczytywanie
zarazem tego, co się wydarza, spojrzeniem Boga:
„Tylko w spojrzeniu Boga jest dla nas przyszłość.
Potrzebujemy kogoś takiego, kto, znając rozległość
pola Boga lepiej niż własny mały ogród, zagwarantuje
nam, że to, do czego dążą nasze serca, nie jest pustą
obietnicą”74.
Ekonomia w sluzbie.indd 44
2019-02-25 16:18:09

5.5 Page 45

▲back to top
74 Franciszek, Przemówienie do uczestników zebrania
Kongregacji ds. Biskupów (27 lutego 2014), 1,
https://opoka.org.
pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/przemowienia/biskupi_270
22014.html [dostęp: 4 października 2018].
41
Spoglądanie poza: rozeznawanie
24. Zestawianie charyzmatu z historią przygotowuje
do rozeznawania, pozwala patrzeć spojrzeniem Boga,
jest darem umiejętności patrzenia innymi oczyma,
zdolnymi widzieć rzeczy, których inni nie widzą.
Charyzmaty pozwalają widzieć zdolność tam, gdzie
inni zauważają tylko nieadekwatność.
Rozeznawanie utrzymuje tę zdolność poznawania
rozległości Bożej roli, zapobiega temu, by małe rzeczy
– ciasny ogródek, o którym mówi Papież Franciszek –
stawały się absolutne, a wielkie – relatywne czy wręcz
nieistniejące. To spojrzenie tłumaczy zatem pewne
postrzeganie historii, które potrafi łączyć pytania
pojawiające się w doświadczeniu ludzkim,
ekonomicznym, zarządzania, w najbardziej
fundamentalne pytanie wiary. W tym kontekście
jakże lapidarne jest stwierdzenie w Evangelii
gaudium: „Przypominamy, że nie trzeba nigdy
odpowiadać na pytania, których nikt sobie nie
stawia”75.
Ponadto, dostrzega się potrzebę, by „zwyczaje,
style, rozkład zajęć, język i wszystkie struktury
kościelne stały się odpowiednim kanałem bardziej do
ewangelizowania dzisiejszego świata niż do
zachowania stanu rzeczy”76. Niezbędnym kryterium
Ekonomia w sluzbie.indd 45
2019-02-25 16:18:09

5.6 Page 46

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
jest również taki sposób administrowania i
zarządzania dobrami instytutu, który niekiedy zdaje
się utrwalać indywi-
75 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 155.
76 Tamże, 27.
42
Spoglądanie poza: rozeznawanie
dualizm roli i poszczególne wizje, a nie jest otwarty
na przezwyciężanie nieskutecznych praktyk i
przestarzałych już ukierunkowań.
25. Spojrzenie poza domaga się dostrzeżenia zarysu,
to znaczy doświadczenia duchowego i kościelnego,
które stopniowo się wyostrza i przekłada na
konkretne warunki, na działanie. Nie chodzi o wizję a
priori, która przywołuje obraz idei i koncepcji, lecz o
przeżycie, które odnosi się do czasów, miejsc i osób
(jak chce św. Ignacy z Loyoli), a zatem nie do
ideologicznych abstrakcji. Jest to zatem wizja
przyszłości, która nie narzuca się historii, usiłując
organizować ją według własnych koordynacji, lecz
prowadzi dialog z rzeczywistością, włącza się w
historię ludzi, przebiega w czasie. Jest to droga, którą
się podejmuje. Ścieżka, która się otwiera, w miarę jak
się nią podąża.
Wizja otwarta oznacza jednocześnie zgodę, by
rzeczywistość, która nas otacza, mogła się nam
ponownie przy-glądać, badać nas, oraz przyglądać się
sobie poprzez swoje instancje. To umożliwia, by życie
Ekonomia w sluzbie.indd 46
2019-02-25 16:18:09

5.7 Page 47

▲back to top
konsekrowane w swoich możliwościach misji i
zarządzania dziełami koncentrowało się na tym, co
najważniejsze.
Duch Święty, odwieczne źródło każdego
charyzmatu, jest komunią miłości między Ojcem i
Synem. Komunia ta polega na dwojakim poruszeniu
Ducha, ad intra i ad extra: dialogu i relacji między
Ojcem i Synem, obecności miłości Boga w historii. Ta
dynamika staje się siłą napędową życia
konsekrowanego: codzienne powracanie do wiecznej
nowości
43
charyzmatu, aby uobecniać go w historii. Powiązanie
z historią, ponadto, staje się niezbędne dla
żywotności charyzmatu, który jest i pozostaje
skuteczny w mierze, w jakiej przyswaja sobie tę
istotną relacyjność. Osoba konsekrowana zatem
wnosi w społeczeństwo, które się zmienia,
niezmienną miłość.
Tworzenie projektów
26. Perspektywy przyszłości charyzmatu konfrontują
się z szybkością i globalizacją zachodzących zmian
(społeczno-ekonomicznych,
politycznych,
legislacyjnych), które wyraźnie odbijają się w
złożoności problemów do rozwiązania, również w
zakresie zarządzania. W tej perspektywie trudno jest
oczekiwać natychmiastowych decyzji – bardziej
realistyczne będzie wspólne przemyślenie, jakie
ukierunkowania mogą być możliwe do przyjęcia w
Ekonomia w sluzbie.indd 47
2019-02-25 16:18:09

5.8 Page 48

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
najbliższej przyszłości, oby tylko nie ograniczały się do
naszego ciasnego ogródka. Problem nie ogranicza się
do ciągłości dzieł wyrażających charyzmat, lecz do ich
istotności społeczno-eklezjalnej, która przekłada się
na skuteczność ewangeliczną.
W tym celu pilnie należy nabyć umiejętność
myślenia projektowego. Pozwoli to przyjąć przede
wszystkim metodologię i narzędzia do przewidzenia,
wyznaczenia i pokierowania zmianą oraz wzrostem w
codziennym działaniu, aby zaproponować osobom,
wspólnotom i dziełom możliwość spoglądania poza,
interpretowania świata i aktualnych wymogów.
Będzie więc chodziło o rozwijanie strategii i technik
44
Tworzenie projektów
analizy dla oceny realnej wykonalności działania
przez nabywanie i waloryzację znajomości projektów
ze strony instytutu oraz pracy wykonanej w
przeszłości, lecz również poprzez angażowanie
zewnętrznych specjalistów, poznawanie dobrych
praktyk innych instytutów, łączenie kompetencji i
umiejętności w celu „działania w sieci”. Myślenie
projektowe wychodzi od doświadczenia duchowego i
kościelnego, aby wizję przyszłości instytutu przełożyć
na konkrety, poprzez strategiczny plan pracy, który
wykorzystuje wspólne drogi.
27. Niezbędne są dalsze wysiłki, aby podjęta w tych
latach droga postępowania uczyniła bardziej
widocznym wymiar charyzmatyczny w wymiarze
praktycznym i zarządzania. Ostatnio różne instytuty
Ekonomia w sluzbie.indd 48
2019-02-25 16:18:09

5.9 Page 49

▲back to top
życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia
apostolskiego, o ugruntowanym doświadczeniu,
opracowały dokumenty o treści charyzmatycznej,
której źródłem jest przeżywana rzeczywistość.
Zaproponowały w nich ponowne odczytanie
standardów legislacyjnych i zarządzania związanych z
ich dziełami w świetle zasadniczych elementów
charyzmatu założycielskiego. Elementów, które
współtworzą organiczną wizję wytycznych
gospodarczych, fi nansowych i zarządzania dziełami.
Taki zarys, jak wiadomo, znajduje wyraz również w
pewnych
podstawowych
wskaźnikach
interpretacyjnych dla samego charyzmatu. Tytułem
przykładu, można wspomnieć wskaźniki służące
weryfi kacji diakonii miłosierdzia przeżywanej w
konsekwentnym świadectwie o wartościach cha-
45
ryzmatu instytutu oraz te związane z oceną celów i
oczekiwanych rezultatów. Wyżej wspomniane
dokumenty – owoc często wytrwałej i żmudnej
redakcji – mogłyby zostać przyjęte również przez inne
rodziny życia konsekrowanego. Dzielenie się
doświadczeniami i wiedzą stanowi bogaty wstęp do
procesów rozeznawania w kwestii reorganizacji dzieł,
aby „zachować istotę własnego charyzmatu”77.
Charyzmaty: znaczenie eklezjalne
28. W perspektywie wizji przyszłości, istotę
charyzmatu wyraża przede wszystkim jego
eklezjalność, wymiar mocno podkreślany przez
Ekonomia w sluzbie.indd 49
2019-02-25 16:18:09

5.10 Page 50

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
Papieża Franciszka: charyzmaty są „darem dla
odnawiania i budowania Kościoła. Nie są one
zamkniętą w sobie spuścizną, powierzoną jakiejś
grupie, aby jej strzegła. Chodzi raczej o dary Ducha
zintegrowane w ciele Kościoła […]. Jasnym znakiem
autentyczności jakiegoś charyzmatu jest jego
eklezjalność, jego zdolność do harmonijnego
zintegrowania się w życiu świętego Ludu Bożego dla
dobra wszystkich. […] Im bardziej jakiś charyzmat
skieruje spojrzenie ku istocie Ewangelii, tym bardziej
jego realizacja będzie eklezjalna”78.
Warto podkreślić dwa aspekty. Charyzmaty nie są
„zamkniętą spuścizną”; autentycznym znakiem ich
77 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 63.
78 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 130.
46
Charyzmaty: znaczenie eklezjalne
eklezjalności jest „zdolność do harmonijnego
zintegrowania się w życiu świętego Ludu Bożego”79.
Utrzymywanie żywotności charyzmatów pociąga
za sobą czuwanie nad eklezjalnością tego daru:
charyzmat odnawia się w czasie, aby mógł się
przyczyniać do budowania Kościoła80.
29. „Misja życia konsekrowanego ma wymiar
uniwersalny i w przypadku wielu instytutów
obejmuje cały świat, a przy tym jest również
osadzona w specyfi cznych realiach lokalnych”81.
Ekonomia w sluzbie.indd 50
2019-02-25 16:18:09

6 Pages 51-60

▲back to top

6.1 Page 51

▲back to top
Dobra instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego nie zyskują
znaczenia jedynie w ramach współdziałania z
Kościołem lokalnym, lecz w związku z ich
przeznaczeniem, które jest otwarte na wymiary
powszechności misji Kościoła: od zwracania uwagi na
wszelkie formy ubóstwa po projekty solidarnościowe
na terenach misyjnych, jak również formację swoich
kandydatów i troskę o osoby starsze.
Niemniej jednak, instytuty życia konsekrowanego
stanowią część rodziny diecezjalnej82. Z tego powodu
79 Tamże.
80 Por. tamże, 130-131.
81 Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego,
Rzym (2 sierpnia 2014), 2.1.
82 Por. Kongregacja Zakonów I Instytutów Świeckich oraz
Kongregacja Biskupów, Wskazania na temat stosunków
między biskupami i zakonnikami w Kościele Mutuae
Relationes, Rzym (14 maja 1978 ), 18.
47
słuszna autonomia – którą ordynariusze miejsca
powinni zachowywać i jej strzec (por. kan. 586, § 2) –
nie może nie uwzględniać diecezjalnego programu
duszpasterskiego czy pomijać konsultacji z biskupem
przed przystąpieniem do zamknięcia dzieł. „Dziś
bardziej niż kiedykolwiek potrzebne jest życie w
słusznej autonomii i wyjęciu spod władzy w
instytutach, które z tego korzystają, w ścisłym
powiązaniu z włączeniem, tak aby charyzmatyczna
Ekonomia w sluzbie.indd 51
2019-02-25 16:18:09

6.2 Page 52

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
wolność i katolickość życia konsekrowanego wyrażały
się także w kontekście Kościoła partykularnego. Nie
odpowiadałby on w pełni temu, czego Jezus pragnął
dla swojego Kościoła, gdyby był pozbawiony życia
konsekrowanego, które jest częścią jego zasadniczej
struktury, w taki sam sposób jak laikat czy kapłaństwo
urzędowe. Z tego właśnie względu w świetle Soboru
Watykańskiego ii dziś mówimy o współistotności
darów hierarchicznych i darów charyzmatycznych
(por. Lumen gentium, 4), które płyną od jednego
Ducha Bożego i zasilają życie Kościoła oraz jego
działalność misyjną”83.
30. Biskupi diecezjalni, ze swojej strony, są wezwani,
by szanować osoby konsekrowane, będące „żywą
83 Franciszek, Przemówienie do uczestników kongresu
wikariuszy biskupich i delegatów biskupich ds. życia
konsekrowanego (28 października 2016), 1,
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/przemo
wienia/bpi-zkonsekrowane_28102016.html [dostęp: 5
października 2018]; por. Kongregacja Nauki Wiary, List
Iuvenescit Ecclesia do Biskupów Kościoła katolickiego na
temat relacji między darami hierarchicznymi a
charyzmatycznymi dla życia i misji Kościoła, Rzym (15 maja
2016), 10.
48
Ekonomia w sluzbie.indd 52
2019-02-25 16:18:09

6.3 Page 53

▲back to top
Charyzmaty: zdolność zintegrowania się
pamiątką życia i działania Jezusa”84, przezwyciężając
ocenę w kategoriach użyteczności i funkcjonalności;
osiągając lepsze zrozumienie uniwersalności służby
mężczyzn i kobiet konsekrowanych oraz wzrost
obustronnej współpracy. „Pasterze winni respektować,
bez manipulowania, «wielowymiarowość, która tworzy
Kościół i przez którą Kościół się wyraża»”85.
Niezbędne jest wyjście od teologicznej perspektywy
komunii, aby w pełni zrozumieć otwartość na Kościół
powszechny, a jednocześnie potrzebę i powinność
współpracy z Kościołem lokalnym. Gdy założeniem
każdej relacji kościelnej nie jest komunia, ryzykuje się
popadnięcie w logikę wzajemnych roszczeń. Konieczne
jest zatem promowanie relacji opartych na zasadzie
komunii, której podstawę stanowią braterstwo i
działanie razem.
Charyzmaty: zdolność zintegrowania się
31. Braterstwo to słowo klucz, który jak żaden inny
wyraża autentyczność życia konsekrowanego dla
budowania Kościoła. Charyzmaty bowiem objawiają
swoją autentyczność ewangeliczną w braterstwie i
wewnątrz naszych fraterni. Nauka społeczna Kościoła z
naciskiem wzywa do znajdowania sposobów, aby
braterstwo stosować w praktyce, jako zasadę
84 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata
(25 marca 1996), 22.
85 Franciszek, Przemówienie do uczestników kongresu wikariuszy
biskupich i delegatów biskupich ds. życia konsekrowanego (28
października 2016), 1.
Ekonomia w sluzbie.indd 53
2019-02-25 16:18:09

6.4 Page 54

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
49
naszego porządku ekonomicznego. Tam, gdzie inne
nurty myślowe mówią jedynie o solidarności, nauka
społeczna Kościoła mówi o braterstwie, gdyż
społeczeństwo braterskie jest równocześnie solidarne,
podczas gdy nie zawsze zachodzi odwrotna zależność,
jak potwierdzają nam to liczne doświadczenia.
Braterstwo stanowi zatem styl „życia, który oznacza
zdolność do życia razem i komunii. Jezus przypomniał
nam, że Bóg jest naszym wspólnym Ojcem, a ten fakt
czyni nas braćmi. Miłość braterska może być jedynie
bezinteresowna, nigdy nie może być wynagrodzeniem
za to, czego dokonał ktoś inny, ani też zadatkiem na to,
czego – jak ufamy – dokona”86. W tym sensie „musimy
ponownie odczuć, że potrzebujemy siebie nawzajem,
że jesteśmy odpowiedzialni za innych i za świat”87.
Odpowiedzialność oznacza również wchodzenie w
logikę nowej kultury zarządzania, która respektuje i
docenia środowiska Kościoła lokalnego.
Kultura ta rozwija się poprzez wspólny dialog i
opracowanie kryteriów ochrony i promocji dziedzictwa
kościelnego. Obejmuje ono nie tylko nieruchomości,
lecz także doświadczenia, zasób wiedzy, kompetencje,
umiejętności, które określały przeszłość i teraźniejszość
małych lub wielkich dzieł, oraz historię, która
odczytywała wymogi i potrzeby Kościołów lokalnych.
32. Obecnie nie jest już dopuszczalne myślenie
partykularne, jak gdyby problemy spowodowane zarzą-
86 Franciszek, Encyklika Laudato si’ (24 maja 2015), 228.
Ekonomia w sluzbie.indd 54
2019-02-25 16:18:09

6.5 Page 55

▲back to top
Charyzmaty: zdolność zintegrowania się
87 Tamże, 229.
50
dzaniem dziełami stanowiły wyłącznie sprawę
instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego. Uwidacznia się tu sytuacja zrozumiała z
punktu widzenia historycznego: prawie zawsze myślało
się w terminach „naszych” dzieł, a Kościoły lokalne
uważały je za „dzieła zakonne”.
W dzisiejszym Kościele oczekiwana jest prawdziwa
przemiana mentalności: obowiązek przemyślenia,
wspólnie z innymi podmiotami kościelnymi, możliwych
rozwiązań, które zapewnią naszym dziełom prawdziwą
eklezjalność, oprócz konkretnego problemu ciągłości
zarządzania. Wynika z tego, że droga nawrócenia jest
procesem wspólnotowym. Przyszłość dzieł dotyczy nas
jako Kościoła i jako Kościół należy jej stawiać czoła.
Zdolność integrowania się z Kościołem tkwi u
samego początku dzieł, które nie narodziły się w
odpowiedzi na projekty oderwane od potrzeb ludzi.
Problem integracji przekłada się dzisiaj na działanie
razem: „Inspiruje ona do współpracy, dzielenia,
przygotowania drogi dla relacji regulowanych
obopólnym poczuciem odpowiedzialności. Droga ta
otwiera przestrzeń dla nowych strategii, nowych
stylów, nowych postaw. […] «Działać razem» znaczy
bowiem opierać pracę nie na pojedynczym geniuszu
jednostki, lecz na współpracy wielu. Innymi słowy,
oznacza «tworzenie sieci», aby wykorzystywać dary
wszystkich, nie zaniedbując jednak niepowtarzalnej
wyjątkowości każdego. […] aby stawiać odważne kroki,
Ekonomia w sluzbie.indd 55
2019-02-25 16:18:09

6.6 Page 56

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
aby «spotykanie się i działanie razem» nie było jedynie
sloganem, lecz programem na teraźniejszość
51
Ekonomia w sluzbie.indd 56
2019-02-25 16:18:09

6.7 Page 57

▲back to top
II. Spojrzenie Boga: charyzmat i misja
i przyszłość”88. To wezwanie do współpracy
skierowane jest również do instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego,
które są przynaglane do „wyjścia z większą odwagą
poza granice własnego instytutu, aby razem
wypracować na poziomie lokalnym i globalnym
wspólne projekty formacji, ewangelizacji, działań
społecznych”89.
33. Działanie razem wymaga również koordynacji i
współuczestnictwa na poziomie planowania i
zarządzania, mentalności, kultury i praktyk, które, jeśli
byłyby poważnie realizowane, niemałej liczbie dzieł
mogłyby zapewnić ciągłość, skuteczność ewangeliczną
oraz stabilność ekonomiczną. Skuteczność świadczy o
ewangelii miłosierdzia; stabilność o Kościele, który
tworzy sieć solidarności, aby promować jakość i
wiarygodność posług.
Taka sieć solidarnościowa podtrzymywana jest nie
tylko dla oceny jakości oferty, lecz przede wszystkim dla
wiarygodności. Stanowi ona dziedzictwo wartości, w
którym łączą się: wiarygodność, spójność i
konsekwencja wizji projektów i zarządzania;
profesjonalizm, uważny i otwarty na uczenie się, a nie
jedynie na skuteczność i efektywność; doświadcze-
88 Franciszek, Discorso agli imprenditori riuniti in Confi ndustria
[Przemówienie do przedsiębiorców zrzeszonych w Powszechnej
Konfederacji Przemysłu Włoskiego Confi ndustria] (27 lutego
2016), (przekład własny tłum.).
Ekonomia w sluzbie.indd 57
2019-02-25 16:18:10

6.8 Page 58

▲back to top
89 Franciszek, List apostolski Papieża Franciszka do zakonnic i
zakonników na rozpoczęcie Roku Życia Konsekrowanego, Rzym
(21 listopada 2014), 3.
52
niowość, związana również z ciągłością czasową, lecz
przede wszystkim z innowacyjnością i kreatywnością.
Wiarygodność zmienia hierarchię preferencji, a
zatem priorytetu rozpoznawalności i relacyjności.
Trzeba dzisiaj więcej inwestować w kulturę relacji
kościelnej, mając świadomość, że wiele podmiotów
pozostaje zaangażowanych w nasze sytuacje w
większym stopniu, niż my pozwalamy się angażować
przez rzeczywistość integracji.
Ekonomia w sluzbie.indd 58
2019-02-25 16:18:10

6.9 Page 59

▲back to top
Charyzmaty: zdolność zintegrowania się
53
Ekonomia w sluzbie.indd 59
2019-02-25 16:18:10

6.10 Page 60

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
III. Wymiar ekonomiczny i misja
Stabilność dzieł
34. „Naglące wyzwanie ochrony naszego wspólnego
domu obejmuje troskę o zjednoczenie całej rodziny
ludzkiej w dążeniu do zrównoważonego i
zintegrowanego rozwoju, ponieważ wiemy, że
wszystko może się zmienić”90. W aktualnym
kontekście historycznym instytuty życia
konsekrowanego i stowarzyszenia życia
apostolskiego akceptują wyzwania naszych czasów,
znajdując profetyczne rozwiązania dla uważnego i
pełnego szacunku rozwoju ekonomicznego i
ludzkiego. Zmienione potrzeby i odmienne konteksty
kulturowe, społeczne i prawne często wymagają z
jednej strony zaniechania nieadekwatnych już
sposobów działania, a z drugiej odważnego i
kreatywnego podejścia do „przemyślenia celów,
struktur i stylu”91.
W przesłaniu skierowanym do uczestników ii
sympozjum zorganizowanego przez Kongregację do
spraw
90 Franciszek, Encyklika Laudato si’ (24 maja 2015), 13.
91 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 33.
55
Ekonomia w sluzbie.indd 60
2019-02-25 16:18:10

7 Pages 61-70

▲back to top

7.1 Page 61

▲back to top
Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń
Życia Apostolskiego Papież Franciszek przypominał,
że „bycie wiernymi zobowiązuje nas do rzetelnego
rozeznawania, aby dzieła, zgodne z charyzmatami,
nadal stanowiły skuteczne narzędzia służące
przybliżaniu wielu [ludziom] czułości Boga. […] Bycie
wiernym charyzmatowi wymaga często aktu odwagi:
nie chodzi o sprzedanie wszystkiego i zaniechanie
prowadzenia dzieł, lecz o dokonywanie poważnego
rozeznawania […] rozeznawanie to będzie mogło
sugerować utrzymanie jakiegoś dzieła, które przynosi
straty, jednakże z uwzględnieniem, czy nie są one
powodowane przez niemoc albo niekompetencję”92.
Aby ocenić stabilność dzieł, niezbędne jest
przyjęcie metody, która weźmie pod uwagę każdy
aspekt i wszystkie możliwe relacje wewnętrzne, a
zatem całościowo uwzględni wymiar
charyzmatyczny, relacyjny i ekonomiczny zarówno
każdego dzieła, jak i całości instytutu.
35. Wymiar charyzmatyczny i tworzenie projektów.
„Uważa się zatem za niezbędne odczytanie na nowo
zgodności misji z charyzmatem, sprawdzając, czy
tożsamość charyzmatyczna instancji założycielskich
znajduje odzwierciedlenie w charakterystycznych
działaniach praktycznych. […] Może więc dojść
92 Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego sympozjum
międzynarodowego na temat: „W wierności charyzmatowi
nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym
(25 listopada 2016).
56
Ekonomia w sluzbie.indd 61
2019-02-25 16:18:10

7.2 Page 62

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
Stabilność dzieł
do tego, że prowadzone dzieła nie będą już
odpowiednie do aktualnego charakteru misji, a
zarządzane nieruchomości utracą swą
funkcjonalność dla dzieł wyrażających dany
charyzmat”93. Należy określić, jakie „dzieła i rodzaje
działalności należy kontynuować, których należy
zaprzestać, które zmodyfi kować i ku jakim nowym
obszarom kierować projekty rozwoju i świadectwa
misji, tak by odpowiadały dzisiejszym potrzebom,
dochowując całkowitej wierności własnemu
charyzmatowi”94.
Należy przezwyciężać mentalność, według której
projektowanie i planowanie działalności i dzieł
przeciwstawiane jest otwartości na nowość Ducha
Świętego. Przeciwnie, wiele intuicji nie ujrzało
światła dziennego, ponieważ nie zostały one oparte
na programie i/lub planowaniu: nie określono celów,
nie wyodrębniono form realizacji ani nie zweryfi
kowano zgodności ekonomiczno-fi nansowej. To
wszystko może powodować rozdźwięk między
ideałami a praktyczną rzeczywistością, między misją
a ekonomią, prowadząc do formułowania błędnych
sądów i ocen, do podejmowania nieskutecznych
środków.
Konieczność projektowania i planowania nie
może, w żaden sposób, być interpretowana jako
odstępowanie od ideałów, ograniczanie
kreatywności czy brak
93 Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
Ekonomia w sluzbie.indd 62
2019-02-25 16:18:10

7.3 Page 63

▲back to top
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego,
Rzym (2 sierpnia 2014), 1.1.
94 Tamże.
57
zawierzenia Opatrzności. Tam gdzie, przeciwnie,
zamysł charyzmatyczny jest uznawany, ekonomia
służy proroctwu w konkretnym i skutecznym
projekcie.
36. Wymiar relacyjny i braterstwo. Jak wspomniano
wyżej, niezbędne jest ponowne odkrycie ekonomii z
ludzką twarzą, w której człowiek i jego prawdziwe
dobro nigdy nie tracą centralnego miejsca.
Zwracanie uwagi na to, by stawiać w centrum
godność każdej osoby ludzkiej i dobro wspólne95,
wiąże się z koniecznością pozytywnych relacji. W
bogactwie relacji tworzących braterstwo osoby
konsekrowane doświadczają, jak misja jest tworzona
przez osoby chętne do dzielenia życia i wiary, do
doświadczenia komunii i współpracy. Relacje
braterskie, oparte na szczerym szacunku i
wzajemnym zaufaniu, stają się w ten sposób
zasobami cennymi dla zarządzania.
Tym sposobem dzieła będą zarządzane w duchu
otwartości, komunii i współodpowiedzialności
również wtedy, gdy troska o nie musi zostać
powierzona nielicznej grupie mężczyzn lub kobiet
konsekrowanych. W niektórych przypadkach,
przeciwnie, są one powierzane odpowiedzialności
jednostek, bez przewidywania dla nich
systematycznych momentów konfrontacji i oceny.
Ekonomia w sluzbie.indd 63
2019-02-25 16:18:10

7.4 Page 64

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
Może to doprowadzić do personalizacji zarządzania,
także mimowolnej, w oparciu o własne talenty,
szczególne cechy i wrażliwość, ograniczając w ten
sposób poszukiwanie form odpowie-
95 Por. Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 203.
58
Stabilność dzieł
dzi na różne konkretne sytuacje. Zdarza się często, że
brakuje troski o formację osób, które mogłyby
przejąć dzieło i zapewnić mu właściwą kontynuację.
Opracowywanie projektu i/lub planowanie, które
zaczyna się od wzajemnego słuchania, umożliwia
ogląd całości dzieł i odpowiedź na potrzeby, daje
możliwość przezwyciężania bodźców do
samoodniesienia, siłę do przezwyciężania podziałów
i różnic, poprzez poszukiwanie korzystnych
rozwiązań – wspólnych i ubogacających dla
wszystkich. Chodzi o odcięcie się od ideologii homo
oeconomicus, nienasyconej w swoim pożądaniu
dóbr, której wybory są zdeterminowane przez
maksymalizację interesów osobistych, i o
ponowienie wyzwania dla homo fraternus, który
nigdy się nie męczy wybieraniem braterstwa96.
37. Charyzmaty i wymiar ekonomiczny. Równowaga
ekonomiczno-fi nansowa działalności instytutów
życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego nie może być jedynym kryterium
branym pod uwagę dla rozeznawania stabilności
Ekonomia w sluzbie.indd 64
2019-02-25 16:18:10

7.5 Page 65

▲back to top
dzieł. Należy jednak pamiętać, że między
charyzmatem a zarządzaniem dobrami nie ma
sprzeczności; zarządzanie zgodne z kryteriami
ekonomiczności nie przytłacza charyzmatu, lecz
pozwala na wytrwałość w dążeniu i realizacji
wspólnych celów. Zapewnienie ciągłości i żywotności
charyzmatowi wyklucza działanie w sposób
powierzchowny czy niekompetentny. Doświadczenie
Dykasterii pokazuje, że tam gdzie nie
96 Por. tamże, 91.
59
poświęca się dostatecznej uwagi problemom
dotyczącym zarządzania, prowadzą one do
udaremnienia samej misji.
Życie konsekrowane proponuje światu
świadectwo ewangeliczne, gdy pozostaje żywe
tchnienie apostolskie i gdy zapewnia stabilność dzieł
poprzez zarządzanie nimi w sposób świadomy i
wyważony.
Majątek stały
38. Racje uporządkowanego i dalekosiężnego
zarządzania wymagają dokonania generalnego
rozpoznania dóbr instytutu, nieobchodzenia
przepisów dyktowanych przez prawo kanoniczne,
mających na celu zagwarantowanie instytutowi
utrzymania i ułatwiania osiągania jego celów
instytucjonalnych (tzw. majątek stały). Wynika stąd
możliwość szybkiego podejmowania inicjatyw
właściwych dla inwentarza dóbr przypisanych do
Ekonomia w sluzbie.indd 65
2019-02-25 16:18:10

7.6 Page 66

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
majątku stałego oraz dokonywania niezbędnych
formalnych aktów nabycia, jeżeli jeszcze to nie
nastąpiło.
W tym celu prawo obowiązujące w każdym
instytucie musi ustanowić kompetentne władze,
które przystąpią do aktu nabycia za pomocą
stosownej uchwały. Musi to być przewidziane w
podstawowym kodeksie lub innym dokumencie
normatywnym prawa własnego, w postaci
następującego lub podobnego zapisu: Majątek stały
stanowią wszystkie nieruchomości i ruchomości,
które na mocy prawnego nabycia mają na celu
zagwarantowanie bezpieczeństwa ekonomicznego
instytutu. Nabywanie dóbr
60
Majątek stały
dla całego instytutu należy do kapituły generalnej lub
przełożonego generalnego za zgodą jego Rady.
Nabywanie dóbr dla prowincji, jak również dóbr dla
domu erygowanego zgodnie z przepisami prawa,
należy do kapituły prowincjalnej lub innych
podobnych zebrań (por. kan. 632), lub też do
przełożonego prowincjalnego za zgodą jego Rady i
wymaga potwierdzenia ze strony przełożonego
generalnego.
39. Majątek stały, złożony z dóbr, nieruchomości
lub ruchomości, zapewnia istnienie instytutu,
prowincji, domów erygowanych zgodnie z
przepisami prawa oraz jego członków, a także
zapewnia realizację jego misji. Stałe uposażenie
Ekonomia w sluzbie.indd 66
2019-02-25 16:18:10

7.7 Page 67

▲back to top
rozumie się jako gwarancję, która musi respektować
spójność z „celem odpowiadającym misji Kościoła”
(kan. 114, §§ 1-2) oraz ze szczególną misją instytutów
życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego97. Do majątku stałego mogą zostać
prawnie nabyte:
a) nieruchomości takie jak, na przykład, miejsca,
w których odbywa się działalność, miejsca
zamieszkania wspólnoty, miejsca opieki dla własnych
starszych lub chorych członków, dobra szczególnie
cenne z racji historycznych i artystycznych, lub które
stanowią część korzeni lub pamięci samego
instytutu, jak dom macierzysty. Rozmiary tych dóbr
niech będą dostosowane do możliwości zarządzania
instytutem, prowincją lub domem zakonnym;
97 Por. Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita
consecrata (25 marca 1996), 4, 72.
61
b) nieruchomości, które służą utrzymaniu
instytu-tu, prowincji lub domu zakonnego. Chodzi o
tak zwane dobra dochodowe, ustanowione w celu
zapewnienia osobie prawnej własnego utrzymania
lub dodatkowo dochodów zwykłych. W takich
przypadkach należy unikać zarówno sytuacji, by
dobra te stały się powodem istnienia osoby prawnej,
jak również by się gromadziły;
c) ruchomości służące utrzymaniu instytutu,
pro-wincji lub domu zakonnego oraz realizacji
odnośnych celów. Takie dobra zostają
przekształcone w nieruchomości i nabyte do majątku
Ekonomia w sluzbie.indd 67
2019-02-25 16:18:10

7.8 Page 68

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
stałego. Nie chodzi o dobra, które służą zwyczajnemu
zarządzaniu ekonomicznemu, lecz o ruchomości
skapitalizowane i zainwestowane w różnych formach
systemu fi nansowego, zgodnie ze wskazaniami, o
których mowa w § 84.
d) nieruchomości i ruchomości odznaczające się
historyczną, artystyczną lub inną wartością stanowią
tak zwane dobra kulturowe, historyczną pamiątkę
instytutu, prowincji lub domu zakonnego; dobra
takie mogą stanowić uposażenie fundacyjne, lecz
również obciążenie ekonomiczne ze względu na
wymogi dozoru i utrzymania;
e) fundusze opieki i ubezpieczeniowy, do
ustalenia proporcjonalnie do dzieł instytutu,
prowincji lub domu zakonnego, niezbędne do
ochrony instytutu wobec różnych działalności, które
mogą narażać go na znaczne ryzyko ekonomiczne
(tzw. fundusz ubezpieczeniowy).
40. W wyborze dóbr do włączenia do majątku stałego
należy rozważyć, bez jakich dóbr osoba prawna nie
miałaby środków na osiągnięcie swojego celu, jak
62
Majątek stały
również należy dostosować ilość tych dóbr do natury,
celów i potrzeb samej osoby prawnej, brać pod
uwagę, że określone dobra są ze swej natury
niedostępne, gdyż w przeciwnym razie zagrażałoby
to istnieniu samej osoby prawnej, oraz że nie jest
dozwolone niedokonanie nabycia majątku stałego
jedynie ze względu na chęć uchylenia się od
Ekonomia w sluzbie.indd 68
2019-02-25 16:18:10

7.9 Page 69

▲back to top
przepisów prawa kanonicznego dotyczących
alienacji. Ustanowienie takiego majątku ma zatem na
celu ochronę i gwarancję samych dóbr.
Dla właściwego zarządzania dobrami nabytymi do
majątku stałego niezbędne jest sporządzenie
dokładnego inwentarza majątku nieruchomości
należących do instytutu, prowincji lub domu
zakonnego ze specyfi kacją danych katastralnych,
pochodzenia nieruchomości, istnienia ewentualnych
ograniczeń, wartości dóbr i stanu ich utrzymania.
Zdecydowanie stosowna jest okresowa rewizja
sposobów przyznawania nieruchomości lub ich
części osobom trzecim; jak również użyteczne jest
utrzymywanie własnego spisu nieruchomości i
ruchomości odznaczających się historyczną,
artystyczną lub inną wartością. Zawsze niezbędne
jest także czuwanie nad tym, by zarządzanie dobrami
nabytymi do majątku stałego było zgodne z misją
instytutu, aby nie z ostał on nadmiernie obciążony
majątkami lub działalnościami n iezwiązanymi z
instytutowymi. W tym kontekście, stały nie jest
synonimem opancerzonego. Nieuniknione
przyspieszenie systemów ekonomiczno- fi
nansowych sugeruje, by poddawać okresowej ocenie
(w terminach uznawanych za najbardziej skuteczne)
poszczególnych dóbr włączonych do majątku.
63
Odpowiedzialność, przejrzystość i zaufanie
41. Odpowiedzialność, przejrzystość i ochrona
zaufania stanowią zasady wzajemnie ze sobą
Ekonomia w sluzbie.indd 69
2019-02-25 16:18:10

7.10 Page 70

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
powiązane: nie obdarza się odpowiedzialnością bez
przejrzystości, przejrzystość wzbudza zaufanie,
zaufanie potwierdza jedną i drugą.
Odpowiedzialność jest zasadą świadomości, która
orientuje misję ewangelizacyjną odnośnie do dóbr
Kościoła.
Świadomość wchodzących w grę czynników
pozwala ustalić zasadnicze warunki dla dokonywania
trafnych wyborów oraz ewentualnego ich
udoskonalania czy nawet radykalnej zmiany. Przede
wszystkim dokładne i terminowe zestawienia
księgowe wyników zarządzania pozwalają na
zastosowanie niezbędnych działań korygujących
przed powstaniem nieodwracalnych negatywnych
sytuacji. Natomiast działanie ekonomiczne nie
kontrolowane we właściwy sposób marnuje zasoby,
sprzeciwiając się podstawowemu wskazaniu Kościoła
w kwestii użytkowania dóbr zgodnego z ich
przeznaczeniem, a ostatecznie w odniesieniu do
dobra wspólnego, które „wymaga, by
zaangażowanie w służbę na rzecz jego
urzeczywistniania było pełne, nie oparte na
okrojonych wizjach, podporządkowanych
cząstkowym korzyściom, jakie można z niego
czerpać, ale na logice, która dąży do podejmowania
coraz szerszej odpowiedzialności”98.
98 Papieska Rada Iustitia et Pax, Kompendium Nauki Społecznej
Kościoła, Rzym (2 kwietnia 2004), 167.
64
Odpowiedzialność, przejrzystość i zaufanie
Ekonomia w sluzbie.indd 70
2019-02-25 16:18:10

8 Pages 71-80

▲back to top

8.1 Page 71

▲back to top
Jest to odpowiedzialność zwłaszcza wobec
wspólnoty świeckiej i kościelnej, a przede wszystkim
wobec własnego instytutu. Chodzi więc o
odpowiedzialność, która dotyczy z jednej strony
tego, przed kim się odpowiada, a z drugiej
umiejętności spójnego uzasadnienia swoich opcji
zarządzania. Z odpowiedzialności tej wynika nie
mniej ważna konieczność nadzoru i kontroli. Nie
należy rozumieć ich jako ograniczenie autonomii
władz lub jako brak zaufania, gdyż stanowią one
rodzaj służby na rzecz komunii i przejrzystości, jak
również ochrony tych, którzy wykonują wymagające
zadania administracyjne99.
42. W kontekście tego, co zostało powiedziane
wyżej, termin „przejrzystość” odnosi się do
umiejętności zdawania sprawy z działalności, z
wyborów, z osiąganych rezultatów. Sprawozdania i
bilanse – będące narzędziami przejrzystości –
pozwalają uzyskać syntetyczny, lecz jednocześnie
dokładny obraz prowadzonych działalności i ich
rezultatów, k ształtując u administratorów
umiejętność zdawania sprawy ze swojego działania,
swoich wyborów, a ogólniej ze swojego
postępowania. Zdawanie sprawy, ponadto, sprzyja
roztropności w administrowaniu dobrami. Większej
świadomości odpowiada większa dokładność w
rozpoznawaniu ryzyka, i, w razie potrzeby, podjęciu
nowych dróg.
99 Por. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, List okólny Wytyczne
dotyczące zarządzania dobrami w Instytutach Życia
Ekonomia w sluzbie.indd 71
2019-02-25 16:18:10

8.2 Page 72

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
Konsekrowanego i Stowarzyszeniach Życia Apostolskiego,
Rzym (2 sierpnia 2014), 1.2.
65
W tej perspektywie można dobrze zrozumieć
wzajemną zależność między odpowiedzialnością a
przejrzystością. Podkreślić należy nie tylko
odpowiedzialność roli (przełożeni, ekonomowie-
administratorzy, współpracownicy), lecz – jak wyżej
wspomniano
–
weryfikowalność
powodów/motywacji decydujących o wyborach w
administracji i zarządzaniu, a także właściwe
zaangażowanie w udzielaniu odpowiedzi na nagłe
problemy lub sytuacje krytyczne.
Reguły przejrzystości, jak wiadomo, są nakładane
przez przepisy z zakresu prawa cywilnego z coraz
większą intensywnością i znaczeniem w celu
zagwarantowania działaniu każdego podmiotu
poprawności i zgodności z prawem, jak również
stabilności ekonomicznej. Należy dodać, że takie
reguły stopniowo stają się coraz bardziej złożone i
wnikliwe. Obowiązkowo należy więc nabyć
specjalistycznych kompetencji i zapewnić
odpowiednie procedury – nie tylko na poziomie
poszczególnych jednostek operacyjnych, lecz, w
przypadku złożonych struktur, w zakresie krajowym i
międzynarodowym.
43. Sprawozdania i bilanse przyczyniają się do
wzrostu wiarygodności podmiotu, który wprowadza
je w życie, a zatem wpływają na wzrost zaufania.
„Bez reguł nie może być zaufania”100, czy też
zaufanie jest
Ekonomia w sluzbie.indd 72
2019-02-25 16:18:10

8.3 Page 73

▲back to top
100 Papieska Rada Iustitia et Pax, Nota della Santa Sede su fi nan
za e sviluppo alla vigilia della Conferenza promossa
dall’Assemblea Generale delle Nazioni Unite a Doha
[Dokument Stolicy Apostolskiej na temat fi nansów i rozwoju
w przeddzień Konferencji z okazji Zgromadzenia Ogólnego
66
Archiwum
wytwarzane również przez reguły, które określają
odpowiedzialność i weryfi kują przejrzystość. Kapitał
zaufania nie może być wystawiany na ryzyko przez
sytuacje lub wydarzenia, które osłabiają
wiarygodność instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego we wspólnocie
świeckiej i kościelnej. Inaczej „problematyczne” staje
się samo świadectwo, osobiste i zbiorowe, ubóstwa
konsekrowanego. Istotnie, kultura i praktyka
przejrzystości nie mogą być oddzielane od wierności
własnej historii i tradycji charyzmatycznej
związanych ze ślubem ubóstwa ani od
zrównoważonych przepisów dotyczących zależności i
ograniczenia w używaniu dóbr i dysponowaniu nimi
(por. kan. 600). Zależność między uznaniem zaufania
a zastosowaniem narzędzi sprawozdania i bilansów
potwierdza się w powszechnym doświadczeniu: im
bardziej wzrasta przejrzystość zarządzania, tym
bardziej powiększa się możliwość i dostępność
zarówno zasobów publicznych, jak i prywatnych.
Archiwum
44. Kodeks Prawa Kanonicznego, w kanonach 1283 i
1284, przynagla do utrzymywania archiwum w
Ekonomia w sluzbie.indd 73
2019-02-25 16:18:10

8.4 Page 74

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
sposób uporządkowany oraz zaleca, w celu
skutecznej organizacji administracyjnej i księgowej,
sporządzenie i stałe weryfi kowanie inwentarza dóbr
i innych powierzonych wartości, jak również uważne
Narodów Zjednoczonych w Doha] (18 listopada 2008), 3c
(przekład własny tłum.).
67
k atalogowanie i przechowywanie dokumentów, w
szczególności dokumentacji księgowej, i
zabezpieczeń przed ryzykiem. Archiwa, jeśli są
dobrze prowadzone, stanowią użyteczne narzędzie
weryfi kacji inicjatyw krótko-, średnio- i
długoterminowych, dlatego też należy ustalić
kryteria pozyskiwania aktów, uporządkować je w
sposób organiczny i rozróżnić typologicznie.
Każdemu administratorowi dóbr kościelnych należy
przypominać o odpowiedzialności w zakresie
przechowywania dokumentacji zgodnie z
dyspozycjami kanonicznymi.
Dobra stanowią przedmiot inwentaryzacji także w
następstwie nabycia, budowy, ofi ary, innego aktu
lub czynności prawnej powodującej ich włączenie do
majątku, przekształcenie lub wyłączenie. W
szczególności należy zachowywać wszystkie te
dokumenty, które poświadczają własność prawną
nieruchomości i ruchomości. Materiał
dokumentacyjny dotyczący zarządzania pozwala
poznawać postępowanie administracyjne instytutu;
przewidywać odpowiednie programowanie, z
uwzględnieniem zasobów; dochodzić praw w
Ekonomia w sluzbie.indd 74
2019-02-25 16:18:10

8.5 Page 75

▲back to top
przypadku sporów; działać w przejrzystości
administracyjnej; zachowywać pamięć historyczną i
badać sposób, w jaki charyzmat realizował się w
czasie. W związku z tym, w zakresie archiwów
kościelnych, niekiedy należy jeszcze wykształcić –
tam gdzie jest to możliwe – słuszną mentalność
zarządzania, zgodną z nowoczesnymi technologiami.
Przy wykorzystaniu wspomnianych technologii
stosowne jest ponadto przechowywanie kopii
dokumentów o znacznej wartości w innym
chronionym
68
Ekonomia w sluzbie.indd 75
2019-02-25 16:18:10

8.6 Page 76

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
miejscu, w celu uniknięcia utraty całej dokumentacji
w razie wypadku101.
Cztery zasady Evangelii gaudium
45. W świetle kryteriów, które Papież Franciszek
zaproponował całemu Kościołowi w adhortacji
apostolskiej Evangelii gaudium, można wyróżnić
pewne konotacje dotyczące zarządzania
inspirowanego charyzmatami instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego,
„w istotny sposób kierujące rozwojem współżycia
społecznego i budowaniem ludu, w którym różnice
tworzą harmonijną całość w obrębie wspólnego
projektu”102.
46. Czas przewyższa przestrzeń103. Ojciec Święty
często nawołuje, by „inicjować procesy”104. Życie
konsekrowane jest wezwane do inicjowania
procesów, do tworzenia nowych projektów. „Przez
wiele lat doświadczaliśmy pokusy, aby wierzyć, i
wielu z nas dorastało
101 Por. Papieska Komisja do spraw Kościelnych Dóbr Kultury,
La funzione pastorale degli archivi ecclesiastici [Pastoralna
funkcja archiwów kościelnych], Watykan (2 lutego 1997),
(przekład własny tłum.).
102 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium
(24 listopada 2013), 221.
103 Tamże, 225.
104 Franciszek, Discorso ai sacerdoti e ai consacrati in
occasione della Visita pastorale a Milano [Przemówienie do
Ekonomia w sluzbie.indd 76
2019-02-25 16:18:10

8.7 Page 77

▲back to top
Cztery zasady Evangelii gaudium
księży i osób konsekrowanych podczas wizyty
duszpasterskiej w Mediolanie], Mediolan (25 marca 2017),
(przekład własny tłum.).
69
z takim przekonaniem, że rodziny zakonne powinny
zajmować przestrzenie bardziej niż inicjować
procesy, i to jest pokusa. My mamy inicjować
procesy, a nie zajmować przestrzenie”105. Pierwsza
charakterystyka wszystkich form działania rodzących
się z charyzmatów polega na tym, że pochodzą one z
pobudki, która nie jest zasadniczo ekonomiczna, nie
ma na celu zajmować przestrzeni władzy, lecz rodzi
się jako wyraz ideałów, ze spojrzenia poza, zdolnego
obejmować potrzeby mężczyzn i kobiet, zwłaszcza
najmniejszych i najsłabszych, oraz konkretyzować je
poprzez myślenie projektowe. Jeśli charyzmaty,
które wdzierają się w historię, stanowią proces
przemiany duchowej, ludzkiej, ekonomicznej i
świeckiej, należy zauważyć, że taki proces następuje
poprzez konkretne działania, które każdy charyzmat
wzbudza, i jest to proces długotrwały.
Chodzi o uprzywilejowanie i cierpliwe
towarzyszenie początkom procesów, o spoglądanie
poza, z wizjami przyszłości, niezależnie od
nieprzemyślanych rezultatów, do których mogą
doprowadzić nawet poczucie odpowiedzialności i
najlepsze intencje. „W przestrzeni – podkreśla
encyklika Lumen fi dei – krystalizują się projekty106,
czas natomiast zawsze kieruje ku przyszłości i
pobudza do tego, by iść z nadzieją”107.
Ekonomia w sluzbie.indd 77
2019-02-25 16:18:10

8.8 Page 78

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
105 Tamże.
106 Oryg.: procesy (wł. processi) – przyp. tłum.
107 Franciszek, Encyklika Lumen fi dei (29 czerwca 2013), 57,
http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/doc
uments/papa-francesco_20130629_enciclica-lumen-fi dei.
html [dostęp: 11 października 2018].
70
47. Rzeczywistość przewyższa idee108. „Dzisiejsza
rzeczywistość przynagla nas – powtarzam –
rzeczywistość wzywa nas do tego, abyśmy na nowo
byli odrobiną zaczynu, odrobiną soli. […]
Błogosławiona mniejszość, która jest na nowo
wezwana do tego, aby rosnąć jak zaczyn, rosnąć w
zgodzie z tym, co Duch Święty tchnął w serca
waszych założycieli i w wasze serca. Tego nam dziś
potrzeba”109.
Papież Franciszek skutecznie i z mocą przypomina
o przewadze rzeczywistości. Idea jest owocem refl
eksji, która zawsze wiąże się z ryzykiem popadnięcia
w sofi zmat, oddzielenia się od rzeczywistości.
Niekiedy również w naszych instytutach ryzykujemy
formułowanie propozycji logicznych i jasnych,
dokumentów może chwytliwych, lecz które
odbiegają od rzeczywistości naszej i osób, do których
jesteśmy posłani. Czasami dajemy się oślepić
nowości inicjatyw, zewnętrznej postaci, a
zapominamy, że najważniejsza zmiana zależy od nas,
od naszej chęci i zdolności przeprowadzenia jej.
Logika wcielenia (1 J 4, 2) stanowi główne kryterium
tej zasady.
Ekonomia w sluzbie.indd 78
2019-02-25 16:18:10

8.9 Page 79

▲back to top
Cztery zasady Evangelii gaudium
Dzieła naszych instytutów rodzą się ze słuchania
Boga i mają odpowiadać na potrzeby konkretnych
osób. Nie rodzą się z abstrakcyjnych projektów
tworzonych „przy stoliku”, lecz jako konkretna
108 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 231-233.
109 Franciszek, Discorso ai sacerdoti e ai consacrati in
occasione della Visita pastorale a Milano [Przemówienie do
księży i osób konsekrowanych podczas wizyty
duszpasterskiej w Mediolanie], Mediolan (25 marca 2017).
71
odpowiedź na potrzeby realnych osób, ze
znajomością ich życia, historii, trudności. W
szczególności, gdy ponownie odczytuje się
historyczne początki instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego,
zauważa się niemal nierozerwalne powiązanie
między inspiracją charyzmatyczną a przyjęciem
ostatnich, ubogich, wykluczonych.
Życie konsekrowane jest wezwane, by wciąż
dzisiaj odpowiadać na pytania stawiane przez
historię. I często dzieje się to przez proste
doświadczenia: słuchamy życia, z którego rodzą się
intuicje, które zawsze niosą w sobie ładunek prawdy,
aby następnie wdrażać nasze projekty. To zawsze
życie przychodzi pierwsze, życie, które jest „słuchane
i szanowane” z odrobiną pokory.
48. Całość przewyższa część110. Jesteśmy wezwani
do poszerzania spojrzenia, by zawsze rozpoznawać
Ekonomia w sluzbie.indd 79
2019-02-25 16:18:10

8.10 Page 80

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
największe dobro. Życie konsekrowane nie może
zamykać się samo w sobie, nie może pozwolić się
dręczyć przez kwestie ograniczone i partykularne,
musi rozpoznawać największe dobro, które
przyniesie korzyści wszystkim.
Zasadę tę należy rozumieć według obrazu
wielościanu, który zestawia różnice. Potrzebują one
być wspierane przez kulturę dialogu jako trudnej
drogi poszukiwania ogólnego dobra: jesteśmy
zaproszeni do śledzenia powiązań i relacji, aby
sprawnie łączyć to, co jest niejednorodne na różnych
poziomach (od lokal-
110 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 234-237.
72
nego do globalnego) i w różnych zakresach (od
materialnego do duchowego). Wiąże się to z nauką
wspólnej pracy wspólnot, instytutów i zgromadzeń,
ze świeckimi, z tymi wszystkimi, którzy poszukują
dobra.
Wspólnoty życia konsekrowanego mogą pomóc
Kościołom lokalnym otworzyć się na dynamizm
powszechności, a samym wspólnotom otworzyć się
na oddech Kościoła lokalnego, gdzie przeżywają i
prowadzą swój apostolat, unikając jednak
popadnięcia w pokusę, by „część (nasza mała część
albo wizja świata) mogła przewyższać kościelną
całość”111.
Ekonomia w sluzbie.indd 80
2019-02-25 16:18:10

9 Pages 81-90

▲back to top

9.1 Page 81

▲back to top
Cztery zasady Evangelii gaudium
49. Jedność przeważa nad konfl iktem, nad
różnorodnością112. Jesteśmy wezwani do
akceptowania konfl iktów, do czucia się za nie
odpowiedzialnymi bez umywania rąk, bez uwikłania
w nie, aby przemieniać je w nowe procesy
przewidujące komunię nawet w różnicach, które jako
takie należy przyjmować. „Jedność polega także na
podejmowaniu razem i zjednoczeni najważniejszych
kwestii, takich jak życie, rodzina, pokój, walka z
ubóstwem – z jego wszystkimi formami, wolność
religijna i wolność wychowania. W szczególności
ruchy i wspólnoty są powołane do współdziałania,
aby przyczyniały się do zaleczania ran
spowodowanych przez zglobalizowaną mentalność,
która
111 Franciszek, Discorso ai sacerdoti e ai consacrati in
occasione della Visita pastorale a Milano [Przemówienie do
księży i osób konsekrowanych podczas wizyty
duszpasterskiej w Mediolanie], Mediolan (25 marca 2017).
112 Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium (24
listopada 2013), 223-230.
73
centralne miejsce przyznaje konsumpcji,
zapominając o Bogu i istotnych wartościach
egzystencji”113.
Solidarność, rozumiana w swoim najgłębszym
znaczeniu i jako wyzwanie, staje się w ten sposób
stylem budowania historii, witalnym środowiskiem,
w którym konfl ikty, napięcia i przeciwieństwa mogą
osiągać wieloraką jedność rodzącą nowe życie. Nie
Ekonomia w sluzbie.indd 81
2019-02-25 16:18:10

9.2 Page 82

▲back to top
III. Wymiar ekonomiczny i misja
oznacza to promowania synkretyzmu ani dominacji
jednego nad drugim, lecz rozwiązanie na wyższym
poziomie, które zachowuje w sobie cenne
możliwości dwóch odmiennych biegunów.
113 Franciszek, Discorso ai partecipanti al iii Convegno
mondiale dei movimenti ecclesiali e delle nuove comunità
[Przemówienie do uczestników iii Światowego Kongresu
Kościelnych Ruchów i Nowych Wspólnot], Rzym (22
listopada
2014),
https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/
przemowienia/ruchy_22112014.html [dostęp: 11
października 2018].
74
Ekonomia w sluzbie.indd 82
2019-02-25 16:18:10

9.3 Page 83

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
50. Rozeznawanie w administracji dobrami i
zarządzaniu dziełami uwzględnia „kierunek, cele,
znaczenie oraz skutki społeczne i kościelne wyborów
ekonomicznych podejmowanych przez instytuty życia
konsekrowanego”114. W tej perspektywie
wyodrębniono horyzonty lektury rzeczywistości i
pewne podstawowe kryteria dla takiego dzieła
rozeznawania.
Owymi szerokimi horyzontami obejmującymi
działania ekonomiczne są: ekonomia, która ma na
uwadze człowieka, całego człowieka, a w szczególny
sposób ubogich; odczytywanie ekonomii jako narzędzia
działania misyjnego Kościoła oraz ewangeliczna
ekonomia dzielenia i komunii.
Te horyzonty konkretyzują się w pewnych
fundamentalnych kryteriach.
51. Wierność Bogu i Ewangelii. Każde życie
konsekrowane uznaje za swój prymat Boga, sequela
Christi.
114 Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego sympozjum
międzynarodowego na temat: „W wierności charyzmatowi
nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym (25
listopada 2016).
75
Każdy mężczyzna i kobieta konsekrowana muszą
przede wszystkim skoncentrować się na Nim,
Ekonomia w sluzbie.indd 83
2019-02-25 16:18:10

9.4 Page 84

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
kontemplować Go, uczyć się od Niego, naśladować Go,
podążać za Nim, czystym, ubogim i posłusznym, aby
stawać się wiernym głosicielem Dobrej Nowiny.
Dlatego niezbędny jest „dar słuchania: słuchania Boga,
aż po usłyszenie z Nim krzyku ludu; słuchania ludu, aż
po odkrycie w nim tego, do czego wzywa nas Bóg”115.
Wierność charyzmatowi. Każdy charyzmat „jest
zawsze żywą rzeczywistością” wezwaną do „rozwijania
się w twórczej wierności”116. Wierność charyzmatowi
jest zatem spójnością wyborów działania w określonym
kontekście z charakterystyką tożsamości instytutu.
Ubóstwo. „Odpowiedzialny ascetyzm”117, „zdrowa
pokora i radosna wstrzemięźliwość”118 sprzyjają
oderwaniu od własnościowej koncepcji dóbr i
wytwarzają szczególną skłonność do słyszenia „krzyku
ubogich, odwiecznych ubogich i nowych ubogich”119.
115 Franciszek, Homilia podczas czuwania modlitewnego w ramach
przygotowania do Synodu poświęconego rodzinie, Rzym (4
października 2014), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie,
10/2014, s. 7.
116 Franciszek, Przesłanie do uczestników drugiego sympozjum
międzynarodowego na temat: „W wierności charyzmatowi
nowe spojrzenie na ekonomię instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego”, Rzym (25
listopada 2016).
117 Tamże.
118 Tamże.
119 Tamże.
76
IV. Wytyczne operacyjne
Ekonomia w sluzbie.indd 84
2019-02-25 16:18:10

9.5 Page 85

▲back to top
Poszanowanie kościelnej natury dóbr. Dobra
instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego są dobrami kościelnymi (kan. 634,
§ 1) przeznaczonymi do osiągnięcia celów właściwych
Kościołowi (kan. 1254). W ich użytkowaniu instytuty są
zatem wezwane do zachowywania ich natury i
przestrzegania odnośnej regulacji kanonicznej.
Stabilność dzieł. Dzieła instytutów nie odbiegają od
społecznego i ekonomicznego kontekstu integracji.
Dzieło jest zatem stabilne, gdy utrzymuje właściwą
równowagę ekonomiczną i w odpowiedni sposób
wykorzystuje dostępne zasoby.
Konieczność zdawania sprawy. Zdawanie sprawy
jest postawą dzielenia wyborów, czynów i rezultatów.
Prawowita autonomia instytutów wiąże się zatem z
odpowiedzialnością w zakresie wyborów dotyczących
zarządzania i sposobów ich realizacji poprzez
dokonywanie sprawozdawania zgodnie z tym, co
zostało określone przez prawo ogólne i własne.
52. W konkretnych sytuacjach kryteria
rozeznawania mogą zostać uchylone na rzecz specyfi ki
i zdrowych tradycji każdego instytutu oraz
uwarunkowań odnośnego kontekstu prawnego i
społecznego.
Wymiary i struktury organizacyjne, natura
prowadzonych działalności, terytorialny zasięg działań,
regulacje prawne w drodze ustawy i modele relacji
między państwem a Kościołem stanowią elementy
różnicujące – niekiedy w znaczący sposób –
poszczególne instytuty życia konsekrowanego i
stowarzyszenia życia apostolskiego między sobą.
Należy zatem
Ekonomia w sluzbie.indd 85
2019-02-25 16:18:10

9.6 Page 86

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
77
brać pod uwagę takie różnice, jednak nie po to, by
odstępować od podstawowych kryteriów, lecz by
zgodzić się, że takie kryteria przyjmują postać
historyczną w różnych sytuacjach.
53. Odnośnie do zarządzania dobrami, wyjątkowe
znaczenie mają tu struktury organizacyjne
poszczególnych instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego. Dobra służące życiu
wspólnot znajdują się w zwykłym posiadaniu
instytutów. Jednakże odnośnie do prowadzonych dzieł
istnieją różne modele postępowania, często
uzasadnione przez różne formy stosunków między
państwem a Kościołem, przez właściwości obszarów
działań, przez wymiary działalności. Tym sposobem,
podczas gdy w niektórych przypadkach dzieła stanowią
własność instytutów życia konsekrowanego lub
stowarzyszeń życia apostolskiego, przy innych
założeniach działają one za pośrednictwem różnych
osób prawnych, często zorganizowanych w formie
fundacji lub stowarzyszenia.
54. Nie wolno nigdy pomijać stosowania przepisów
z zakresu prawa cywilnego w odniesieniu do
poszczególnych instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego oraz ich prowincji lub
części instytutu z nim zrównanych (por. kan. 620).
Odesłanie dokonane przez prawo kanoniczne do
przepisów prawa cywilnego regulujących umowy (kan.
1290), jak również odwołanie do dokumentów umowy
między państwem a Kościołem, wzmacniają
przestrzeganie
Ekonomia w sluzbie.indd 86
2019-02-25 16:18:10

9.7 Page 87

▲back to top
78
Ekonomia w sluzbie.indd 87
2019-02-25 16:18:10

9.8 Page 88

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
przepisów prawa cywilnego z tym samym skutkiem
odnośnie do prawa kanonicznego (kan. 22).
Konieczność zachowywania fundamentalnych
kryteriów i wymóg uwzględniania cech specyfi cznych
sugerują wytyczne operacyjne po części wspólne, po
części różne, tak aby respektowane były poszczególne
charakterystyki kontekstów i odbiorców.
Władza ekonomii
55. Prawo powszechne i prawo własne
Dobra doczesne instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego jako dobra kościelne
rządzą się przepisami księgi v Kodeksu Prawa
Kanonicznego Dobra doczesne Kościoła, chyba że co
innego wyraźnie zastrzeżono (por. kan. 635, § 1).
Administracja dóbr doczesnych, poza księgą v
Kodeksu Prawa Kanonicznego, rządzi się kann. 634-
640 dla instytutów zakonnych, kan. 718 dla instytutów
świeckich oraz kan. 741 dla stowarzyszeń życia
apostolskiego.
Każdy instytut życia konsekrowanego i każde
stowarzyszenie życia apostolskiego powinny ustanowić
odpowiednie normy dotyczące używania i
administrowania dobrami (por. kan. 635).
56.Biskup Rzymski
„Biskup Rzymski, na mocy prymatu rządzenia, jest
najwyższym zarządcą i szafarzem wszystkich dóbr
kościelnych” (kan. 1273) i sprawuje nad nimi władzę
jurysdykcyjną przysługującą mu jako
Ekonomia w sluzbie.indd 88
2019-02-25 16:18:10

9.9 Page 89

▲back to top
Władza ekonomii
79
najwyższej władzy Kościoła. Takie uprawnienia
interwencyjne opierają się nie na własności dóbr
kościelnych, lecz na przypadającym Papieżowi zadaniu
zapewnienia najwyższego zarządu Kościoła120.
57.Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego
Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
„załatwia wszystko, co zgodnie z przepisami prawa
należy do Stolicy Świętej w zakresie życia i działalności
instytutów i stowarzyszeń, zwłaszcza gdy idzie o
zatwierdzanie konstytucji, zarządzanie i apostolat,
przyjmowanie i formację członków, ich prawa i
obowiązki, dyspensę od ślubów oraz wydalanie
członków, a także zarządzanie dobrami”121.
Do alienacji i działań, przez które publiczna osoba
prawna mogłaby doznać uszczerbku, potrzebna jest
zgoda Stolicy Apostolskiej. Kongregacja do spraw
Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego, w przypadkach przewidzianych przez
prawo (por. kan. 638, § 3), wydaje takie zezwo-
120 Por. Papieska Rada ds. Interpretacji Tekstów Prawnych, Nota
La funzione dell’autorità ecclesiastica sui beni ecclesiastici (12
lutego 2004), “Communicationes” 36 (2004), 2432 (przekład
własny tłum.).
121 Jan Paweł ii, Konstytucja apostolska Pastor Bonus
Ekonomia w sluzbie.indd 89
2019-02-25 16:18:10

9.10 Page 90

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
(28 czerwca 1988), 108, § 1, w: Konstytucje apostolskie, listy
„motu proprio” i bulle, orędzia na światowe dni, Wydawnictwo
M, Kraków 2007, s. 73.
80
lenie, jednak bez przyjmowania ewentualnej
odpowiedzialności ekonomicznej. Zezwolenie
gwarantuje, że działanie takie „jest zgodne z
przeznaczeniem
majątku
kościelnego.
Odpowiedzialność pochodzącą z interwencji odnosi się
wyłącznie do prawidłowego sprawowania władzy
Kościoła. Zezwolenie, zatem, o którym tu mowa, nie
stanowi aktu własności majątkowej, lecz władzy
administracyjnej mającej na celu zapewnienie dobrego
użytkowania dóbr publicznych należących do osób
prawnych w Kościele”122.
Dykasteria w praktyce przyjmuje odnośnie do
poszczególnych regionów najwyższą sumę wydatków
wskazaną przez właściwą Konferencję Episkopatu.
58. Kapituła generalna
W życiu konsekrowanym władza ekonomii musi być
zgodna z charyzmatem, z misją i z radą ubóstwa.
Decyzje w zakresie zarządzania, aby zagwarantować te
wymiary, muszą zapewniać odpowiednie formy
komunii, unikając upoważniania do wyborów
ekonomicznych jedynie grupy osób lub jednej osoby.
Do kapituły generalnej, która „zgodnie z
konstytucjami otrzymuje najwyższą władzę w
instytucie” (kan. 631, § 1), należy ustalanie
podstawowych
orientacji
ekonomiczno-
Ekonomia w sluzbie.indd 90
2019-02-25 16:18:10

10 Pages 91-100

▲back to top

10.1 Page 91

▲back to top
Władza ekonomii
administracyjnych oraz opracowanie planu
charyzmatycznego instytutu, proponującego wskazania
również w tym zakresie.
122 Papieska Rada ds. Interpretacji Tekstów Prawnych, Nota La
funzione dell’autorità ecclesiastica sui beni ecclesiastici (12
lutego 2004), 24-32.
81
Ekonomia w sluzbie.indd 91
2019-02-25 16:18:10

10.2 Page 92

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Plan charyzmatyczny stworzony w ramach
procesu komunii kościelnej, w którym rozeznaje się
wolę Bożą, niech będzie owocem wspólnej wizji,
wyrazem drogi synodalnej, począwszy od fazy
przedkapitulnej, aż do zakończenia, z weryfi kacją
przyjęcia postanowień kapitulnych.
Decyzje operacyjne dotyczące dóbr i dzieł będą
podejmowane przez przełożonego generalnego z
jego Radą we wspólnych ramach odniesienia oraz, z
rozwagą, bez kierowania się logiką zagrożenia.
Kapituła generalna powinna przygotować i
zatwierdzić dyrektorium ekonomiczne lub inny
analogiczny tekst, który, również w świetle
zdobytego z czasem doświadczenia, usprawni
działanie w sposób możliwie najbardziej zgodny z
charyzmatem instytutu, z jego misją i radą ubóstwa.
Kapituła generalna powinna określić najwyższą
sumę wydatków dla nadzwyczajnych czynności
administracyjnych dla poszczególnych prowincji.
Własne prawo instytutu powinno określić akty,
które przekraczają cel i sposób zwyczajnego
zarządzania oraz sprecyzować warunki konieczne do
ich podjęcia (por. kan. 638, § 1 i kan. 1281).
59. Przełożony i Rada
W dziedzinie ekonomiczno-administracyjnej
przełożony powinien mieć własną Radę,
ustanowioną zgodnie z postanowieniami prawa
powszechnego i własnego (por. kann. 627 i 638, § 1),
w zakresie podstawowych ukierunkowań
określonych przez kapi-
Ekonomia w sluzbie.indd 92
2019-02-25 16:18:11

10.3 Page 93

▲back to top
Władza ekonomii
82
tułę generalną, ze szczególnym uwzględnieniem
nadzwyczajnych aktów administracyjnych.
60. Kapituła prowincjalna i przełożony prowincjalny
Kapituła prowincjalna, tam gdzie jest
powoływana, powinna zredagować plan dotyczący
danego okręgu w świetle planu charyzmatycznego
instytutu zatwierdzonego przez kapitułę generalną.
Zgodnie z normami określonymi przez prawo
powszechne i własne, przełożony prowincjalny, za
zgodą swojej Rady, powinien przedkładać akty
wymagające zatwierdzenia przełożonemu
generalnemu z jego Radą.
Przełożony prowincjalny niezwłocznie i z
największą starannością powinien powiadamiać o
zachodzących sytuacjach krytycznych przełożonego
generalnego, który musi być informowany na mocy
władzy nad całym instytutem, zgodnie z kan. 622.
61. Konsultacje w sprawach ekonomicznych
Prawo własne, zgodnie z kan. 1280, powinno
przewidywać dla instytutu i prowincji Radę lub
inaczej nazwany zespół do spraw ekonomicznych.
Skład wspomnianego organizmu może być
otwarty na współpracę ze świeckimi mężczyznami i
kobietami dysponującymi specjalistyczną wiedzą.
Przełożony, w którego kompetencji leży zezwalanie
na nadzwyczajne akty administracyjne, poza zgodą
swojej Rady (por. kan. 627, § 1), uzyska również
Ekonomia w sluzbie.indd 93
2019-02-25 16:18:11

10.4 Page 94

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
opinię (por. kan. 127, § 2, 2º) Rady do spraw
ekonomicznych.
83
62. Regulamin administracyjny
Kompetentny przełożony wraz ze swoją Radą, w
razie potrzeby – w szczególności w instytutach
prowadzących dzieła społecznie znaczące – może
przyjąć regulamin administracyjny z propozycją
wytycznych operacyjnych w ramach planu
charyzmatycznego i dyrektorium ekonomicznego.
Regulamin administracyjny powinien między
innymi normować treści, formy i terminy, co do
których kompetentni przełożeni muszą być
informowani, oraz działalności, z których muszą
otrzymywać sprawozdanie. Dotyczy to zarówno
wewnętrznych działalności instytutu, jak i dzieł oraz
instytucji świeckich z nim związanych. Powinno się
także zapewnić, by ci, którzy zostali instytucjonalnie
powołani do sprawowania kontroli, okresowo
informowali kompetentnego przełożonego o wyniku
swoich działań.
Regulamin administracyjny, w celu utrzymania
jego rzeczywistego wpływu, powinien być znany
wewnątrz instytutu i być przedmiotem okresowej
rewizji zgodnie z procedurą, którą należy określić
wraz z jego przyjęciem.
63. Komisje
Ekonomia w sluzbie.indd 94
2019-02-25 16:18:11

10.5 Page 95

▲back to top
Władza ekonomii
Możliwość ustanawiania komisji lub zespołów
poświęconych szczególnym kwestiom lub faktom
natury prawno-ekonomicznej powinna być
regulowana w zakresie prawa własnego. Ponadto
powinny zostać określone: cel mandatu, czas trwania
zadania, nominacja członków. Tam gdzie jest to
stosowne,
84
powinno się przewidzieć uczestnictwo
profesjonalnie wykwalifi kowanych świeckich
mężczyzn i kobiet.
64. Ekonom
Do kompetencji prawa własnego należy wybór
opcji głosowania lub mianowania w celu
ustanowienia ekonoma. W obydwu jednak przy
wyborze ekonoma należy zwrócić uwagę na rosnące
znaczenie właściwego profesjonalizmu, zgodność z
własną tożsamością poszczególnych instytutów (por.
kan. 587, § 1), predyspozycję do współpracy,
zdolności właściwe samej roli (por. kan. 636, § 1) oraz
oderwanie od dóbr.
Analogicznie do normy kanonicznej dotyczącej
mandatu przełożonych (kan. 624, §§ 1 i 2), prawo
własne powinno przewidywać ograniczenie czasu
trwania urzędu ekonomów oraz odpowiednią ich
rotację, przygotowując stosowne projekty
formacyjne i okresy towarzyszenia.
Do prawa własnego należy ustalenie, czy ekonom
może być również doradcą. Stosowne jest, by
Ekonomia w sluzbie.indd 95
2019-02-25 16:18:11

10.6 Page 96

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
ekonom uczestniczył w zebraniach Rady
przełożonego dotyczących kwestii ekonomicznych
oraz, jakkolwiek pozbawiony prawa głosu, tam gdzie
nie pełni funkcji doradcy, powinien zapewnić
przełożonemu i jego Radzie znajomość elementów
niezbędnych dla rozważnej decyzji.
Ekonom jest z urzędu (ex offi cio) członkiem Rady
do spraw ekonomicznych, o której w § 61.
Prawo własne powinno przewidywać obowiązek
sprawozdawczości ze strony ekonoma (por. kann.
636,
85
§ 2 i 1284, § 3) według procedur ustalonych i
okresowo ocenianych przez przełożonego z jego
Radą.
Zaleca się skuteczne formy koordynacji między
ekonomem
generalnym,
ekonomami
prowincjalnymi i odpowiedzialnymi za dzieła.
65. Przedstawiciel prawny
Instytut, jako osoba prawna, współdziała z
osobami trzecimi poprzez przedstawiciela prawnego
(por. kan. 118) zarówno w zakresie kanonicznym, jak
i cywilnym.
Podejmując akty w imieniu i na rzecz samego
instytutu, pełni jego wolę, wyrażaną przez
prawowitych przełożonych i kompetentne
organizmy, zgodnie z prawem powszechnym i
własnym, i zobowiązuje instytut wobec osób
trzecich. Z tego powodu, jeśli uznaje się to za
Ekonomia w sluzbie.indd 96
2019-02-25 16:18:11

10.7 Page 97

▲back to top
Władza ekonomii
stosowne, przedstawiciel prawny, gdy nie jest
doradcą, może uczestniczyć w zebraniach Rady
przełożonego, podczas których podejmuje się
decyzje o znaczeniu cywilnym.
Przedstawiciel prawny działa zawsze i wyłącznie w
ramach mandatu: może pełnić zwyczajne czynności
administracyjne, dla czynności przekraczających
zakres zwykłego zarządu potrzebuje zezwolenia
kompetentnego przełożonego. Gdy natomiast działa
bez mandatu, nie reprezentuje już instytutu.
Jeżeli przedstawiciel prawny działa nieważnie,
instytut nie ponosi żadnej odpowiedzialności, akty w
ten sposób podjęte są przypisane jemu i to on za nie
odpowiada. Jeżeli działa niezgodnie z prawem,
86
czynność taką przypisuje się instytutowi, który musi
za nią odpowiadać, lecz ma prawo do skargi lub
rekursu wobec swojego przedstawiciela (por. kan.
1281, § 3 i kan. 639).
Każdy pojedynczy mandat przedstawiciela
prawnego powinien być zawsze przyznawany w
formie pisemnej, dokładnej i kompletnej w swojej
treści; powinno się także nakazać ich uporządkowaną
rejestrację.
Ze względu na właściwe rozróżnienie
kompetencji, korzystniejsze jest, by urząd
przedstawiciela prawnego był przyjmowany przez
osobę inną niż przełożony i ekonom, z wyjątkiem
innego postanowienia w prawie cywilnym.
Ekonomia w sluzbie.indd 97
2019-02-25 16:18:11

10.8 Page 98

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Przyjęte przez instytut zasady organizacyjne w
zakresie kompetencji przedstawiciela prawnego
powinny być znane również na zewnątrz, zwłaszcza
gdy zachodzi współoddziaływanie z przepisami
cywilnymi. Dokładna identyfi kacja podmiotów
upoważnionych do decyzji i reprezentowania
instytutu stanowi warunek nawiązywania stosunków
instytucjonalnych z osobami trzecimi.
66. Współpraca z zewnętrznymi specjalistami
Rosnąca złożoność sytuacji ekonomiczno-
administracyjnych sprawia, że często niezbędne jest
nawiązanie współpracy z zewnętrznymi specjalistami.
W ich wyborze powinno się dawać pierwszeństwo
osobom świadomym specyfi ki instytutów oraz
ekspertom w szczególnym zakresie interwencji,
unikając odwoływania się do jednego tylko
specjalisty.
87
Stosunek zawodowy powinien być normowany w
taki sposób, by w pierwszej kolejności ustalić cele
działalności i prezentację preliminarzy,
regulowanych na podstawie jasnych i terminowych
umów.
Zaleca się ocenę realizacji wyznaczonych celów
również poprzez oczekiwanie od samych
specjalistów okresowych relacji z pełnionej
działalności.
Ekonomia w sluzbie.indd 98
2019-02-25 16:18:11

10.9 Page 99

▲back to top
Władza ekonomii
67. Kontrola wewnętrzna
Za pomocą norm prawa własnego powinno się
ustalić formy kontroli wewnętrznej, które, poprzez
zrównoważony system prewencyjnych zezwoleń,
sprawozdań i następujących weryfi kacji, pozwolą
kompetentnym podmiotom – a w szczególności
przełożonemu z jego Radą – czuwać nad
działalnością ekonoma, przedstawiciela prawnego i
zaangażowanych specjalistów.
Wszyscy ci, którzy na podstawie prawnego tytułu
mają udział w zarządzie dobrami kościelnymi,
obowiązani są wykonywać swoje funkcje w imieniu
Kościoła zgodnie z przepisami prawa (por. 1282).
68. Upoważnienia
Szczególną czujność należy zachować przy
udzielaniu upoważnień w zarządzaniu. Upoważnienia
powinny być określone w treści, w granicach –
również czasowych – i sposobach wykonania.
Powinno się unikać pełnomocnictw ogólnych:
przyznawanie
określonemu
podmiotowi
nieograniczonej władzy działania w imieniu i na rzecz
instytutu niesie bowiem poważne ryzyko
niewłaściwego postępowania i przeciwstawia się
wymogom komunii.
88
Ekonomia w sluzbie.indd 99
2019-02-25 16:18:11

10.10 Page 100

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
69. Cywilna osobowość prawna
Instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia
życia apostolskiego powinny postarać się, na ile to
możliwe, o uzyskanie cywilnej osobowości prawnej
w krajach, w których działają.
Dobra nie powinny być zapisywane na osoby fi
zycz ne, chyba że chodzi o sytuacje wyjątkowe, z
poważnych powodów i za zgodą kompetentnego
przełożonego. Przełożony, który udzielił zezwolenia,
powinien dołożyć starań, by prawo własności zostało
jak najszybciej przeniesione na instytut za pomocą
cywilnie wiążącego aktu prawnego.
Tam gdzie instytut musi zapisać dobra na
podmioty różne od osoby fi zycznej, przełożony,
który udzielił zgody, powinien zadbać o zachowanie
odpowiedniej dokumentacji poświadczającej
rzeczywistą własność w celu uniknięcia powstawania
sporów.
70. Sposoby nabywania
Praca członków – wykonywana w ramach dzieł
własnych lub na zewnątrz, w formach dozwolonych
przez prawo własne i za zgodą kompetentnego
przełożonego (por. kan. 671) – stanowi zwykłą formę
utrzymania.
Zgodnie z kan. 668, § 3, wszystko to, co zakonnik
nabywa z pomocą własnych zdolności i własną
pracowitością lub ze względu na instytut, nabywa dla
instytutu. To, co przysługuje mu z tytułu pensji,
Ekonomia w sluzbie.indd 100
2019-02-25 16:18:11

11 Pages 101-110

▲back to top

11.1 Page 101

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
zapomogi lub ubezpieczenia, jest nabywane dla
instytutu,
89
chyba że własne prawo postanawia co innego. Jeśli
nie stwierdzi się czegoś przeciwnego, ofi ary składane
na ręce przełożonych lub zarządców jakiejkolwiek
kościelnej osoby prawnej, nawet prywatnej,
domniemywa się, że zostały złożone na rzecz tej
osoby prawnej (por. kan. 1267, § 1).
Instytut ma obowiązek zapewnić swoim członkom
wszystko, co zgodnie z postanowieniami konstytucji
konieczne jest do osiągnięcia celu związanego z ich
powołaniem (por. kan. 670).
Prawo własne ustala procedury dla ważnego
przyjmowania ofi arowanych dóbr. Powinno się
zwrócić uwagę na charakterystykę i właściwości
podmiotu ofi arującego, na źródła, z których
przypuszczalnie mogą one pochodzić, na istnienie
uzasadnionych praw osób trzecich. Nie powinno się
przyjmować ofi ar przeznaczonych na fi nansowanie
inicjatyw, które w celach lub środkach ich realizacji
nie odpowiadają nauce Kościoła.
Instytuty, pomimo uznawania w nich daru
Opatrzności, nie powinny przyjmować ofi ar z
obciążeniem (por. kan. 1300) bez uważnej oceny
legalności obciążenia, zdolności wywiązania się z
niego, obecności uzasadnionych praw osób trzecich.
71.Współdzielenie dóbr (por. § 10)
Ekonomia w sluzbie.indd 101
2019-02-25 16:18:11

11.2 Page 102

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Instytut powinien ustalić normy dla równego
podziału dóbr wewnątrz niego, w duchu komunii, na
wzór pierwszych wspólnot chrześcijańskich (por. Dz
4, 34-35). W ten sposób będzie się współdzielić – w
służbie celów apostolskich – nie tylko dobra
90
materialne i owoc pracy każdego, lecz również czas,
dary, umiejętności osobiste, aby z hojnością
odpowiadać na potrzeby wspólnot mniej zamożnych,
w ramach proroctwa braterstwa w dzisiejszym
świecie.
72.Majątek stały (por. §§ 38-40)
Prawo własne określi, czy nabywanie dóbr
instytutu do majątku stałego leży w kompetencjach
kapituły generalnej czy przełożonego generalnego za
zgodą jego Rady. Tak samo, jeśli chodzi o dobra
prowincji lub domu erygowanego zgodnie z prawem,
prawo własne powinno określić, czy nabywanie jest
zadaniem kapituły prowincjalnej lub innych
podobnych zebrań (por. kan. 632), czy też
przełożonego prowincjalnego za zgodą jego Rady, i
czy musi zostać zatwierdzone przez przełożonego
generalnego.
Majątek stały powinien składać się z dóbr
nieruchomych i ruchomych, które zapewniają
utrzymanie instytutowi, prowincjom, domom
erygowanym zgodnie z prawem, oraz powinien
zapewniać realizację misji.
Ekonomia w sluzbie.indd 102
2019-02-25 16:18:11

11.3 Page 103

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
Nabywanie poszczególnych dóbr do majątku
stałego powinno być poddawane okresowej ocenie.
Prawne nabywanie jest wymagane przez prawo
kanoniczne, poza kwalifi kacją, jaką majątek stały
może mieć w porządku cywilnym w różnych krajach.
Powinno się określić kryteria w zakresie
zarządzania majątkiem stałym. Bilans instytutu,
prowincji i domu prawnie erygowanego powinien
przewidywać jego specjalne przedstawienie zarówno
w zakresie majątkowym, jak i ekonomicznym.
91
W s tosownej sekcji dotyczącej sprawozdania
towarzyszącego powinny zostać zilustrowane w
sposób analityczny zaistniałe zmiany, osiągnięte
wyniki oraz ich przeznaczenie.
73.Nabywanie nieruchomości
Instytuty z wielką uwagą powinny oceniać
sposobność nabywania nieruchomości, rozważając
każdy aspekt związany z decyzją, która ma zostać
podjęta.
Nabywanie powinno się dokonywać i regulować
wyłącznie w formach zgodnych z lokalnymi
przepisami cywilnymi i podatkowymi, w spójności z
planem charyzmatycznym.
Proces podejmowania decyzji powinien
uwzględniać: zatwierdzenie specjalnego planu
inwestycyjnego, który określi główne czynniki, takie
jak: cel nabycia, zakres i funkcja w odniesieniu do
celu, zgodność techniczno-urbanistyczna, możliwa
Ekonomia w sluzbie.indd 103
2019-02-25 16:18:11

11.4 Page 104

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
przyszła zbywalność, niezbędne zasoby fi nansowe
lub sposoby, zgodnie z którymi zostaną one, w
całości lub części, pozyskane; wykazanie i plan spłaty
ewentualnych pożyczek zaciągniętych w tym celu;
uważna ocena jakości sprzedawcy.
74.Nowe budynki
Projektowanie i budowę nowych struktur tam
gdzie to konieczne powinno się prowadzić z
zachowaniem tego, co zostało uprzednio przywołane
odnośnie do nabytków, oraz ze szczególną uwagą na
etapie analiz i formułowania dokładnych wskazań dla
projektantów.
92
Realizowane przedsięwzięcia powinny odznaczać
się wstrzemięźliwością i funkcjonalnością; być łatwe
w zarządzaniu; przewidywać minimalny poziom
utrzymania w zakresie strukturalnym i konstrukcji
instalacji; w momentach trudności w zarządzaniu lub
braku powołań powinny się łatwo nadawać do
odstąpienia osobom trzecim lub być przekształcalne
do różnych celów.
Przedmiotem uważnej troski powinno być zdefi
niowanie, a następnie wprowadzenie odpowiednich
procedur dla przydzielania obowiązków i umów, jak
również zgodność tego, co zostało zaplanowane i
zrealizowane, z lokalnymi przepisami prawa.
75. Zezwolenia Stolicy Apostolskiej na ewentualne
korzystanie z kredytów
Ekonomia w sluzbie.indd 104
2019-02-25 16:18:11

11.5 Page 105

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
Dla nabywania nowych dóbr, budowy i
restrukturyzacji nieruchomości, prawo własne
powinno ustalić procedurę konieczną dla ważności
aktów.
Nabywanie, nowe budynki i restrukturyzacje,
jakkolwiek stanowią nadzwyczajne czynności
administracyjne, niezależnie od sumy, nie wymagają,
zgodnie z kan. 638, § 3, zezwolenia Kongregacji do
spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego.
Zezwolenie jest wymagane, gdy instytut życia
konsekrowanego lub stowarzyszenie życia
apostolskiego musi zaciągnąć kredyt dla sfi
nansowania operacji, gdy ten przekracza najwyższą
sumę określoną dla każdego pojedynczego regionu.
Dokumentacja do przedłożenia w celu nadania biegu
sprawie jest jednakowa z tą, o której mowa w § 88.
93
76. Dzierżawa nieruchomości
W przypadku dzierżawy osobom trzecim dóbr
własnościowych i, w ogólności, dla wszystkich
kontraktów, które odpłatnie udostępniają dobro
osobom trzecim, powinno się uważnie sprawdzić
jakość najemcy; upewnić, że cele użytkowania dobra
nie są niezgodne z misją instytutu lub sprzeczne ze
specyfi ką dóbr doczesnych Kościoła, i nie są zmienne
w czasie, chyba że zostało to wyraźnie autoryzowane
we własności; powinno się upewnić, że
nieruchomość jest kompatybilna z zakładanym
użytkowaniem.
Ekonomia w sluzbie.indd 105
2019-02-25 16:18:11

11.6 Page 106

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Powinno się poprawnie ustalić stosunek
dzierżawy, zwracając uwagę na sposoby formalizacji
kontraktu i jego klauzule. Stosunek dzierżawy
powinien przewidywać i regulować także sposoby i
warunki, zgodnie z którymi dobro będzie zwracane
po jego ustaniu. Powinno się ocenić możliwe
implikacje z tym związane, biorąc pod uwagę, że
dobra nie będą dostępne dla instytutu przez czas
trwania stosunku dzierżawy.
77. Dysponowanie dobrami pod tytułem darmowym
Dla kontraktów, w których dysponuje się dobrem
pod tytułem darmowym, obowiązuje w ogólności to,
co zostało powiedziane na temat dzierżawy.
Powinno się zwrócić uwagę na zobowiązania i koszty,
które pozostaną związane z własnością, oraz
rozważyć ewentualną potrzebę zabiegów
restrukturyzacyjnych lub nadzwyczajnego
utrzymania.
94
78. Zezwolenia Stolicy Apostolskiej na dzierżawę,
użyczenie i inne podobne umowy
Aby zawrzeć umowę dzierżawy, użyczenia,
przyznania prawa powierzchni, użytkowania,
zamieszkania, ustanowienia prawa użytkowania, jeśli
dobro stanowiące przedmiot czynności prawnej
przekracza wysokość kosztów określoną dla
poszczególnych regionów, a czas trwania umowy
przekracza dziewięć lat, wymagane jest zezwolenie
Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Ekonomia w sluzbie.indd 106
2019-02-25 16:18:11

11.7 Page 107

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego.
Wniosek, przekazany przez przełożonego
generalnego za zgodą jego Rady, powinien
przedstawiać przyczyny prośby i w załączeniu
zawierać projekt umowy.
79. Waloryzacja majątku nieruchomego
Zachowując normy kanoniczne w zakresie
zezwoleń (por. kan. 638, §§ 3 i 4), instytuty życia
konsekrowanego i stowarzyszenia życia
apostolskiego powinny przeprowadzić pogłębioną
refl eksję na temat sposobów waloryzacji majątku
nieruchomego. Sposoby takie powinny być zgodne z
naturą dobra kościelnego, zwłaszcza gdy pozostaje
ono całkowicie lub częściowo nieużywane, tak by
uniknąć potencjalnych kosztów nie do udźwignięcia.
80. Alienacja nieruchomości
Alienacji nieruchomości należy dokonywać w
spójności z planem charyzmatycznym instytutu (por.
§ 58). Prawo własne określi procedurę dla
95
ważnego podejmowania aktów sprzedaży, zamiany i
darowizny dóbr nieruchomych zgodnie z
prawodawstwem kanonicznym i cywilnym. Powinno
się preferować posługiwanie się procedurami, które,
tam gdzie to możliwe, dają pierwszeństwo większej
liczbie ofert.
Ekonomia w sluzbie.indd 107
2019-02-25 16:18:11

11.8 Page 108

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Zaleca się, by w pierwszej kolejności, zwłaszcza
tam gdzie pozwalają na to warunki instytutu, ocenić
możliwość cesji innym instytucjom kościelnym,
unikając w każdym przypadku alienacji wpływających
na dobro wspólne Kościoła.
Przed rozpoczęciem negocjacji powinno się
wymagać, z niezależnego i kompetentnego źródła,
uprzedniego poznania wartości rynkowej dobra
nieruchomego będącego przedmiotem aktu oraz
uważnie zweryfi kować pełną i swobodną
dostępność dobra, obecność uprzywilejowań,
istnienie dokumentacji potwierdzającej tytuł jego
nabycia, zgodność dobra z obowiązującymi
dyspozycjami urbanistycznymi. Powinno się
rozważyć skutki podatkowe.
W selekcji i wyborze kontrahenta powinno się
rozważyć jego reputację, a w przypadku płatności w
ratach pozyskać odpowiednie gwarancje, najlepiej ze
źródła bankowego lub ubezpieczeniowego.
W przyznawaniu obowiązków lub mandatów do
sprzedaży, realizowanych w formie pisemnej,
powinno się zwrócić szczególną uwagę na wszystkie
klauzule, nie pomijając, w szczególności,
sprecyzowania każdego warunku, któremu ma
podlegać operacja, jak również wysokości prowizji,
która zo-
96
stanie przyznana pośrednikowi. Tam gdzie to
możliwe, powinno się unikać przyznawania
pełnomocnictw na wyłączność.
Ekonomia w sluzbie.indd 108
2019-02-25 16:18:11

11.9 Page 109

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
Powinno się odrzucać propozycje, które ze
względu na charakterystykę oferującego,
przewidywane formy realizacji operacji czy
zakładane środki płatności nie wydawałyby się
spójne z wartościami właściwymi instytutom.
Zgodnie z kan. 1298, jeśli nie chodzi o rzecz o
bardzo małej wartości, nie wolno sprzedawać lub
wydzierżawiać dóbr kościelnych ich zarządcom albo
krewnym lub powinowatym zarządców, aż do
czwartego stopnia, bez specjalnego pisemnego
zezwolenia kompetentnego przełożonego.
81. Zezwolenie Stolicy Apostolskiej na sprzedaż lub
darowiznę nieruchomości
Jeśli wartość dobra przekracza wysokość kosztów
określoną dla poszczególnych regionów, zgodnie z
kan. 638, § 3, konieczne jest ubieganie się o zgodę
Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego.
Wszystkie alienacje przekraczające określoną
największą sumę, zgodnie z kan. 638, § 3, do
ważności (ad validitatem) potrzebują zgody
Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń
Życia Apostolskiego, niezależnie od faktu, czy dobra
były przypisane do majątku stałego, czy nie.
Prośba o zezwolenie powinna zostać
przedstawiona przez przełożonego generalnego za
zgodą jego Rady; powinna wyrażać słuszną przyczynę
Ekonomia w sluzbie.indd 109
2019-02-25 16:18:11

11.10 Page 110

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
97
(por. kan. 1293, § 1); określać formy, w jakich
zostanie zainwestowany zysk (por. kan. 1294, § 2);
zawierać dokumentację rzeczoznawcy, możliwie
uwierzytelnioną (por. kan. 1293, § 1, 2º). W
przypadku instytutów na prawie papieskim powinna
zawierać opinię ordynariusza miejsca, w którym jest
usytuowana nieruchomość; w przypadku instytutów
na prawie diecezjalnym i klasztorów niezależnych
(sui iuris) – zgodę ordynariusza miejsca, w którym
nieruchomość jest usytuowana (por. kan. 615).
Jeśli przedmiotem alienacji są rzeczy podzielne,
dla ważności zezwolenia, w prośbie powinno się
wyszczególnić części ewentualnie już wcześniej
alienowane (por. kan. 1292, § 3).
Zezwolenie jest konieczne również przy sprzedaży
większej ilości rzeczy, których łączna wartość
przekracza największą sumę (por. kan. 1292, § 2).
Normy te stosuje się do sprzedaży nieruchomości,
umów zamiany dóbr, darowizn, nawet jeśli są
zawarte z innymi publicznymi osobami prawnymi,
zawsze gdy ich wartość przekracza najwyższą sumę.
Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
nie zezwala na sprzedaż mającą na celu zaradzenie
nagłym potrzebom fi nansowym bez uprzedniej
oceny przyczyn powodujących taką konieczność.
Gdy alienacje są niezbędne dla spłacenia długów,
które instytut zaciągnął w prowadzeniu swoich dzieł
apostolskich, niezbędne jest, by w dokumentacji
Ekonomia w sluzbie.indd 110
2019-02-25 16:18:11

12 Pages 111-120

▲back to top

12.1 Page 111

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
został przedstawiony plan
ekonomiczno-fi nansowego.
uzdrowienia
98
Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego, zgodnie z kan. 1293, § 2, może
wymagać podjęcia innych środków ostrożności dla
uniknięcia szkody Kościoła.
W przypadku alienacji nieruchomości
usytuowanych w Rzymie, przed wydaniem
zezwolenia, Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
przekazuje wniosek do Sekretariatu Stanu i
Administracji Dóbr Stolicy Apostolskiej w celu zweryfi
kowania ich ewentualnego zainteresowania owymi
nieruchomościami.
W przypadku zezwolenia na alienację dóbr
usytuowanych na Malcie stosuje się normy określone
przez Statutum z 6 lipca 1988 roku.
W przypadku nieruchomości usytuowanych na
Środkowym Wschodzie kompetentna jest
Kongregacja do spraw Kościołów Wschodnich.
82. Zezwolenia Stolicy Apostolskiej odnośnie do
rzeczy drogocennych z racji artystycznych lub
historycznych i darów wotywnych
Odnośnie do alienacji rzeczy drogocennych z racji
artystycznych lub historycznych wymagane jest
zezwolenie, nawet jeśli suma transakcji nie
przekracza określonej wysokości. Tam gdzie takie
Ekonomia w sluzbie.indd 111
2019-02-25 16:18:11

12.2 Page 112

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
dobra byłyby poddawane weryfi kacji, powinno się
stosować do przepisów prawa cywilnego w tej
dziedzinie.
Tej samej regulacji poddane są alienacje dóbr ofi
arowanych Kościołowi. Absolutnie niedozwolona jest
sprzedaż relikwii (por. kan. 1190, § 1).
99
Rzeczy święte, jeśli są własnością kościelnej osoby
prawnej publicznej, mogą być nabyte tylko przez inną
kościelną osobę prawną publiczną (por. kan. 1269).
83. Alienacje bez wymaganego zezwolenia
Zgodnie z kan. 1296, gdyby dobra kościelne
zostały alienowane bez zachowania formalności
przepisanych prawem kościelnym, a alienacja byłaby
ważna w świetle prawa cywilnego, do kompetentnej
władzy kościelnej należy decyzja, czy należy wszcząć
odpowiednie działania dla odzyskania praw Kościoła.
Zgodnie z kan. 1377, sprawiedliwą karą karany
jest ten, kto alienuje dobra kościelne bez
przepisanego prawem zezwolenia.
84. Inwestycje fi nansowe
W wykorzystaniu i zarządzaniu zasobami fi nan-
sowymi nie bezpośrednio niezbędnymi dla
działalności instytutu (tzw. inwestycje fi nansowe)
powinno się mieć świadomość technicznej
złożoności procedur rynku i przestrzegać właściwych
kryteriów ostrożności w selekcji i wyborze
oferowanych produktów fi nansowych. Powinno się
Ekonomia w sluzbie.indd 112
2019-02-25 16:18:11

12.3 Page 113

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
zweryfi kować zgodność postępowania z prawem i
etyczność inwestycji, ze szczególnym zwróceniem
uwagi na cele instytucjonalne instytutu i potrzeby
ubezpieczeniowe jego członków.
W kwestii złożoności technicznej odnośnych
decyzji obowiązują zaproponowane wcześniej
wskazania w zakresie wyborów ekonomicznych i
wyłaniania specjalistów.
100
85. Dzieła (por. § 34)
Zaleca się podjęcie oceny, czy niektóre z dzieł o
ważnym wymiarze powinny być wyodrębnione z
instytutu życia konsekrowanego lub stowarzyszenia
życia apostolskiego, zawsze z zachowaniem
przepisów prawa powszechnego i własnego.
Rozwiązania powinny być wybierane na podstawie
specyfi cznych okoliczności, zapewniać dziełu
wierność wobec charyzmatu instytutu i zgodność z
porządkiem obowiązującym w stosunkach między
państwem a Kościołem.
Szczególna uwaga powinna dotyczyć tych dzieł,
które, mimo iż są znaczące w wymiarze
ewangelicznym, to jednak, z powodu zmian
kontekstu i ogólnych warunków, charakteryzują się
brakiem równowagi ekonomiczno-strukturalnej.
Instytuty powinny zastosować rozwiązania, które nie
dopuszczą do tego, by negatywne procesy
ekonomiczne zaszkodziły celowi odpowiadającemu
misji Kościoła (por. kan. 114, § 1).
Ekonomia w sluzbie.indd 113
2019-02-25 16:18:11

12.4 Page 114

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Istnieją również inne dzieła, w których zauważa
się brak równowagi ekonomicznej. Odnośny instytut
powinien z realizmem ocenić poziom ich
kompatybilności z dostępnymi zasobami lub z tymi,
które na nie przeznacza, podejmując z pilnością
niezbędne decyzje.
W obliczu trudności ekonomicznych lub zwią-
zanych z zarządzaniem stosowne jest zweryfi
kowanie możliwości nawiązania form współpracy z
innymi instytutami lub przekształcenia samego dzieła
w sposób umożliwiający jego kontynuację, chociaż w
innej postaci, jako dzieło Kościoła.
101
Roztropność podpowiada, by podejmować
decyzje bez odwlekania, tak aby unikać utrwalania
negatywnych procesów ekonomicznych lub wręcz
nieuniknionej konieczności przystąpienia do
zamknięcia dzieła.
W przypadku, gdy zarządzanie stałoby się nazbyt
złożone lub kosztowne, należy dawać pierwszeństwo
układom, które pozwolą utrzymać własność dóbr i
kontrolę nad dziełem instytutowi, jakkolwiek
powierzając jego zarządzanie operacyjne osobom
trzecim, zgodnie ze sposobami odpowiednio
umożliwiającymi respektowanie charyzmatu i
kontynuowanie misji instytutu.
86. Zezwolenia Stolicy Apostolskiej na likwidację
dzieł
Ekonomia w sluzbie.indd 114
2019-02-25 16:18:11

12.5 Page 115

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
W przypadku konieczności alienacji dzieł, gdy
ich wartość przekroczy sumę określoną dla każdego
regionu, niezbędne jest uzyskanie zezwolenia ze
strony Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego.
Odnośnie do dokumentacji obowiązują te same
zasady, które zostały przewidziane dla alienacji
nieruchomości (por. § 81).
W przypadku konieczności likwidacji lub
reorganizacji dzieł sanitarnych lub społeczno-
sanitarnych obecnych na terytorium Włoch,
Kongregacja do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
przekazuje prośbę do Papieskiej Komisji do spraw
Działalności Sektora Sanitarnego Kościelnych Osób
Prawnych, od której otrzyma ewentualną zgodę.
102
87. Zaciąganie kredytu
Prawo własne powinno określać zasady
zaciągania pożyczek, długów, hipotek lub zastawów.
Kompetentni przełożeni, zgodnie z kan. 639, § 5,
powinni się wstrzymać od zezwalania na zaciąganie
długów, jeśli nie jest pewne, że należne procenty
można spłacić ze zwyczajnych dochodów, a sumę
podstawową można zwrócić w niezbyt długim czasie
z uzyskanej zgodnie z prawem amortyzacji.
Właściwe respektowanie tego przepisu, w
szczególności wobec znaczących dzieł włączonych w
niejednolite zakresy prawne, zależy także od
Ekonomia w sluzbie.indd 115
2019-02-25 16:18:11

12.6 Page 116

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
przyjęcia i wdrożenia odpowiednich struktur
organizacyjnych, skutecznych procedur i narzędzi
zestawień księgowych, precyzyjnych sposobów
sprawozdawczości z zarządzania, odpowiednich
organów i narzędzi kontroli.
Zadaniem przełożonego wraz z jego Radą będzie
ocena, czy propozycja zaciągnięcia kredytu,
przedłożona do jego zatwierdzenia, jest
odpowiednio przygotowana i dostępne są wszystkie
elementy niezbędne do podjęcia świadomej decyzji.
Będzie on musiał rozważyć racjonalność prognoz, na
których będą się opierały perspektywy przychodów
służących pokryciu tego długu, również w
odniesieniu do sumy ewentualnego wcześniejszego
długu.
Gdy niezbędne jest zabezpieczenie wierzytelności
wobec udzielania funduszy, należy z uwagą ocenić jej
zgodność oraz rozważyć techniczne możliwości jej
wydania i możliwe implikacje. Proces oceny będzie
musiał być szczególnie rygorystyczny, gdy
103
będzie wymagane zabezpieczenie na rachunek
podmiotu prawnie odrębnego, aczkolwiek
powiązanego lub zależnego.
Przełożony ze swoją Radą powinien wymagać
okresowego badania całościowej sytuacji fi
nansowej, z uwzględnieniem jej efektywnej stałości i,
jeżeli jej suma, układ, przewidywalny rozwój wykażą
sytuację krytyczną, powinien dokonać oceny i
natychmiast podjąć odpowiednie kroki.
Ekonomia w sluzbie.indd 116
2019-02-25 16:18:11

12.7 Page 117

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
Należy rozpatrzeć, gdy zaistnieje, ewentualne
ryzyko związane z możliwymi wahaniami
walutowymi.
Zgodnie z kan. 639, § 1, osoba prawna, która
zaciągnęła długi i zobowiązania, nawet za
zezwoleniem przełożonych, powinna za nie
odpowiadać sama. Jeśli członek instytutu za
zezwoleniem przełożonego zaciągnął długi i
zobowiązania w stosunku do swoich dóbr, sam jest
odpowiedzialny, jeśli natomiast załatwił sprawę
instytutu na polecenie przełożonego, musi za to
odpowiadać instytut (por. kan. 639, § 2). Jeśli
zakonnik zaciąga długi bez żadnego zezwolenia
przełożonych, on sam, a nie osoba prawna, będzie za
nie odpowiadać (por. kan. 639, § 3).
88. Zezwolenia Stolicy Apostolskiej na fi nansowanie
Gdy kwota operacji fi nansowej przekracza
najwyższą sumę określoną dla poszczególnych
regionów, dla ważności aktu, konieczne jest
zezwolenie Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego.
Przełożony generalny powinien przekazać
wniosek do Kongregacji po otrzymaniu zgody swojej
104
Rady, wskazując przyczyny, przedstawiając
całościowy stan zadłużenia instytutu i plan spłaty.
Jeśli fi nansowanie byłoby związane z sytuacją
kryzysową dzieł, Kongregacja do spraw Instytutów
Ekonomia w sluzbie.indd 117
2019-02-25 16:18:11

12.8 Page 118

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego nie udziela zezwolenia bez
uprzedniego zbadania przyczyn powodujących
trudności ekonomiczne.
W przypadku znacznych sum i braku audytu
Dykasteria może nie przyznawać zezwoleń na
procedury fi nansowania.
89. Jednostki cywilne powiązane
Specyfi ka stosunków między państwem a
Kościołem w poszczególnych krajach i konkretne
wybory dotyczące organizacji każdego instytutu
pociągają za sobą częste występowanie jednostek
cywilnych powiązanych z prawną osobą kanoniczną.
Prawo własne powinno określać sposoby
ustanawiania jednostek cywilnych powiązanych z
instytutem oraz przenoszenia na nie dóbr.
Jakkolwiek chodzi o podmioty prawnie odrębne,
powiązanie takich jednostek z instytutami wymaga
szczególnej uwagi w ich ustanawianiu i zarządzaniu.
Działalność takich jednostek może bowiem narażać
dobrą sławę instytutu i, jeśli przewidują to stosowne
przepisy prawa cywilnego, doprowadzać do
odpowiedzialności instytutu za długi instytucji
powiązanej.
Trzeba, by – przy zachowaniu norm kanonicznych
– zarząd jednostek cywilnych powiązanych był
pełniony w zgodności z charyzmatem instytutów
105
Ekonomia w sluzbie.indd 118
2019-02-25 16:18:11

12.9 Page 119

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego. W tym celu istnieją liczne możliwości
do zastosowania, na przykład: przewidywanie w
statutach jednostek cywilnych powiązanych celami
analogicznymi do tych przyjętych przez instytuty
życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia
apostolskiego;
przyznawanie
organom
zarządzającym instytutami i stowarzyszeniami
władzy mianowania odpowiedzialnych i
zatwierdzania
nadzwyczajnych
aktów
administracyjnych
jednostek
cywilnych
powiązanych; przewidywanie obowiązków składania
sprawozdań instytutom ze strony osób
odpowiedzialnych
jednostek
cywilnych
powiązanych; włączenie do statutów takich
jednostek klauzuli nakazującej, w przypadku
rozwiązania, przeniesienia pozostałego majątku na
instytut życia konsekrowanego lub stowarzyszenie
życia apostolskiego, na inną jednostkę cywilną
powiązaną lub inny instytut albo stowarzyszenie o
podobnej charakterystyce. W żadnym wypadku
zwrócenie się do jednostek cywilnych, w
jakiejkolwiek formie realizowane, nie może być
stosowane dla uniknięcia kontroli kanonicznych.
90. Zezwolenie Stolicy Apostolskiej na przeniesienie
dóbr na jednostki cywilne
Gdy wartość dobra do przeniesienia na jednostkę
cywilną, nawet jeśli jest powiązana z instytutem,
przekracza najwyższą sumę określoną dla każdego
regionu, wymagane jest zezwolenie Kongregacji do
Ekonomia w sluzbie.indd 119
2019-02-25 16:18:11

12.10 Page 120

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. Odnośnie do
doku-
106
mentacji powinno się przestrzegać tego, co zostało
powiedziane w kwestii nieruchomości w § 81 oraz
dzieł w § 86 niniejszego dokumentu.
91. Obowiązek sprawozdawczości (por. §§ 41-43)
Generalny obowiązek sprawozdawczości,
przewidziany przez normy kanoniczne (por. kan. 636,
§ 2), sprzyja uporządkowanemu zarządzaniu i
zapewnia stabilność instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego.
Każda informacja w materii sprawozdawczości i
bilansów powinna respektować zasadę
proporcjonalności. Dlatego rozważa się, przede
wszystkim, kwestię odbiorcy, z jego szczególną
naturą, wymiarami, specyfi czną działalnością,
środowiskiem historycznym i społecznym, w którym
działa.
Obowiązek zdawania sprawy koniecznie wymaga
prowadzenia zapisów w księgach handlowych
dostosowanych do wymiarów i charakterystyki
organizacyjnej poszczególnych instytutów, które w
każdym przypadku pozwolą na identyfi kację z
pomocą systemów informacyjnych, danych
majątkowych, ekonomicznych i fi nansowych
związanych ze wspólnotami i dziełami. W tej
perspektywie bilans działalności stanowi właściwe
Ekonomia w sluzbie.indd 120
2019-02-25 16:18:11

13 Pages 121-130

▲back to top

13.1 Page 121

▲back to top
Administrowanie i zarządzanie majątkiem
narzędzie dla rozwijania świadomych wyborów,
pozwalających na zwiększenie przejrzystości w
zarządzaniu i, jednocześnie, wiarygodności instytutu
we własnym kontekście odniesienia.
W przypadku instytutów obecnych w wielu kra-
jach wskazane jest przyjęcie rozwiązań księgowych
107
pozwalających na zestawianie i, w razie potrzeby,
łączenie danych.
Każde dzieło wymaga oddzielnej księgowości, a w
przypadku dzieł o znacznych rozmiarach
zdecydowanie wskazane jest poddawanie bilansów
audytowi księgowemu. W przypadku dzieł o
szczególnym znaczeniu społecznym sporządzanie
bilansu społecznego może się przyczyniać do
większej świadomości wyników własnej działalności
oraz do przejrzystości w stosunkach
instytucjonalnych i zbieraniu funduszy.
W odniesieniu do dzieł okazuje się stosowne,
również w celu skutecznego użytkowania
dostępnych zasobów, zastosowanie odpowiednich
narzędzi do zdefi niowania celów średnio- i
długoterminowych (tzw. planowanie strategiczne);
programowania ekonomiczno-fi nansowego (tzw.
budżet) oraz bieżącej weryfi kacji (in itinere)
osiągania przewidzianych celów (tzw. kontrola
zarządzania), z wyodrębnianiem kompetentnych
podmiotów i procedur wdrożeniowych
proporcjonalnych do rozmiarów i specyfi ki
działalności.
Ekonomia w sluzbie.indd 121
2019-02-25 16:18:11

13.2 Page 122

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
92. Zastosowanie przepisów prawa cywilnego
W każdym przypadku konieczne jest
respektowa-nie przepisów prawa cywilnego.
Szczególna uwaga powinna dotyczyć traktowania
pracowników i pracownic, w odniesieniu do których
powinno się dokładnie przestrzegać przepisów
dotyczących pracy i życia społecznego, zgodnie z
zasadami społecznej nauki Kościoła. Pracownikom
powinno się wypłacać
108
Ekonomia w sluzbie.indd 122
2019-02-25 16:18:11

13.3 Page 123

▲back to top
Relacje w Kościele
sprawiedliwe i słuszne wynagrodzenie, tak aby mogli
odpowiednio zaspokajać potrzeby własne i swojej
rodziny (por. kan. 1286).
Powinno się ponadto zwrócić uwagę na ochronę
wierzycieli, na obciążenia podatkowe i ubezpieczeń
społecznych oraz zapobieganie przestępstwom.
93. Archiwum (por. § 44)
Zgodnie z kann. 1283 i 1284, w każdym instytucie
powinno się znajdować archiwum ekonomiczno-
administracyjne dla skutecznej organizacji
administracyjnej i księgowej. Powinno się dokładnie
dbać o sporządzenie i stałe weryfi kowanie inwentarza
powierzonych dóbr, jak również o uważne
katalogowanie i przechowywanie pism księgowych oraz
umów ubezpieczających.
Relacje w Kościele
94. Relacje z Kościołem lokalnym (por. §§ 28-30)
Wyżsi przełożeni powinni angażować Kościół lokalny
w projekty instytutu, jak również w posługi zarządzania.
W ten sposób, przed zamknięciem wspólnoty lub dzieła,
dla którego wymagana jest uprzednia konsultacja z
biskupem diecezjalnym (por. kann. 612 i 678, § 3),
powinno się ocenić możliwość konkretnych rozwiązań
alternatywnych.
Instytuty na prawie papieskim, przed przekazaniem
do Kongregacji do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
prośby o zezwolenie na alienację nieruchomości
Ekonomia w sluzbie.indd 123
2019-02-25 16:18:11

13.4 Page 124

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
109
i likwidację dzieł, powinny poprosić o pisemną opinię
ordynariusza miejsca, w którym mieści się
nieruchomość.
Zgodnie z kan. 638, § 4, instytuty na prawie
diecezjalnym i klasztory niezależne (sui iuris) (por. kan.
615) w takich samych sprawach poproszą o pisemną
zgodę ordynariusza miejsca.
Klasztory niezależne (sui iuris), o których mowa w
kan. 615, raz na rok złożą sprawozdanie ze swojej
administracji ordynariuszowi miejsca. Ordynariuszowi
temu przysługuje prawo wglądu w sprawy gospodarcze
domu zakonnego na prawie diecezjalnym (por. kan.
637).
Liczne kobiety konsekrowane poświęcają się, także
na pełen etat, duszpasterstwu diecezjalnemu lub pracy
w przynależących mu urzędach i obowiązkach. Ta
ministerialność kobiet cechuje się osobistym
doświadczeniem i kompetencją oraz uznanym
profesjonalizmem. Do wyższych przełożonych,
analogicznie do tego, co nakazuje kan. 681, § 2, należy
postępowanie w tym zakresie poprzez umowy z
właściwymi Kościołami lokalnymi i dokładne określanie
zakresu posługi osoby konsekrowanej oraz aspektów
ekonomicznych.
95. Współpraca między instytutami (por. §§ 31-33)
W celu zapewnienia współpracy między instytutami
powinno się organizować okresowe zebrania
ekonomów generalnych, zwłaszcza gdy istnieje
Ekonomia w sluzbie.indd 124
2019-02-25 16:18:11

13.5 Page 125

▲back to top
Relacje w Kościele
powinowactwo charyzmatów i dzieł. Powinno się
popierać wspólne doświadczenia formacji i studiów
110
z profesorami i ekspertami z zakresów dotyczących
operatywności instytutów, a także realizować różne
formy współpracy w celu organizacji i zarządzania
niezbędnymi posługami administracyjnymi i
księgowymi. Powinno się rozwijać konkretne formy
odpowiedzialnej solidarności również poprzez
ustanowienie funduszy na rzecz instytutów
znajdujących się w trudniejszych warunkach.
Konferencje wyższych przełożonych, poza
wspieraniem współpracy i dialogu, powinny pomagać w
rozumieniu aktualnych zmian społeczno-politycznych i
prawnych, aby umożliwiać podejmowanie przez
poszczególne instytuty skuteczniejszych decyzji. Tam
gdzie to możliwe, powinno się przewidywać komisje
złożone z mężczyzn i kobiet konsekrowanych oraz
świeckich specjalistów w zakresie ekonomii, do których
instytuty mogłyby się zwracać w celu skonfrontowania
wzajemnych doświadczeń, a także – zwłaszcza przy
skromnych rozmiarach i zasobach – poprosić o radę,
wsparcie, „dobre praktyki” i towarzyszenie.
96. Relacje z Kongregacją do spraw Instytutów Życia
Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego
Proponowane sposoby rozwijania umiejętności,
spotkania w Dykasterii, wraz z Okresowymi
sprawozdaniami dotyczącymi stanu i życia instytutów
Ekonomia w sluzbie.indd 125
2019-02-25 16:18:11

13.6 Page 126

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia
apostolskiego (por. kan. 592, § 1), stanowią skuteczne
środki dla wdrażania konieczności wzajemnego p
oznania,
111
wypływającej z niezbędnej komunii instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego ze
Stolicą Apostolską.
W sprawozdaniu okresowym powinno się zwrócić
szczególną uwagę na informacje wymagane przez tę
Kongregację123, z uwzględnieniem kondycji
ekonomicznej instytutów życia konsekrowanego i
stowarzyszeń życia apostolskiego oraz jej
przewidywanych zmian, tak by można było dysponować
odpowiednią bazą wiedzy również w perspektywie
dialogu dyplomatycznego z państwami.
Pożądane jest także dojrzalsze rozważenie dziedziny
zezwoleń (por. kan. 638, § 3), zwłaszcza w przypadku
alienacji lub innych czynności, które mogą spowodować
uszczerbek na stanie majątkowym instytutu, a w
szczególności, gdy akty dotyczą potrzeb
ubezpieczeniowych i utrzymania członków instytutu lub
gdy wpisują się one w strategiczną decyzję w zakresie
utrzymania, likwidacji dzieł lub w procedurę
konkursową na zarządzanie stosunkami z
wierzycielami.
Prośba o zezwolenie powinna stać się okazją do
szczerego dialogu, który, bez szkody dla legalnej
autonomii instytutów, będzie chronił poszanowanie
Ekonomia w sluzbie.indd 126
2019-02-25 16:18:11

13.7 Page 127

▲back to top
Relacje w Kościele
kościelnej natury dóbr i dynamiki wspólnotowej
właściwej Kościołowi.
123 Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i
Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Wskazania do redagowania
sprawozdania dotyczącego stanu i życia instytutów życia
konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego (por. kpk
kan. 592, §1), Dokument dołączony do: Prot. n. SpR 640/2008.
112
Ekonomia w sluzbie.indd 127
2019-02-25 16:18:11

13.8 Page 128

▲back to top
Relacje w Kościele
W obliczu istotnych problemów ekonomicznych
Dykasteria ta może interweniować bezpośrednio w
życie instytutów i stowarzyszeń poprzez wizytatorów
apostolskich i komisarzy papieskich. Okazje te powinny
być przyjęte jako oznaka troski Stolicy Apostolskiej,
której zostało powierzone zadanie opieki, promocji i
czuwania nad instytutami.
97. Formacja w wymiarze ekonomicznym (por.
§§ 18-19)
Specjalnym zadaniem przełożonych jest wdrażanie
lub intensyfi kowanie projektów formacyjnych w
wymiarze ekonomicznym, zarówno w szerokiej
perspektywie z uwzględnieniem społecznej nauki
Kościoła, jak i ze szczególnym uwzględnieniem
problematyki ekonomiczno-administracyjnej.
Wyjątkowe znaczenie, w zakresie formacji w
wymiarze ekonomicznym, mają preliminarze
budżetowe. Nie muszą one być rozumiane wyłącznie w
ich nieodłącznych aspektach technicznych, lecz także
jako środki do wzrastania w komunii,
współodpowiedzialności i zdolności planowania życia i
rozwoju dzieł, w spójności z misją oraz generalnym i/lub
prowincjalnym planem charyzmatycznym.
W poszanowaniu należnej autonomii instytutów –
zwłaszcza wobec sytuacji złożoności zarządzania –
należy kontynuować odpowiednie rodzaje formacji
ciągłej, w łączności z uczelniami katolickimi lub innymi
specjalistycznymi instytucjami, które łączyłyby
kompetencje techniczne ze świadomością specyfi ki
życia konsekrowanego.
Ekonomia w sluzbie.indd 128
2019-02-25 16:18:12

13.9 Page 129

▲back to top
113
Uważnej troski wymaga formacja ekonomów i innych
członków instytutu pełniących odpowiedzialne funkcje
w dziedzinie ekonomicznej.
Przełożeni powinni pozyskać elementy niezbędne
dla oceny zagadnień poddawanych ich uwadze.
Nie powinno się zaniedbywać formacji świeckich
wezwanych do współpracy z instytutami, w celu
zagwarantowania, by ich wkład był zgodny z
charyzmatem i oddany na pełną służbę misji. Obok
propozycji mających na celu ochronę i doskonalenie
niezbędnej kompetencji specjalistycznej, powinna
także istnieć możliwość, by świeccy, zaangażowani w
dzieła instytutu, mieli dostęp do formacji globalnej,
ukierunkowanej, organicznej i ciągłej.
Ekonomia w sluzbie.indd 129
2019-02-25 16:18:12

13.10 Page 130

▲back to top
IV. Wytyczne operacyjne
114
Zakończenie
98. Osoby konsekrowane są wezwane do bycia dobrymi
szafarzami różnorakiej łaski Bożej (1 P 4, 10),
szafarzami wiernymi i roztropnymi (Łk 12, 42), z
obowiązkiem starannej troski o to, co zostało im
powierzone.
„Boże talenty są adresowane do każdego z nas, «do
każdego według jego zdolności» (Mt 25, 15). Uznajemy
przede wszystkim, że mamy talenty, że jesteśmy
«utalentowani» w oczach Boga. Dlatego nikt nie może
uważać siebie za bezużytecznego, nikt nie może uznać
siebie za tak ubogiego, aby nie mógł dać czegoś innym.
Jesteśmy wybrani i pobłogosławieni przez Boga, który
pragnie napełnić nas swoimi darami, znacznie bardziej
niż ojciec i matka pragną obdarować swoje dzieci. A
Bóg, sprzed którego oczu żadne dziecko nie może
zostać odrzucone, powierza każdemu pewną misję”124.
124 Franciszek, Homilia z okazji i Światowego Dnia Ubogich, Rzym
(19
listopada
2017),
https://w2.vatican.va/content/francesco/pl/homilies/2017/do
cuments/papa-francesco_20171119_omelia-giornata-
mondiale-poveri.html [dostęp: 20 października 2018].
115
Ekonomia w sluzbie.indd 130
2019-02-25 16:18:12

14 Pages 131-140

▲back to top

14.1 Page 131

▲back to top
Zakończenie
Prymat przynależy darowi wezwania do bycia
„żywą pamiątką życia i działania Jezusa jako
Wcielonego Słowa w Jego odniesieniu do Ojca i do
braci”125.
Świat zawsze bardziej potrzebuje osób, które z łaski
Bożej czynią całkowity dar z siebie, mężczyzn i kobiet,
„którzy zdolni są przyjąć niepewność ubóstwa, są prości
i pokorni, miłujący pokój, a nie idący na kompromis,
zdecydowani na całkowite wyrzeczenie, wolni a
zarazem posłuszni, gorliwi i wytrwali, łagodni i mężni w
trwałości swej wiary”126.
Osoby konsekrowane, podejmując ewangeliczną
radę ubóstwa, stanowią żywą pamiątkę Chrystusa
ubogiego dla ubogich. Świadcząc swoim życiem, że
odnaleźli drogocenną perłę (Mt 13, 45-46), wybierają
współdzielenie losu ubogich, ponieważ ubóstwo
ewangeliczne jest „przede wszystkim wartością, samą w
sobie, jako że przez naśladowanie Chrystusa ubogiego
odwołuje się do pierwszego Błogosławieństwa”127.
99. Ubodzy skłaniają nas do konkretnych wyborów, do
podjęcia, również w zewnętrznych znakach, życia
125 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata
(25 marca 1996), 22.
126 Paweł vi, Adhortacja apostolska Evangelica testifi catio (29
czerwca
1971),
31,
http://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/kosciol/pawel-
vi/pawel-vi-adhortacje/adhortac ja-apostolska-evangelica-
testificatio-wskazania-na-temat-odnowy-zycia-zakonnego-
wedlug-nauki-soboru-watykanskiego-ii-20431/ [dostęp: 20
października 2018].
Ekonomia w sluzbie.indd 131
2019-02-25 16:18:12

14.2 Page 132

▲back to top
127 Jan Paweł ii, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata
(25 marca 1996), 90.
116
Zakończenie
konsekwentnie prostego i wstrzemięźliwego. Wraz z
wezwaniem do podążania za Chrystusem ubogim,
należy poszukiwać nowych form dla wyrażania radości
Ewangelii, poprzez wyraźniejsze świadectwo ubóstwa
tak osobistego, jak wspólnotowego.
Po dzień dzisiejszy Pan rozmnaża dla nas pięć
chlebów i dwie ryby (J 6, 9), zaczynając od darów, które
wielu braci składa w nasze ręce, aby nasycić tych, którzy
są w potrzebie. Życie Opatrznością oznacza umiejętność
przyjmowania tego, co Bóg posyła dla naszego życia, i
otwierania dłoni, aby oddawać to ubogim.
Dobra i dzieła są nam powierzane jako dar
troszczącego się Boga dla wypełnienia misji. Prawidłowe
zarządzanie nimi, co do którego zostały zaproponowane
pewne wskazania, pozwala żyć ewangeliczną radą
ubóstwa i być wiernymi charyzmatom danym
Założycielom i Założycielkom w służbie misji Kościoła.
W swoim nauczaniu Papież Franciszek często kładzie
nacisk na to, że powinno się mniej mówić o ubóstwie, a
więcej o ubogich. Ubodzy stanowią zatem zasadę
obejmującą wszystkich i każdego, kto wyznacza drogi
misji. W owym wychyleniu ku Królestwu Kościół
realizuje siebie i w nim staje się płodne życie
konsekrowane.
„Nie zapominajmy, że dla uczniów Chrystusa
ubóstwo jest przede wszystkim powołaniem do
naśladowania Jezusa ubogiego. Jest podążaniem za Nim
Ekonomia w sluzbie.indd 132
2019-02-25 16:18:12

14.3 Page 133

▲back to top
i z Nim, drogą, która prowadzi do szczęśliwości
Królestwa niebieskiego (por. Mt 5, 3; Łk 6, 20). Ubóstwo
oznacza serce pokorne, które potrafi zaakceptować
siebie
117
Zakończenie
jako ograniczone i grzeszne stworzenie, aby pokonać
pokusę własnej wszechmocy, która zwodzi nas fałszywą
obietnicą nieśmiertelności. To właśnie ubóstwo stwarza
warunki do nieskrępowanego przyjęcia
odpowiedzialności osobistych oraz społecznych,
pomimo własnych ograniczeń, zawierzając bliskości
Boga i wsparciu Jego łaski. Tak rozumiane ubóstwo jest
miarą, która pozwala ocenić poprawne wykorzystanie
dóbr materialnych, a także umożliwia przeżywanie
relacji i uczuć bez egoizmu oraz zaborczości”128.
Zatwierdzony przez Ojca Świętego podczas audiencji w
dniu 12 grudnia 2017 roku
Watykan, 6 stycznia 2018
Uroczystość Objawienia Pańskiego
João Braz Card. de Aviz Prefekt
Abp José Rodríguez Carballo, O. F. M. Sekretarz
Ekonomia w sluzbie.indd 133
2019-02-25 16:18:12

14.4 Page 134

▲back to top
128 Franciszek, Orędzie na i Światowy Dzień Ubogich, Rzym (13
czerwca 2017), 4.
118
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w
instytucie zakonnym
Robert Leżohupski OFMConv.
Wydanie polskie wskazań Kongregacji ds. Instytutów
Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia
Apostolskiego „Ekonomia w służbie charyzmatu i misji”
jest niewątpliwie odpowiedzią na potrzebę nieustannej
formacji w kwestii zarządzania dobrami doczesnymi w
instytucie zakonnym.
W jednej ze środowych katechez papieża Franciszka
(7.11.2018) padły znaczące słowa odnośnie do
własności dóbr w świetle mądrości chrześcijańskiej,
które można przywołać jako motto niniejszego
posłowia: „W nauce społecznej Kościoła mówimy o
powszechnym przeznaczeniu dóbr. Wszelkie bogactwo,
aby było dobre, musi posiadać wymiar społeczny. (…)
Posiadanie jakiegoś dobra czyni jego posiadacza
zarządcą Opatrzności. Nikt nie jest absolutnym panem
dóbr, jest jedynie rządcą dóbr. Posiadanie jest
odpowiedzialnością, jaką mamy, a wszelkie dobro
wykradzione z logiki Bożej Opatrzności jest zdradzone
w swym najgłębszym znaczeniu. (…) kochaj twoimi
dobrami, wykorzystaj swoje środki, by kochać, tak jak
potrafi sz. Wówczas twoje życie staje się
119
Ekonomia w sluzbie.indd 134
2019-02-25 16:18:12

14.5 Page 135

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
dobre, a posiadanie staje się prawdziwym darem.
Ponieważ życie to nie czas na posiadanie, ale na
miłość”.
Bóg w swojej Opatrzności powierza nam dobra,
abyśmy odpowiedzialnie, roztropnie i przejrzyście
zarządzali nimi na każdym poziomie zgodnie z
kryteriami ubóstwa, solidarności i miłości.
Przypomnijmy pokrótce obraz normatywny
zarządzania dobrami doczesnymi w systemie prawa
kanonicznego, który można, bazując na Kodeksie
Prawa Kanonicznego, streścić w następującym
schemacie:
− zasady ogólne (kan. 634);
− dobra instytutu zakonnego (kan. 635);
− ekonom i sprawozdania (kan. 636-637);
− akty zwyczajnego i nadzwyczajnego zarządzania
(kan. 638);
− długi, zobowiązania i odpowiedzialność (kan.
639); − świadectwo miłości i ubóstwa (kan. 640).
Oczywiście tłem prawnym rozważań jest tu księga
v Kodeksu (Dobra doczesne Kościoła, kan. 1254-
1309), z podkreśleniem zawartych tam zasad
przejrzystości,
kolegialności,
publicznej
sprawozdawczości oraz pomocniczości. Prawa
majątkowe Kościoła katolickiego (kan. 1254) są
niezależne od władzy świeckiej.
Kan. 1254, § 1. Kościół katolicki na podstawie
prawa wrodzonego, niezależnie od władzy świeckiej,
może dobra doczesne nabywać, posiadać, zarządzać
i alienować, dla osiągnięcia właściwych sobie celów.
Cele owej własności dóbr (kan. 1254, § 2; 1256) to:
Ekonomia w sluzbie.indd 135
2019-02-25 16:18:12

14.6 Page 136

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
kult; utrzymanie duchowieństwa oraz innych
pracowników kościelnych oraz dzieła apostolatu i
miłości, zwłaszcza wobec biednych. Zgodnie z kan.
1256
120
prawo własności dóbr jest pod najwyższą władzą
Biskupa Rzymskiego i należy do tej osoby prawnej,
która nabyła je zgodnie z prawem.
1. Zasady ogólne (kan. 634)
Kan. 634, § 1. [prawo] Instytuty, prowincje i domy
zakonne, jako osoby prawne, na mocy samego prawa,
zdolne są do nabywania, posiadania i alienowania
dóbr doczesnych, [ograniczenie] chyba że
konstytucje tę zdolność wykluczają lub ograniczają.
§ 2. Powinny jednak unikać wszelkiego luksusu,
nadmiernego zysku i gromadzenia dóbr.
2. Dobra instytutu zakonnego (kan. 635)
Kan. 635, § 1. Dobra doczesne instytutów zakonnych
jako kościelne rządzą się przepisami księgi V Dobra
doczesne Kościoła, chyba że co innego wyraźnie
zastrzeżono.
§ 2. Każdy jednak instytut powinien ustanowić
odpowiednie normy, dotyczące używania i zarządu
dóbr, które by stały na straży właściwego instytutowi
ubóstwa, strzegły go i wyrażały.
Ekonomia w sluzbie.indd 136
2019-02-25 16:18:12

14.7 Page 137

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
3. Zarządca oraz sprawozdania (kan. 636-637)
A. Ekonom
Kan. 636, § 1. W każdym instytucie, a także
prowincji kierowanej przez wyższego przełożonego,
powinien być ekonom, różny od wyższego
przełożonego,
121
a ustanowiony zgodnie z własnym prawem. Ma on
zarządzać dobrami pod kierownictwem odnośnego
przełożonego. Również we wspólnotach lokalnych
należy wedle możności ustanowić ekonoma, różnego
od przełożonego miejscowego.
§ 2. W czasie oraz w sposób określony we własnym
prawie, ekonomowie i inni zarządcy mają obowiązek
przedłożyć kompetentnej władzy sprawozdanie z
wykonanego zarządu.
B.Niepołączalność urzędów
Kan. 152. Nie wolno nikomu nadawać dwóch lub
więcej urzędów niepołączalnych, a więc takich, które
równocześnie przez jednego nie mogą być
wykonywane.
C.Wypełnianie obowiązków ekonoma
Kan. 1284, § 1. Wszyscy zarządcy mają wypełniać
swoje zadanie ze starannością dobrego gospodarza.
§ 2. Powinni zatem:
1. czuwać, ażeby powierzone ich pieczy dobra
nie przepadły lub nie doznały jakiejś szkody,
Ekonomia w sluzbie.indd 137
2019-02-25 16:18:12

14.8 Page 138

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
zawierając w tym celu w razie potrzeby odpowiednie
umowy ubezpieczające;
2. troszczyć się, żeby własność dóbr kościelnych
była zabezpieczona środkami ważnymi według prawa
państwowego;
3. przestrzegać przepisów zarówno prawa
kanonicznego, jak i państwowego, albo wydanych
przez fundatora, ofi arodawcę lub uprawnioną
władzę, a zwłaszcza starać się, by Kościół nie poniósł
szkody wskutek nieprzestrzegania ustaw
państwowych;
122
4. pobierać skrupulatnie i we właściwym czasie
dochody z dóbr i należności, pobrane zaś
przechowywać bezpiecznie i używać ich zgodnie z
wolą fundatora albo z normami prawnymi;
5. wypłacać w ustalonych terminach procenty,
należne z tytułu pożyczki lub zastawu, czuwając nad
odpowiednim zwrotem głównej sumy długu;
6. pieniądze pozostałe po pokryciu wydatków,
które mogą być korzystnie ulokowane, ulokować za
zgodą ordynariusza na korzyść osoby prawnej;
7. mieć należycie prowadzone księgi
przychodów oraz rozchodów;
8. pod koniec każdego roku sporządzić
sprawozdanie z zarządu;
9. dokumenty i dowody, na których opierają się
prawa Kościoła lub instytucji do majątku, należycie
porządkować i przechowywać w odpowiednim
archiwum oraz strzec ich; autentyczne zaś ich odpisy,
gdy się to da łatwo uczynić, złożyć w archiwum kurii.
Ekonomia w sluzbie.indd 138
2019-02-25 16:18:12

14.9 Page 139

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
§ 3. Usilnie zaleca się, ażeby zarządcy co roku
sporządzali
zestawienia
przewidywanych
przychodów i wydatków. Natomiast prawo
partykularne może je nakazać i określić dokładniej
sposoby, jak mają być sporządzane.
D. Obowiązek sprawozdań
Kan. 636, § 2. W czasie oraz w sposób określony
we własnym prawie, ekonomowie i inni zarządcy
mają obowiązek przedłożyć kompetentnej władzy
sprawozdanie z wykonanego zarządu.
123
4. Akty zwyczajnego i nadzwyczajnego
zarządzania (kan. 638)
A.Zwyczajne zarządzanie
Kan. 638, § 2. Wydatki i akty prawne związane z
wykonywaniem zwyczajnego zarządzania, oprócz
przełożonych, ważnie podejmują, w ramach
powierzonej im funkcji, także urzędnicy, których
własne prawo do tego celu wyznacza.
B.Nadzwyczajne zarządzanie
Kan. 638, § 1. Własne prawo w ramach prawa
powszechnego winno określić akty, które
przekraczają cel i sposób zwyczajnego zarządzania
oraz sprecyzować warunki konieczne do ważnego
podjęcia nadzwyczajnego aktu administracyjnego.
Czym przykładowo mogłyby być owe akty
nadzwyczajnego zarzadzania? Dekret Świętej
Ekonomia w sluzbie.indd 139
2019-02-25 16:18:12

14.10 Page 140

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
Kongregacji Rozkrzewiania Wiary z dnia 21 lipca 1856
roku wymienia:
− przyjęcie lub zrzeczenie się: spadków, zapisów,
darowizn (zawartych uroczyście) lub fundacji;
− kupno nieruchomości;
− sprzedaż, wymiana, kredyt hipoteczny, danie w
zastaw, obciążenie innego rodzaju służebnościami
lub wynajem powyżej trzech lat nieruchomości
kościelnych;
− sprzedaż, wymiana, zastaw lub jakiekolwiek
inne użycie niezgodne z przeznaczeniem dzieł sztuki,
zbiorów dokumentów lub innego mienia o dużym
znaczeniu;
124
− zaciąganie pożyczek na duże sumy pieniędzy,
zawieranie transakcji i innych umów z dużymi
obciążeniami [fi nansowymi];
− wzniesienie, zburzenie lub przebudowa i
nadzwyczajne naprawy budynków kościelnych;
− założenie cmentarza;
− utworzenie lub zniesienie parafi i lub rzeczy
należących do kościoła parafi alnego lub instytutu;
− nałożenie daniny, wprowadzenie zbiórek lub
przeznaczenie na inne cele tych, które kościół [już]
posiada;
− udział w procesie czy to jako powód, czy to jako
oskarżony.
C. Majątek i majątek stały
Ekonomia w sluzbie.indd 140
2019-02-25 16:18:12

15 Pages 141-150

▲back to top

15.1 Page 141

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
Jakakolwiek alienacja (transakcja, na skutek której
majątek osoby prawnej może się znaleźć w gorszej
sytuacji, kan. 1295) majątku stałego należy do
nadzwyczajnych aktów zarządzania.
Majątek to wszystkie dobra ruchome i
nieruchome, pasywa i aktywa osób prawnych.
Majątek stały to wszystkie dobra wskazane jako takie
przez kompetentną władzę kościelną podległe
odpowiednim uregulowaniom prawa powszechnego
i własnego; stanowiące minimum niezbędne dla
ekonomicznego przetrwania danej osoby prawnej
oraz realizacji jej celów oraz podlegające specjalnej
ochronie prawnej przed alienacją. Majątek stały
gwarantuje stałe wsparcie ekonomiczne danej osoby
prawnej; jej przetrwanie, pozwala na realizację
własnych celów.
125
Kan. 1285. Jedynie w ramach zwyczajnej
administracji mogą zarządcy z dóbr ruchomych, nie
należących do stałego majątku, dawać ofi ary na cele
pobożności lub chrześcijańskiej miłości.
Kan. 1291. Dla dokonania ważnej alienacji dóbr
stanowiących stały prawnie nabyty majątek
publicznej osoby prawnej, których wartość
przekracza określoną w prawie sumę, wymagane jest
zezwolenie kompetentnej władzy, zgodnie z
przepisami prawa.
W skład majątku stałego wchodzą dobra z aktu
fundacyjnego danej osoby prawnej; dobra zgodnie z
wolą darczyńcy; wskazane jako takie przez organ
Ekonomia w sluzbie.indd 141
2019-02-25 16:18:12

15.2 Page 142

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
zarządzający oraz dobra ruchome darowane ex voto
danej osobie prawnej.
Pojęcie majątku stałego przywołuje konieczność
istnienia formalnego inwentarza, czyli identyfi kacji
owych dóbr pod szczególną ochroną prawną oraz
określenia precyzyjnych warunków ewentualnej ich
alienacji zgodnie z przepisami dotyczącymi aktów
nadzwyczajnego zarządzania.
Zgodnie ze wskazaniami Kongregacji ds.
Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń
Życia Apostolskiego „Każdy instytut życia
konsekrowanego i stowarzyszenie życia
apostolskiego, po dokonaniu starannej oceny
całościowego obrazu oraz odnośnych dzieł, ma
przygotować listę dóbr stanowiących majątek stały, z
odniesieniem również do prawodawstwa cywilnego.
Natomiast przełożony wyższy ze swoją radą powinien
zatwierdzić je na mocy uchwały. Obligatoryjność
wprowadzenia pojęcia majątku stałego powinna być
potwierdzona
126
w konstytucjach albo przynajmniej w innym
dokumencie będącym zapisem prawa własnego
instytutu”.
Konieczna jest zgoda Stolicy Apostolskiej (kan.
1292, § 2) do alienacji majątku o wartości
przekraczającej wskazany limit; odnośnie do
niektórych przedmiotów otrzymanych ex voto oraz
przedmiotów cennych ze względu na wartość
artystyczną lub też znaczenie historyczne. Absolutny
Ekonomia w sluzbie.indd 142
2019-02-25 16:18:12

15.3 Page 143

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
zakaz sprzedaży (nefas est, kan.1190) obejmuje
święte relikwie oraz obrazy otoczone kultem.
Podsumowując, do ważności alienacji w prawie
zakonnym wymagane jest pisemne pozwolenie
odpowiedniej władzy kościelnej, ewentualnie za
zgodą rady (kan.1291); wykaz dóbr już wcześniej
alienowanych (gdy rzecz alienowana jest podzielna;
kan.1292, § 3); nihil obstat biskupa diecezjalnego
(nawet dla instytutów na prawie papieskim). Do
godziwości alienacji konieczna jest słuszna
przyczyna: naglącą potrzeba, wyraźna korzyść,
pobożność, miłość lub inna poważna racja pasterska
(kan. 1293, § 1); wycena rzeczy alienowanej,
dokonana na piśmie przez rzeczoznawców
(kan.1293, § 1). Z reguły nie powinno się alienować
rzeczy za sumę niższą od określonej w ocenie
(kan.1294, § 1). Należy zachować inne środki
ostrożności przepisane przez kompetentną władzę,
aby uniknąć szkody Kościoła (kan.1293, § 2).
Pieniądze uzyskane z alienacji należy bezpiecznie
ulokować na korzyść Kościoła lub roztropnie je
rozchodować, zgodnie z celami alienacji (kan. 1294, §
2). Należy pamiętać o konieczności respektowania
praw darczyńców oraz wykorzystaniu otrzymanych
środków fi nansowych
127
na cele Kościoła (kult, utrzymanie duszpasterzy,
dzieła apostolatu i miłości).
5. Długi, zobowiązania, odpowiedzialność
Ekonomia w sluzbie.indd 143
2019-02-25 16:18:12

15.4 Page 144

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
(kan. 639)
A.Odpowiedzialność osoby prawnej
Kan. 639, § 1. Jeśli osoba prawna zaciągnęła długi
i zobowiązania, nawet za zezwoleniem przełożonych,
sama powinna za nie odpowiadać.
§ 2. Jeśli zaciągnął je członek instytutu za
zezwoleniem przełożonego w stosunku do swoich
dóbr, sam jest odpowiedzialny, jeśli zaś na polecenie
przełożonego załatwił sprawę instytutu,
odpowiedzialny jest instytut.
B. Odpowiedzialność osobista
Kan. 693, § 3. Jeśli zaciągnął je [długi i
zobowiązania] zakonnik bez zezwolenia
przełożonych, powinien odpowiadać sam a nie osoba
prawna.
Kan. 1281, § 3. Osoba prawna nie jest
zobowiązana odpowiadać za czynności nieważnie
podjęte przez zarządców, chyba tylko wtedy i o tyle, o
ile odniosła z nich korzyść. Będzie zaś odpowiadała
osoba prawna za czynności, niezgodnie z prawem, ale
ważnie przez administratorów podjęte, z
zachowaniem prawa do skargi lub rekursu przeciw
zarządcom, którzy wyrządzili jej szkody.
C.Akcje przeciw zarządcom
Kan. 1296. W razie alienacji dóbr kościelnych,
dokonanej wprawdzie bez zachowania formalności
128
Ekonomia w sluzbie.indd 144
2019-02-25 16:18:12

15.5 Page 145

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
przepisanych prawem kościelnym, lecz ważnej w
świetle prawa państwowego, do kompetentnej władzy
kościelnej należy decyzja, po dokładnym rozważeniu
wszystkiego, czy i jaką skargę, mianowicie osobową
lub rzeczową, przez kogo i przeciw komu, należy
wnieść dla odzyskania praw Kościoła.
Ktokolwiek dokonał nieważnej czynności prawnej,
musi naprawić szkodę (kan. 128). Kto dokonał
alienacji bez zgody, powinien być ukarany
sprawiedliwą karą (kan. 1377).
Poważna szkoda wyrządzona Kościołowi wskutek
nieudolnego zarządu jest niewątpliwie powodem do
usunięcia zarządcy. Pamiętać przy tym należy także,
iż: zgodnie z kan. 1289: Chociaż do zarządzania nie
są zobowiązani z tytułu urzędu kościelnego, zarządcy
nie mogą samowolnie porzucać przyjętej funkcji.
Gdyby z takiego samowolnego porzucenia wynikła
szkoda dla Kościoła, obowiązani są do restytucji.
Kan. 639, § 4. Zawsze jednak można wnieść skargę
przeciw temu, który odniósł jakąś korzyść z
zawartego kontraktu.
Ad legem ferendam można zaproponować
umieszczenie zapisów w prawie własnym instytutu
odpowiadających normatywie listu apostolskiego
motu proprio „Come una madre amorevole” papieża
Franciszka z 4 czerwca 2016 roku. Chodzi tu o
wprowadzenie precyzyjnych procedur możliwości
usunięcia z poważnej przyczyny oraz dla dobra
Kościoła i instytutu zakonnego przełożonego
wyższego, jeśli przez zaniedbanie z własnej winy d
okonałby
Ekonomia w sluzbie.indd 145
2019-02-25 16:18:12

15.6 Page 146

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
129
on lub zaniechał czynów, które wyrządziły poważne
krzywdy innym, czy to fi zyczne, czy moralne,
duchowe lub majątkowe. W powyższych sytuacjach
pro tempore użytecznym była możliwość czasowej
nominacji komisarza lub też stałego wizytatora, o
jasno określonych kompetencjach.
D. Kwestia długów
Kan. 639, § 5. Przełożeni zakonni nie powinni
zezwalać na zaciąganie długów, jeśli nie jest pewne,
że ze zwyczajnych dochodów można spłacić należne
procenty, oraz w niezbyt długim czasie z uzyskanej
zgodnie z prawem amortyzacji zwrócić sumę
podstawową.
Kan. 1284, § 2, 5º. [Wszyscy zarządcy powinni
zatem] wypłacać w ustalonych terminach procenty,
należne z tytułu pożyczki lub zastawu, czuwając nad
odpowiednim zwrotem głównej sumy długu.
6. Świadectwo miłości i ubóstwa (kan. 640)
Kan. 640. Uwzględniając miejscową sytuację,
instytuty powinny starać się dawać niejako zbiorowe
świadectwo miłości i ubóstwa oraz stosownie do
możliwości przeznaczać część własnych dóbr na
potrzeby Kościoła, jak również pomóc w utrzymaniu
osób potrzebujących.
Zbiorowe świadectwo miłości i ubóstwa jest
najlepszym podsumowaniem tematu zarządzania
Ekonomia w sluzbie.indd 146
2019-02-25 16:18:12

15.7 Page 147

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
dobrami doczesnymi w instytucie zakonnym. Chodzi
tu o po-
130
sługę miłości pełnej prostoty, która, jak pisze papież
Franciszek w encyklice Laudato si w nr 222, „pozwala
nam się zatrzymać i docenić to, co małe, i dziękować
za możliwości, jakie daje życie, nie przywiązując się
do nich ani nie smucąc z powodu tego, czego nie
posiadamy”. Naśladować Chrystusa ubogiego znaczy
służyć Jego ubogim, tak by „żywić te same uczucia,
jakie miał Chrystus” (Flp 2,5). W liście apostolskim na
rozpoczęcie Roku Życia Konsekrowanego
(21.11.2014) papież wezwał nas wszystkich:
„Oczekuję od was konkretnych działań na polu
przyjmowania uchodźców, bliskości względem
ubogich, kreatywności w katechezie, w głoszeniu
Ewangelii, we wprowadzaniu w życie modlitwy.
Dlatego zalecam wam usprawnienie struktur,
wykorzystanie wielkich domów na dzieła bardziej
odpowiadające na aktualne potrzeby ewangelizacji i
miłosierdzia, dostosowanie dzieł do nowych potrzeb”
(Świadkowie radości. List apostolski Papieża
Franciszka do zakonnic i zakonników na rozpoczęcie
Roku Życia Konsekrowanego, ii, nr 4). Oby zatem
zakonna ekonomia miała zawsze charakter
ewangeliczny dzielenia się i komunii, wspólnoty
darów, charyzmatów i wzajemnego obdarowywania
się nimi, w radykalnej wierności charyzmatowi, we
współudziale,
współuczestnictwie
i
Ekonomia w sluzbie.indd 147
2019-02-25 16:18:12

15.8 Page 148

▲back to top
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym
współodpowiedzialności wszystki ch osób
konsekrowanych.
131
Ekonomia w sluzbie.indd 148
2019-02-25 16:18:12

15.9 Page 149

▲back to top
Spis treści
Wprowadzenie / 7
I.
Żywa pamiątka Chrystusa ubogiego / 15 Ubóstwo Chrystusa, nowość Ewangelii / 15
Ku „ciału Chrystusa” / 19
Ekonomia z ludzką twarzą / 23
Ekonomia jest narzędziem misyjnego działania Kościoła / 26
Ewangeliczna ekonomia współdzielenia i komunii / 30
Formacja w wymiarze ekonomicznym / 33 Pilna potrzeba nadania twarzy proroctwu / 36
II.
Spojrzenie Boga: charyzmat i misja / 39
Wysiłek dla przyszłego Królestwa / 39
Spoglądanie poza: rozeznawanie / 42
Tworzenie projektów / 44 Charyzmaty: znaczenie eklezjalne / 46
Charyzmaty: zdolność zintegrowania się / 49
III. Wymiar ekonomiczny i misja / 55
Stabilność dzieł / 55
Majątek stały / 60
Odpowiedzialność, przejrzystość i zaufanie / 64
Archiwum / 67
Cztery zasady Evangelii gaudium / 69
IV.
Wytyczne operacyjne / 75
Władza ekonomii / 79
Administrowanie i zarządzanie majątkiem / 89
Relacje w Kościele / 109
Zakończenie / 115
Postscriptum do wydania polskiego
Dobra doczesne i zarządzanie nimi w instytucie zakonnym (Robert Leżohupski OFMConv.) / 119
2019-02-
25 16:18:12
Ekonomia w sluzbie.indd 149