|
||
|
|
|
MB_PL_v05 |
|
|
1 Pages 1-10 |
▲back to top |
|
|
1.1 Page 1 |
▲back to top |
S. J. B. LEMOYNE
M E M O R I E B I O G R A F I CH E
DI DON
GIOVANNI BOSCO
TOM V
1854 - 1858
TŁUMACZ KS. CZESŁAW PIECZEŃCZYK
Ur. 15. 01. 1912 w Kuźnicy Białostockiej.
Nowicjat 1928/1929 w Czerwińsku, święcenia kapłańskie 17. 02. 1940 w Krakowie.
Zm. 10. 08. 1993 w Otwocku, w 81 roku życia, 64 ślubów zakonnych i 53 kapłaństwa.
POGRZEBIEŃ 1971
1
|
|
1.2 Page 2 |
▲back to top |
Od tłumacza.
Oddajemy do rąk Współbraci spragnionych bliższego kontaktu ze
Świętym Założycielem, piąty z kolei tom MEMORIE BIOGRAFICHE z dziewięciu
napisanych przez Ks. J. B. LEMOYNE.
Jest topodobnie jak inne, które wyszły spod pióra wspomnianego historykadzieło
dokumentalne, w którym zamieszczono w trakcie opowiadania szereg różnego rodzaju
dokumentów i listów Świętego.
Przez to tom urósł w rozmiarach, a opowiadanie wydaje się czasem dla czytelnika
nazbyt rozwlekłe i nużące. Autor trzyma się jednak ram ściśle chronologicznych, co sam
zresztą często zaznacza w tekście.
W oryginale zamieszczono w dodatku Reguły pierwotne Pobożnego Towarzystwa
św. Franciszka Salezego, przedłożone przez Założyciela Piusowi IX w czasie audiencji
w 1858 r. – na początku zaś litograficzna odbitka portretu Małgorzaty Occhiena Matki
Księdza Bosko.
Maszynopis w obecnej postaci nie jest w formie doskonałej ze względu na pewne
poprawki.
Tłumacz wyraża nadzieję, że posłuży jako podstawa do opracowania nowej
redakcji życiorysu Świętego Założyciela.
Konfrontując spuściznę po Świętym Założycielu z obecną sytuacją
w Zgromadzeniu i w Kościele trzeba należycie odczytać przekazaną dokumentację
zbliżając się jak najbardziej do autentycznych źródeł.
Pogrzebień, 25. XI. 1971 r.
2
|
|
1.3 Page 3 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ I
Ksiądz Bosko z czystą intencją, pokorą i z pominięciem wszelkich względów
ludzkich kroczył niezmiennie drogą wskazaną mu przez Boga.
Z końcem grudnia 1853 i z początkiem stycznia 1854, przedrukowywał
w Letture Cattoliche swą książkę o Alojzym Comollo. W przedmowie nieco zmienionej
pisał:
„Do Czytelnika ponieważ przykład skuteczniej oddziałuje niż najsubtelniej
wystylizowana mowa, nie od rzeczy będzie przedstawić biografię młodzieńca, który
w krótkim swym życiu zostawił nam przykład wybitnych cnót chrześcijańskich. Nie
znajdziesz w nim szokujących wyczynów, za to czynności wykonywane tak doskonale,
że można do Comollo zastosować zdanie Pisma Świętego: „Kto się boi Boga, niczego
nie zaniedbuje, co może posłużyć do udoskonalenia się na drodze Pańskiej”.
Przytoczono więcej faktów a mniej refleksji, by każdy wybrał sobie, co uważa za
odpowiednie dla siebie.
Treść niniejszej książki oparta jest na bezpośrednich wspomnieniach spisanych
zaraz po jego zgonie, a drukowanych już w roku 1844. Autor oświadcza,
że osobiście brał w nich udział lub słyszał to, o czym pisze, od osób wiarygodnych.
Bierz, więc chętnie do ręki, czytelniku, tę książkę bo znajdziesz w niej miłą
i pożyteczną lekturę, z której odniesiesz korzyść i zbudowanie.
Książka przedrukowana została ponownie w 1867 a w 1884 w przedmowie autor
dodał: „Przełożeni seminarium w Chieri z owych lat dokładnie wszystko przejrzeli
i poprawili. Niniejsze wydanie jest uzupełnione wiadomościami, które wówczas nie
uznano za stosowne publikować, względnie, które doszły później do autora”.
We wspomnianym tomiku Letture zamieszczał uwagę: „Uważam za stosowne
przytoczyć cenny list kardynała Antonellego, w którym między innymi pisze: (…)
Powołujemy się na autorytet Piusa IX, który błogosławi wysiłkom osób broniących
naszej religii i demaskujących dążenia wrogów. Sądzimy, że będzie to wielką zachętą dla
wszystkich, którzy wspierają wasze dzieło (…)”.
Przytoczyliśmy powyższe dla pokrzepienia ducha; niemniej jednak i ciało
potrzebowało pomocy. Wobec wyczerpania się zasobów materialnych w Oratorium
3
|
|
1.4 Page 4 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko zwracał się do Dobrodziejów. Pisał między innymi do hrabiego Solare de
La Margherita, ministra i członka Rady Państwa.
Centralne Dyrekcje Letture Cattolichegorąco rekomendowane panu hrabiemu
i hrabinie de La Margherita, Turyn-5. 01. 1854
Ekscelencjo, pomimo, że dotychczas nie zwracałem się do Waszej Ekscelencji
o wsparcie, to obecnie udział w wielu imprezach dobroczynnych w mieście oraz naglące
potrzeby Oratorium pozwalają mi ufać, że łaskawie przeczyta niniejsze pismo. Otóż
wobec wyczerpania się zasobów materialnych i zmniejszania się ofiarności publicznej
znajduję się w krytycznej sytuacji, z której nie wiem jak się wydobyć: sam rachunek
u piekarza za bieżące trzy miesiące wynosi 1. 600 lir, a ja nie mam ani grosza. A przecież
trzeba jeść i gdybym odmówił kawałka chleba tym biednym sierotom, naraziłbym ich na
wielkie niebezpieczeństwo duszy i ciała. W tej wyjątkowej sytuacji uznałem za stosowne
zwrócić się do Szanownego Pana o zasiłek, jaki uzna za stosowne mi udzielić, oraz by
raczył wskazać mi osoby, jego zdaniem skłonne poprzeć tego rodzaju dobroczynność.
Nie chodzi tu, bowiem o jednorazowy datek dla żebraka, lecz o nakarmienie
i wychowanie chłopców, których nędza zagraża ich moralności
i religijności.
W przekonaniu, że raczy wziąć pod uwagę moją krytyczną sytuację, zapewniam
o swej nieustannej wdzięczności przed Bogiem oraz życzę jemu i całej Rodzinie
wszelkich łask od Boga etc.
Obbl. mo servitor. Ks. Jan Bosko.
P. S. O ile Wasza Ekscelencja zechciałby złożyć jakąś ofiarę na ten cel, może ją
wręczyć księdzu Cafasso. Równocześnie przesyłam zaproszenie na przedstawienie
w Oratorium św. Franciszka Salezego o godz. 13. 30.
Grano jedną z komedii obyczajowych napisaną przez ks. Askaniusza Savio dla
rozrywki i pouczenia młodzieży, zwłaszcza rzemieślniczej, którą oni sami wystawiali.
Tymczasem przygotowywano następny zeszyt „Czytanek katolickich” na miesiąc
styczeń jako przedruk broszury mającej już cztery wydania na rzecz obrony Kościoła
i społeczeństwa. Broszura ta nosiła tytuł: „Katechizm katolicki o rewolucjach”.
Streścimy pokrótce myśl autora: „Katolicyzm jest jedyną szkołą szacunku,
protestantyzm zaś szkołą buntu. Jest to ciężka wina buntować się przeciwko władzy.
Rewolucjonista podaje się za oswobodziciela ludu, podczas gdy obala porządek
4
|
|
1.5 Page 5 |
▲back to top |
publiczny, staje się okrutnym tyranem osób, dusz, majątku, nawet myśli swych
współobywateli. Nienawidzi Kościoła i władzy, bo nienawidzi Boga. Hołdowanie
namiętnościom bez liczenia się z jakimikolwiek prawami boskimi
i ludzkimi jest programem przywódców rewolty. Wytaczają wojnę książętom
i panującym, by nie doznawać przeszkody w ich wyzwaniu rzuconemu Niebu. Popierają
wszelkiego rodzaju sekty i błędne zasady wiary. Przystają do stowarzyszeń tajnych,
potępionych przez Papieży. Zagarniają dobra kościelne proboszczów
i zakonników popadając w ekskomunikę, która cięży również nad tymi, co targają się na
doczesną władzę Papieża. Nienawidzą kleru, kłamliwie oczerniają go jako wroga
konstytucji i Ojczyzny oraz za to, że podnosi głos przeciw niemoralności przez nich
propagowanej.
Władza publiczna ma prawo i obowiązek wymierzać im najwyższą karę, władca,
bowiem jest „ministrem Boga dla popierania dobra” i jest odpowiedzialny za szkody
wyrządzone przez nich tak w porządku przyrodzonym jak nadprzyrodzonym.
Pobłażliwość panującego wychodzi na szkodę społeczeństwu, gdyż rozzuchwala wrogów
porządku publicznego. Bóg w Piśmie Świętym nakazuje to wielokrotnie,
a poddany winien w sumieniu informować władzę o tajnych spiskach, gdyż władca jest
ojcem ludu.
Biskup Ivrei zadecydował oddanie do druku wspomnianego zeszytu Letture.
Ksiądz Bosko był zdania przeciwnego, gdyż wydawała mu się niebezpieczna tego
rodzaju publikacja za względu na dyskryminację wielu osób, których dotyczyła lecz
ustąpił na naleganie biskupa odważnie poddając się przewidywanym konsekwencjom.
Istotnie, był kilkakrotnie wzywany przez władze, wysłuchiwał wiele gróźb i miał inne
kłopoty, które na szczęście powoli ustały.
W międzyczasie udał się do Ivrei, gdzie zastał list ze Stressy pisany przez
ks. Wincentego Davit Rosminianina, który w imieniu opata prosił o przysyłanie planu
przyszłej drukarni w Oratorium.
Święty odpowiadał:
Ivrea, 11. 01. 1854, Ill. mo e M. Rev. do Signore!
Na skutek cennego listu Waszej Przewielebności, w którym wyrażono intencję
Przewielebnego Opata Rosminiego poparcia i rozwoju oratoriów męskich w tym mieście.
Przedkładam swe projekty odnośnie planowanej drukarni, a choć znany mi jest doskonale
5
|
|
1.6 Page 6 |
▲back to top |
cel przyświecający Czcigodnemu Opatowi Rosminiemu, trzeba jednak doskonale rzecz
przemyśleć zarówno wobec Boga jak ludzi. Oto moje zdanie:
1. Opat Rosmini dostarczy kapitału na budowę pomieszczeń oraz pokryje koszty
urządzenia drukarni.
2. Kapitał jego zostanie zabezpieczony w samym budynku; fundusz obrócony na
drukarnię będzie zabezpieczony w maszynach, których własność zatrzyma.
3. Z mojej strony zapewniam mój udział oraz asystencję kleryka i wynajem lokalu.
4. Drukarnia będzie pracować na wspólny pożytek. W terminach oznaczonych
przedłoży się sprawozdanie finansowe.
5. Opatowi Rosminiemu przysługiwać będzie 5 procentowa zniżka za druk jego
własnych książek.
6. Wymagane jest zgodne współdziałanie stron dla wspólnego dobra.
7. Dochody i wydatki będą równomiernie ponoszone przez obie strony.
Nie wiem, czy należycie wyraziłem swe myśli, zresztą zdaję się na uzupełnienia
i poprawki Czcigodnego Opata. Tymczasem dziękuję serdecznie za list, podczas gdy,
wyrazem Czcigodnemu Opatowi, O. Generałowi oraz Jemu etc.
Obbl. mo servitor. ks. Jan Bosko.
Projekt przewidywał urządzenie drukarni w Oratorium na Valdocco.
Odpowiadając na ten list, na zlecenie Przewielebnego O. Generała, O. Devit
komunikował, że opat Rosmini nie decyduje się na ulokowanie swego kapitału
wcześniej, aż po obejrzeniu lokalu i osobistym porozumieniu się z Księdzem Bosko
w Turynie. Zapowiadał, więc wysłanie upoważnionej osoby dla przeprowadzenia
wspomnianych pertraktacji.
6
|
|
1.7 Page 7 |
▲back to top |
Rozdział II
Ksiądz Bosko napisał w swym pamiętniku: „Śledzącego dzieje Oratorium
zainteresują kolejne jego etapy.
I tak pierwszy można by nazwać: „Oratorium wędrowne”.
W następnym etapie zdobywa ono własne, stałe miejsce, tak, iż okres ten można
by nazwać: „Oratorium ustabilizowane”.
W trzecim dziesięcioleciu zaczęto otwierać niektóre domy, jak w Mirabello
i Lanzo we Włoszech, tak, iż okres ten przeszedł do historii jako „Oratorium
w ekspansji”. Z początkiem czwartego dziesięciolecia Zgromadzenie rozszerzyło się
poza Włochami, wkroczyło do Francji przez domy w Nizzy i Marsylii i przeniosło się na
nową półkulę otwierając domy w Republice Argentyńskiej, Urugwaju, jako „Oratorium
o zasięgu światowym”.
Ksiądz Bosko kontynuuje: „(. . ) W 1854 r., rzec można, zakończył się okres
romantyczny Oratorium, a rozpoczął się pozytywny. Chłopcy przestali nosić ze sobą
łyżki do szkoły, urządzono dla wszystkich wspólną jadalnię. Objęcie stanowiska prefekta
domu przez ks. Wiktora Alassonatiego, uosobienie porządku i rygoru, pozwoliło mi na
usystematyzowanie spraw domowych, gdy miałem w nim już wyrękę. Wówczas
zacząłem spisywać niektóre rzeczy godne pamięci dotyczące Oratorium. Były to raczej
zapiski sumaryczne niż dłuższe notatki.
Uroczystość św. Franciszka Salezego dawała Księdzu Bosko okazję podsunięcia
niektórym swym wychowankom myśli o zgromadzeniu zakonnym. Na konferencji, więc
wskazywał, jak wiele można zdziałać połączonymi siłami, dla dobra chłopców. Ks. Rua
pozostawił o tym notatkę przechowaną w naszym archiwum: „Pod wieczór, 26 stycznia
1854, zebraliśmy się w pokoiku Księdza Bosko. Obecny był on sam, Rocchietti, Cagliero
i Rua.
Zaproponowano nam z pomocą boską i św. Franciszka Salezego, ćwiczyć się na
próbę w miłości bliźniego, na razie tylko jako obietnicę, później w miarę możności
i sposobności – pod ślubem. Od tego wieczoru przyjęto się nazywać tych, co złożyli lub
na przyszłość złożą podobne przyrzeczenie – Salezjanami”.
Powyższe przyrzeczenie zrobiło na owych klerykach wielkie wrażenie. Znalazło
żywy oddźwięk w ich sercach przygotowanych, już przez jego przemówienia, w których
7
|
|
1.8 Page 8 |
▲back to top |
przepajał umysły chłopców swymi ideami. Ilustrował prawdy religijne faktami z dziejów
Kościoła i Papieży, od czasu do czasu przy końcu kazania zwracał się do któregoś ze
słuchaczy internistów lub eksternistów z zapytaniem: co go uderzyło w tej historii, jaki
można stąd wysnuć wniosek etc. W ten sposób przykuwał ich uwagę i ćwiczył umysł.
Formułował potem wnioski z ich wypowiedzi zastosowując je do życia swych chłopców,
dając im odpowiednie normy postępowania.
Doprawdy, podziwu godne były: prostota, jakość, wymowa, z jakimi uwypuklał
więź miłości braterskiej między pierwszymi chrześcijanami, synowską jedność kapłanów
z papieżem i biskupami, gorliwość dawnych zakonników, trudy apostolskie misjonarzy
i nawrócenia ludów. Następnie zapytywał któregoś, jaki by był sekret tych przedziwnych
skutków – i wspólnie wyciągało się wniosek wśród natężonej uwagi słuchaczy:
Posłuszeństwo jednoczy, wzmacnia siły i za łaską Bożą dokonuje cudów.
Z tych kazań i wzniosłych przykładów Księdza Bosko w sercach wielu kiełkowało ziarno
powołania kapłańskiego i zakonnego, przysparzając chwały Oratorium
i Kościołowi Katolickiemu.
W dalszej pracy nad nimi starał się uformować w nich cnoty właściwie
przyszłemu ich powołaniu, zwłaszcza pokorę, ducha ofiary, zalecając klerykom,
by nawet w codziennych czynnościach przyświecali innym posłuszeństwem.
Zbliżała się uroczystość Patrona Oratorium św. Franciszka Salezego.
Powiedzieliśmy już, że Ksiądz Bosko jako bodziec dla swych chłopców, wprowadził
praktykę, która utrzymywała się w następnych latach: premiowanie najbardziej
wzorowych chłopców uznanych za takich w publicznym głosowaniu. Rozdzielanie
nagród odbywało się zazwyczaj w dniu św. Franciszka Salezego wieczorem.
W tygodniu poprzednim każdy z chłopców na kartce notował nazwiska kolegów, którzy
jego zdaniem, wyróżniali się wśród kolegów wzorowym sprawowaniem
i pobożnością. Głosowanie było ściśle tajne i nikt nie musiał zdawać sprawy, dlaczego
oddał głos na tego a nie na innego. Przełożeni nie mieszali się do tego głosowania
i było ono zupełnie swobodne. Wspomniane kartki oddawano Księdzu Bosko i w taki
sposób pewna liczba chłopców była nagradzana publicznie na przykład, w formie jakiejś
książki. Godne wzmianki, że opinia chłopców była całkowicie uzasadniona
i słuszna tak, iż nie mogliby lepiej osądzić przełożeni. Nikomu niezasłużonemu nie
dostawała się wspomniana nagroda, gdyż sędziowie nie dali się nigdy oszukać. Chłopcy
8
|
|
1.9 Page 9 |
▲back to top |
dobrze znają się i obserwują wzajemnie. Wspomniane nagrody wywierały wielki wpływ
na nowo wstępujących do Oratorium a dla obecnych były skutecznym napomnieniem
i światłem kontrolnym. W tym roku, wyjątkowo jako nowość, oddano głosy również na
kleryków. Ksiądz Bosko zapisał w pamiętniku: ”W tym roku w rozdziale nagród spośród
kleryków wyróżnieni zostali: Michał Rua i Józef Rocchietti, ze studentów: Bellisio,
Artiglia, Cagliero. Losy ciągnęli: Rurchi Mag. Savio Anioł, Pepe L. Comollo.
Na wspomnianym rejestrze zanotowano stopień ze sprawowania internistów
w liczbie 76, od dnia 1 listopada 1853 do 1 sierpnia 1854. Najlepszym stopniem była
dziesiątka. Czyta się również zbiorową oceną miesięczną ze sprawowania, pobożności
i postępu w nauce kleryków. Wśród nich wyróżnionych było, prócz Dominika Marchisio,
jeszcze kilku innych: Józef Olivero, Jan Luciano, Alojzy Visle. Powodem złożenia
później sutanny przez dwóch z nich była uwaga Księdza Bosko na marginesie księgi
obserwacji miesięcznych: „Byli niedbali w praktykach religijnych, tracili wiele czasu
w studium, niezbyt przykładni w rozmowie i na rekreacji”.
Niekiedy również odczytywano na obserwacjach noty ze sprawowania kleryków.
Nikt z nich nie obrażał się z tego powodu. Oratorium było przybytkiem prawdziwej
demokracji. Klerycy, studenci, rzemieślnicy traktowali się wzajemnie po bratersku przez
„ty”, nie tylko wówczas, lecz i w późniejszym życiu, gdy już byli na stanowiskach.
Prawdziwa miłość nie znosi żadnej zmiany. A taką była właśnie miłość Księdza Bosko:
ustawiczna, wspaniałomyślna, gotowa do poświęceń dla dobra jego synów. Cieszył się
z weselącymi się, smucił się ich smutkami, chlubił powodzeniem, wprost cierpiał, gdy
który z nich zachorował. Mógł za św. Pawłem wyznać: „Któż z was choruje, a ja nie
czułbym się niemocny?”. On gotów był nawet przyjąć na siebie ich chorobę.
W pierwszym okresie czasu w Oratorium, gdy który chłopiec dostał febry, bólu
zębów, głowy lub toksyn żołądka, Ksiądz Bosko szedł przed ołtarz błagając Boga, by
uwolnił od cierpień biednego chłopca, gotów wziąć na siebie tę pokutę, i bywał
wysłuchany.
„Odwagi”– mówił niby żartem – „wezmę na siebie część twej choroby”.
I naprawdę dostawał silnej migreny, kłucia w uszach, rwania w zębach a chłopcu wracało
zdrowie. Niebawem przekonawszy się, że nie będąc zdrowy, nie może należycie
wykonywać swych obowiązków, postanowił więcej Boga nie prosić o to.
9
|
|
1.10 Page 10 |
▲back to top |
„Byłem szalony”– mówił do chłopców, ukrywając jak mógł swą cnotę. Oni jednak
wiedzieli, jak bardzo ich kochał, nazywając szaleństwem akt heroicznej miłości
bliźniego.
Pewnego dnia spotkał chłopca ze spuchniętymi zębami, który wprost dostawał
szału. Święty rzecze: „Bądź dobrej myśli, pójdę prosić Boga, by zesłał na mnie część
twego bólu”.
Chłopiec wzbraniał się, absolutnie nie godząc się, by Ksiądz Bosko cierpiał tyle.
Lecz dobry ojciec dotrzymywał słowa.
Wieczorem po kolacji, Ksiądz Bosko dostał tak gwałtownego bólu zębów, aż
wezwał swą matkę wołając:
„Per carita’, mamo, trzymajcie mnie, bo obawiam się, że wyskoczę z okna, zdaje
mi się, że pęka mi czaszka”.
Mimo to, zgodnie ze swym zwyczajem, nie żałował poświęcenia i nie chciał
prosić Boga o uwolnienie z tej dolegliwości pragnąc znosić następstwa swej ofiary.
Mama Małgorzata była bardzo strapiona nie wiedziała, co poradzić. Ksiądz Bosko
w takim stanie spędził parę godzin. Lecz gdy ból stawał się nieznośny, wezwał
Buzzettiego, by mu towarzyszył do dentysty.
Krążyli ulicami, wreszcie dostrzegli szyld: „Camuso dentysta królewski”.
Zapukali do drzwi. Po dłuższej chwili otwarł im chłopiec tłumacząc się, że o tej porze
dentysta jest w łóżku.
Proszę go wezwać: jestem bardzo cierpiący!
Dobrze, proszę wejść – mój papa natychmiast zaradzi temu.
Zjawił się pan Camuso, zbadał zęby i nie mógł spowodować żadnej zmiany.
Stwierdził tylko zapalenie dziąsła.
No cóż z Księdzem zrobimy? Nie pozostaje nic innego, jak ostateczny zabieg,
podobnie jak się robi z beczką, której zawartość fermentuje. Spróbujemy usunąć ząb. .
Operacja nie była łatwa, gdyż ząb był zdrowy i mocno spleciony z innymi
i należałoby chyba wyrwać wszystkie. .
Pacjent usiadł na krześle i za jednym ruchem ząb został wyrwany. Choć dentysta
zrobił to możliwie najdelikatniej, zabieg był bardzo bolesny. Gdy Ksiądz Bosko wrócił
do domu, ból ustąpił, a także chłopiec był całkiem zdrów.
10
|
|
2 Pages 11-20 |
▲back to top |
|
|
2.1 Page 11 |
▲back to top |
Za tak bohaterską cnotę miłości nagrodą dla Księdza Bosko był posiadany dokąd
żył charyzmat uzdrowień.
Ks. Jan Turchi jako świadek naoczny opowiadał wiele faktów zdziałanych przez
Księdza Bosko dokładnie udokumentowanych.
Wykorzystaliśmy je w poprzednich tomach i nadal będziemy przytaczać w toku
niniejszego opowiadania. Obecnie zamieszczamy dwa uzdrowienia.
Otóż w roku 1852 pewien oratorianin miał ropiejące czyraki na nodze. Rodzice
wezwali lekarza, który orzekł, że konieczna jest operacja. Gdy opowiadali swe strapienie
przed Księdzem Bosko, ten odrzekł:
„Nie bójcie się. Miejcie tylko silną wiarę”.
Zachęcił więc chłopca, by uczynił Bogu pewną obietnicę, pobłogosławił go
z wezwaniem św. Alojzego Gonzagi i Alojzego Comollo. Nazajutrz lekarz stwierdził
uzdrowienie nogi z głębokimi bliznami wrzodów.
Chłopiec wrócił do zdrowia, przy czym ból nogi mu jeszcze dolegał przy
zmianach pogody. Po pewnym czasie jednak nastąpił nawrót, gdyż nie dotrzymał swych
obietnic.
Ksiądz Bosko odwiedził go ponownie i zrozumiał, dlaczego choroba wróciła.
Zachęcił, by odnowił swe obietnice Bogu i pobłogosławił go. Chłopiec wyzdrowiał.
W 1853 student Jan Turco, pewnego wieczoru położył się do łóżka z silną febrą.
Miał ogólne złe samopoczucie, nawet bredził w gorączce i miotał się na pościeli, jęczał
i płakał. Ksiądz Bosko po wieczerzy odwiedził go, uspokoił miłymi słowy i zachęcił,
by złożył jakąś obietnicę św. Alojzemu. W końcu pobłogosławił i pożegnał życząc dobrej
nocy. Co dalej nastąpiło, chory nie umiał powiedzieć, nawet nie pamiętał. W momencie
zapadł w spokojny sen, a nazajutrz obudził się zupełnie zdrów.
A Ksiądz Bosko zawsze tak troskliwy o swych pacjentów w domu, po wyjściu
z kościoła pytał o chorego.
Turco zajada z apetytem swą pagnottę na śniadaniu.
Chłopiec sam opowiadał: Zawsze uważałem swe nagłe wyzdrowienie
za nadzwyczajną łaskę. .
Ale nie zawsze uważał Ksiądz Bosko za potrzebne natychmiastowe uzdrowienie
i wtedy w inny sposób okazywała się życzliwość Świętego.
11
|
|
2.2 Page 12 |
▲back to top |
„Gdy zachorował jakiś chłopiec, polecał natychmiast przenieść go do infirmerii,
otaczał troskliwą opieką – ja sam tego na sobie doświadczyłem” pisze ks. Askaniusz
Savio.
„Doznałem jego wprost macierzyńskich trosk, gdy zachorowałem na tyfus”–
powtarzał ks. kan. Anfossi.
Ksiądz Bosko mimo swych pilnych zajęć, nie omieszkał odwiedzać swych
chorych, zwłaszcza, gdy przypadek był poważniejszy. Wzywał wówczas lekarza
i osobiście prowadził do chorego. Nie mogąc często być przy nich, zasięgał pilnie
wiadomości od innych; dbał, by dostarczono lekarstwa, oraz by im niczego nie
brakowało.
Gdy chłopcu się pogorszyło, śpieszył do niego nie tylko we dnie ale i w nocy,
zwłaszcza dbał, by na czas przyjął Sakramenty święte należycie przygotowany. Swym
uprzejmym obejściem łagodził chorym ich dolegliwości.
„Wszyscy byliśmy przekonani – stwierdzają księża: Turchi i monsignor Cagliero,
że słodko byłoby umrzeć w Oratorium w obecności naszego drogiego Ojca”.
W okresie rekonwalescencji polecał prefektowi dostarczać im treściwego
pożywienia, podawać dobre wino, sam zaś wypytywał chorych jak się czują.
Doprawdy, takim był zawsze Ksiądz Bosko – stwierdzał koadiutor Enria –
zapomniał o sobie samym myśląc o swych chłopcach.
12
|
|
2.3 Page 13 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ III
Z niemniejszą gorliwością – podobnie jak zabiegał o swych podopiecznych –
trudził się Ksiądz Bosko około wydawnictwa Letture Cattoliche. Nie poprzestając na
osobistym wysiłku, by zapobiegać potrzebom zagrożonego społeczeństwa, wciągał do
współpracy wielu wykształconych duchownych i świeckich, zachęcał do pisania na
tematy religijno-obyczajowe, nawet wyznaczał odpowiedni przedmiot.
Niektórzy chętnie angażowali się do tej pracy, wielu jednak wymigało się sprytnie
unikając spotkania z nim.
Dlatego w okresie pierwszego 10-lecia, bez przesady powiedzieć można,
że wszystkie zeszyty Letture sam redagował lub, co najmniej przeprowadzał korektę.
Na miesiąc luty 1854 wyszedł zeszyt podwójnie zatytułowany: „Normy
obyczajowe dla ludu żyjącego na wsi, stosowne do wszelkiej kondycji osób”.
Pragnąłbym – pisze – Drodzy Przyjaciele, żebyście wysoko trzymali sztandar
swego stanu. Przekonacie się, że wasz sposób życia jest zaszczycony i wprost
uprzywilejowany przez Boga. Gdybyście tak w pewnej chwili zaniechali swej pracy, to
wówczas życie stanęłoby. Wasz stan zasługuje na szczególny szacunek u ludzi, gdyż sam
Bóg polecił pierwszemu człowiekowi uprawiać ziemię. A Pismo Święte wychwala na
swych kartach stan rolnika, podnosi atmosferę miłości panującą w jego rodzinie, docenia
jego trudy porównując je z zasługami anachoretów w ich pustelniach. Zachęca, by
zachowali prostotę, skromność, czystość ich pierwotnych obyczajów; by nie uczęszczali
na widowiska jarmarczne i tańce w kabaretach, nie pozwalali na nieobyczajne stroje
swych dzieci i unikali publicznie nieprzyzwoitych słów pod adresem władzy świeckiej
i kościelnej. Podawał też środki zbawienne: modlitwę, dobrą intencję i myśl w obecności
Bożejprzestrzeganie świąt – uczęszczanie do Sakramentów św. – posłuszeństwo
spowiednikowi – czytanie religijnych książek i pism.
Nim kupicie, jakąś książkę, spytajcie o radę swego proboszcza, a to dla uniknięcia
zarazy zgorszenia, jaką wnosi w dom nieodpowiednia książka. Nie przyjmujcie od
nikogo, gdy nie znacie osoby, żadnej książki za darmo, ponieważ grasują wśród ludu
różni kolporterzy złej prasy, by pociągnąć do odstępstwa od wiary.
13
|
|
2.4 Page 14 |
▲back to top |
Broszura kończyła się następującą deklaracją – Do naszych abonentów publikując
23 numer Letture Cattoliche na zakończenie pierwszego roku wydawniczego zadość
czyniły wytkniętemu programowi. Zapowiadaliśmy abonentom zeszyty o objętości nie
mniej niż 66 stronic. Tymczasem życzliwe przyjęcie czytelników, zachęty zewsząd
wyrażane, skłoniły do drukowania dwóch zeszytów od 50 do 60 stronic miesięcznie, to
jest 1296 zamiast 1152 rocznie, jak to wynika ze sprawozdania przytoczonego przy
końcu.
Spodziewamy się nie zawieść oczekiwania odbiorców, ani co do ceny ani pod
względem treści i zasad, jakie nam przyświecają, z uwzględnieniem nadesłanych uwag.
Wyrażamy publicznie wdzięczność Najczcigodniejszym Arcypasterzom
popierających naszych współpracowników.
Dzięki temu poparciu spodziewamy się za pomocą boską, pracować jeszcze
wydatniej w roku następnym, by przynieść zamierzoną korzyść społeczeństwu
i Kościołowi w tak krytycznych dla obu czasach. Jeśli uda się nam powstrzymać zalew
powszechnej niemoralności, jaka wdziera się do naszej Ojczyzny, zwłaszcza po wsiach
wśród prostaczków i nieuświadomionych, wówczas staniemy się narzędziem, jakim Bóg
się posłuży do zdziałania wielkiego dobra.
Nieprzyjaciele wiary i społeczeństwa z niesłabnącą aktywnością, usiłują
zdeprawować ducha i obyczaje słabych i łatwowiernych. Dlatego powinnością
wszystkich uczciwych jest przeciwstawić się wszelkimi środkami legalnymi
i uczciwymi, prądowi usiłującemu porwać w swe fale społeczeństwo i Kościół.
Dla tego świętego i społecznego dzieła konieczna jest jedność i zespolenie
w działaniu. Zjednoczmy się, więc w energicznym współdziałaniu. Bóg pobłogosławi
naszym wysiłkom. Zapewni wzrost naszemu dziełu, a będziemy mogli wnet ujrzeć
naszych wrogów przekonanych o własnych błędach i utopiach, nawróconych
i pojednanych z nami, bądź też pokonanych i upokorzonych własną klęską, niezdolnych
by móc więcej szkodzić.
Zawiadamiamy, że nasze wydawnictwo kontynuuje dzieło na tych samych
warunkach i zasadach, co w roku ubiegłym.
Treść i wytyczne uwidocznią się w każdej poszczególnej publikacji, przy czym
każdy zeszyt stanowić będzie odrębną całość. Redakcja dołoży starań, by abonenci
otrzymywali na czas zeszyty ukazujące się kolejno drukiem.
14
|
|
2.5 Page 15 |
▲back to top |
Zawiadamiamy, że w międzyczasie dokonuje się tłumaczenia na język francuski
zeszytów całego roku, by odpowiedzieć życzeniu diecezji, w których używa się języka
francuskiego. (. . )
Ostatnie awizo odnosiło się do abonentów prowincji Savoi. Tak więc Letture
Cattoliche wchodziły w następny rok wydawniczy. Ksiądz Bosko polecił wydrukować
w Doyena 4 tys. okólników. Na miesiąc marzec osobiście przygotowywał opowiadanie
współczesne pt. : „Nawrócenie pewnego Waldensa”. Jest to opowiadanie historyczne,
w którym pominięto tylko pewne okoliczności, jakie roztropność kazała zamilczeć.
Bohaterką scen budzących współczucie jest pewna córka rodziców heretyckich,
która zazdroszcząc koleżankom szczęścia przeżywanego w religii katolickiej, potajemnie
uczęszczała na katechizm do proboszcza. Występuje przeciw niej minister waldeński.
Więziona przez własnego ojca potrafiła uciec z domu i przejść na łono Kościoła
Katolickiego, pomimo tylu sideł nieprzyjaciół swej duszy.
Książeczka na tytułowej stronicy zawierała następujące uwagi: „Dotąd wciskano
do rąk ludziom bądź to biblię sfałszowaną, bądź inne pisma heretyckie
i propagandowe przeciw właścicielom ziemskim, Kościołowi i moralności katolickiej.
Wobec nieudanych powyższych manewrów, uciekano się jeszcze do oszustw, do
czego tylko zdolny jest wróg piekielny. Oto krążą wśród nas sprzedający się agitatorzy,
pod pozorem handlu wciskają się do mieszkań i warsztatów pracy, zaczepiają
przechodniów na ulicach wciskając za darmo książki i piśmidła pełne bluźnierstw
przeciw religii Katolickiej. Pod pozorem pięknie brzmiących tytułów uwodzą niebaczny
i wsączają w rodziny niebezpieczny jad heretycki”.
Tak pisał w swym liście pasterskim z 15 marca 1854, biskup Bielle podając
odpowiednie wskazówki i pouczenie. A Ksiądz Bosko ze swej strony dodawał:
„Wrogowie katolicyzmu, zwłaszcza protestanci, usiłują na wszelki sposób
podkopywać wiarę. Prosimy gorąco wszystkich, którym leży na sercu zachowanie religii
naszych ojców, by złączyli się z nami w obronie wiary, która jest największym skarbem
Bożej Dobroci. Popierać kolportaż Letture Cattoliche, która jedyna posiada znamię
prawdy i poza którą nie można podobać się Bogu i zbawić się”.
Niestety! Im bardziej rosła buta Waldensów czujących pobłażliwość władz, tym
więcej katolikom nie szczędzono najnędzniejszych oszczerstw. Episkopat w styczniu
1854, wystąpił do króla z protestem przeciw niesprawiedliwym zarzutom wytaczanym
15
|
|
2.6 Page 16 |
▲back to top |
duchowieństwu i zalecał nawiązanie stosunków ze Stolicą Apostolską. W odpowiedzi na
to minister Urban Ratazzi wniósł w parlamencie pewne nowele w ustawach karnych.
Ich paragrafy łagodziły dawniejsze przepisy przeciw znieważającym religię katolicką.
Duchowni występujący z ambon przeciw zarządzeniom państwowym winni być karani
więzieniem od 3 miesięcy do 2 lat. W wypadku ogłaszania tego drukiem, czy innym
urzędowym aktem przewidziana była łączna kara grzywny i więzienia. Ustawa powyższa
przeszła większością głosów.
Biskupi podalpejscy i liguryjscy, pismem z dnia 30 marca skierowanym do senatu,
postulowali zabezpieczenie duchowieństwu katolickiemu pełnych swobód
obywatelskich. Senat aprobował powyższą ustawę z pewnymi zmianami, co król
usankcjonował 5 lipca tegoż roku.
Lecz to nie wszystko. W roku poprzednim rząd przygotował ustawę o poborze
rekruta, której art. 98 brzmiał „Wyjęci są od służby wojskowej w liczbie proporcjonalnej
do potrzeb kultu, wpisani na listę diecezjalną, na podstawie dekretu królewskiego
następujący:
1. Alumni seminariów duchownych reklamowani przez własnych biskupów.
2. Kandydaci innych tolerowanych przez państwo wyznań religijnych,
reklamowani przez odnośnych przełożonych”.
Z brzmienia powyższej ustawy wynikało, że wyjęcie spod służby wojskowej nie
było prawem, lecz łaską ze strony państwa. Przywilej ten został rozciągnięty na
waldensów, żydów i inne związki religijne kaptujące kandydatów za pomocą pieniędzy.
Biskupi apelowali do senatu i do króla, wykazując brak kapłanów w niektórych
diecezjach. Lecz 2 lutego 1854, senat uchwalił powyższą ustawę większością głosów,
a król podpisał 20 maja. Każdemu biskupowi przysługiwało prawo reklamowania
jednego kleryka na 20 tys. Wiernych; z tym, że kandydat przed przyjęciem wyższych
święceń, nie mając ukończonych lat 26, musiał być zaciągnięty do służby wojskowej.
Duchownych (ministrów) protestanckich nie obowiązywało to prawo.
16
|
|
2.7 Page 17 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ IV
Prowadzono dalsze pertraktacje z opatem Rosmini w sprawie budowy
i urządzenia drukarni. Zaniechano myśli umieszczenia jej w kilku salach mającego
wznieść się budynku, a raczej przychylano się do projektu budowy odrębnego budynku.
Zwrócono uwagę na skrawek terenu w formie trójkąta o powierzchni 30 arów, nabytego
przez Księdza Bosko od seminarium turyńskiego w 1850, za zezwoleniem mon-gra
Fransoniego. Grunt uzyskano jeszcze w tym samym roku /. . /
Obecnie Ksiądz Bosko, 18 czerwca 1851 sprzedawał za cenę 2. 500 lir część
gruntu nabytego od Seminarium, obywatelowi Janowi Baptyście Corissco, w formie
czworoboku 17 x 19, 40 m.
Pan Corissco postawił tu parterowy barak na stolarnię. W tymże 1851 roku, ustąpił
Ksiądz Bosko niejakiemu panu Janowi Emanuelca 2 ha gruntu od strony zachodniej za
sumę 1573 lir.
Wobec możliwości odzyskania z powrotem wspomnianego terenu Święty stawiał
taką propozycję Rosminiemu uważając, że taką drogą można by zrealizować jego plany.
Opat Rosmini pisze ponownie do Księdza Bosko informując się bliżej
i upoważniając go do wszczęcia pertraktacji z właścicielami. Wskazuje przy tym na
konieczność zezwolenia Kurii arcybiskupiej. Brak tego pisma w naszym archiwum,
można jednak odtworzyć jego treść z notatek Księdza Bosko.
W przytoczonym in extenso liście porozumiewa się z opatem w sprawie
planowanej budowli, wykupu terenu, podjęcia prac, porozumienia się z władzami
kościelnymi etc. Prosi o wydelegowanie pełnomocnika celem szybkiego prowadzenia
wspólnych interesów. Gotów iść we wszystkim na rękę opatowi mając na względzie
wielki cel do osiągnięcia: chwałę bożą i dobro dusz.
W odpowiedzi opat godzi się na wzniesienie jednego na razie skrzydła budynku
z tym, że fundusze pokryje się z przyznanej Księdzu Bosko pożyczki. Reszta spraw przy
wspólnym porozumieniu pójdzie dobrze.
Z dalszych pertraktacji dowiadujemy się, że koszta parceli na Valdocco wzrosły
znacznie, że zgłasza się wielu nabywców. Lansowano opinię, że w pobliżu Oratorium ma
być wybudowana stacja kolejowa linii Turyn-Mediolan, później wzniesiona przy Porta
17
|
|
2.8 Page 18 |
▲back to top |
Susa. Ksiądz Bosko musiał zapewne o tych planach powiadomić opata Rosminiego
a następnie pisał inny list do Stresa.
Ill. mo e Rev. mo Signore!
Proszę nie zrażać się wielu kłopotami, jakie mu sprawiam, będzie to tyleż czeków
wystawionych na Boską Opatrzność. Powodem, dla którego nie mogę się zgodzić na
postawione warunki, jest szczupłość środków, jakimi dysponuję oraz ciążące na mnie
zobowiązanie w związku z nową budową.
Pragnąc jednak przyśpieszyć zrealizowanie tej inicjatywy, przyjmuję jego
propozycję nieco zmodyfikowaną, jak następuje etc.
W odpowiedzi Ksiądz Karol Gilardi przedstawiał się jako pełnomocnik swego
przełożonego do załatwiania wszystkich spraw /. . /
Prosił Ksiądz Bosko o udzielenie mu mieszkania wraz z wiktem u siebie, za co
gotów był uiszczać zapłatę.
Tymczasem Ksiądz Bosko kończył rękopis Letture Cattoliche na miesiąc kwiecień
zatytułowany: „Zbiór ciekawych przykładów współczesnych, ilustrujących propagandę
protestancką”.
Oto ich tytuły: Pewien proboszcz wśród bandytów – rozsądek robotnika – pewna
przypowieść – stałość katolicka – doroczne kłopoty – znana prawda – praca
w dni świąteczne.
Wszystko opisane w formie żywych dialogów. Dodano informację o zjawieniu się
Najświętszej Panny dwojga dzieciom w La Salette we Francji, o nawróceniu
i zgonie pewnego młodzieńca protestanta i niektóre wesołe anegdoty.
Ksiądz Bosko pisał we wstępie:
„Publikując w niniejszym zeszycie: „Zbiór pewnych faktów współczesnych”
uważamy za stosowne zwrócić uwagę naszych czytelników,
że protestanci obruszali się mocno na poprzednio ogłaszane przez nas wydarzenie.
Okazywali to słowem i na piśmie, w listach prywatnych i w swej gazecie.
Spodziewaliśmy się, że wystąpią z żądaniem sprostowania opisywanych przez nas
faktów, lecz do tego nie doszło”.
W swych publikacjach natomiast nie szczędzili wyzwisk i zniewag pod adresem
Letture i ich Autora. Co do tego, możemy uznać ich zwycięstwo, nie odpowiadając ani
słowem. Trzymaliśmy się zawsze zasady, by nie pisać nic, co by sprzeciwiło się miłości
18
|
|
2.9 Page 19 |
▲back to top |
bliźniego, którą należy okazywać każdemu człowiekowi. Dlatego przebaczając naszym
wrogom będziemy i na przyszłość zamilczać nazwiska, lecz będziemy wytykać błędy,
gdziekolwiek by się ukrywały.
„Niech Bóg zleje hojnie swe łaski na czytelników i wszystkich, co współdziałają
z nami w obronie katolickiej wiary”.
Zwalczał nadal skutecznie błędy protestantów w następnych broszurach, łącznie
wydanych z końcem maja. Wystarczy wymienić autora, by wykazać ich wartość.
„Katechizm odnośnie błędów protestanckich dla użytku ludu przez O. Jana
Perrone T. J.” Zawierał on dzieje powstania i błędną naukę protestantów, ich nędzne
chwyty, celem propagowania błędów, nieszczęśliwe życie, czy godny pożałowania zgon
apostatów.
Tymczasem Ksiądz Bosko spodziewając się w krótkim czasie otworzyć własną
drukarnię, z początkiem roku organizował ze zwykłym u niego spokojem trzecią
pracownię w domu introligatornię.
Wśród jego chłopców nikt nie znał się w tej sztuce, a opłacać specjalnego majstra
nie było jeszcze na czasie. I oto pewnego dnia w otoczeniu gromadki swych zuchów
położył na stole odbitki drukarskie książki zatytułowanej: „Aniołowie Stróżowie”
i zawoławszy jednego z nich rzeczeTy będziesz nam oprawiał książki!
Ja oprawcą książek? – Ależ ja się wcale ma tym nie znam.
Słuchaj no! Widzisz te arkusze? siadaj przy stole. Musimy je najpierw poskładać.
Sam usiadł i razem z chłopcem poskładali owe zadrukowane arkusze. Obecnie
należało je zeszyć. I z pomocą przyszła Mama Małgorzata i tak razem we trójkę dokonali
dzieła. Sporządzono klej z mąki i podklejono okładki. Teraz należało książkę obciąć. Ale
jak to zrobić?
Tymczasem wokół stołu skupiło się wielu ciekawych. Każdy radził po swojemu
jak trzeba wyrównać i wygładzić profil książki. Ten radził użyć scyzoryka, ów nożyczek.
W domu brakowało tych przedmiotów. Ale, od czego pomysłowość Księdza Bosko.
Bierze z powagą nóż służący do oczyszczania jarzyn i zabiera się do obcięcia zeszytych
arkuszy. Chłopcy dowcipkowali.
No cóż śmiejecie się – mówił Ksiądz Bosko – ale ja wiem, że w naszym domu
powinna być introligatornia i chcę ją dziś zainaugurować. .
I tak pierwsza książka leżała na stole zeszyta i oprawiona.
19
|
|
2.10 Page 20 |
▲back to top |
No teraz chyba wypada ją pozłocić, co?
I to się chyba uda – rzuciła Mama Małgorzata.
Ponieważ nie mamy brązu ani złota, to książka może być pomalowana na „żółto”.
A zwracając się do obecnych pyta:
No jak to zrobimy? Wziął grudkę gliny spod doniczki z kwiatami.
Z czym to zmieszamy? Może z czystą wodą?
Nie chwyci, odrzekli chórem chłopcy.
To może z oliwą?
Tak doskonale: Byłaby to książka doprawdy namaszczona.
Ksiądz Bosko po chwili namysłu posłał, by kupiono za parę soldów werniksu,
zmieszał z nim grudkę gliny i pomalował brzegi książki. Ot, książka gotowa
i oprawiona. . Ksiądz Bosko śmiał się serdecznie z Mamą Małgorzatą i chłopcami, lecz
introligatornia została uruchomiona i ulokowana w drugim pokoiku pierwszej części
nowego budynku, gdzie obecnie mieści się jadalnia chłopców.
Święty tymczasem nauczył się sam sztuki introligatorskiej instruując swego
pierwszego introligatora.
Wkrótce dołączyli się inni. Ksiądz Bosko zakupił parę narzędzi i tak szło.
Niebawem przyjął do zakładu kilku chłopców z miasta, którzy już pracowali jako
introligatorzy. Przy pomocy nich składano i oprawiano numery Letture oraz innych
książek drukowanych w Oratorium.
I tak ze skromnych początków przyszło się z czasem do wielkiej precyzji
i doskonałości. Otwarcie introligatorni w Oratorium na Valdocco upamiętnił w notatce
dziennik Armonia z dnia 9 listopada 1854 r.
„W celu dostarczenia pracy sierotom w Oratorium św. Franciszka Salezego na
Valdocco, została otwarta introligatornia. Osoby, które będą dostarczać zamówień,
skorzystają z przystępnych cen, a tym samym poprą dzieło wysoce dobroczynne. Jak
najgoręcej polecamy ten zakład ofiarności obywateli, choćby dlatego, że utrzymuje
bezpłatnie 18 sierot zmarłych na cholerę. Napływ próśb o przyjęcie nieustannie się
zwiększa”.
Obok tej introligatorni powstała niebawem w tymże roku 1854 niewielka
księgarnia.
20
|
|
3 Pages 21-30 |
▲back to top |
|
|
3.1 Page 21 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ V
Rozliczne zajęcia i redakcja Letture nie zmniejszały gorliwości Księdza Bosko na
rzecz oratoriów świątecznych. Młodzież męska tłumnie gromadziła się na katechizm.
Klerycy w niedzielę i święta od rana do wieczora zajęci byli nauczaniem, asystowaniem
w kościele biorąc potem udział w rekreacjach.
W Oratorium na Valdocco, Ksiądz Bosko raz w miesiącu urządzał losowanie
jakiegoś przedmiotu z garderoby, czy czegoś ze słodyczy, by zachęcić zwłaszcza
eksternistów do gorliwego uczęszczania.
W obu pozostałych oratoriach panował ten sam zwyczaj. Na przykład,
w Oratorium św. Alojzego klerycy z własnej inicjatywy starali się o rekwizyty dla tej
rozrywki. Ksiądz Delmonte dawał im na ten cel 5 lir każdego miesiąca. Do nich należało
postarać się o jakiegoś kapłana ze Mszą i kazaniem w zastępstwie chorowitego księdza
dyrektora Feliksa Rossi. Również z okazji różnych świąt czy Ćwiczenia Dobrej Śmierci
zabiegali o spowiedników w mieście. Ostatecznie można było zawsze liczyć na oo.
Kapucynów, a ci zacni Ojcowie godzinami spowiadali chłopców garnących się do
konfesjonału.
Z okazji dorocznych festynów połączonych z rozdaniem nagród najpilniejszym
uczniom, odbywała się akademia muzyczno-literacka. Klerycy starali się o różne
atrakcje. Oni również wybierali dostojnych i wyjątkowych gości uroczystości. Udawali
się do nich osobiście z zaproszeniem przyjęcia tego zaszczytu. Nieraz osobom
wyjątkową zostawał młodzieniec ze szlacheckiej rodziny.
Witano go zawsze uroczyście i traktowano przez cały czas pobytu w domu
z honorami, jakby jakiegoś dostojnika. Tak na przykład, adwokat Genelli szczycił się
tym, że mając lat dwadzieścia był zaproszony jako gość szczególny do Porta Nuova.
Pod koniec akademii proszono go o parę słów do chłopców w obecności ich
rodziców i dobrodziejów. Jeśli zaproszony w takim wypadku był nieśmiały, kleryk
stawał przy jego boku i podsuwał pewne myśli, a czasem sam podejmował mowę
wznosząc na przykład okrzyki na jego cześć. Robił to tak zręcznie i uprzejmie,
że audytorium tego nie zauważało. Taki na przykład kleryk Rua odznaczał się szczególną
swobodą w przemawianiu. Zaproszony gość oczywiście starał się okazać hojnym
w pokryciu wydatków związanych z urządzeniem uroczystości.
21
|
|
3.2 Page 22 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko ograniczał się do wydatków ogólnych, a nie krępował inicjatyw
prywatnych, co do zdobycia środków na cel zamierzony, przyzwyczajał kleryków do
samodzielności, gotów zawsze spieszyć im z wydatną pomocą.
Oratorium będąc palestrą dla kleryków, przynosiło chłopcom prócz wskazanych
poprzednio dobrodziejstw tę korzyść, że usuwało z ich umysłów pewne uprzedzenia
szkodliwe w życiu społecznym. Była to szczególnie wrogość i niechęć do księży jako
przedstawicieli burżuazji, wsączane ciągłymi atakami agitatorów, przez prasę i teatr. Na
widok wielu panów z miasta, biorących udział w ich rozrywkach, uczących
się w szkole wieczorowej, odczuwano szacunek i sympatię do nich, urządzano im
owacje, pozdrawiano na ulicach, naśladowano przykład i chlubiono się ich znajomością.
Wśród wspomnianych osobistości widziano nie tylko patrycjuszy, lekarzy,
profesorów, adwokatów, notariuszy, akademików, lecz co ważniejsze, przyjaciół
ubogich. W taki sposób wyrównywały się różnice społeczne. Synowie robotników
namacalnie przekonywali się, jak kłamliwe były hasła rewolucjonistów. Uczono się jak
mądrym zrządzeniem Opatrzności jest to, że jeden rodzi się bogaty, po to by wspierać
biednego. Ów był udzielać z tego, co zbywa na potrzeby biednych, ten by okazywać
wdzięczność swym pracodawcom i patronom. Obaj są stworzeni do chwały Bożej:
Bogaty winien zniżyć się z pokorą do nędzarza, a ten pokornie znosić niedostatki swego
położenia; każdy we własnej sytuacji może znaleźć środek własnego uświęcenia i zasługi
na nagrodę wieczną. Główną pociechą będzie dla niego pamięć, że Zbawiciel przyszedł
na świat w królewskiej rodzinie, lecz żył w ubóstwie ogłaszając błogosławieństwo
ubogich, oraz że w postaci ubogiego chciał się zaprezentować światu jako Bóg-Człowiek.
Doprawdy, panowie ci byli prawdziwymi opiekunami i dobroczyńcami tych
biednych chłopców. Wielu z nich później przyznawało wobec nas:
To, że zdobyłem sobie dobrą posadę, jeśli posiadam dziś jakiś majątek, który
zabezpiecza przyszłość mej rodziny, zawdzięczam Księdzu Bosko, który wdrożył mnie
do cnoty; również dzięki zawartym znajomościom, rekomendacjom i jego poparciu, gdy
uczęszczałem do Oratorium.
Jako przykład wystarczy zacytować list Księdza Bosko do hrabiego Ksawerego
Provane di Obllegno z dn. 1. 04. 1854:
22
|
|
3.3 Page 23 |
▲back to top |
„(. . ) Posyłam mu /pana/ Morra, któremu, jak spodziewam się, można powierzyć
pańskiego pupila. Gotów jest on do wszelkich usług (. . ) Proszę mnie kochać w Panu,
oświadczam się etc.
Panowie ci nie tylko wzbogacili się w zasługi przed Bogiem, zyskiwali
błogosławieństwo dla swych rodzin, lecz czuli się szczęśliwi widząc wynagrodzone swe
trudy i nadzieje pokładane w Oratorium.
W dniach świąt – wyznawał adwokat Bellingeri – to, co nieodparcie pociągało nas
do Oratorium, był widok przystępujących do Komunii Świętej naszych łobuziaków.
Widziało się setki główek tłoczących się przy balaskach chłopców; twarzyczki te
przedtem może bez wyrazu, dzikie, kapryśne, pyszałkowate, odrażające, powiedziałbym
hultajskie. W tym momencie zmieniały się lub nabierały wyrazu niewinności, prostoty,
pobożności, miłości na dowód sakramentalnej obecności w ich sercach Boskiego Gościa.
Było to dla nas wielkim zbudowaniem. .
Lecz największym triumfem Oratorium świątecznego był szacunek i miłość
względem kapłanów u chłopców, gdy dorośli czerpali oni siłę do życia cnotliwego,
powracali na dobrą drogę tacy, co ulegli pod naporem namiętności, szukali mądrego
doradcy i przyjaciela w sprawach swej duszy, wątpliwościach i upadkach. W takich
razach widzieli zawsze przed sobą drogę do pokoiku Księdza Bosko na Valdocco,
względnie jego konfesjonału w kościele.
Można by napisać na ten temat wiele stronic. Widziało się, jak w rozlicznych
przygodach odnosili zwycięstwa, nie tylko w burzliwej młodości, lecz i w godzinie
śmierci. Można by napisać niezliczoną ilość biografii doprawdy ciekawych
i budujących. Byłby to przegląd wszelkich cnót, doskonałości, błędów i ludzkich
pomyłek przeplatanych ciekawymi epizodami, czasem zgoła osobliwymi, w których
jaśnieje Miłosierdzie Boże i opieka Dziewicy Wspomożycielki.
Owoce powyższe zawdzięcza się wspaniałemu posiewowi rzuconemu w okresie
katechizacji wielkopostnej. W tym roku Wielki Post zaczynał się 1 marca. Ksiądz Bosko
miał przy sobie już grupkę odważnych naśladowców swego ducha kapłańskiego.
W dni powszednie klerycy i wyznaczeni katechiści musieli zjeść obiad wcześniej,
by odbyć parę kilometrów drogi do Porta Palazzo i Vanchiglia. Po lekcji katechizmu
śpieszyli na wykłady do Seminarium. Nieraz po wieczerzy mieli lekcje katechizmu dla
pracujących starszych młodzieńców. Były to doprawdy trudy apostolskie.
23
|
|
3.4 Page 24 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko w jednym z listów do księdza Abbondioli, proboszcza z Sassi,
wspomina o katechizmie na Valdocco, żartobliwie pisząc o zasianiu ogródka
warzywnego Mamy Małgorzaty, podczas gdy łaska Boża zapuszczała korzenie
w sercach młodzieży.
Carissimo Sig. Curato!
Moja matka posiada wiele pięknych odmian fasoli, pragnie jednak dostać tamtą
z okolic Sassi zwaną „Regina”… Przy okazji prosi również o parę innych warzyw.
Wytłumaczy to lepiej ustnie osoba tam posłana… Mam tu około 400 chłopców na nauce
katechizmu. Można się spodziewać, że moralność tych biednych dzieci jeszcze
niestracona… Proszę mnie kochać w Panu oraz liczyć zawsze na mnie etc.
Umilissimo servitore
Ks. Jan Bosco – naczelnik łobuzów.
Uwaga Świętego była słuszna, o tyle, że chłopcy eksterniści byli jeszcze na
poziomie, co do moralności. Biedacy, pomimo tak wielkich pokus i ogólnego
rozprzężenia, dawali się pociągnąć jego słowom kapłańskim.
Dobro zdziałane dla dusz młodzieży nie da się, ująć żadnymi statystykami. Całe
rodziny wróciły na dobrą drogę, dzięki ich synom, którzy znaleźli w Oratorium
bezpieczny azyl przed ujemnym wpływem otoczenia. Wystarczy przytoczyć jeden fakt.
Oto pewien majster groził swemu synowi zatrudnionemu we własnym przedsiębiorstwie:
Jeżeli mi jeszcze raz pójdziesz w niedzielę zadawać się z tymi klechami, nie
będziesz u mnie pracował, a przynajmniej stracisz zarobek dzienny…
Chłopiec mimo to nie rezygnował z Oratorium. Pracował nadal bezpłatnie
wykazując niemniejszą gorliwość od swych kolegów z warsztatu. Ci solidaryzując się
z ojcem nie szczędzili mu ironicznych przymówek. Przyszedł jednak dzień, kiedy jego
gorliwość została wynagrodzona nawróceniem ojca.
W międzyczasie przyjechał do Turynu Ksiądz Karol Girardi, generalny prokurator
Zgromadzenia Rosminianów. Zbadawszy plan Księdza Bosko, co do rozmieszczenia
budynków drukarni, skrytykował zamiar nabycia domu Coriasco, natomiast żądał
nabycia obszerniejszej parceli w formie trójkąta, notabene, byłej własności seminarium
turyńskiego. Wydaje się, że Ksiądz Bosko początkowo wahał się
z podpisaniem tego kontraktu, gdyż widział jak wymykała się z rąk ta parcela, do której
tak żywił wielkie przywiązanie. Mianowicie, przyciśnięty koniecznością w dniu
24
|
|
3.5 Page 25 |
▲back to top |
10 kwietnia 1849, musiał 10 czerwca 1850 r. sprzedać skrawki terenu oddzielone ulicą
Cottolengo od jego aktualnej własności. A przecież stanowiły one dodatkowe, nie bez
znaczenia dla jego snów, pola. Obecnie zaś musiałby zrezygnować z owego
błogosławionego kawałka ziemi, na którym postawiła stopę Najświętsza Dziewica
Wspomożycielka.
Dobro młodzieży przeważyło jednak decyzję i zdał na Opatrzność troskę
o zrealizowanie swych planów.
Wobec tego, dnia 10 kwietnia, w Wielki Poniedziałek, podczas gdy chłopcy
przygotowywali się do Komunii Wielkanocnej, aktem notarialnym, Święty odstępował
Opatowi Rosminiemu w osobie jego pełnomocnika, wymierzony teren wynoszący 0,
1948 ha za sumę 10 tys. lirów. Parcela przytykała od wschodu do domu Coriasco
i posiadłości Księdza Bosko, od zachodu graniczyła z posesją Seminarium, od południa
z ulicą Cottolengo i Oratorium od północy.
W tym samym czasie opat Rosmini w prywatnej umowie darował dług Księdzu
Bosko w wysokości 3 tys. lirów i przyjmował na siebie jego zobowiązania. Pozostawała
4 procentowa pożyczka udzielona Księdzu Bosko w wysokości 30 tys. lirów na kupno
domu Pinardiego.
Ksiądz Bosko tymczasem, w nadziei rychłego doczekania się drukarni, po
spłaceniu niektórych natarczywych wierzycieli, w drugim tygodniu po Wielkanocy udał
się do Castelnuovo d’ Asti by spotkać się z biskupem Ivrei zaproszonym przez
proboszcza Cinzano udzielania w parafii bierzmowania.
Pewien student nazwiskiem S. A. ciężko zachorował w Pranello na oczy, do tego
stopnia, że lekarze stracili nadzieję na jego uleczenie. Od przeszło roku musiał przerwać
studia na uniwersytecie. Święty przed powrotem do Turynu poszedł go odwiedzić
w towarzystwie chłopca Jana Turchi, który tak to opisuje: ”Gdyśmy tam przybyli,
otwarto nam drzwi do pokoju chorego, leżał z przepaską na oczach na łóżku zasłoniętym
oponami, przy oknach szczelnie zasłoniętymi od światła. Ksiądz Bosko wszedł do pokoju
zostawiając mnie za drzwiami. Co działo się wewnątrz, tego nie dowiedziałem się nigdy.
Wiem tylko, że chory dzień potem zaczął zdejmować opaskę z oczu, stopniowo począł
czytać, wreszcie wstał zupełnie zdrowy. Po paru dniach odwiedził Oratorium i od tego
czasu więcej nie cierpiał na oczy.
25
|
|
3.6 Page 26 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko wróciwszy do Turynu, w następującym liście podawał księdzu
Gilardiemu żądane wyjaśnienia, celem przesłania ich do kongregacji rzymskich dla
uzyskania zatwierdzenia ich kontraktu:
Carissimo Sig. D. Carlo!
Otrzymałem jego cenne pismo wraz z załącznikami, to jest:
Książkę dla kleryka Olivero, którą mu doręczyłem, dalej”Il Gianetto”(sztukę
teatralną), którą będzie mógł oglądać na scenie, gdy będzie w Turynie. Widziałem się
również, z ks. Setti Alojzym, który nie może regularnie przebywać w naszym domu,
ze względu na dawanie lekcji w różnych szkołach w mieście o nieustalonych godzinach.
W tych dniach postaram się przesłać mu akt notarialny obiecany przez
p. Turvano. W związku z odniesieniem się do Rzymu, sądzę, że to nie da żadnego
rezultatu, gdyż w obecnym stanie rzeczy nie honorują tego rodzaju aktów. /…/
Zresztą jesteśmy wciąż w porozumieniu z Księdzem Karolem i byłoby przykrą
nowością, gdyby przestał uczęszczać do nas. Pozdrawiają go serdecznie: moja matka,
klerycy, p. Dorna oraz wielka liczba chłopców w domu. Osobiście przesyłając ukłony
Wielebnemu Ojcu Generałowi życzę wszelkiego dobra i polecam się etc.
Turyn 9. 05. 1854. Aff. mo Amico. Ksiądz Jan Boskonaczelnik łobuzów.
Dla zrozumienia pewnych wyrażeń Księdza Bosko odnośnie do władz kościelnych,
podajemy następujące wyjaśnienia.
Otóż 2 marca, dekret królewski nakazywał ekonomowi opatowi Vacchetta przejąć
administrację Seminarium Arcybiskupiego już dawniej zajętego na szpital wojskowy,
następnie na magazyn sprzętu wojennego. Nazajutrz ekonom bez porozumienia się
z Wikariuszem Generalnym diecezji pośpieszył przedstawić się Rektorowi kanonikowi
Vogliottiemu i z miejsca zażądał przekazania mu znacznych sum pieniężnych
przechowywanych w kasach ogniotrwałych, archiwaliów i cokolwiek należało do
majątku seminaryjnego. Kanonik Vogliotti początkowo protestował,
w końcu jednak uległ przed groźbą interwencji karabinierów królewskich. Skutkiem tego
seminaria w Bra i Chieri zostały pozbawione środków do życia, gdyż dochody
z seminarium turyńskiego szły na pensje nauczycieli i utrzymanie alumnów. Natomiast
1)Waldensi opływali w pieniądze, które szły z Anglii i Ameryki.
26
|
|
3.7 Page 27 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ VI
Fakt, o którym obecnie chcemy opowiedzieć, wywołał znamienne konsekwencje.
Była to któraś niedziela kwietnia 1854, około godziny w pół do jedenastej przed
południem. Młodzież znajdowała się w kościele na drugiej Mszy św. Ksiądz Bosko
z ambony rozwijał swój temat z historii kościelnej ze zwykłą swobodą. W pewnym
momencie wszedł do kaplicy jakiś pan, usiadł z tyłu w ławce i pozostał do końca
nabożeństwa. Ksiądz Bosko opowiadał historię św. Klemensa papieża, jak
z nienawiści do wiary katolickiej został przez cesarza rzymskiego Trajana zesłany na
wygnanie do Uhersonezu (dziś: Krymu). Skończywszy opowiadanie spytał któregoś
chłopca, jakie refleksje budzi w nim to opowiadanie, oraz jakie stąd można wysnuć
wnioski moralne. Ten zaś nieoczekiwanie postawił pytanie, właściwe to prawda lecz
w danym przypadku nie na czasie.
Jeśli cesarz Trajan popełnił niesprawiedliwość wydalając z miasta i skazując na
wygnanie papieża Klemensa, to czy tego zarzutu nie można postawić naszemu rządowi,
który wydalił z kraju arcybiskupa Fransoniego?
Na to niespodziewane pytanie Ksiądz Bosko odpowiedział:
Nie tu miejsce na rozstrzyganie tego zagadnienia, będzie o tym mowa
w swoim czasie. Jest jednak pewne, że w każdej epoce i od kolebki Kościoła celem
ataków jego nieprzyjaciół byli jego przewodnicy: papieże, biskupi i kapłani. Wrogowie
słusznie liczyli na to, że gdy zburzy się filary, rozsypie się w gruzy cały budynek i gdy
uderzy się pasterza, rozproszy się owczarnia i stanie się łupem wilków. Gdy czytamy lub
słyszymy, że ten i ów papież, biskup czy kapłan został skazany na wygnanie lub na
śmierć, to nie powinniśmy zaraz wierzyć, że był winny jak mu się to przypisuje. Stał się
on tylko ofiarą swego obowiązku, bądź wyznawcą swej wiary, bohaterem Kościoła jak
święci Apostołowie, Męczennicy, jak tylu papieży, biskupów i zwykłych wiernych.
Zresztą miejmy wciąż w pamięci, że świat, naród żydowski, Piłat skazali przecież na
śmierć Chrystusa zarzucając mu bluźnierstwo i uwodzenie ludu. On jako Syn Boży
zalecał posłuszeństwo i uległość względem ustanowionej władzy oraz oddawanie
cesarzowi, co cesarskiego a co Bożego Bogu.
27
|
|
3.8 Page 28 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko dodał jeszcze parę słów zachęty, by trzymać się mężnie we wierze
i odnosić się z szacunkiem do kapłanów, potem zszedł z ambony. Chłopcy po
odmówieniu pacierzy do św. Alojzego i zaśpiewaniu „Lodato si”, wyszli z kaplicy
bocznymi drzwiami. Wyszedł za nimi i ów pan, który chciał się widzieć z Księdzem
Bosko. Zaprowadził go starszy młodzieniec, który zatrzymał się u progu i był świadkiem
rozpoczętego dialogu, dopokąd Święty nie dał mu znaku do odejścia.
Ksiądz Bosko: Z kim mam zaszczyt?
Jestem Ratazzi, ten deputowany, były przewodniczący senatu, obecnie minister.
Tak proszę.
W takim razie wypadnie mi podać ręce w kajdanki i pójść do więzienia.
Ależ, za co?
Za to, co pan słyszał przed chwilą w kościele odnoście biskupa Fransoniego.
Ależ bynajmniej. Pomijając, że pytanie było niefortunne, Ksiądz ze swej strony
dał dobrą odpowiedź i żaden na świecie minister nie mógłby mu zrobić za to zarzutu.
Zresztą, choć moim zdanie, nie należy w kościele poruszać spraw politycznych, tym
mniej z nieuświadomioną młodzieżą, nie uważam jednak, by się miało zapierać swych
przekonań w obecności kogokolwiek. Dodam nawet, że sami ministrowie w państwie
konstytucyjnym są odpowiedzialni za swe postępowanie, które każdemu obywatelowi
wolno krytykować, a więc także i Księdzu Bosko. Osobiście, choć nie zgadzam się
z monsignorem Fransonim cieszę się, że jego uwięzienie nie nastąpiło za mojej kadencji
ministerialnej.
Jeśli takmówi Ksiądz Bosko – to mogę być spokojny, że tym razem ekscelencja
nie zamknie mnie i pozwoli swobodnie żyć na Valdocco.
Rozmowa wnet przeszła na inne tematy i trwała ponad godzinę. Ratazzi
wypytywał szczegółowo o cel, początek i funkcjonowanie Oratorium. Między innymi,
spytał, jakimi środkami utrzymuje się karność i porządek wśród tak zróżnicowanej
młodzieży.
Czy Ksiądz obywa się bez pomocy milicji?
Nie potrzeba mi, panie ministrze.
Naprawdę? Przecież jego chłopcy chyba nie różnią się od młodzieży całego
świata. Są tak samo buńczuczni, swarliwi i niekarni. Jakimi więc represjami posługuje
się, by ich opanować i przeszkodzić wybrykom?
28
|
|
3.9 Page 29 |
▲back to top |
W większości, to doprawdy żywe srebra, mimo to dla utrzymania porządku nie
posługujemy się żadnymi gwałtownymi represjami.
Ależ to prawdziwa tajemnica dla mnie: czy mógłby mi Ksiądz zdradzić swój
sekret?
Ekscelencji wiadomo, że powszechnie stosuje się dwa systemy w wychowaniu
młodzieży: karcący i prewencyjny. Pierwszy usiłuje wychować człowieka przy pomocy
środków przymusu, stosując represje i kary za wykroczenie. Drugi stara się wpływać
łagodnością, dopomagając do zachowania przepisów i dostarcza odpowiednich środków
do osiągnięcia celu, taki właśnie system jest u nas w użyciu. Przede wszystkim staramy
się przejąć serce młodzieży św. bojaźnią Bożą. Zapala się ich miłością do cnoty,
a wstrętem do występku za pomocą nauki katechizmu i wskazówek moralnych,
zwłaszcza przy pomocy praktyk religijnych. Prócz tego ustawiczna asystencja w szkole,
pracowni, na rekreacji. Nie szczędzi się zachęty, a gdy zapomną czasem o swych
obowiązkach, przypominamy w sposób uprzejmy i naprowadzamy na właściwą drogę.
Słowem, wszelkimi sposobami, jakie podsuwa miłość chrześcijańska, wpływamy,
by postępowali cnotliwie, unikali złego, kierując się sumieniem i religią.
Tak, to jest chyba najstosowniejsza metoda z osobami inteligentnymi, ale czy
ze wszystkimi bez wyjątku jest tak skuteczna?
Na 50 % system ten przynosi rezultat dodatni. Na dziesięć pozostałych wywiera
wpływ na tyle skuteczny, że są mniej krnąbrni i szkodliwi. Dlatego raczej rzadkie są
przypadki wydalenia z zakładu niepoprawnych. Trafiają się u nas chłopcy trudni,
niesforni i złośliwi, którzy byli utrapieniem dla swych rodzin i wychowawców. U nas po
kilku tygodniach zupełnie się zmieniają.
Szkoda, że nasze państwo nie jest w stanie zastosować tej metody w zakładach
poprawczych dla młodocianych przestępców, gdzie dla uniknięcia nieporządków trzeba
utrzymywać setki strażników, a i tak chłopcy ci stają się z dnia na dzień gorsi.
Cóż przeszkadza rządowi wprowadzić ten system w zakładach poprawczych?
Niech się zaprowadzi tam praktyki religijne, naukę katechizmu, pozwoli na częstsze
odwiedziny kapłana, który by mógł nawiązać z nimi kontakt osobisty, wtedy ten system
wychowania pocznie wydawać swe owoce. Wkrótce nie będą mieć wiele do roboty
strażnicy więzienni, a władzom przypadnie zasługa przywrócenia rodzinom
i społeczeństwu tyluż członków umoralnionych i pożytecznych. Inaczej, bowiem na
29
|
|
3.10 Page 30 |
▲back to top |
próżno będzie się wydawać fundusze, by powściągać i karać jakiś czas wielką liczbą
przestępców, a gdy nawet odsiedzą karę i wyjdą na wolność, wypadnie stale ich trzymać
pod nadzorem, by zabezpieczyć się przed nowymi wykroczeniami.
Swą akcję w więzieniach prowadził Święty przez długi okres czasu, a ponieważ od
roku 1841 znał położenie młodocianych więźniów odwiedzając ich często, dlatego mógł
przedłożyć ministrowi spraw wewnętrznych odpowiednie dezyderaty.
W zetknięciu się z kapłanem pisał więzień wspomina swą szczęśliwą młodość,
kiedy uczęszczał na naukę religii, otrzymywał wskazówki od proboszcza
i nauczyciela. Uznaje, że dostał się do więzienia, dlatego, że przestał chodzić do kościoła
i nie praktykował, co tam słyszał… Więźniowie szczerze się wzruszali, okazywali żal
i postanawiali mocno poprawę życia. Po odsiedzeniu kary wracali do życia normalnego
gotowi naprawić dane zgorszenie…
Natomiast, jeśli się ich pozbawi wpływu religijnego /…/, gdy nie słyszą dobrych
rad przyjaciela ich duszy, to cóż za los nieszczęśliwca w tym obmierzłym odosobnieniu?
Nie usłyszy nigdy przyjacielskich słów zachęty, nikt ich nie przestrzega, że popełniając
występek przekraczają nie tylko prawa państwa, lecz samego Boga Najwyższego
Prawodawcy. Nikt ich nie zachęca, by Go przeprosili, by znosili cierpliwie karę doczesną
w miejsce wiekuistej, jaką im Bóg gotów jest darować. W swej nędznej sytuacji
materialnej widzą tylko gorzką ironię losu. Zamiast oblewać swe kajdany łzami szczerej
skruchy, zgrzytają zębami i zacinają się w swym uporze. Od towarzyszy kaźni uczą się
bardziej wyrafinowanych sposobów popełniania zbrodni, by nie wpaść w ręce policji…
Ksiądz Bosko korzystając ze sposobności podkreślał ministrowi korzyści systemu
uprzedzającego, zwłaszcza w szkołach i zakładach wychowawczych, gdzie ma się do
czynienia z młodzieżą często jeszcze niezepsutą, która chętnie daje posłuch głosowi
życzliwej dobroci.
Wiem doskonalekończył Święty, – że propagowanie takiego systemu nie zależy od
waszej ekscelencji, w każdym razie jakiś gest w swoim czasie i miejscu mógłby zaważyć
na podejmowanych przez resort ministerialny decyzjach.
Ratazzi słuchał z zainteresowaniem uwag Księdza Bosko. Podzielał w pełni jego
przekonanie względem systemu w Oratoriach i przyrzekł być rzecznikiem oddania mu
pierwszeństwa w zakładach państwowych. Jeśli później nie dotrzymał swych obietnic to
dlatego, że zabrakło mu odwagi w zaangażowaniu się osobistym.
30
|
|
4 Pages 31-40 |
▲back to top |
|
|
4.1 Page 31 |
▲back to top |
Pożegnał się z Księdzem Bosko zamyślony i od tego czasu stał się jego
protektorem. Było to opatrznościowe, bo z jednej strony pogarszały się warunki
materialne Oratorium, a Ratazzi piastował wpływowe stanowiska ministerialne i mógł
udzielić skutecznego poparcia, bez czego musiałoby się ono borykać z przeciwnościami
przynoszącymi niejeden kryzys.
Będzie to niewątpliwie zagadką dla czytelnika, że Ratazzi okazywał tak żywe
zainteresowanie osobą Księdza Bosko i jego dziełami, gdy znane są powszechnie jego
zapatrywania lewicowe w stosunku do Kościoła Katolickiego, któremu tyle szkód
wyrządził. Wszystkim jednak kierowała dobrotliwa Opatrzność Boska.
Ilekroć wybiera ona człowieka za narzędzie do uskutecznienia swych planów,
wyposaża go w odpowiednie zalety, by mógł dokonać swej misji. Gdy ta wymaga
współdziałania ludzi, wyciska specjalne znamię na swym wybrańcu tak,
iż społeczeństwo daje mu posłuch, a nawet sami przeciwnicy gotowi są mu pomagać. To
powiedzieć można i o Księdzu Bosko. Kontakty jego z wieloma osobami wrogo
nastawionymi względem Kościoła Katolickiego są dowodem i potwierdzeniem jego
misji.
31
|
|
4.2 Page 32 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ VII
W Piemoncie panowała nędza z powodu nieurodzaju i drożyzny towarów
importowanych z przyczyny wojny na Bliskim Wschodzie. W 1853 car Mikołaj I,
w zamiarze opanowania Konstantynopola, zażądał od sułtana tureckiego zrzeczenia się
opieki religijnej nad poddanymi prawosławnymi w całym państwie otomańskim oraz
proklamowania supremacji cerkwi nad Kościołem łacińskim. Gdy sułtan odmówił, armia
rosyjska wtargnęła w lipcu do Wołoszy i Mołdawii, a w listopadzie tegoż roku została
zniszczona flota turecka w porcie Synope. W tymże roku 1854 Rosjanie oblegli twierdzę
Sylistrię położoną nad Dunajem w pobliżu granic Bułgarii, lecz nie mogli jej zdobyć.
Wojna tamowała transport zboża z nad Morza Czarnego do Włoch.
Zmalała ofiarność publiczna, a Ksiądz Bosko przewidując nędzę swych sierot
ponownie zwracał się o pomoc do społeczeństwa w formie loterii z fantów pozostałych
z poprzedniej. Po otrzymaniu zezwolenia od władz loteria ulokowała się w budynku
odstąpionym przez oo. Dominikanów przy ulicy św. Klary. Cena biletu wynosiła 20
centymów. Starsi chłopcy kolejno stróżowali w nocy. W taki sposób Ksiądz Bosko nie
bez znacznej fatygi docierał do najdalszych prowincji Włoch i zdobywał środki żywności
dla swych sierot.
Rozsyłał wiele pism i okólników etc. Jeden z nich jako wzór przytaczamy,
opatrzony uwagami Księdza prob. Appendiniego z Villastellone:
Ill. mo. Signore!
Pilne potrzeby, którymi jestem przyciśnięty w tym roku, zmuszają mnie uciec się
do ofiarności publicznej, a w sposób szczególny do znanej wielkoduszności Sz. P. , której
tylekroć doświadczyłem. Otóż licząc na dobre serce, ośmielam się przesłać mu 300
biletów naszej małej loterii /…/. Mam nadzieję, że zostaną rozprzedane wśród osób
znajomych. Znajduję się w nader przykrej sytuacji grożącej ubogim chłopcom. Wielkiej
ich liczbie grozi niebezpieczeństwo utraty wiary i moralności.
Pełen wdzięczności za poprzednie i obecne dobrodziejstwa na rzecz mych
chłopców zapewniam etc. Łącząc wyrazy etc.
Turyn, 13-3-1854 r. Ksiądz Jan Bosko.
32
|
|
4.3 Page 33 |
▲back to top |
P. S. Uczestnicząc w tym dziele miłosierdzia wspiera się zarazem ubogą
młodzież z Villastellone uczęszczającą w znacznej liczbie do wspomnianych Oratoriów.
Z otrzymanych odpowiedzi od władz zachowały się dwie: jedna od ministra
Ratazziego, druga od burmistrza turyńskiego.
Ciągnięcie loterii było naznaczone na dzień 27 kwietnia, uzyskano jednak
przedłużenie terminu na parę tygodni.
W czasie, gdy Ksiądz Bosko znajdował się w salach wystawowych fantów,
przyszedł pewien pan z prośbą o spowiedź. Święty powiedział, by czekał na niego parę
minut w sąsiedniej katedrze. Udał się tam niebawem i zasiadł w ławce czekając na swego
penitenta, który tymczasem ukląkł przy konfesjonale. Co tu począć? Obawiał się,
że zostanie może wyproszony jako intruz, lub co gorsze może nadejść kanonik,
by wyspowiadać penitenta.
Ale oto za pierwszym przyszedł następny, potem jeszcze inni i tak zatrzymano go
w konfesjonale blisko do południa. Między innym zjawiła się pewna osoba
z zakładu, chcąc wyspowiadać się przed nieznanym kapłanem. Widząc konfesjonał
zajęty uklękła czekając na swą kolej. W czasie spowiedzi wyznała spowiednikowi pewną
malwersację finansową w Oratorium. Święty wysłuchał spowiedzi poczym dał naukę:
Zapewniam Cię, mój drogi, że Ksiądz Bosko nigdy o tym się nie dowie, a dla spokoju
twego sumienia oświadczam, że i w przyszłości przejdzie nad tym do porządku.
Pomyśleć, jak zaskoczony był penitent, gdy spostrzegł, że to był Ksiądz Bosko
we własnej osobie. Wróciwszy do Oratorium uspokojony i podniesiony na duchu
opowiadał Józefowi Buzzettiemu, co mu się przydarzyło.
Ciągnięcie losów nastąpiło 24 maja w Sali Oratorium na Valdocco. 30 maja
dziennik”Armonia”ogłaszał listę numerów wygranych.
Równocześnie Ksiądz Bosko nie spuszczał z oka apostolstwa na ambonie.
Poczynając od soboty 22 kwietnia, przy pomocy kilku dobranych księży z miasta,
urządził w kościele M. B. Łaskawej 8 dniowe rekolekcje dla młodzieży szkolnej, osobne
zaś dla młodzieży zarobkującej /…/.
Przygotowywał również inną funkcję religijną, o której wspominała”Armonia”
z 20 maja 1854: , (…) 40 godzinne Nabożeństwo wraz z Nowenną do Ducha Świętego
33
|
|
4.4 Page 34 |
▲back to top |
w Oratorium św. Franciszka Salezego na Valdocco (z podaniem szczegółowego rozkładu
nabożeństwa).
Przy tej sposobności opowiedział młodzieży swe widzenie świetlistej kuli
wznoszącej się nad terenem, gdzie później miał stanąć Kościół Matki Bożej
Wspomożenie Wiernych. Znakiem tym Najświętsza Dziewica widocznie potwierdzała,
że nie rezygnuje z posiadania tego obiektu. Józef Buzzetti świadek tych słów z 1887 na
rekolekcjach w Lanzo przypomniał je pytając:
Czy kopuła była oświetlona?
No, a jakże potwierdził Ksiądz Bosko.
Po 40 godzinnym Nabożeństwie przyszła kolej na uroczystość św. Alojzego
i św. Jana Chrzciciela. Ksiądz Bosko jak zawsze, czuwając nad wszystkim zalecił,
by ci, do których to należy, przygotowali wszystko na czas w kościele i w domu dla
uniknięcia zamieszania. Dlatego polecił, by notować, co roku powody pewnych
nieporządków, dla uniknięcia ich w przyszłości.
Aby notować i przechowywać na piśmie spis dobrodziejów, względnie osób
godnych wzmianki, by móc im rozesłać zaproszenia na uroczystości kościelne, akademie
i przedstawienia, by prefekt sporządzał i przechowywał plan urządzanych obchodów.
Istotnie w notatniku jego zachowały się zarządzenia odnośnie uroczystości św. Alojzego:
1. Zawczasu postarać się o wyjątkowego gościa, posłać mu zaproszenie,
przynajmniej dzień przed, przesłać mu kopię sonetu, porządku dziennego etc.
2. Nowenna wraz z triduum, rozesłać porządek dzienny Dobrodziejom.
3. Schludność poza kościołem i na ulicach, którędy pójdzie procesja, na czas
przygotowany baldachim, szarfy etc.
4. Wystawienie i ucałowanie Relikwii, odpowiednie puryfikaterze.
5. Rozrywki, loteria etc. na podwórzu.
6. Napoje chłodzące dla kapeli.
7. Wysłać pismo do władz bezpieczeństwa z wyszczególnionym programem.
W najbliższym zeszycie Letture Cattoliche na miesiąc czerwiec przedrukował:
„Sześć Niedziel z nowenną ku czci św. Alojzego Gonzagi. Polecił wydrukować
300 obrazków tego Świętego dla młodzieży. Utwór poetycki ku czci św. Patrona nosił
napis: „Synowie Oratorium św. Franciszka Salezego a przez nich ks. Jan Baptysta Vola
dyrektor Towarzystwa św. Alojzego”.
34
|
|
4.5 Page 35 |
▲back to top |
Hrabia Cays wybrany gościem wyjątkowym tego Towarzystwa zafundował
czerwone draperie z ozdobami dla przystrojenia wewnętrznego kościoła.
Wśród tych uroczystości Święty nie przestawał zwalczać protestantów w trzech
zeszytach na czerwiec i lipiec drukował: „Katechizm prawd wiary katolickiej dla użytku
ludu”, przygotowany przez o. Jana Perrone T. J. Autor wykazuje początek i naturę
Kościoła Katolickiego, cechy i prerogatywy prawdziwego Kościoła Chrystusowego, jego
nieomylność, świętość, stałość, niezmienność. Mówi o jego ustroju, obowiązku
przyjmowania, czego naucza, odpowiada na zarzuty protestantów odnośnie inkwizycji,
spowiedzi, Mszy św. , czyśćca, kultu i wzywania świętych. Kończy wykazując
obowiązek wiernych kochania Kościoła rzymskiego.
Ksiądz Bosko przerwał swe bieżące zajęcia udając się na górę św. Ignacego
w towarzystwie kl. Michała Rua pragnącego odprawić tam swe rekolekcje, które
dokończył jednak po powrocie do Turynu.
Na miesiąc sierpień wydał w dwóch zeszytach anonimową broszurę zatytułowaną:
„Rozważania o Ofierze Mszy Świętej”. Są to trzy dialogi między ojcem i synem. Zbija
się bezwstydne kłamstwa protestantów powołując się na starodawne liturgie wszystkich
kościołów chrześcijańskich a nawet schizmatyckich potwierdzających praktykę i wiarę
Kościoła katolickiego. Podnosi się wzniosłość Ofiary Eucharystycznej, jej przywilejów,
względnie wartości nadprzyrodzonej, oraz owoców z niej płynących dla kapłana
ofiarnika i wszystkich wiernych tak żywych, jak umarłych.
35
|
|
4.6 Page 36 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ VIII
Z początkiem sierpnia Ksiądz Bosko zwrócił się do króla z prośbą o zasiłek, na co
otrzymał odpowiedź za pośrednictwem Wielkiego Mistrza Zakonu św. Maurycego
i Łazarza:
Turyn, 15-8-1854
W roku bieżącym pełnym tylu klęsk Zakon św. Maurycego musiał spieszyć
z nadzwyczajną pomocą dotkniętym niezwykłymi klęskami, dlatego nie jest w stanie
udzielić subwencji wspomnianemu zakładowi. Biorąc jednak pod uwagę brak środków
zaopatrzenia dla tylu sierot przygarniających przez niego, zdecydowano się przekroczyć
obowiązujący limit i zaproponowano Jego Królewskiej Mości przyznanie
nadzwyczajnego zasiłku na rzecz Pobożnego Dzieła. Jego Królewska Mość raczył
przyznać zasiłek na ten cel w sumie 250 lirów, o czym powiadamia się Przewielebnego
Księdza, podczas gdy oświadczam mu wyrazy etc.
Pierwszy sekretarz Jego Królewskiej Mości –Somis.
Święty potrzebował nie tylko pieniędzy. Pogrążony od roku 1853 w tylu sprawach
nie mógł już osobiście zajmować się administracją zakładu, który z dnia na dzień
nabierał większego rozmachu. Sam Pan Bóg posłał mu pomocnika, który niebawem miał
stać się jego prawą ręką. Już dawno kierował on wzrok na kapłana Wiktora
Alassonattiego z Avigliana, przyjaciela księdza Giacomellego. Często spotykali się na
rekolekcjach na Superdze wspólnie odbywając drogę od Turynu do Lanzo. Przekonał się
ostatecznie, że Ksiądz Alassonatti nadaje się na to trudne i odpowiedzialne stanowisko,
jakie pragnął mu powierzyć. Zaproponował więc, by przyszedł i podzielił z nim jego
trudy w Oratorium. Wiele pracy a mało wypoczynku, niemało cierpień, ubóstwo,
zaparcie się siebie, ustawiczna ofiara – oto program, jaki mu przedłożył Święty
proponując objęcie stanowiska prefekta w Oratorium. Jako nagrodę przyrzekł utrzymanie
i odzież, zaś w imieniu Boga koronę chwały w Niebie.
Było to podobne do zaproszenia skierowanego przez Zbawiciela do świętych
Piotra i Pawła Apostołów. W tym duchu napisał do księdza Allasonattiego list. Ten
przeczytał go w swym pokoju, wzniósł oczy w niebo jakby dla zbadania Woli Bożej,
poczym spojrzał w Krucyfiks, skłonił głowę i przyjął zaproszenie.
36
|
|
4.7 Page 37 |
▲back to top |
Któż to był ów święty kapłan, którego czcić będzie Zgromadzenie Salezjańskie?
Urodził się 15 listopada 1812 roku w Avigliana, ukończył tamże szkołę
elementarną, a w seminarium w Giavena, kurs gramatyki, humanistyki i retoryki.
W Avigliana przyjął suknię klerycką z rąk proboszcza księdza Pautassi. W seminarium
w Turynie studiował filozofię i teologię. Wszędzie był wzorem dla swych kolegów.
Studiował teologię moralną w Konwikcie Duchownym, został wyświęcony na kapłana
w roku 1835. Pełnił przykładnie obowiązki wikariusza w swej wiosce i jednogłośnie
został wybrany na nauczyciela szkoły elementarnej. Kochał bardzo młodzież. Mimo
surowej postawy zewnętrznej umiał przystosować się do wszystkich. Zdobył sympatię
wśród ludności miejscowej i kleru oraz u dzieci, mimo ich naturalnej żywości. Prowadził
ich do kościoła pilnując, by żegnali się pobożnie przy kropielnicy, sadzał
w ławkach i asystował w czasie nabożeństw, słowem żył całkowicie dla młodzieży.
Udzielał lekcji prywatnie dla niektórych starszych obierających jakiś specjalny
zawód. Dopomagał proboszczowi w duszpasterstwie, uczył chorału, słowem był to
prawdziwy typ gorliwego kapłana – apostoła.
Gdy zmęczony odpoczywał w swym pokoiku, szeptał Różaniec, brewiarz
odmawiał na klęczkach do końca życia /…/
Odprawiał, co dzień rozmyślanie, nawiedzenie Najświętszego Sakramentu,
rachunek sumienia. W ostatnich dziesięciu latach odmawiał zawsze wieczorem
Profioiscere gotując się na śmierć.
W momencie, kiedy liczono bardzo na jego pomoc w parafii Avigliana, wzywał
go Ksiądz Bosko do Oratorium słowami, które często później powtarzał: Proszę przyjść
pomóc mi odmawiać brewiarz!
W dniu 14 sierpnia 1854, Ksiądz Alassonatti opuściwszy wielkodusznie swą dość
zamożną familię, zrezygnowawszy z korzystnej posady nauczyciela, nie bacząc na
ponętne perspektywy mu stawiane, wstępował z brewiarzem pod pachą mówiąc Księdzu
Bosko przy powitaniu:
Gdzie mam odmawiać swój brewiarz?
A Ksiądz Bosko zaprowadził go do przeznaczonego dla niego biura prefekta
w domu Pinardiego mówiąc:
Oto księdza miejsce!
37
|
|
4.8 Page 38 |
▲back to top |
Od tej chwili ks. Alassonatti poddał się całkowicie swemu nowemu Przełożonemu
prosząc go, by go nie oszczędzał, ilekroć wymagać będzie tego Chwała Boża. I nie
potrzebował długo czekać na spełnienie swych życzeń, gdyż program Księdza Bosko nie
był czczym komplementem.
Dom liczył podówczas do osiemdziesięciu chłopców gimnazjalistów
i rzemieślników, prócz dochodzących na naukę dzienną i wieczorową. Ks. Alassonatti
pełnił obowiązki prefekta. Ten ważny urząd obejmował czuwanie nad obyczajami
chłopców, kierownictwo szkoły, warsztatów, asystencję w studium, nadzór nad
ceremoniami w kościele, prowadzenie księgowości oraz załatwianie korespondencji.
Zawsze pierwszy do pracy, ostatni szedł do łóżka, które często zostawało do rana
nietknięte. Nierzadko posłuchania przeciągały się do późna wieczór, tak, iż zaczęty list
mógł być dokończony nazajutrz.
Często musiał brać na siebie załatwianie spraw przykrych. Jednemu trzeba było
udzielić nagany, drugiemu wystarczało spojrzenie znaczące, nieraz musiał odejść
z biura wzywany do chorego. Zaglądał do warsztatów, to znów przyjmował rodziców
wychowanków, wszystkich trzeba było zadowolić /…/ Nieraz wypadało znajdować się
w klasie i asystować w kościele, być przy lekarzu domowym lub w warsztatach. Ksiądz
Alassonatti wywiązywał się ze swych obowiązków z niezmąconą pogodą ducha tak,
że trudno było orzec, czy celuje wyrozumiałością i cierpliwością, czy przenikliwą
przezornością w przewidywaniu tego, co może nastąpić. Podziwu był godny jego spokój
wobec nawału spraw, równowaga i zdecydowanie w zawiłych kwestiach, oraz gotowość
stawienia czoła wszelkim możliwym problemom. Nierzadko spotykał się
z niewdzięcznością.
I pomyśleć, że miał zamożną rodzinę, która zawsze gotowa była go przyjąć
z otwartymi ramionami. Tymczasem z postępem lat dawały znać o sobie różne
dolegliwości. On jednak nie bacząc na żadne względy nie zwalniał się z obowiązków.
Victor, ad quid venisti? Pytał siebie często. Jezus Chrystus nie spoczął
na krzyżu, a ty chciałbyś odpoczywać w pół drogi?
Pokrzepiony tą myślą podejmował na nowo trudy. I tak na przykład,
w zastępstwie Księdza Bosko uczył śpiewu gregoriańskiego, wykładał ceremonie,
wyjaśniał Nowy Testament klerykom, przewodniczył funkcjom liturgicznym, spowiadał,
38
|
|
4.9 Page 39 |
▲back to top |
głosił kazania, uczył katechizmu. Widziano go jak zaścielał łóżka chłopcom, zamiatał
schody, podawał do stołu jak ostatni służący.
A Święty dzieląc ze swym prefektem codzienne troski, pragnął nieco ulżyć mu
trudu, on jednak oponował. W miarę jednak jak Opatrzność Boska błogosławiła ich
zabiegom i przyszli do pracy zdolni klerycy, dodał mu do pomocy sekretarza, ekonoma
do wydawania dyspensy, kierownika szkoły, prefekta zakrystii.
Dla podkreślenia wielkoduszności ks. Alassonattiego dodamy, że kiedy wyjeżdżał
z Avigliana do Oratorium, odezwał się do księdza Giacomellego:
Już nie opuszczę Księdza Bosko, ani nie powrócę więcej do domu, dopóki nie
będzie on miał jakiegoś pomocnika.
Gdy przybył do Oratorium, wszystkiego tak brakowało. Wino dostarczane od
czasu do czasu przez magistrat lub niektórych kupców było niekiedy nadpsute i tak
kwaśne, iż nie nadawało się do jego żołądka, a on natychmiast zadecydował:
Co do mnie, będę kontentował się chlebem i wodą!
A przecież pijał w domu wyborne wina, gdyż piwnica jego była doskonale
zaopatrzona. Nie chciał nigdy prosić Księdza Bosko o wyjątki, jak również brzydził się
przed dawaniem złego przykładu innym, którzy trzymaliby w swych celkach napoje. Był
także zdecydowany nie prosić o nie swych krewnych i zadowalał się samą wodą. I tak
czynił aż do swej śmierci, z wyjątkiem bardzo nielicznych wypadków, gdy z grzeczności
musiał przyjąć od kogoś poczęstunek.
Niewątpliwie odczuwać musiał te sytuacje i warunki. Zawsze jednak pogodny
mówił sobie: „Zawsze nich będą dzięki Bogu” oraz „Sprawiedliwy z wiary żyje”– to były
jego ulubione sentencje.
Takim był pierwszy prefekt i ekonom przysłany od Boga do Oratorium. Nazajutrz
po jego przybyciu ustalono na zawsze porządek świąteczny nabożeństw w kościele.
Ks. Alassonatti wziął na stałe Mszę Świętą o godzinie 7. 30 z Komunią św. dla
chłopców.
A Ksiądz Bosko odprawiał sumę o godzinie 10-tej, do której to godziny słuchał
spowiedzi eksternistów. Podczas tej Mszy było kazanie. Przed Mszą śpiewano Oficjum
do Matki Boskiej. Ksiądz Bosko odprawiał tę Mszę aż do roku 1858.
39
|
|
4.10 Page 40 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ IX
Ksiądz Bosko w miesiącu maju, wspomina Ksiądz Rua, zapowiadał młodzieży,
że na Turyn spadnie zaraza zabierająca wiele ofiar i tak dalej mówił: Wy jednak możecie
być spokojni i zostaniecie ocaleni, o ile zastosujecie się do moich poleceń.
A cóż mamy czynić?, wołali chłopcy.
Przede wszystkim żyć w łasce uświęcającej, nosić na szyi medalik Najświętszej
Maryi Panny poświęcony przeze mnie, który każdy otrzyma, odmawiać każdego dnia
Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo, Chwała Ojcu i modlitwę do św. Alojzego z wezwaniem:
„od wszelkiego złego wybaw nas Panie”.
Istotnie, dżuma wyszedłszy z Indii, gdzie jest jej królestwo przewędrowawszy
różne kraje Europy dotarła do Italii, Ligurii i Piemontu. W miesiącu lipcu wtargnęła do
miasta Genuy, gdzie w przeciągu dwóch miesięcy pozbawiła życia około trzy tysiące
ludzi.
Na wieść o pierwszych ofiarach, 25 lipca ministerstwo w okólniku podało normy
do przestrzegania Wikariuszowi Generalnemu w Turynie, prosząc by kler przyszedł
z pomocą władzom cywilnym w wykonaniu wydanych zarządzeń. Proboszczowie
chętnie dali posłuch. Kler oświadczył swą gotowość do opieki nad chorymi.
Przerażające były symptomy i skutki dżumy azjatyckiej tak, iż nabawiały strachu
nawet najodważniejszym. Zazwyczaj pojawiały się najpierw wewnętrzne niedomagania,
występowały wymioty i nieustanna biegunka. Odczuwało się wielki ucisk na żołądku,
skurcze i straszliwe torsje. Oczy zapadnięte i podkrążone szaro-ołowianą obwódką, jakby
zgaszone, nos zaostrzony i zimny, głos nikły przechodzący w seplenienie. Cera na całym
ciele zielonkawa, a w cięższych przypadkach przybierała wprost kolor niebieski,
temperatura niska jak u trupa. Niektórzy zadżumieni naraz padali na ziemię jakby rażeni
nagłą apopleksją, u innych zgon następował po paru godzinach, niewielu przeżyło dobę.
Pierwszy atak dżumy kładł pokotem wszystkie ofiary. W połowie jej nasilenia na
stu zarażonych umierało sześćdziesięciu. Żadna dotychczas znana choroba nie
powodowała takiej śmiertelności, grasowały nieraz groźne epidemie, lecz żadna nie
zabierała w tak krótkim czasie tylu ofiar. Nic dziwnego więc, że zapanowała powszechna
trwoga.
40
|
|
5 Pages 41-50 |
▲back to top |
|
|
5.1 Page 41 |
▲back to top |
Powiększało obawę to, że nie znaleziono dotychczas skutecznego leku na zarazę.
Szerzyły się nadto pogłoski wśród gminy, jakoby lekarze podawali zarażonym zatruty
napój, „squetta” w tym celu by przyśpieszyć ich zejście, a przez to oddalić od siebie
i innych niebezpieczeństwo.
Powodem powszechnej paniki była dezorganizacja handlu, zamykanie sklepów,
ucieczka mieszkańców z miejscowości zaatakowanej dżumą. W niektórych
miejscowościach nawet członkowie rodziny opuścili swych chorych zostawiając ich na
łaskę losu.
Bywało, że członkowie bractwa pogrzebowego przez okno dostawali się
do wnętrza domu, celem zabrania rozkładających się już trupów. Powtórzyły się pewne
fakty opisywane przez historyków dawnych i współczesnych.
Cholera nie licząc się z niczyim strachem, na podobieństwo wroga tajemnego,
obezwładniała terrorem przeciwników, przenikała z wioski do wioski, z miasta do miasta
zbierając ofiary. Nawet miejsca zdawałoby się najzdrowsze, jak góry czy wysokie zamki
nie były przed nią bezpieczne.
30 lipca przekroczywszy Apeniny dotarła już do Turynu i z początkiem sierpnia
spowodowała pierwsze ofiary na przedmieściach. Dwór królewski zaproszony przez
hr. Caysa zamieszkał w jego zamku Ossellette wzniesionym na wysokiej skarpie u stóp
Alp, gdzie czuł się bezpieczny przez trzy miesiące.
Gdy zjawiła się groźna zaraza, sam magistrat dał ludowi piękny przykład
religijności. Burmistrz zarządził odprawienie nabożeństwa w Kościele Matki Bożej
Pocieszenia przy udziale tłumów wiernych i reprezentacji władz /…/.
Maryja Najświętsza nie wzgardziła powyższymi modłami ponieważ zaraza,
wbrew przewidywaniom srożyła się mniej w Turynie niż w innych miejscowościach
i wsiach Europy, Włoch, czy samego Piemontu.
Mimo to liczba zgonów dochodziła do 50, 60 zmarłych na dobę. Od 1 sierpnia do
24 listopada, w mieście zanotowano 2. 500 wypadków, z których 1. 400 było
śmiertelnych. Okolicą najbardziej zagrożoną było Valdocco, gdzie w samej tylko parafii
Borgo Dora naliczono 800, w tym 500 zmarłych. W pobliżu Oratorium znajdowały się
rodziny nie tylko zdziesiątkowane, lecz nawet wymarłe. W domu Ballezzza dell’ Osteria,
del Cuor d’ oro, w domu Filippi i Moretta o parę metrów od Oratorium zmarło
w krótkim czasie ponad 40 osób /…/.
41
|
|
5.2 Page 42 |
▲back to top |
W tej powszechnej opresji jakiż los przypadł Oratorium św. Franciszka Salezego?
O tym krótko opowiemy.
Na wiadomość o wtargnięciu zarazy do miasta, Ksiądz Bosko okazał się
troskliwym ojcem i pasterzem swych chłopców. Sam nie chcąc kusić Pana Boga postarał
się zastosować wszelkie środki bezpieczeństwa, jakie radziła roztropność
i medycyna. Kazał, więc oczyścić należycie lokale, pokoje, zmniejszyć liczbę łóżek
w sypialniach, polepszyć codzienne jedzenie obarczając się brzemieniem wydatków.
Dziennik „Armonia” (Nr 95, 10 sierpnia 1854 r. ) powiadomiony o kłopotach
Księdza Bosko skierował do publiczności następujący apel: „Pomoc dla Oratorium
św. Franciszka Salezego”.
„Wszystkim wiadomo, z jaką gorliwością Ksiądz Jan Bosko poświęca się
wychowaniu młodzieży opuszczonej z najniższych warstw społecznych. Jak zaś ujemne
z tego opuszczenia wynikają skutki, nikt lepiej nie mógłby poinformować oprócz władz
bezpieczeństwa. Wiadomo wszystkim, że wspomniana instytucja nie ma innych środków
utrzymania prócz ofiar, gdyż nie otrzymuje żadnych dotacji od państwa. Każdy może
sobie wyobrazić, ile kosztuje utrzymanie setki młodzieży, zwłaszcza w tym roku wobec
powszechnego braku środków żywności. Wobec groźby cholery, należało przedsięwziąć
dezynfekcję lokali, zaopatrzenie w bieliznę, itp. /…/. Wspomniany kapłan gotów raczej
na wszelkie ofiary niż opuścić chłopców, teraz jeszcze bardziej potrzebujących opieki.
Nie wątpimy, że szlachetne osoby przyjdą z pomocą dzielnemu kapłanowi /…/ ”.
Święty nie poprzestając na środkach zaradczych ziemskich uciekał się tym
bardziej do pomocy Nieba. Od osób wiarygodnych dowiedzieliśmy się, że w owych
dniach klęcząc przed ołtarzem zanosił gorącą modlitwę: „O Boże, uderz pasterza, lecz
oszczędź delikatną trzódkꔄ. O Maryjo, która jesteś czułą i potężną, zachowaj mi moich
synów, a jeśli Pan Bóg zechce ofiary wśród nas, to jestem gotów umrzeć”kiedy i jak Mu
się podoba!”.
W dniu 5 sierpnia, Matki Bożej Śnieżnej, zebrał wokół siebie pod wieczór
gromadkę podopiecznych i powiedział na słówku, co następuje:
„Kochani chłopcy, słyszeliście, że cholera pojawiła się w Turynie i są już ofiary.
Wielu w mieście żyje w trwodze a wiem, że i niejednego z was dręczy obawa. Otóż
chciałbym wam podsunąć pewne wskazówki, które jeśli wprowadzicie w czyn, mam
nadzieję, będziecie bezpieczni.
42
|
|
5.3 Page 43 |
▲back to top |
Po pierwsze musicie wiedzieć, że ta choroba nie po raz pierwszy zjawiła się na
świecie. Jest już o niej wzmianka w księgach świętych, gdy Bóg przestrzega przed
przyczynami, które ją powodują. Zbyt wiele jedzenia, mówi Eklezjasty, powoduje
chorobę, a z łapczywości niedaleko do cholery (37. 33).
Lecz Pan Bóg wskazując na fatalne zarodki tej choroby podaje nam również
środki zaradcze przeciw niej.
Bądź skromny – mówi – w używaniu pokarmów i napojów przy stole. Dobrze
wychowanemu człowiekowi wystarczy niewiele wina. Uciekaj od grzechu, wyprostuj
swe czynności i oczyść twe serce od wszelkiej winy.
Oto, drodzy chłopcy, środki jakie wam podaję dla uniknięcia zarazy. Podobne
przepisują lekarze: trzeźwość, umiar, spokój wewnętrzny i odwaga. A czy może mieć
spokój wewnętrzny, kto znajduje się w nieprzyjaźni z Bogiem, kto myśli
z niepokojem, że umierając może wpaść do piekła?
Pragnę także byśmy duszę swą i ciało oddali w ręce Maryi. Czy cholera nie
przenosi się także powietrzem, stykaniem się itp. , w takim wypadku potrzebne jest
lekarstwo, które by nas chroniło od niej. A jakie może być skuteczniejsze lekarstwo
niż Królowa Niebios nazywana przez Kościół Uzdrowieniem chorych?
Zaraza może być niekiedy karą w ręku Boga zagniewanego grzechami świata.
W takim razie potrzebujemy możnej i skutecznej Pośredniczki, Matki miłosierdzia, która
swymi modłami, słodyczą swej miłości zdoła ułagodzić gniew Boga, rozbroić jego ramię,
uzyskać dla nas przebaczenie i miłosierdzie. Otóż właśnie Maryja Najświętsza jest naszą
obroną, Matką, życiem, słodyczą i nadzieją naszą.
W roku 1835 ta sama zaraza nawiedziła Turyn, lecz wnet się cofnęła. Dla
upamiętnienia tego faktu miasto Turyn wzniosło piękną kolumnę ze statuą Najświętszej
Dziewicy, którą oglądamy dotąd na placu przed świątynią Consolaty. Któż wie, czy
ponownie nie raczy nas obronić w tym roku oddalając zarazę, lub przynajmniej nie
pozwalając jej szerzyć się wśród nas?
Dzisiaj jest święto Matki Bożej Śnieżnej, a jutro rozpoczyna się nowenna do
jednej z najpiękniejszych uroczystości, obchodzonych ku czci Matki Bożej
przypominającej jej cichy, święty zgon, jej triumf i chwałę w niebie. Polecam bardzo,
byście jutro przystąpili do Komunii św. , bym was wszystkich mógł ofiarować Madonnie
43
|
|
5.4 Page 44 |
▲back to top |
z prośbą, by raczyła was strzec i zachować jako swych synów najmilszych. Czy to
uczynicie?”. Tak, tak, aklamowali chłopcy.
Tu Ksiądz Bosko zatrzymał się przez chwilę, potem mówił dalej w tonie tak
osobliwym, że nie potrafimy tego odtworzyć.
„Przyczyną śmierci jest bez wątpienia grzech. Jeśli wszyscy utrzymacie się
w łasce bożej i nie popełnicie żadnego grzechu śmiertelnego, to ja was zapewniam,
że żaden was nie zarazi się na cholerę. Ale gdyby, który uparcie trwał w nieprzyjaźni
z Bogiem i co gorsze, odważał się Go ciężko obrażać, od tej chwili nie mógłbym tego
zagwarantować ani jemu, ani innym w domu”.
Pióro nie jest zdolne wyrazić skutku, jaki wywołały te słowa u chłopców. Tego
samego wieczoru, częściowo nazajutrz wszyscy interniści wraz z wieloma oratorianami,
przystąpili do spowiedzi i Komunii św.
Od tego dnia sprawowanie się chłopców było tak przykładne, że nie można było
życzyć sobie więcej. Modlitwa, przystępowanie do sakramentów św., praca,
posłuszeństwo, miłość, bojaźń boża były w wysokim stopniu praktykowane.
Spowiedzi chłopców dotyczyły lekkich przewinień. Po modlitwach wieczornych
wyznawali mu różne przekroczenia, a on wysłuchiwał cierpliwie każdego, zachęcał,
podnosił na duchu i odsyłał na spoczynek uspokojonych zadowolonych oraz świadczył
o niewinności chłopięcych serc.
Również chłopcy uczęszczający do Oratorium starali się prowadzić życie
doprawdy cnotliwe. Przychodzili punktualnie na nabożeństwa do kaplicy, przystępowali
z pobożnością do sakramentów św. a wciągu tygodnia przyświecali przykładem swym
towarzyszom.
Tymczasem cholera zbierała ofiary w Turynie i na przedmieściach. Ksiądz Bosko
na wiadomość o wypadkach zachorowań w okolicach Oratorium pośpieszył do łoża
chorych. Matusia Małgorzata, tak bardzo czuła o życie syna, oświadczyła, że jest jego
powinnością stawać przy zagrożonych. Równocześnie magistrat pośpiesznie organizował
szpitale dla chorych pozbawionych opieki. Dwa z nich stanęły w dzielnicy Borgo Dora.
O ile władzom przyszło względnie łatwo zorganizować szpitale, to o wiele
trudniej było znaleźć osoby gotowe do pielęgnowania chorych. Nikt nie chciał narażać
się na niebezpieczeństwo. Wówczas Ksiądz Bosko powziął plan, który mu podsunęła
jego wielkoduszność.
44
|
|
5.5 Page 45 |
▲back to top |
Pewnego wieczoru zebrał na słówku swych chłopców i tak przemówił: „Jest aktem
bohaterskim miłości bliźniego pośpieszyć z pomocą opuszczonym chorym. Boski
Zbawiciel poczytuje to jakby sobie samemu, co się uczyniło dla bliźnich chorych.
Chrześcijanie zawsze w czasie zarazy stawali u boku nieszczęśliwych, narażając się
samemu na śmierć, by im usługiwać i pomagać na duszy i ciele. Władze miejskie apelują
o pomoc w pielęgnowaniu chorych. Wraz z innymi kapłanami w mieście wyraziłem swą
gotowość na to. Obecnie apeluję do was, chłopcy odważniejsi, byście towarzyszyli temu
dziełu miłosierdzia”.
Słowa Księdza Bosko nie przeszły bez echa. Zgłosiło się czternastu ochotników
gotowych spełnić jego życzenie. Ich nazwiska podano do komisji sanitarnej. Niebawem
trzydziestu poszło w ich ślady.
Jeżeli mieć na uwadze ogólną grozę położenia; ucieczki obywateli, nawet samych
lekarzy z miasta, gdy wielu chorych zostało opuszczonych nawet przez własne rodziny,
nadto wiek młodociany i chłopięcą wrażliwość – to trzeba chylić czoła wobec
bohaterskiego zrywu synów Księdza Bosko.
Nim wysłał ich na pole walki, dobry ojciec udzielił pewnych wskazówek,
by ich posługa była korzystna dla dusz i ciał chorych.
Choroba miała zazwyczaj dwa okresy: pierwszy – bardzo ostry atak, który bez
szybkiej pomocy kończył się śmiercią. Dlatego infirmarz winien był ze wszystkich sił
przeciwstawić się jego gwałtowności, wywołując u chorego zbawienną reakcję za
pomocą masażu i gorących okładów. W tym względzie otrzymali od Księdza Bosko
mądre pouczenia, rzec można zaimprowizowany kurs pielęgniarski. Dodał wskazówki
odnośnie do spraw duszy, ażeby – o ile to od nich zależało – żaden chory nie umarł bez
sakramentów św.
Tak poinstruowanych rozsyłał na wszystkie strony. Jedni usługiwali
w szpitalach, drudzy w domach prywatnych. Niektórzy mieli za zadanie wywiedzieć się,
czy gdzieś w pobliżu nie ma jakiegoś chorego opuszczonego; reszta oczekiwała
w domu na zawołanie.
Wychowankowie Oratorium wykazali wówczas niezwykłe poświęcenie
i zdolności pielęgniarskie. Zewsząd wołano o nich, tak, iż po tygodniu trzeba było
zrezygnować z ustalonego porządku dziennego. W niektóre dni ledwie zdążyli coś
przełknąć. Całą noc drzwi się nie zamykały: jeden wstawał, drugi kładł się na spoczynek.
45
|
|
5.6 Page 46 |
▲back to top |
Całe noce nieraz spędzali bezsennie, bądź czuwając przy chorych czy też oczekując na
wezwanie.
Udawali się teraz zaopatrzeni w buteleczkę octu lub kamfory. Wróciwszy do
domu brali gorącą kąpiel i wdychali eukaliptusowy olejek celem dezynfekcji organizmu.
Z braku czasu zaniedbano później tych ostrożności i myślano tylko o chorych,
pozostawiając Opatrzności staranie o siebie samych.
Wkład Oratorium nie ograniczał się do jakiejś prywatnej inicjatywy. Bywało,
że chłopcy – sami ubodzy – starali się zaopatrzyć chorych w niezbędne rzeczy, bieliznę,
itp. Na widok braków biegali do litościwej Matusi Małgorzaty, a ta wzruszona ich
opowiadaniem, szła do szatni, wydobywała i rozdawała różne części bielizny według
potrzeby. Jednemu, na przykład, dała koszule, innemu poszewkę lub poduszkę, drugiemu
prześcieradło, ręcznik, itp. tak, iż wkrótce w szatni nie pozostało nic z bielizny prócz
odzieży chłopców.
Razu pewnego przybiegł szpitalikowy opowiadając, że jego pacjent leży na
nędznej wiązce słomy, bez żadnego przykrycia. Litościwa niewiasta poszła do szatni,
lecz znalazła tylko obrus stołowy.
„Weź to, mówi dobra Matka – to jedyny przedmiot, jaki mi pozostał
z bielizny. Niech służy temu biednemu choremu”. A potrzeby rosły z dnia na dzień:
oto niektóre matki przyszły błagać za swoimi córkami, czasem córki za matkami,
względnie inne osoby pielęgnujące chorych.
A Małgorzata oddawała wspaniałomyślnie swe czepki, szale, łącznie z odzieżą
i bielizną tak, iż nic jej nie pozostało ponad to, co miała na sobie.
Pewnego dnia, nie mając nic do ofiarowania, pod wpływem litości poszła do
kościoła i ściągnęła obrus z ołtarza, albę, humerał i szła do Księdza Bosko pytając, czy
pozwoli dać to potrzebującym. Święty pozwolił i bielizna kościelna poszła dla nędzarzy
okrywając cierpiące członki Jezusa Chrystusa.
Ksiądz Bosko zostawił następującą notatkę:
„Czy może być lepszy użytek z bielizny kościelnej, jak użyć ją dla odkupionych
Przenajdroższą Krwią Zbawcy? Wszak podobnie postąpił św. Ambroży sprzedając
naczynia święte na wykupienie więźniów”.
Tymczasem rząd zamierzał rozwiązać zakony mnisze. Minister Ratazzi, pod
pretekstem cholery, zawiadomił 9 sierpnia kurię arcybiskupią, że z uwagi na brak
46
|
|
5.7 Page 47 |
▲back to top |
pomieszczeń dla chorych rząd zamierza zająć na ten cel klasztory św. Dominika
i Consolaty, Kanoniczek laterańskich i Sióstr Kapucynek.
Pro wikariusz zaprotestował. Ratazzi rozgniewany odpisał, że niedopuszczalna
jest żadna dyskusja i że sam rząd jest władny w określaniu potrzeb społecznych.
18 sierpnia policja wtargnęła do klasztoru SS Kanoniczek i wysiedliła zakonnice do willi
markizy Barolo w mieście. W nocy 22 sierpnia czterdziestu karabinierów wyważywszy
bramę wkroczyło na teren klasztoru Sióstr Kapucynek i zmusiło Siostry modlące się
w chórze do opuszczenia klasztoru.
Podobnie uległy konfiskacie klasztorne budynki św. Dominika i Consolaty,
a pozostawiono tylko kilku zakonników do obsługi kościoła. W podobny sposób zostało
zabranych wiele innych klasztorów w Piemoncie.
Fakty powyższe były jawnym naruszeniem Konstytucji państwa, a zabrane
klasztory, bynajmniej nie zostały przeznaczone na zamierzone cele.
47
|
|
5.8 Page 48 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ X
Ksiądz Bosko został ustanowiony dyrektorem duchowym szpitala parafii Borgo
Dora na miejscu dzisiejszego przytułku św. Piotra. On sam wraz z księdzem Alassonatti,
byli zawsze gotowi udać się na wezwanie do chorych. Czasem się wymieniali, gdy
potrzebna była obecność któregoś z nich w domu, czasem wybierali się obaj razem nie
zważając na posiłek, czy spoczynek.
Księdza Bosko nie zabezpieczał się, mimo iż docierał wszędzie lekceważąc
niebezpieczeństwo zarażenia. Gdy po raz pierwszy odwiedził szpital zakaźny, umył się
wodą chlorową, później jednak rezygnował z tego, by nie tracić czasu. Czuwał dzień
i noc.
Przez czas długi nie sypiał na łóżku, lecz zmęczony rzucał się na sofę lub krzesło
i zasypiał snem kamiennym.
W towarzystwie starszych chłopców zaglądał w różne kąty zanosząc lekarstwa
chorym, względnie coś z bielizny i pieniądze. Zachodził do mieszkań, ale na krótko
tylko, ze względu na wielką liczbę spragnionych kapłana. Gdy stwierdził brak opieki,
posyłał tam któregoś ze swoich chłopców, by czuwał nad chorym we dnie i nocy.
Pocieszał ich i krzepił na duchu i nigdy nie wymknęło mu się z ust żadne słowo
niecierpliwe.
Raz kl. Francesia od północy czuwający przy chorym spostrzegł, że on słabnie,
przeskoczył mur okalający Oratorium i pobiegł do Księdza Bosko, który co dopiero
wrócił do siebie.
Bez cienia niecierpliwości, Święty wstał z łóżka i pospieszył do chorego, którego
już zastał nieżywego. Pomodlił się nad ciałem i wrócił do siebie.
Niemniejsza była gorliwość jego młodocianych infirmarzy. Tym niemniej
nie należy przypuszczać, że od początku łatwo im przychodziło przezwyciężyć się
i zdobyć na tak wielki wysiłek. Na przykład, jeden z owej czternastki zuchów, którzy się
zgłosili do służby samarytańskiej, gdy przekroczył próg szpitala na widok miotających
się w konwulsjach chorych, ich trupich, twarzy, wpadniętych oczu, zwłaszcza będąc
świadkiem ich agonii, zemdlał. Na szczęście znalazł się przy nim w tej chwili Ksiądz
48
|
|
5.9 Page 49 |
▲back to top |
Bosko, podtrzymał i wyprowadził na świeże powietrze oraz ocucił; inaczej byłby może
został poczytany za jednego z zarażonych i zabrany na rewir.
Doprawdy trzeba było mieć dużo odwagi, by obracać się w tych miejscach boleści
i śmierci. Grozę i współczucie budził widok zbieranych świeżo, co zmarłych trupów,
pośpieszne wywożenie ich i grzebanie we wspólnych mogiłach. Czasem wydawało się,
jakby jeszcze żyli.
W szpitalu, gdzie usługiwali chłopcy z Oratorium, zdarzył się następujący epizod.
Przed chwilą przeniesiono do kostnicy jakiegoś trupa, w czasie, gdy Ksiądz Bosko
rozmawiał z lekarzem. Wtem wpada do pokoju ktoś ze służby cmentarnej wołając:
Panie doktorze, jeszcze rusza się; czy mamy go przetransportować tutaj?
Zostawcie go na miejscu, baczcie tylko by wam nie uciekł. Potem zwracając się do
Księdza Bosko rzecze:
Księże, trzeba być okrutnym w słowach, by nie być nim w faktach. Bo biada,
gdyby doszło do jakiegoś załamania psychicznego wśród naszego personelu.
Istotnie, personel pomocniczy był nieraz tak zdeprymowany, że trzeba było ich
odurzać napojem wyskokowym, by skłonić do wynoszenia trupów.
W owych dniach nie tylko trzeba było opanować strach przed zarażeniem
i śmiercią, lecz również przed groźbami niektórych ludzi. Chorzy mieli wprawdzie
w szpitalach należytą opiekę, niemniej jednak złorzeczyli im i nienawidzili okoliczni
mieszkańcy.
Obawiano się lekarzy, którzy rzekomo przy pomocy tzw. kropli śmiertelnych
przyśpieszali zgon. Ludzie zaś lękali się, by nie zostali zapowietrzeni od przebywających
w szpitalach zadżumionych. Dlatego nie mogąc przeszkodzić w ich rozlokowaniu,
agitowali, by zostały czym prędzej zamknięte względnie unieruchomione z braku
obsługi, w jaki bądź sposób, choćby nawet nieuczciwy.
Raz na przykład, w Borgo S. Donato, gromada szumowin napastowała obsługę
i personel szpitalny dochodzący z miasta, rozumiejąc, że gdy zabraknie sanitariuszy,
przestaną tam znosić chorych. Doszło do tego, że niebezpiecznie było w nocy lub
wychodzić ze szpitala, tak iż władze musiały przydzielić szpitalowi ochronę policyjną.
Pewnego wieczoru dwóch z naszych, między nimi kleryk Rua, wracających
ze szpitala do domu, usłyszeli za sobą dzikie wrzaski i gwizdy. Posypał się na nich grad
49
|
|
5.10 Page 50 |
▲back to top |
kamieni; odetchnęli dopiero, gdy znaleźli się pod osłoną strażników. Podobna przygoda
spotkała samego Księdza Bosko.
Pomimo wspomnianych niepokojów nie przerywano obsługi szpitala. Z czasem
nienawiść przygasła, a pozostał podziw całego miasta.
Skądinąd nie łatwą rzeczą było wybić z głowy pacjentom urojenie podawanej
chorym trucizny. – Wspomnimy o kilku typowych zdarzeniach humorystycznych.
Otóż w domu Moretta znajdował się pewien mężczyzna zadżumiony. Biedaczek
w przekonaniu, że ta choroba jest dziełem złośników w kitlach lekarskich posługujących
się”zatrutymi kroplami”trzymał przy sobie na pościeli broń nabitą, nie pozwalając
nikomu z obcych przybliżyć się do siebie, grożąc, że zastrzeli. To też, gdy zjawił się
kapłan, by go wyspowiadać, musiał szybko się wycofać wobec groźnej postawy chorego.
Tymczasem choroba czyniła postępy gwałtowne, a krewni nie wiedząc, jak sobie
poradzić, błagali Księdza Bosko o pomoc.
Ksiądz Bosko wnet pospieszył do pokoju chorego. Już od progu odezwał się doń
po imieniu.
Och Księże Bosko! Zawołał pacjent.
No cóż, mogę podejść do ciebie?
Ach, proszę, proszę serdecznie. Ksiądz nie będzie mnie częstował zatrutą wodą!
Ksiądz Bosko podszedł bliżej. W tym momencie chory z dzikim spojrzeniem
wstrzymał go rozkazem:
Otworzyć ręce!
Święty pokazał prawą dłoń.
Pokazać lewą!
Wyciągnął lewą rękę z uśmiechem.
Potrząsnąć rękawami!
Ksiądz Bosko wykonał i to polecenie.
Nie ma Ksiądz nic w kieszeniach?
Na żądanie wypatroszył mu kieszenie.
Dobrze, teraz Ksiądz może tu podejść!
Święty wyspowiadał chorego. Za chwilę nastąpił silny atak i biedak stracił
przytomność, wkrótce zmarł.
50
|
|
6 Pages 51-60 |
▲back to top |
|
|
6.1 Page 51 |
▲back to top |
Rozeszła się też wśród ludu pogłoska, że cholera szerzy się skutkiem zawartych
w wodzie pewnych prochów ze studzien, skąd wielu odmawiało przyjmowania napojów.
Pewnego razu Ksiądz Bosko wezwany do ciężko chorego, po udzieleniu mu
Sakramentów św. spostrzegł, że mimo tak wielkiej gorączki i spalonych warg absolutnie
odmawiał ich zwilżenia wodą. – Ponieważ miał zawsze posłuch u chorych, więc
przygotował mu coś do picia prosząc by się napił bez obawy, gdy poczuje pragnienie.
Chory przyrzekł a Ksiądz Bosko odszedł zostawiając przy nim chłopca przez noc.
Po jakimś czasie, chłopiec ów widząc, że chory bardzo cierpi rzecze:
Proszę trochę się napić!
Chory zapomniawszy o zapewnieniu Księdza Bosko zwrócił ku chłopcu
zagniewaną twarz.
Proszę, proszę pić – zachęcał infirmarz podsuwając szklankę z napojem.
Co, co powiedziałeś? Wynoś mi się stąd natychmiast, ty …!
Niech się pan uspokoi; proszę pić, będzie mu lżej, powiedział ze współczuciem
chłopiec.
Pójdziesz mi stąd?, wrzeszczy chory. Podnosi się z pościeli, biegnie chwiejąc się
do kąta, gdzie stała jakaś strzelba i mierzy nią do drzwi. Widzisz to?
Jak mi zaraz nie wyniesiesz się stąd? …
Chłopca już nie było, tak szybko zeskoczył ze schodów na dół.
Nieraz Ksiądz Bosko pomagał dźwigać chorych. Z rana 16-go sierpnia
w uroczystość św. Rocha współpatrona Turynu, gdy podchodził do bramy Oratorium,
ujrzał siedzącego nad brzegiem głębokiej fosy na łące Braci Filippi, pewnego chłopca
zajadającego łapczywie wielkiego melona.
Przestań jeść, kochany, mogłoby ci to zaszkodzić! …
Ach, jaki doskonały, nie zaszkodzi mi, to ja jemu mogę zaszkodzić…
Święty powtórzył raz jeszcze ostrzeżenie, lecz bez skutku. Szedł, więc dalej swą
drogą i trafił do czyjegoś mieszkania. Ledwie przekroczył próg, a tu nadbiega jakaś
osoba opowiadając, że widziała na łące jakiegoś młodzieńca wijącego się w bólach
i błagającego o pomoc. Święty pośpieszył i ujrzał tego samego młodzieńca, którego
ostrzegał poprzednio, wijącego się w torsjach. Miał jeszcze przy sobie niedojedzonego
melona. Z przechodniów nikt nie chciał podejść bliżej. A Święty stanąwszy nad nim
powiedział parę słów zachęty i spytał:
51
|
|
6.2 Page 52 |
▲back to top |
No, cóż ci jest?
Nie wiem…Czuję zimno, mam dreszcze.
Ksiądz Bosko chwycił za rękę i poczuł chłód, pewną oznakę śmiertelnej choroby.
Zachęcił chorego by powstał i szedł za nim. Ów jednak mimo wysiłków nie potrafił
dźwignąć się na nogi i usiadł na ziemi mówiąc – Nie potrafię… już mi nogi nie służą.
Ksiądz Bosko powiódł wzrokiem dokoła szukając pomocy. Dostrzegł Tomatisa,
skinął nań i obaj chwyciwszy młodzieńca pod pachy, postawili go na nogi i prowadzili ze
sobą. Biedaczek jakiś czas stawiał kroki. W pewnym momencie dostał tak gwałtownych
torsji, że upadł na ziemię jakby półmartwy. Dwaj samarytanie z rąk własnych
splecionych zrobili rodzaj siodełka i tak go nieśli przez dłuższą drogę.
Gdzie mnie niesiecie? – spytał chory.
Do mego przyjaciela; oddamy cię pod opiekę w domu, gdzie odzyskasz zdrowie,
odpowiadał Święty. – Unikał słowa: „szpital”, gdyż ten wyraz byłby go przestraszył.
Po drodze zgubił swój melon i prosił, by się zatrzymano i podniesiono go.
Ukontentowano go. Tomatis widząc swojego przełożonego wyczerpanego,
zarzucił sobie chorego na plecy, a Ksiądz Bosko postępował z tyłu podtrzymując
chorego.
Tak dotarli do szpitala, gdzie pielęgniarze widząc stan poważny chorego
przygotowali mu szybko gorącą kąpiel, a Ksiądz Bosko zachęcił młodzieńca do
spowiedzi i sam go do niej przygotował. Niebawem chory zaczął bredzić mówiąc
o melonie i paru soldach zaszytych w marynarce, bojąc się, że ktoś mu je zrabuje.
A gdy Święty zapewnił, że mu przechowa, wręczył swój skarb niewielki mówiąc:
Ale proszę mi je zwrócić, gdy wyzdrowieję.
Nadszedł lekarz i przepisał zabiegi, które okazały się już bezskuteczne
i w południe chłopiec zmarł.
Epidemia wymagała ciągłych poświęceń względem ciał i dusz. Zachodziły
wypadki, że równocześnie usługiwali chorym i pilnowali domu najmłodsi i najsłabsi.
Nieraz potrzebował, by mu towarzyszyli przy zaopatrywaniu chorych nosząc święte
oleje.
Raz zawołał Janka Cagliero bawiącego się na rekreacji:
Słuchaj, pójdziesz ze mną do szpitala?
Dobrze, chodźmy.
52
|
|
6.3 Page 53 |
▲back to top |
Poszli szybko. Gdy stanęli przy chorych, Cagliero doskonale usługiwał. Jakiś
lekarz zauważywszy chłopca mówi:
Ach Księże Bosko, ten chłopiec nie powinien tu się znajdować. Czy Księdzu nie
wydaje się to nieroztropne?
O nie, panie doktorze, ani ja, ani on, nie lękamy się zarazy i nic nam się nie stanie.
Istotnie, Cagliero nabrał tyle wprawy i odwagi, że mógłby stanąć na równi
z wytrawnym infirmarzem, podobnie Jan Baptysta Anfossi, który pozostawił w swych
notatkach:
„Miałem szczęście towarzyszyć Księdzu Bosko parę razy do zadżumionych.
Miałem wówczas lat 14 i spełniając różne posługi przy chorych, byłem wewnętrznie
przekonany, że nic mi się nie stanie. Takiego ducha potrafił wlać w nas Ksiądz Bosko.
Do tych posług zachęcał mnie widok Księdza Bosko i jego tkliwego miłosierdzia,
z jakim potrafił usposobić chorych do przyjęcia Sakramentów św. przygotowując ich na
śmierć. Krzepił ich zapewnieniem opieki nad ich osieroconymi dziećmi. Pewnego dnia
widziałem, jak prowadził ze sobą do Oratorium kilkunastu chłopców, jakich tu
i tam spotkał. Zatrzymał ich przy sobie i kierował ich do szkoły lub rzemiosła. Nie tylko
tych, ale wielu innych otaczał ojcowską opieką”.
Przykład Cagliero, Anfossi i innych chłopców zachęcił tych, co nie mogli
się zdecydować.
Istotnie – stwierdza kl. Reviglio – gdy Ksiądz Bosko wracał z miasta, chłopcy
pozostali w domu garnęli się do niego. On zaś zachęcał: No, kto jeszcze zgłasza się do
pomocy w pielęgnowaniu chorych?
Ja, ja – wołali na wyścigi. – Zwrócił się, więc do mnie z pytaniem
i byłem może jedyny, który nie zgłaszał się, gdyż chciałem, żeby wydał mi wyraźny
rozkaz. Wyglądało na to, że zostawi mnie w spokoju. On jednak wyczytał gotowość
z mych oczu i z miejsca zaciągnął mnie na pomocnika przy chorych, których zaopatrywał
na śmierć.
Wraz z Księdzem Bosko, uczestniczyli w tej służbie samarytańskiej Jan Turchi
i Karol Gastini. W czuwaniu nad chorymi wyróżnili się: kl. Buzzetti i kl. Francesia.
Ksiądz Bosko nieustannie polecał Madonnie zdrowie swych synów, a Ona dawała
dowody swej macierzyńskiej nad nimi opieki. Okazało się to zwłaszcza
w przypadku kleryka Francesia. Matka jego zapadła na tę straszną chorobę. Syn
53
|
|
6.4 Page 54 |
▲back to top |
powiadomiony o tym pobiegł do domu i zastał ją w stanie beznadziejnym. Wróciwszy,
więc do Oratorium zawołał Księdza Bosko, który poszedł ją wyspowiadać. Gdy Święty
przechodził wraz z klerykiem obok statuy Niepokalanej na placu przed kościołem
Consolaty, zdejmując kapelusz i wskazując Francesii figurę Matki Bożej powiedział:
Widzisz Ją? Ona nieomylnie uzdrowi twoją matkę, jeśli przyrzekniesz, gdy
zostaniesz kapłanem, poświęcić swe życie, dla szerzenia Jej chwały i nabożeństwa do
Niej wśród wiernych.
Kleryk przyjął ten układ. Ksiądz Bosko przyszedł do pokoju chorej, pocieszył ją,
wyspowiadał i udzielił Sakramentu Namaszczenia. Po wyjściu Księdza Bosko przyszedł
lekarz i orzekł, że konieczne jest upuszczenie krwi. Obecne przy chorej niewiasty
krytykowały to zarządzenie przekonując chorą, by nie zgodziła się na to. Lekarz
cierpliwie oświadczył, że nie będzie dokonywał zabiegu wbrew życzeniu chorej i opuścił
pokój. Syn pamiętając o słowach Księdza Bosko, usunął wszystkich
z pokoju i rzecze do matki:
Cóż więc zrobimy mamo?
A co ty o tym myślisz – spytała chora.
Uważam, że należałoby zrobić, co przepisał lekarz.
Dobrze, zawołaj go tu.
Syn dopędził lekarza wychodzącego już na ulicę i prosił, by dokonał zabiegu
zapewniając o pełnej zgodzie matki. Puszczono kilkakrotnie krew. Chora wyzdrowiała
i żyła jeszcze kilkadziesiąt lat.
54
|
|
6.5 Page 55 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XI
Innym jeszcze dowodem opieki Matki Najświętszej nad Oratorium i jego
wychowankami było cudowne uzdrowienie chłopca Janka Cagliero.
Gdy znikła już nadzieja na środki ludzkie – pisze ks. Rua – Ksiądz Bosko polecił
choremu zwrócić się do Madonny zapewniając, że odzyska zdrowie. Spełnienie się tej
przepowiedni sprawiło na mnie wielkie wrażenie. Obecnie opowiemy szczegółowo o tym
wydarzeniu.
Pewnego dnia kończącego się sierpnia, Janek Cagliero zmęczony długim
czuwaniem nocnym nad chorymi, wróciwszy do domu zachorował i położył się do łóżka.
Ksiądz Bosko kochał go jak syna, polecił zastosować wszelkie zabiegi by spędzić
wysoką gorączkę, lecz na próżno. Febra nie ustawała i zniszczyła go do tego stopnia,
że przy końcu miesiąca stanął nad grobem.
A przecież Ksiądz Bosko zapowiedział chłopcom, że żaden z nich nie umrze
na cholerę, byle utrzymali się w łasce bożej. Cagliero liczący wówczas lat 16, polegał
całkowicie na słowach Księdza Bosko. Rzecz jednak w tym, że nie był to przypadek
cholery.
W Oratorium liczono się już z jego stratą, on jednak był spokojny. Tymczasem
dwaj znakomici lekarze turyńscy: Galvegno i Bellingeri, po konsultacji orzekli, że był to
wypadek zgoła osobliwy i polecili Księdzu Bosko, by zaopatrzył chorego na śmierć,
gdyż nie dożyje dnia następnego. Wtedy kl. Buzzetti delikatnie uświadomił Cagliero
o niebezpieczeństwie i zapowiedział, że Księdza Bosko osobiście przyjdzie go
wyspowiadać, udzielić Wiatyku i Namaszczenia.
Księdza Bosko przyszedł do pokoju chorego w zamiarze przygotowania go, na ten
wielki krok. Lecz gdy stanął u progu, oczom jego ukazało się zdumiewające widzenie.
Ujrzał pięknego gołąbka rozsiewającego dookoła jasne promienie tak, iż cały pokój był
wypełniony światłem. Niósł w dzióbku gałązkę oliwną i krążył nad łóżkiem chorego,
a wreszcie zniżywszy się nad czołem chłopca dotknął go gałązką oliwną i upuścił ją nad
nim. Wydał jasny snop światła i znikł. Święty pojął intuicyjnie, że Cagliero nie umrze
i że dokona wiele rzeczy cudownych dla chwały bożej; będzie głosić pokój
55
|
|
6.6 Page 56 |
▲back to top |
symbolizowany przez ową gałązkę oliwną i że blask bijący z gołąbka oznaczał pełnię
łaski Ducha Świętego, którym miał być przyodziany.
Od tej chwili Święty powziął stałą, choć niejasną jeszcze ideę, że Cagliero
zostanie biskupem. Widział spełnioną ową przepowiednię, gdy Cagliero jako misjonarz
udał się do Ameryki.
Za pierwszą nastąpiła następna wizja: przed Świętym, który podszedł bliżej, jakby
za dotknięciem różdżki czarodziejskiej, rozstąpiły się ściany pokoju i dookoła łóżka
chorego ujrzał dziwne postacie dzikich wpatrujących się z lękiem w twarzyczkę chorego,
jakby błagające go o pomoc. Zwłaszcza dwie wyróżniające się postacie mężczyzn: jeden
o wyglądzie groźnym, z ciemną twarzą, drugi o brązowej cerze, wysokiego wzrostu
i wojowniczych rysach zmieszanych z dobrocią, pochylali się nad małym umierającym.
Ksiądz Bosko później stwierdził, że były to postacie Indian Patagończyków,
mieszkańców Ziemi Ognistej.
Dwa widzenia nastąpiły w krótkim momencie, a chory chłopiec i otaczający,
o niczym się nie spostrzegli.
Ksiądz Bosko z uśmiechem na twarzy zbliżył się do łóżka, a Cagliero spytał go:
Czy to moja ostatnia spowiedź?
A dlaczego mnie o to pytasz?
Ponieważ chcę wiedzieć, czy mam umrzeć.
Święty po chwili skupienia odpowiedział:
Słuchaj Janku, powiedz mi, czy chciałbyś iść zaraz do nieba, czy wolałbyś,
wyzdrowieć i jeszcze poczekać?
O drogi Księże Bosko, wybieram to, co lepsze dla mnie.
Dla ciebie byłoby z pewnością lepiej pójść zaraz do nieba, ze względu
na twój młody wiek. Lecz jeszcze nie czas na to. Pan Bóg nie chce, byś teraz umarł. Jest
jeszcze wiele rzeczy do zrobienia: wyzdrowiejesz i stosownie do twego pragnienia
przywdziejesz sutannę. A potem, potem, tu Ksiądz Bosko przerwał, nieco
się zastanowił, potem z brewiarzem pod pachą pojedziesz daleko, daleko…będziesz
kazał odmawiać brewiarz tylu innym. ech! masz jeszcze wiele do zrobienia, nie
umrzesz!. Pójdziesz daleko, daleko…
I zamilkł nie wyjaśniając, co znaczyły słowa: daleko, daleko.
Jeśli tak, zawołał Cagliero, to nie muszę przygotować się na przyjęcie Wiatyku.
56
|
|
6.7 Page 57 |
▲back to top |
Mam spokojne sumienie. Wyspowiadam się, a gdy wstanę z łóżka przystąpię
do Komunii św. wraz z kolegami.
No dobrze – możesz zaczekać z tym, gdy wyzdrowiejesz – odpowiedział Święty.
I nie spowiadał go, ani nie było więcej mowy o przyjęciu Sakramentów św.
Od tej chwili Cagliero nic sobie nie robił z choroby i nie uważał za rzecz
najpewniejszą, że wyzdrowieje. Istotnie, kryzys minął i nastąpiła rekonwalescencja.
Janek sądząc, że wyszedł z niebezpieczeństwa zjadł z apetytem przysłane sobie
przez krewnych winogrona i popadł ponownie w niebezpieczeństwo śmierci.
Trzeba było nawet zawiadomić matkę, by przyszła odwiedzić syna, gdy choroba
nabrała bardzo niebezpiecznego obrotu. Gdy weszła do pokoju i ujrzała syna w takim
stanie, zwracając się do otaczających powiedziała:
Ależ mój Janek całkiem dobrze się ma!
Janek rozweselony widokiem matki, żartując powiedział, że trzeba pomyśleć
o sutannie z innymi akcesoriami na jego obłóczyny. Mama myśląc, że bredzi, jakby się
spostrzegła o swej pomyłce i zwracając się do Księdza Bosko mówi:
Doprawdy, mój syn ma się źle! On bredzi w gorączce mówiąc o sutannie
i obłóczynach.
Ech, nie, moja Tereso, wasz syn nie bredzi, on mówi prawdę. Przygotowujcie mu
wszystko, co potrzebne do obłóczyn kleryckich. Ma on wiele do zrobienia i nie chce
bynajmniej umierać teraz.
Cagliero podsłuchawszy to, mówi: Mamo, zrozumieliście? Sprawcie mi sutannę
a Ksiądz Bosko dokona obłóczyn.
Ksiądz Bosko pocieszał ją zapewniając, że ujrzy syna w sutannie. Zacna mamusia
jeszcze lękała się: Tak, obloką cię synu w nią, gdy włożą do trumny.
Janek jednak mówił o sutannie, którą miał wkrótce przywdziać. I rzeczywiście,
za wolą Boga, wyzdrowiał nieco i matka zabrała go na wieś. Był bowiem wyschnięty
na szkielet i bardzo osłabiony tak, że nie mógł utrzymać się na nogach. Wciąż jednak
naprzykrzał się matce, by szykowała mu sutannę i zacna mama postanowiła
go ukontentować. Sąsiadki widząc to pytały zaciekawione: Co robicie pani Tereso?
Szykuję wyprawę dla mojego kleryka.
Ależ on ledwie się rusza, tak schorowany.
Tak chce mój syn, rozumiecie?
57
|
|
6.8 Page 58 |
▲back to top |
Tymczasem Ksiądz Bosko odpowiadając na jego list z 7 października, pisał mu
z Turynu: Mój kochany Cagliero, bardzo się cieszę, że poprawiasz się na zdrowiu,
oczekujemy cię tutaj kiedykolwiek, byle zdrowego, dobrego, wesołego, jak zwykle.
Doskonale, że starasz się o sutannę. Pozdrów swoich krewnych. Módlcie się
za mnie, niech was Bóg błogosławi i darzy pomyślnością.
Twój ks. Jan Bosko.
Zbliżał się dzień odjazdu do Turynu na obłóczyny. Krewni radzili chłopcu
przesunąć ten termin ze względu na stan jego zdrowia. On jednak odpowiadał: Nic nie
szkodzi. Muszę teraz przyjąć sutannę, gdyż tak mi powiedział Ksiądz Bosko.
Inni sugerowali, że jest jeszcze zbyt młody i musi przecież skończyć gimnazjum.
On zaś stale odpowiadał: Nic nie szkodzi: tak mi powiedział Ksiądz Bosko.
W dniu, w którym miał wyjechać do Oratorium, miał się odbyć ślub brata. Dlatego
prosił on Janka, by się zatrzymał jeszcze na parę dni na tę uroczystość. Janek rezolutnie
odpowiadał: Możecie sobie świętować i przywdziać weselne szaty, ja również chcę
przywdziać sutannę klerycką. !
Krewni perswadowali, że odmową swą obrażą osobę, którą brat wybrał
na małżonkę, a on na to: Niech sobie robi mój brat, jak mu się podoba: ja również jestem
zadowolony z wyboru, jaki dokonałem. Czy wam to nie wystarczy? Czy mam
na piśmie urzędowym stwierdzić, że jestem zadowolony?
I tak, w dniu 21 listopada, Cagliero całkiem zdrów wracał do Oratorium,
a w dniu 22 listopada, św. Cecylii, Ksiądz Bosko pobłogosławił jego suknię klerycką
i przyodział w nią swego drogiego syna.
Rektor seminarium metropolitalnego, ks. Kanonik Vogliotti pozwalał klerykowi
Cagliero zamieszkać na stałe u Księdza Bosko, uczęszczać przy tym na wykłady do
seminarium przedkładając przepisane zaświadczenie wobec kurii arcybiskupiej przed
egzaminami końcowymi. Podobne zezwolenie wydano także innym klerykom
mieszkającym w Oratorium.
Święty mając przed oczyma owo widzenie z gołąbkiem i dzikimi ludźmi, być
może zwierzył się z tego księdzu prefektowi Alassonattiemu. Ten spotkawszy raz
Cagliero powiedział mu:
Słuchaj, ty powinieneś być bardzo dobrym, skoro usłyszałem o tobie tak piękne
rzeczy od Księdza Bosko.
58
|
|
6.9 Page 59 |
▲back to top |
Około roku 1855 kilku kleryków otaczających Księdza Bosko w jadalni żartowało
z nim na temat ich przyszłej pracy. A Ksiądz Bosko w pewnej chwili jakby mu przyszło
coś do głowy, spoglądając na nich rzecze: Jeden z was zostanie biskupem! Wiadomość ta
sprawiła ogólne zaciekawienie; on zaś z uśmiechem dodał: Ale Ksiądz Bosko będzie
zawsze Księdzem Bosko!
Klerycy buchnęli śmiechem, bo nikomu z nich nawet na myśl nie przyszło,
by mogła się ziścić ta przepowiednia. Żaden z nich nie należał do klasy bogatszej,
a raczej wszyscy zaliczali się do uboższych, a do godności biskupiej w owych czasach
zwykło się wynosić osoby ze szlachetnego rodu lub, co najmniej o wybitnych
zdolnościach. Z drugiej strony, wszak sytuacja Księdza Bosko była bardzo skromna,
iż po ludzku mówiąc nie można było myśleć, żeby któryś z jego alumnów mógł
aspirować do biskupiej godności. Zresztą nie było wówczas jeszcze mowy o misjach.
Lecz przez to właśnie nieprawdopodobieństwo zachowało się w pamięci owo prorocze
widzenie a nawet być może wzbudziło miłość własną u niektórych marzących o tej
godności.
Niekiedy powtarzał: No, poczekajmy trochę, czy Ksiądz Bosko się pomyli.
Widzę wśród was mitrę i to nie tylko jedną. To już jest jedna…
Klerycy żartując dopytywali się, który z nich prostych kleryków zostałby
w swoim czasie biskupem. A Ksiądz Bosko uśmiechał się i milczał. Niekiedy wydawało
się, że niektórzy już byli na tropie jego sekretu.
Opowiadał monsignor Cagliero: W pierwszych latach mego kapłaństwa spotkałem
Księdza Bosko u wejścia na schody jakby odpoczywającego ze zmęczenia. Podszedłem
doń i podając rękę, w tonie synowskiego zaufania rzekłem: Księże Bosko proszę mi
podać dłoń, przekona się, że potrafię mu pomóc wejść na schody.
Podał mi po ojcowsku rękę; lecz gdy stanęliśmy na ostatnim stopniu,
zorientowałem się, że próbuje mi ucałować dłoń. Cofnąłem ją szybko, lecz nie zdołałem
uczynić tego na czas. Zmieszany mówię: Czy Ksiądz zamierzał upokorzyć mnie lub
siebie?
Ani jedno ani drugie, odparł, powód tego poznasz w swoim czasie.
W 1883 roku, dawał księdzu Cagliero jaśniejszy tego dowód, gdyż w chwili
wyjazdu do Francji, po zrobieniu testamentu i wspomnieniu Członków Kapituły
Generalnej, jemu przeznaczał szkatułkę zamkniętą mówiąc: To dla ciebie! I wyjechał. Po
59
|
|
6.10 Page 60 |
▲back to top |
niejakim czasie ksiądz Cagliero zaciekawiony otwiera szkatułkę i znajduje w niej
pierścień biskupi.
Wreszcie w październiku 1884r. gdy otrzymał nominację na biskupa Magidy,
prosił Księdza Bosko, by wyjawił mu sekret sprzed 30 lat, gdy zapowiadał,
że jeden z jego kleryków zostanie biskupem.
Dobrze, opowiem ci go w przeddzień twej konsekracji.
Wtedy to wieczorem, Ksiądz Bosko spacerując w pokoju sam na sam
z biskupem Cagliero mówi do niego:
Czy pamiętasz swą ciężką chorobę, na początku twych studiów
w Oratorium?
Si Signore, pamiętam, odpowiedział Cagliero. Przypominam sobie, że Ksiądz
przyszedł udzielić mi Wiatyku i Namaszczenia. Lecz nie udzielił mi ich,
a zapowiedział, że wyzdrowieję i że z brewiarzem pojadę daleko jako kapłan… z misją
i nie dokończył.
No, więc teraz posłuchaj:
I opowiedział mu szczegółowo owo widzenie.
Monsignor Cagliero po wysłuchaniu wszystkiego, prosił Księdza Bosko, by
zechciał tego wieczoru na kolacji opowiedzieć go współbraciom Kapituły Generalnej.
A ponieważ Ksiądz Bosko nigdy nie odmawiał tego, co mogło wyjść na większą chwałę
Bożą i dobro dusz, zgodził się i opowiedział w obecności całej Kapituły o wszystkim, co
wyżej opisaliśmy.
Poniższe stronice spisaliśmy tego samego wieczoru pod dyktatem monsignora
Cagliero.
60
|
|
7 Pages 61-70 |
▲back to top |
|
|
7.1 Page 61 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XII
Podejmujemy dalszy wątek naszej historii z roku 1854. Usługi oddane przez
wychowanków Oratorium w owych dniach zarażonym cholerą, zwróciły uwagę opinii
publicznej. Prasa podnosząc bohaterstwo kapłanów śpieszących do chorych podkreślała
odwagę chłopców Oratorium. Zwłaszcza dziennik katolicki”Armonia”napisał artykuł,
który podajemy w streszczeniu.
„Należy podnieść gorliwość i bohaterstwo kapłanów zakonnych spieszących do
łoża zadżumionych, wśród, których odznaczyli się OO Dominikanie, Oblaci NMP (…).
Wpływ dobroczynny kapłanów na chorych zaznaczył się szczególnie przez to,
że przyjmowali lekarstwo podawane im przez lekarzy i pielęgniarzy, do których
panowało powszechne uprzedzenie. Bywało, że bramy szczelnie zamknięte przed służbą
sanitarną otwierały się przed kapłanami, którzy nieśli im pomoc duchową
i materialną.
Na przedmieściu Borgo Dora opieką sanitarną kierowali ks. Kapelan zwłaszcza
Ksiądz Bosko oddał do obsługi chorym 14 swych wychowanków, którzy posługiwali
w szpitalach zarówno jak w domach prywatnych. Pełniąc służbę samarytańską wywierali
oni dodatni wpływ na otoczenie. Za przykładem swego wychowawcy nie tylko słowami
lecz czynnie wyrażali swą miłość bliźniego. Własnoręcznie opatrywali ich potrzeby,
robili masaże, słowem spełniali wszelkie posługi koło chorych. Nieraz żaden z krewnych
nie śmiał podjąć się tych usług, wtedy zastępowali ich całkowicie,
z wyjątkiem, gdy chodziło o bliższe posługi osobom płci żeńskiej. Wtedy prosili
o pomoc jakąś pozostałą osobę w domu. Podobnie po zgonie obmywali i ubierali
nieboszczyków (…)”.
„Prócz wspomnianych czternastu, było innych trzydziestu gotowych w każdej
chwili do pomocy. Chcemy podkreślić doniosłość tej instytucji oraz wyrazić wdzięczność
tym, którzy podtrzymują ją swoją ofiarnością, o co apelowaliśmy parę tygodni temu do
społeczeństwa katolickiego. Wspaniałomyślni ofiarodawcy mają pełną satysfakcję, że ich
jałmużny przynoszą owoce, co stanie się bodźcem do dalszej ofiarności”(„Armonia”
nr 112/1854).
61
|
|
7.2 Page 62 |
▲back to top |
Także poza Turynem gotów był Ksiądz Bosko ze swymi wolontariuszami stanąć
do dzieła samarytańskiego. Dowiedzieliśmy się, że i w Pinerolo zaraza zbierała swe
ofiary, a Ksiądz Bosko wystosował pismo do burmistrza tego miasta, stawiając
do dyspozycji kilku swoich infirmarzy. Burmistrz odpowiedział następująco:
„Pinerolo, 2 – 10 – 1854 r.
Ill. mo Signore!
Tysięczne dzięki składam Waszej Wielebności za wspaniałomyślną ofertę…
O ile zajdzie potrzeba (od czego niech miłosierny Bóg zachowa) nowych pielęgniarzy
w szpitalu w Pinerolo, skorzystam ze wspaniałomyślnej oferty. Obecnie jednak wydaje
się, że zaraza osiągnęła swój szczyt i zmniejsza się liczba ofiar (…). Gdybym miesiąc
temu, gdy mieliśmy przeszło 200 chorych w szpitalu, wiedział, że istnieje w Turynie tak
szlachetna instytucja, chętnie bym skorzystał wówczas z waszej filantropijnej pomocy
(…. ). Prosząc o przyjęcie wyrazów etc.
Umill. mo servo – Sindaco Gioserano”.
Mamy z tego czasu pismo skierowane do Księdza Bosko przez głośnego literata
Mikołaja Tommaseo, który w owym roku osiedlił się w Turynie, gdzie przebywał do
roku 1859:
„Reverendissimo Signore!
O ile Wasza Wielebność posiada dzieła Rosminiego t. XI – XVI to prosiłbym
o łaskawe wypożyczenie mi, jeśli nie w całości, to przynajmniej kolejno tomami. Moje
dolegliwości zwłaszcza oczu, nie pozwalają mi przyjść osobiście. Od dłuższego czasu
winieniem mu wdzięczność za przysłane książki. Nawiasem informuję, że jeden
z moich bratanków pracuje w drukarni, drugi zaś w introligatorni, obaj zaś mieszkają
ze mną. Znam i doceniam poświęcenie się Waszej Wielebności oraz wychowanków na
rzecz zarażonych w tym mieście. Za to jestem winien mu wdzięczność jako
chrześcijanin. Jeśli oddawca tego listu nie spotka go w domu, prosiłbym o kilka słów pod
moim adresem.
Dora Grossa nr 22. – Zapewniając o mojej wdzięczności, etc. Turyn 3-10. 1854
Dev. mo N. Tommaseo”
Złożył on raz wizytę w Oratorium Księdzu Bosko, o której opowiada nasz Karol
Tomatis: „Pewnego przedpołudnia znajdowałem się w pokoju szpitalnym na 4 łóżka,
w domu Pinardiego. Wróciłem właśnie ze szpitala. Około godziny 9. 00 wchodzi Ksiądz
62
|
|
7.3 Page 63 |
▲back to top |
Bosko w towarzystwie pewnego pana, dość skromnej powierzchowności, którego
oprowadzał po Zakładzie. Był to Mikołaj Tommaseo. Odezwał się on do Księdza Bosko:
Drogi Księże Bosko, cieszę się mogąc pogratulować mu tak prostego i popularnego stylu,
w jakim pisze swoje książki dla ludu. Traktuje zrozumiale przedmioty trudne.
Tymczasem, Ksiądz Bosko prezentował mnie Gościowi wymieniając moje nazwisko
i zawód. Nie zdziwiła mnie ta uprzejmość, bo już w roku 1853, przy podobnej
sposobności przedstawił mnie znanemu poecie Silvio Pellico, autorowi głośnych „Le Mie
Prigioni”. Nie tylko względem mnie samego postępował tak uprzejmie, gdyż stałym
zwyczajem jego było wyrażać się o nich pochlebnie przed obcymi. Zauważyć muszę,
że odkąd przebywam w Oratorium, nie mało wybitnych literatów i znakomitych
osobistości odwiedzało Oratorium”.
Wśród innych wizyt szczególnie miłą była Świętemu znajomość z klerykiem
Emilem Manacorda, późniejszym biskupem, zawsze oddanym mu przyjacielem.
Ów kleryk przybył do Oratorium zdecydowany pozostać z Księdzem Bosko. Przechadzał
się z nim często na podwórzu pytając o radę, gdyż atmosfera seminarium niezbyt mu
odpowiadała, jako że z natury miał usposobienie aktywne.
Święty wysłuchał go z dobrocią, poradził, by pozostał w seminarium
aż skończy studia teologiczne, potem się zdecyduje. Kl. Manacorda później często wracał
do Księdza Bosko wyrażając swe pragnienie udania się na misje zagraniczne. Nie wydaje
się jednak, by Ksiądz Bosko aprobował ten zamiar. Wówczas ksiądz Manacorda
zostawszy kapłanem, około roku 1863 zamieszkał parę miesięcy
w Oratorium. Potem za radą Księdza Bosko udał się do Rzymu, rozpoczynając swą
karierę prałacką na Watykanie.
W czasie pobytu w Oratorium studiował pilnie system wychowawczy Księdza
Bosko. Zostawszy później biskupem Fossano, stał się gorącym jego rzecznikiem
i zwolennikiem.
Opieka nad chorymi nie przeszkadzała Księdzu Bosko w przygotowaniu dwóch
nowych zeszytów na miesiąc wrzesień. Prócz tego wydał anonimową broszurę
zatytułowaną: „Jak się handluje sumieniami oraz o agitacji protestanckiej w Europie”.
Czytało się w niej między innymi: „… za trzydzieści srebrników judaszowych usiłują
protestanci doprowadzić katolików do zaparcia się Jezusa Chrystusa i Jego Kościoła,
wykorzystując szczególnie nędzę biedaków. Pomimo, że wielu urodzonych w herezji
63
|
|
7.4 Page 64 |
▲back to top |
protestanckiej znajduje się w dobrej wierze, to przywódcy sekt nie wierzą już ani
w Biblię ani w Boga. Podzieleni na różne zwalczające się odłamy zgadzają się tylko
w jednym: w nienawiści do Kościoła Katolickiego. Nie mogą być w dobrej wierze
duchowni protestanccy, katechiści, misjonarze protestanccy, gdy dla zasady swobodnego
rozumienia Biblii, zaprzeczają nieomylności Papieża i Kościoła, którą równocześnie
przyznają byle, jakiemu pionkowi nawet nieumiejącemu pisać. Celem ich jest nie
nawrócenie, lecz demoralizowanie dusz prostych i niewinnych oraz podburzanie
przeciwko prawdzie. Wzorem ich ów uwodziciel pierwszych rodziców w raju: naśladują
jego złość, będąc świadomi pierwotności własnej ignorancji”.
Mimo to ludzie przewrotni wynajdywali nieustannie broń przeciw Księdzu Bosko.
Czytamy ogłoszenie w „Armonie” z 17 października: „Pewien proboszcz
z okolic Turynu donosi nam, że pod wieczór dnia 13 bm. wracając do domu natknął się
na jakiegoś młokosa, który podszedł do niego z miną poczciwca jako kolporter rzekomo
dobrej prasy, z prośbą by poparł w swojej parafii Oratorium Księdza Bosko w Turynie.
Powoływał się na kilku proboszczów, którzy złożyli po parę lirów na ten cel i wzięli jego
broszurki. Twierdził, że jest upoważniony przez Księdza Bosko
do odwiedzania księży proboszczów; ze względu na późną porę prosił o nocleg. Zacny
proboszcz wziął owe broszury, dał mu trzy liry, wpisał się na listę przedstawioną mu
przez młokosa, ale gościny odmówił.
Proboszcz wróciwszy na plebanię otworzył jedną z owych książek i ze
zdumieniem stwierdził, że były to wydawnictwa heretyckie. Po nie w czasie żałował
swojej łatwowierności, że dał się podejść oszustowi wyłudzającemu od księży
pieniądze”.
64
|
|
7.5 Page 65 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XIII
Pod koniec września, po ustaniu zarazy, Ksiądz Bosko zabrał ze sobą grupkę
sanitariuszy, by po tylu trudach odpoczęli nieco w zdrowym górskim powietrzu. Tutaj to
Pan Bóg w nagrodę za to, co Oratorium zdziałało dla biednych chorych posłał mu
wychowanka mającego stać się jego chlubą: Dominika Savio. Około połowy roku
przybył do Turynu porozmawiać ze Świętym w sprawie Dominika Savio, jego nauczyciel
ks. Józef Cugliero z Mondonio. Opowiadając o jego cnotliwym zachowaniu zakończył:
W swym zakładzie znajdzie Ksiądz wielu chłopców tego pokroju z trudnością jednak
któryś z nich przewyższy Dominika, co do zdolności i cnoty. Proszę go wypróbować
a przekona się, że jest to nowy święty Alojzy.
Ksiądz Bosko umówił się z nim, by przysłał go do Murialdo, na nowennę do
Matki Bożej Różańcowej. Święty tak opowiada o swym pierwszym spotkaniu się
z Dominikiem Savio:
„Był to pierwszy poniedziałek drugiego października, w czas rano spostrzegłem
chłopczyka w towarzystwie ojca, podchodzących by porozmawiać ze mną. Twarz
pogodna, uśmiechnięta z wyrazem ujmującej powagi i słodyczy, wzbudziła we mnie
zainteresowanie:
Kim jesteś mój drogi i skąd pochodzisz?
Dominik Savio z Mondonio, o którym mówił Księdzu mój nauczyciel Cugliero.
Przepraszając na chwilę ojca wypytywałem go na temat jego nauki, sposobu
dotychczasowego życia i tak w jednej chwili doskonale porozumieliśmy się. Odkryłem
w nim usposobienie pełne ducha bożego i byłem zdumiony na widok tego, co zdziałała
łaska Boża w tej tak młodocianej duszy. Po dłuższej rozmowie z nim wezwałem do
siebie ojca a Dominik powiedział do mnie jeszcze te słowa:
Czy zabierze mnie Ksiądz ze sobą do Turynu, do szkoły?
Wydaje mi się, że mamy dobry materiał.
A do czego mógłby służyć ten materiał?
By uszyć piękną suknię dla Pana Jezusa.
Doskonale, niech ja będę tym materiałem a Ksiądz krawcem. Proszę wiec mnie
zabrać do Turynu ze sobą i uszyć piękną suknię dla Pana Jezusa.
65
|
|
7.6 Page 66 |
▲back to top |
Obawiam się, że twe delikatne zdrowie nie nadaje się do studiów.
Proszę się nie lękać, Pan Bóg, który mnie darzył dotychczas zdrowiem i swą łaską,
pomoże mi i w przyszłości.
Dobrze, ale gdy ukończysz naukę łaciny, co zamierzasz na przyszłość?
Jeśli Pan Bóg udzieli mi łaski, pragnąłby gorąco zostać księdzem.
Dobrze, przekonamy się zaraz, czy masz należyte zdolności do nauki, weź
tę książkę (był to zeszyt Letture Cottoliche) przeczytaj jedna stronicę a jutro przyjdziesz
mi to opowiedzieć. Pozwoliłem mu zabawić się z kolegami a sam rozmawiałem z ojcem.
Nie minęło dziesięć minut, gdy Dominik z uśmiechem podchodzi do mnie mówiąc: , Jeśli
Ksiądz sobie życzy, mogę zaraz wyrecytować na pamięć stronicę.
Wziąłem książkę do ręki i ze zdumieniem przekonałem się, że nie tylko wiernie
powtórzył zadaną stronicę, lecz nadto doskonale wyłożył treść w niej zawartą.
Brawo odrzekłem, ponieważ uprzedziłeś swą lekcję na pamięć to i ja uprzedzam
swą decyzję: zabiorę cię ze sobą do Turynu i odtąd zaliczam cię do grona mych
kochanych uczniów. I ty odtąd módl się do Boga, by pozwolił nam wspólnie spełnić Jego
wolę.
On uradowany, nie umiejąc wyrazić swej wdzięczności, ściskał mi rękę
i całował wielokrotnie mówiąc: Mam nadzieję, że będę się sprawował w taki sposób,
by nie dać Księdzu powodu żalenia się na mnie.
Święty zatrzymał się parę dni w Becchi, gdyż ważne sprawy wezwały
go do Turynu. Młodzieniec Savio Anioł w owych dniach przywdział sutannę a również
Jan Turchi z kilkoma innymi przygotowywali się do tej chwili.
Ksiądz Bosko zwykł był starannie przygotowywać ich do tego aktu,
przypominając, że powołanie kapłańskie jest szczególnym darem Boga. Równocześnie
wyjaśniał im oznaki wskazujące na powołanie kapłańskie, to jest zdolności i chęć
służenia Boga przy ołtarzu, oraz czystość intencji. Wyjaśniał im prosto i szczerze
słowami św. Pawła ( Rzym. 8, 29), wzniosłość kapłaństwa i obowiązki na nim ciążące
z woli Bożej: ”Których przejrzał bowiem, tych i przeznaczył, aby byli podobni obrazowi
Syna Jego, żeby on był pierwszym miedzy wielu braćmi. A których przeznaczył tych też
wezwał, a których wezwał, tych tez usprawiedliwił… On też ich uwielbił”. Następnie
opisywał nagrodę wiekuistą przygotowaną dla tych, którzy pozostaną wierni swemu
powołaniu.
66
|
|
7.7 Page 67 |
▲back to top |
Tymczasem wiele osób zaufanych na widok tego, jak trudził się Ksiądz Bosko
około przygotowania sobie kleryków, którzy by chcieli pozostać przy nim i pomagać mu,
pytało:
Po cóż to Księdzu tylu ludzi dla trzech oratoriów?
Potrzeby te ja widzę, a jest ich wiele.
A cóż zamierza Ksiądz zrobić z tych kleryków?
Coś trzeba zrobić, ale to już nie moja sprawa.
A któż ich wyświęci, jeśli nie należą do żadnej diecezji?
Znajdziemy kogoś, ktoś im udzieli święceń.
Czy Ksiądz nie wie, że gdy zostaną wyświęceni, biskup ich Księdzu zabierze?
Postaramy się temu jakoś zaradzić.
Tego rodzaju dialogi powtarzały się dość często. Bo nikt nie potrafił przewidzieć
przyszłości. Ksiądz Pacchiotti, kapelan Rigugio, wspominając o dawnych
przepowiedniach Księdza Bosko często powtarzał: teraz wierzę, że będziesz miał księży
i kleryków!
Tymczasem zbliżał się początek roku szkolnego i nowo przyjęci wychowankowie
przyjeżdżali do Oratorium. Był między nimi Dominik Savio. Przyszedł on do pokoju
Księdza Bosko by oddać się jak mówił całkowicie w ręce przełożonych. Wzrok jego padł
natychmiast na napis na dużym kartonie w pokoju Księdza Bosko: „DA MIHI ANIMAS
CAETERA TOLLE”, odczytał go uważnie a Ksiądz Bosko pomógł mu przetłumaczyć
po włosku, by zrozumieć sens: „daj mi duszę resztę zabierz”.
Savio zastanowił się przez moment i powiedział:
Zrozumiałem nie chodzi tu o pieniądze, lecz o duszę, rozumiem. Myślę,
że również moja dusza będzie uczestniczyć w tym interesie i od tej chwili zaczął na serio
przykładać się do nauki i pobożności oraz przyświecał przykładem cnót tak pięknie
opisanych przez samego Świętego w jego życiorysie.
Savio poprzednio uczył się łaciny w Mondonio, a dzięki swym zdolnościom
potrafił niebawem przeskoczyć do klasy czwartej gimnazjalnej, lub jak się mówiło
inaczej do drugiej gramatyki.
Kurs ten odbywał się pod kierunkiem zacnego i znakomitego profesora Józefa
Bonzanino, do którego szkoły uczęszczali nadal wychowankowie Oratorium.
67
|
|
7.8 Page 68 |
▲back to top |
Delikatny i słabowity, zawsze pogodny chłopczyk miał w sobie coś doprawdy
anielskiego. To też niebawem zdobył sobie całkowicie serca wszystkich towarzyszy.
RACZEJ UMRZEĆ NIŻ ZGRZESZYĆ – to było jego hasło.
Wraz z Savio Dominikiem, wstąpił do Oratorium Józef Bongiovanni. Osierocony
przez rodziców, polecony został Księdzu Bosko przez jego ciocię. Miał lat siedemnaście
i niezbyt chętnie przyjechał do zakładu z wielu uprzedzeniami i ujemnymi
przyzwyczajeniami. Łaska Boża działała w nim jednak na tyle skutecznie, że wkrótce
bardzo się przywiązał do przełożonych i do regulaminu domowego. Obdarzony
wybitnymi zdolnościami, został skierowany do gimnazjum a ukończył je z celującym
wynikiem.
Obdarzony znakomitą fantazją układał poezję, bądź w języku literackim włoskim,
lub w narzeczu piemonckim. Bawił tym doskonale towarzyszy, improwizował wiersze,
jak na przykład owa poezja ku czci „Madonny Wspomożycielki”: „Salve o Maria, salve
o Regina, salve o fonte di pietà – tu sei Madre sei Regina dell`afflitta umanità”,
zamieszczona w Młodzieńcu Zaopatrzonym.
Prócz nich przybyło do Oratorium wielu wychowanków, którzy z pierwszego
zetknięcia się z Księdzem Bosko byli ujęci i zachwyceni nim. Starania i życzliwość
okazywane im przez Matkę Małgorzatę, wywierały na nich głębokie wrażenie
i wdzięczność względem Oratorium. Wynika to z relacji byłych wychowanków.
Ksiądz Bosko pilnie studiował usposobienie, zainteresowania owych chłopców
a jeśli nie dawali oznak powołania do kapłaństwa, formował ich na wzorowych
katolików, w przyszłości ojców rodzin i dzielnych obywateli.
Nie łożył jednak na dalsze ich studia, w podobny sposób traktował swoich
krewniaków, których przyjmował do Oratorium na tych samych warunkach,
co uboższych. Był gotowy pomagać ich rodzicom, gdy popadli w nędzę, bo tego żądała
miłość chrześcijańska, lecz nie na to by mogli wieść życie wygodne.
Przez pewien czas utrzymywał w zakładzie swego bratanka Franciszka, lecz
w końcu odesłał go do domu, gdyż nie dawał oznak powołania do stanu duchownego,
mimo, że posiadał zdolności i był grzeczny. Franciszek odziedziczył po ojcu jego zawód,
później założył rodzinę. W roku 1854 na jego miejsce przyjął drugiego bratanka
imieniem Alojzego.
68
|
|
7.9 Page 69 |
▲back to top |
Także Alojzym zajął się po ojcowsku dając mu wychowanie religijne
i obywatelskie stosownie do jego stanu i pochodzenia.
Wszystko, co posiadam i co mi posyłają dobrodzieje, mawiał Ksiądz Bosko,
winienem obrócić na chleb dla mych chłopców. Biada mi, gdybym robił inaczej!
Tymczasem sytuacja ogólna kraju pogarszała się i w Oratorium odczuwało się
braki. Wojna na wschodzie powodowała ogromne straty w handlu, co odbijało się na
położeniu materialnym rodzin dotychczas wspierających Oratorium.
Francja i Anglia w obawie utracenia swych wpływów na Wschodzie zawarli
sojusz na rzecz Turcji. Po wylądowaniu wojsk sprzymierzonych pod Warną w Bułgarii,
później na Krymie, odniesiono szereg zwycięskich potyczek nad wojskami rosyjskimi
i oblężono twierdzę Sewastopol.
Ksiądz Bosko w listopadzie 1854 roku za zezwoleniem władz urządził małą
loterię, w której główną wygraną był duży krucyfiks z kości słoniowej, cenne dzieło
sztuki podarowane przez pana Jakuba Remella. Loteria przyniosła pewną pomoc
w utrzymaniu zwiększającej się czeladki na Valdocco, skutkiem przyjęcia nowych sierot
po zmarłych rodzicach na tyfus.
Również Magistrat miasta Turynu wchodząc w położenie tak wielu rodzin przez
doraźną pomoc, zaskarbił sobie uznanie obywateli, zwłaszcza przez roztoczenie opieki
nad młodzieżą osieroconą. W tym celu otwarto prowizoryczny sierociniec przy kościele
św. Dominika, w którym znalazło schronienie wiele sierot bezdomnych i opuszczonych.
Nawet burmistrz pragnął zapewnić im odpowiednie wychowanie. Dlatego zwrócił się do
Księdza Bosko by objął nad nimi stanowisko wychowawcze następującym pismem:
Turyn, 31-10-1854 rok
Burmistrz Turynu, po zakomunikowaniu wspaniałomyślnej oferty Waszej
Przewielebności odnośnie roztoczenia opieki nad sierocińcem przy kościele
św. Dominika, Komitetowi Opieki Społecznej, otrzymał upoważnienie przekazania
wspomnianego sierocińca pod kierownictwo Księdza Jana Bosko w Turynie – Valdocco.
Zechce Wasza Przewielebność porozumieć się w tej sprawie z dotychczasowym
administratorem p. Joassa. Łącząc wyrazy wdzięczności etc. Burmistrz Nott.
69
|
|
7.10 Page 70 |
▲back to top |
Tak, więc Ksiądz Bosko dzielił swój czas miedzy chorych i sieroty, spędzając
wiele czasu z nimi. Wybrał w tym celu kilku starszych chłopców i kleryków i przydzielił
im poszczególne grupy owych sierot, by ich katechizowali.
Nie tylko zajmował się sierotami, jak świadczy koadiutor Piotr Enria:
„Znałem Świętego od września 1854 roku, gdy zajmował się sierotami
przekazanymi przez Opiekę Społeczną w klasztorze św. Dominika. Pewnego dnia zjawił
się tam Ksiądz Bosko w towarzystwie administratora. Była nas wówczas setka chłopców.
Nie znałem dotąd Księdza Bosko. Jego serdeczne podejście do każdego z nas z osobna
zdobyło nas wszystkich z miejsca. Wreszcie zwrócił się do mnie pytając o nazwisko.
Następnie powiedział:
Czy chciałbyś pójść ze mną? Będziemy zawsze przyjaciółmi, nieprawdaż? Czy
jesteś zadowolony?
O tak proszę Księdza! Si signore, odrzekłem
Dobrze, niech i on przyjdzie z tobą!
Parę dni później zaprowadzono nas obu do Oratorium. Ja miałem wówczas 13 lat,
mój braciszek 11. Matka moja zmarła na cholerę, ojciec zaś jeszcze nie wstał z tej
choroby.
Lat szesnaście minęło od tego czasu, a ja wspominając o tym Księdzu Bosko
w czasie choroby we Varazze mówiłem:
Czy Ksiądz pamięta, jak jego mama skrzyczała go za to, że przyjmuje wciąż
nowych chłopców?: Przyjmujesz tu wciąż nowych, lecz, w jaki sposób ich wyżywimy
i odziejemy? W domu brak wszystkiego, a nadchodzi zima.
Faktycznie, skoro zostałem przyjęty do zakładu, spałem przez parę nocy na
posłaniu z liści, pod krótkim prześcieradłem. Zaś wieczorem, gdyśmy spali, on wraz
z matką, naprawiali nam spodnie i bluzki podarte.
Ksiądz Bosko słysząc me słowa uśmiechnął się i mówił:
Ileż doprawdy natrudziła się moja zacna Mamusia! święta to niewiasta! Lecz
opatrzność nigdy nas nie zawiodła!
Po ustaniu zarazy z początkiem grudnia, magistrat zamknął sierociniec,
a podopiecznych porozdzielał między poszczególne zakłady dobroczynne. Dwudziestu
najmłodszych zostało przydzielonych Księdzu Bosko. Stanowili odrębną klasę, którą
zazdrośni koledzy przezywali”najniższą”, bo składała się z najniższych wzrostem
70
|
|
8 Pages 71-80 |
▲back to top |
|
|
8.1 Page 71 |
▲back to top |
chłopców. Przed końcem tegoż roku, zgodnie ze świadectwem Enria, trzydziestu innych
zostało przyjętych do zakładu.
Rozciągniecie opieki nad sierotami przez Księdza Bosko podobało się bardzo
Komitetowi Opieki Społecznej ustanowionym wówczas w Turynie, czego dowodem jest
list od burmistrza – (przytaczamy ten list):
Miasto Turyn – 7 – 12 – 1854
Ill. mo Signore
Podpisany Burmistrz w imieniu Komitetu Opieki Społecznej mad biednymi
ofiarami zarazy i ich rodzinami poczuwa się do obowiązku wyrażenia szczerej
wdzięczności Przewielebnemu Księdzu za szlachetną, wspaniałomyślną pomoc w opiece
nad biednymi sierotami tymczasowo przebywającymi w sierocińcu św.
Dominika…Spełniając tę powinność pozostaję wyrazami etc.
Burmistrz Notta
A w innym liście z 4 grudnia, z prośba o przyjęcie do zakładu sieroty Andrzeja
Fioccardi, tenże burmistrz dodaje:
„(…) Korzystam ze sposobności podziękowania Przewielebnemu Księdzu
w imieniu Komitetu Opieki Społecznej za przygarnięcie sierot, ofiar cholery,
która grasowała w naszym mieście przez blisko cztery miesiące (…)”.
Przygotowano osobne pomieszczenia dla wspomnianych sierot, dbając o to,
by zdobyli należyte wykształcenie religijne, intelektualne i zawodowe. Przez rok
i więcej czasu Ksiądz Bosko osobiście prowadził z nimi naukę przy pomocy różnych
osób z miasta. Spośród sierot najbardziej utalentowanym był chłopiec nazwiskiem Cora,
późniejszy zdolny aktor sceniczny, który przez lata wraz z Karolem Gastini występował
na scenie teatrzyku w Oratorium oklaskiwany przez widzów.
Wielu z nich opuściwszy Oratorium z wyuczonym zawodem, byli zawsze
przywiązani do tego, który im zastąpił rodziców; niektórzy pozostali w Zgromadzeniu
jako bracia koadiutorzy, świadkowie owych pamiętnych czasów.
Wspomniany Piotr Enria tak kończy swe wspomnienia:
„/…/ Pozostałem na zawsze w Oratorium, gdzie zostałem przygarnięty przez
Księdza Bosko i jego matkę, uważaliśmy ją zawsze jakby za własną i byliśmy szczęśliwi
i zadowoleni”.
71
|
|
8.2 Page 72 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XIV
Wspomniane wydarzenia nie przerwały regularnego ukazywania się „Letture
Cattoliche”. Na miesiąc październik, połowę listopada i luty 1855 wyszło pięć zeszytów,
wypełnionych anonimową rozprawą zatytułowaną: „Doskonała reguła życia dla
zachowania zdrowia – konwersacje”.
Było tam 10 rozmówek na temat skutków fizycznych i moralnych nie
umiarkowania w pokarmach i napojach, pewnych ujemnych przyzwyczajeń, gniewu
i namiętności egoistycznych oraz wskazywano środki zaradcze. Mimochodem
nadmieniono o występkach koryfeuszy protestantyzmu. Ostatnia rozmówka przedstawia
doskonałą regułę życia rodzinnego i społecznego. Pewien lekarz występuje jako doradca
wielu lekkomyślnych młokosów, których udaje się naprowadzić na dobrą drogę.
Ksiądz Bosko tymczasem poszukiwał nowych abonentów i w tym celu rozsyłał
listy i okólniki do różnych kurii diecezjalnych. Spotykały się one wszędzie z życzliwym
przyjęciem: zapewniano poparcie wydawnictwa przez nowych abonentów.
Równocześnie przygotowywał do druku kalendarz Galantuomo na rok 1855.
Podawano w nim recepty na przyrządzanie napojów chłodzących, czyszczenie plam na
sukienkach, wykaz świąt kościelnych, parę anegdotek budujących, dialog na temat
spowiedzi sakramentalnej oraz dwie poezje.
Godna uwagi jest przedmowa, w której Ksiądz Bosko używając stylu podniosłego
chce usunąć wśród ludu pewne uprzedzenia wspominając, jak wiele uczynili w mieście
burmistrz przy pomocy obywateli dopomagając chorym w czasie ostatniej zarazy.
„Galantuomo do swoich przyjaciół!
Żyję jeszcze, ach! Żyję jeszcze! Co za tragiczny rok musiałem przeżyć! …
W połowie roku straciłem pracę, nie miałem pieniędzy, pełno długów … Nędza to jednak
najmniejsze moje nieszczęście. Gdy wybuchła epidemia zwana cholerą, wiele rodzin
sąsiednich uległo straszliwej zarazie. Dziesięciu moich przyjaciół silnych i mocnych
zmarło od zarazy. Och!, co za okropna śmierć! Gdyby na czas dostali się do szpitala,
może by przeżyli. Nie chcieli się na to zgodzić w błędnym przekonaniu, że tam
podawano proszek mogący ich uśmiercić. A tym czasem biedacy zmarli i bez tego
72
|
|
8.3 Page 73 |
▲back to top |
proszku. (…) Pociesza mnie jedynie to, że zmarli jak dobrzy chrześcijanie i spodziewam
się, że cieszą się chwałą u Boga.
Gdy myślałem, że burza minęła, spadło na mnie niespodziewane nieszczęście.
Wraz z moim synem zapadliśmy na cholerę, a ponieważ dom mój znajdował się w nędzy,
zostaliśmy przeniesieni do szpitala. Ja wyzdrowiałem, lecz mój syn przeniósł się do
wieczności. W tym nieszczęściu Opatrzność przyszła mi z pomocą. Magistrat
zaopiekował się dwoma pozostałymi synami. (…) Nadal opiekują się nami członkowie
Stowarzyszenia św. Wincentego a Paolo. Otrzymałem od nich parę razy wsparcie
i bieliznę pościelową. Obecnie dostałem kartkę na mięso i chleb każdego tygodnia.
Słowem życie swoje zawdzięczam miłosierdziu pewnych osób prywatnych
i publicznych. Niech ich Bóg nagrodzi za to.
Teraz myślę już poważniej: , dlatego nie dziwcie się, moi drodzy przyjaciele,
jeżeli w tym roku zapomnę o swych błazeństwach i będę przemawiał rozumniej…
Zebrałem wiele wiadomości i różnych ciekawych anegdot. Niech nas Bóg zachowa od
niebezpieczeństw i da lepsze czasy. W przyszłym roku, jeśli Pan Bóg pozwoli,
powrócę jeszcze do was”.
W owych miesiącach przycichła nieco polemika heretycka. Po ustaniu cholery
zaczęli na nowo występować wrogo i odżyły dawne między nimi waśni. Podzielili się na
dwa odłamy wzajemnie się zwalczające: Ewangelików i Waldensów. Zamierzali wydać
swój nowy katechizm przygotowany przez ich pastorów, lecz nie mogli uzgodnić ze sobą
ostatecznej redakcji. Ile głów, tyle odrębnych sentencji! Nienawidząc się wzajemnie
dzielili się na coraz więcej grup przybierając szumną nazwę wolnych katolików.
Niezgoda wynikła przy wyborze nowego pastora. Waldensi opowiadali się
za Amadeuszem Bert, Ewangelicy zaś podtrzymywali kandydaturę ex proboszcza
apostaty De Sanctis. Niesnaski przyczyniły się do złożenia z urzędu pastora De Sanctis
mocą decyzji Najwyższej Rady Waldensów w Turynie.
Cios, jaki spotkał biednego apostatę, był dla niego upomnieniem, by zawrócił
z haniebnej drogi. Także i Ksiądz Bosko traktując swoich przeciwników odmiennie niż
jego samego traktowano, zabiegał w owych dniach o ułatwienie księdzu De Sanctis
powrotu do Kościoła, pisząc do niego następujący list:
„Turyn – Valdocco – 17. 11. 1854 r.
Ill. mo a stimab. Signore
73
|
|
8.4 Page 74 |
▲back to top |
Od pewnego czasu nosiłem się z myślą napisania do Waszej Przewielebności listu
z wyrażeniem pragnienia rozmowy z nim jak przyjaciel z przyjacielem. Zrodziło się to,
na skutek uważnej lektury jego książek, w których spostrzegłem jego niepokój
wewnętrzny. Otóż wobec pewnych wiadomości z prasy tyczących się nieporozumienia
z Waldensami, zapraszam go do odwiedzenia mnie w mieszkaniu o jakiejkolwiek porze.
(…) Otrzyma do swej dyspozycji pokój u mnie, będzie dzielił mój skromny stół,
utrzymanie i odpowiednie zajęcie, a wszystko bez wydatków z jego strony. Oto moja
propozycja szczera, którą myślę oceni i przyjmie, a przynajmniej raczy odpowiedzieć.
Niech Bóg doprowadzi do skutku me zamiary i uczyni z nas jedno serce i duszę jedną
w służbie Pana Boga, który nas wynagrodzi za wierność. Pełen głębokiej czci etc.
Szczery przyjaciel w J. Chr.
Ks. Jan Bosko”.
List ten poruszył księdza De Sanctis, który odpisał, jak następuje:
Turyn, S. Salvario-v. dei Flori. Stim. mo Signore!
„Jestem pod wrażeniem listu Wielebnego Księdza. Nie spodziewałem się nigdy
znaleźć tyle dobroci i szlachetności w człowieku, z którym pozostawałem w otwartym
konflikcie. Powiedzmy sobie szczerze: Wasza Wielebność zwalcza moje zasady
podobnie jak ja zwalczam jego; a równocześnie jako mój przeciwnik okazuje mi
życzliwość podając mi rękę w nieszczęściu. W ten sposób praktycznie wykazuje
chrześcijańską miłość bliźniego, tylko w teorii głoszoną przez wielu innych. Dałby Bóg,
by go naśladowali jego koledzy z”Campanone”, którzy nie potrafią rozmawiać
z przeciwnikiem bez urągania mu, względnie posługują się niegodną bronią ironii
i sarkazmu. Odpowiadając na jego propozycję oświadczam, że przyjmuję ją jako cenny
dar przyjaźni i pragnę przy najbliższej sposobności udowodnić mu bez ujmy dla mojego
sumienia, że kocham go nie słowami, ani językiem, lecz uczynkiem i prawdą. Z wielu
powodów nie mogę niestety na razie przyjąć wielkodusznej propozycji, mimo to głębokie
wrażenie, jakie sprawiła ona mej duszy, nie przeminie tak łatwo. Tymczasem módlmy
się wzajemnie, by Bóg pozwolił nam obu odkupionym Krwią Baranka chwalić Go
wspólnie w niebie.
Łącząc wyrazy czci etc.
Dev. Servo ed Amico L. De Sanctis”.
74
|
|
8.5 Page 75 |
▲back to top |
O gdyby ks. De Sanctis posłuchał rady Księdza Bosko i zerwał hańbiące
go pęta! Niestety, zamknął uszy na głos z Nieba, poprzestając na podziękowaniu Księdzu
Bosko i opublikowaniu na łamach „Luce Evangelica” następujących słów: „Podczas gdy
Waldensi traktują ks. De Sanctis w wiadomy wszystkim sposób, to Ksiądz Jan Bosko
pisze do niego list pełen uprzejmości i miłości, zapraszając do podzielenia z nim jego
mieszkania i stołu. Zaszczyt to niezrównany dla tego, który nań nie zasługuje.Następnie
w liście do redaktora Buona Novella pisał: …Muszę oświadczyć się za prawdą: księża
nie traktowali mnie tak źle jak Waldensi”.
Święty nie zadowalał się pochwałą księdza De Sanctis. Nie chcąc zostawić dzieła
w połowie niedokończonego pisał ponownie:
„Ill. mo Signore! Ucieszyłem się bardzo wiadomością, że mój list sprawił mu
przyjemność. Ponieważ donosi mi o swoich udrękach, pragnąłbym bardzo, by przyjmując
mą przyjaźń dał mi sposobność przyjścia mu z jakąś ulgą i pociechą. Chciałbym, by
ksiądz się przekonał, że osób szczerze mu sprzyjających jest więcej niż sobie wyobraża.
Między innymi podzielają moje uczucia względem Niego: ks. Borel, rektor Rifugio,
ks. Cafasso, dyrektor konferencji i konwiktu św. Franciszka z Asyżu i wielu innych.
Byliby zadowoleni mając sposobność okazania mu w czynie tego, o czym piszę.
Wobec tego, że Wielebność nazwał mnie przyjacielem, byłoby mi przyjemnie
porozmawiać z nim szczerze, by miał dowód tego, o czym piszę. Gdyby Wasza
Wielebność zechciał przyjąć moją wizytę, względnie wyznaczyć miejsce spotkania
w mieście; lub, co byłoby dla mnie prawdziwym zaszczytem, gdyby zechciał przyjść do
mego mieszkania, zapewniam, że byłoby to dla nas obu przyjemne i bez żadnych
kłopotów. Prosiłbym tylko o ewentualne uprzedzenie mnie, co do czasu, bym mógł
oczekiwać go u siebie. Proszę o przyjęcie wyrazów etc.
Turyn – Valdocco – 30. 11. 1854 r. Aff. mo
Amico. Ks. Jan Bosko”.
Nieszczęśliwy apostata przyjął zaproszenie pod warunkiem, że Ksiądz Bosko nie
rozgłosi tego publicznie. Przybył, więc do Oratorium. Święty przyjął go
z odkrytą głową, oprowadził po Zakładzie i warsztatach. Potem odbył konferencję oraz
inne w dniach następnych. Roztrząsano kwestię o znamionach prawdziwego Kościoła.
De Sanctis przyjmował, podobnie jak wielu protestantów, widzialność Kościoła
stwierdzoną w Ewangeliach, twierdził wszakże, że protestantyzm istniał wraz
75
|
|
8.6 Page 76 |
▲back to top |
z początkiem Ewangelii oraz, że był zgromadzeniem widzialnym złożonym z wierzących
w Chrystusa i posiadających jego prawdziwą naukę.
„Ale, gdzież był wasz kościół przed Lutrem i Kalwinem?– pytał Święty. Gdzie był
protestantyzm w ciągu tysiąca pięciuset lat istnienia Kościoła pierwotnego,
aż do czasów reformacji. Jeśli wasza sekta była widzialna, to powinna po wszystkie
czasy mieć swoich naczelników, proszę mi podać ich nazwiska, kraj, czas, w jakim żyli,
miejsce zamieszkania, ich kult, liturgię, dogmaty, moralność, karność. Ostatecznie żądam
niewiele: wymieńcie mi nazwisko przynajmniej jednego człowieka, który przed Lutrem
i Kalwinem wyznawał naukę, którą głosicie”.
Jedno nazwisko? Ależ tak! I przytoczył wymyślone brednie przez swoich
współwyznawców, wspomniał o dawnych heretykach, niemających nic wspólnego
z reformatorami z XVI wieku.
Ksiądz Bosko zbijał te błędy tym łatwiej, że De Sanctis znał dobrze historię
Kościoła i konkludował: „Zatem wasza sekta, czy jak twierdzicie wasz kościół, nieznana
była przez tysiąc pięćset lat, więc brakuje jej charakteru ewangelicznego, ostatecznie
więc nie jest prawdziwa!”.
Chłopcy raz po raz przykładali ucho do drzwi, chcąc posłyszeć jakieś słowo z ich
dysputy i powtarzali żartując: „Proszę mi powiedzieć, choć jedno nazwisko?!”.
De Sanctis był przekonany o swoich błędach, lecz o nawróceniu nie myślał.
Słusznie w owym czasie pisał do Świętego, ks. dr Marengo: „Z ostatnich wypowiedzi
dziennika De Luce wynika, że De Sanctis jest ściśle związany ze stowarzyszeniem
biblijnym włoskim, co może doprowadzić go do zguby”.
W każdym razie z dysput powyższych wynikło coś dobrego. Właśnie szlachetna
akcja Księdza Bosko względem głośnego swego przeciwnika, który popadł w niełaskę
u swoich zwierzchników, zdawała się łagodzić względem niego gniew sekty. Istotnie,
od tego czasu zaprzestali brutalnych względem niego posunięć ograniczając się tylko
do konwencjonalnej polemiki.
Święty nie rezygnując z dalszych wysiłków w roku następnym wysłał do apostaty
nowy list:
„20. 05. 1855 r.
Carissimo Signiore!
76
|
|
8.7 Page 77 |
▲back to top |
Chcąc, by nasza przyjaźń nie ograniczała się do samych słów, szukałem
sposobności okazania jej jakimś czynem (…). Pragnąłbym spotkać się ze wzajemnością
z jego strony, by mi w cztery oczy zwierzył się ze swoich trosk i obaw. Między
przyjaciółmi nie uchodzi nastawienie kontrowersyjne, lecz szczere poszukiwanie prawdy,
dlatego zapraszam do odwiedzenia mnie.
Oświadczam szczerze, że chodzi mi gorąco o jego zbawienie oraz, że gotów
jestem na wszelkie ofiary duchowe i materialne, by mu dopomóc. Otóż chce jedno:
by mi oświadczył, czy czuje się naprawdę szczęśliwy i czy będzie mógł się zbawić? Czy
sądzi, że dobry katolik może osiągnąć zbawienie w swej aktualnej religii?; po czyjej
stronie, jego zdaniem, są większe gwarancje zbawienia: katolickiej czy protestanckiej?.
Chcę, by nabrał przekonania, że wszystko, co zajdzie między nami w rozmowach, czy
pismach, nie wpłynie ujemnie na jego pozycję cywilną, socjalną, religijną. Owszem daję
mu gwarancję, że wszystko, co się powie zostanie pod osłoną ścisłego sekretu.
Może Przewielebnego Księdza zaszokuje ton mojego listu, lecz taka już jest moja
natura: gdy raz wszedłem z kimś w przyjacielski kontakt, trwam w nim zdecydowanie i
dążę do wyświadczenia przyjacielowi wszelkiego możliwego dobra. Niech Bóg
dobrotliwy błogosławi mu i zachowa w swej łasce. Ja zaś oświadczam się
z wyrazami etc.
Aff. mo servo ed Amico. Ks. Jan Bosko”.
77
|
|
8.8 Page 78 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XV
Pius IX encykliką z 1 sierpnia 1854 r. zapowiedział Jubileusz Powszechny
zachęcając ludy do pokuty i modlitwy do Boga za przyczyną Dziewicy Niepokalanej, by
uchylił lub zgładził plagi grożące światu. Wśród motywów skłaniających do tego aktu
były gorące prośby ze strony biskupów całego świata oraz wiernych postulujące
ogłoszenie Dogmatu Niepokalanego Poczęcia NMP, który przyczyni się do pomnożenia
Chwały Bożej oraz czci ukochanej Matki Dziewicy.
W archidiecezji turyńskiej Jubileusz odbył się od 1 października do 31 grudnia.
Ksiądz Bosko na miesiąc listopad ogłaszał w Letture Cattoliche swą broszurę: ”Jubileusz
i praktyki pobożne przy nawiedzaniu kościołów”. Zamieszczał również tekst encykliki
papieskiej a przedmowę tak kończył:
„… czytaj uważnie, czytelniku katolicki te stronice. Kto wie, czy ten Jubileusz nie
stanie się dla mnie i dla ciebie ostatnim? Szczęśliwi wszyscy, jeśli odprawimy go dobrze.
Miłosierdzie Boże nas oczekuje z otwartymi skarbami. Oby Bóg dał, by wszyscy z tej
okazji skorzystali”.
Ksiądz Jan Bosko.
Broszurka grudniowa była bardzo na czasie, gdyż w owych dniach sekciarze
bluźnili w swych pismach przeciw Madonnie, tak, iż samo piekło by się za nich
wstydziło. Zeszycik nosił na czołowej stronicy napis: „Refleksje na temat oczekiwanego
ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, napisane
przez prof. Franciszka Costa kapłana rzymskiego z dodatkiem modlitw na nowennę”.
Podawano w nim naukę Kościoła o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi
Panny, przedstawiono stosunek Kościoła Katolickiego od pierwszych wieków, aż po
współczesność, podawano cel, jaki spodziewał się Kościół osiągnąć przez definicję
wspomnianego dogmatu, oraz obowiązki wypływające dla katolików ze wspomnianej
definicji dogmatycznej.
Wspomniane druki były wyrazem także wdzięczności Oratorium względem Matki
Najświętszej za spełnienie się obietnicy danej wychowankom przez Księdza Bosko,
że nikt z nich nie umrze na zarazę.
78
|
|
8.9 Page 79 |
▲back to top |
W owych czasach cała”rodzina oratoryjna”liczyła około stu osób. Znajdując się w
miejscu, gdzie tak srożyła się cholera, a w najbliższym promieniu dokoła wiele rodzin
opłakiwało zgon swych najbliższych. Po ustąpieniu zarazy policzono się i ze zdumieniem
nie stwierdzono żadnego ubytku.
Zaraza wciskała się dokoła, przybliżała się do bram Oratorium, przeniknęła nawet
do pokoju Księdza Bosko. Widocznie jednak ręka Boża powstrzymała ją i nakazała
odwrót, tak, iż życie wszystkich zostało ocalone. Co jednak zdumiewające, to że chłopcy
w owym czasie poświęcili się posłudze chorych. Sami jednak wyglądali rześcy i zdrowi,
jakby nie stykali się z zabójczymi wyziewami lazaretów oraz domów zapowietrzonych
a przebywali gdzieś w bezpiecznych rejonach. Zdumiewano się powszechnie tym
zjawiskiem i uznawano za widoczną rękę Boską, która ich osłaniała.
Wspomnieliśmy, zaraza przeniknęła do pokoju Księdza Bosko. Opowiemy
szczegółowiej ten fakt. Zaznaczyliśmy, że ofiarował on swe życie w miejsce swych
chłopców, dlatego musiała nastąpić próba.
Otóż matka Małgorzata, opowiadała ks. Bonetti, że owego tygodnia, gdy zaraza
zbierała najwięcej ofiar, Ksiądz Bosko po dniu męczącym rzucił się do łóżka i zasnął.
Wkrótce się przebudził i poczuł w żołądku mdłości, dreszcze w nogach i zawroty głowy,
słowem wszelkie oznaki atakującego wroga. Siadł na łóżku. Co tu robić? Obawiał się
alarmowania chłopców. Zwrócił się z gorącą modlitwą do Matki Najświętszej, oddając
swe życie w ręce Boga i sam począł się ratować, podobnie jak to się czyni z zarażonymi.
Trzymając koc rękoma jak tylko mógł najsilniej zaczął nacierać obie nogi, gimnastykując
się w łóżku, tak, iż po niejakim kwadransie zmęczony, zgrzany począł się pocić. W takim
stanie zasnął i rano obudził się całkiem zdrowy.
To był jedyny przypadek cholery w domu, być może spowodowany nie tylko
miłością do chłopców, lecz wyższą pobudką na triumf Kościoła i Najświętszej
Wspomożycielki.
Istotnie, na podstawie pewnych jego pism i wypowiedzi, możemy przypuszczać,
że Ksiądz Bosko złożył Bogu ofiarę ze swego życia dla uproszenia w tym roku dogmatu
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Wspominał pewne osoby, które
złożyły Bogu podobny ślub. Z tego powodu sądzimy, że choroba, jaka go zaatakowała,
była dowodem, że ofiara była miłą Bogu, a swe zdrowie zawdzięczał opiece
Niepokalanej Dziewicy.
79
|
|
8.10 Page 80 |
▲back to top |
Po całkowitym ustąpieniu zarazy z miasta i okolicy, Ksiądz Bosko chciał wraz
z młodzieżą podziękować Bogu za cudowne ocalenie. Wybrał na to dzień 8 grudnia,
Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, pamiętny dzień,
w którym Pius IX w Bazylice Watykańskiej, w otoczeniu kardynałów oraz arcypasterzy
z całego świata, ogłaszał uroczyście ten dogmat wiary. Z rana owego dnia wszyscy
chłopcy miejscowi oraz Oratorianie przystąpili do Sakramentów św. ku czci
Niepokalanej, która ich przygarnęła pod swój płaszcz macierzyński.
Wieczorem, Święty specjalnym pozdrowieniem przygotował ich do tego aktu
dziękczynnego. Nawiązał do uroczystości dnia upamiętnionej ogłoszeniem nowego
dogmatu przez Kościół, mówił o dobroci i potędze Maryi względem swych czcicieli,
wreszcie zaznaczył, że zniknęło już wszelkie niebezpieczeństwo cholery. Podkreślił
wielkość dobrodziejstwa Bożego na tle tak przerażającej klęski, jaka dotknęła wiele
miejscowości w Ligurii, Piemoncie a nawet sam Turyn.
Na zakończenie zaintonował Te Deum, które pochwyciła młodzież z nieopisanym
entuzjazmem.
Radosne akcenty przebijały z akademii okolicznościowej z bogatym programem
muzyczno – literackim. Uroczystość Niepokalanego Poczęcia stał się najbardziej
atrakcyjną w Oratorium.
Któż zdoła wypowiedzieć, jak Ksiądz Bosko kochał Matkę Najświętszą?
Po miłości do Najświętszego Sakramentu, to była jego druga miłość. Zadawał się, że żył
tylko dla Niej. Polecał to nabożeństwo wszystkim wiernym głosząc kazania,
spowiadając, przemawiając do współbraci i młodzieży. Odwiedzał świątynie Maryjne,
miał zawsze przy sobie medaliki i obrazki Madonny, które rozdawał zawsze dzieciom,
które zlatywały się do niego, zalecając, by zawsze nosili przy sobie i modlili się do Niej
przez całe życie.
Z zapałem i uniesieniem śpiewał z chłopcami w kościele czy na rekreacji pieśni
Maryjne, w ferworze wznosił ręce i dyrygował w takt śpiewanej melodii. Opowiada
kanonik Anfossi:
„Ksiądz Bosko pragnął, by chłopcy kochali Maryję bez przerwy. Ileż pobożnych
pieśni śpiewano ku Jej czci w Oratorium! Pamiętam jak razu pewnego wracając
z Vanchiglia w towarzystwie wielkiej gromady chłopców, miedzy, którymi sam się
znajdowałem zaintonował; „Tysiąc razy pozdrawiamy Ciebie…” i z tym śpiewem
80
|
|
9 Pages 81-90 |
▲back to top |
|
|
9.1 Page 81 |
▲back to top |
przechodziliśmy przez Plac Castello… Najbardziej cieszył się, gdy za wiedzą
Przełożonych chłopcy stroili ołtarzyki Madonny w miesiącu maju.
Przez cały miesiąc wygłaszał słówka na temat cnót i przywilejów Maryjnych,
opowiadał o łaskach od Niej otrzymanych, podawał kwiatuszki do praktykowania ku Jej
czci”.
Nie omieszkał nigdy nie przypomnieć Jej święta, polecając Komunię św. i sam
udzielał się najchętniej: a gdy nie mógł głosić kazania, zapraszał kaznodzieję, któryby
umiał zapalać serca miłością do Maryi.
Czasem komuś ze studentów podsunął tekst z Pisma św. odnoszący się do
Madonny, na przykład: ”Błogosławiony mąż, który mnie słucha i który czuwa, co dzień
u podwoi moich …”.
„Który mnie znajdzie, znajdzie żywot i otrzyma zbawienie od Pana … (Przysł 8,
34). – Pytał o tłumaczenie tych sentencji, sam komentował, zachęcając do ufności
w pomoc tej Matki Niebieskiej zapewniając, że wszystko otrzymamy, o co Ją poprosimy.
Oratorianom zalecał odmawianie cząstki Różańca św. , który z barku czasu można
odmówić z przerwami w pracy w podróży etc. Zapewniał, że Różaniec jest środkiem
najskuteczniejszym do uproszenia sobie cnoty czystości i pewną obroną przeciw
napaściom szatańskim.
Był apostołem praktyk pobożnych miłych Matce Najświętszej, mianowicie
w wielu miejscowościach szerzył zwyczaj odmawiania trzy chwała Ojcu po Anioł
Pański.
Zaczynał i kończył wszystkie prace z wezwaniem Madonny. Wysyłając różne
pisma stawiał datę Jej świąt, czasem specjalnie odwlekał, by nosiły tę datę. W Jej święta
gromadził swych współpracowników na konferencję, lub urządzał jakaś imprezę
publiczną. Każde swe dzieło przypisywał Madonnie. W kazaniach, konferencjach
powtarzał, że wszystko, co się robi w Oratorium, czy Zgromadzeniu Salezjańskim,
przypisywać należy Maryi. W ciągu swego życia niczego nie działał bez Jej wyraźnego
polecenia.
Jego częstym aktem strzelistym było: ”Maria Mater gratiae, dulcis Parens
clementiaem – tu nos ab hoste protege, et mortis hora suscipe”. To też Maryja pomagała
mu we wszelkich kłopotach.
81
|
|
9.2 Page 82 |
▲back to top |
„Maryja zawsze była mą Przewodniczką – powtarzał często. Odbierał też za Jej
pośrednictwem niezliczone łaski dla siebie, swych chłopców, oraz osób przez niego
polecanych. Chłopcy miedzy sobą mówili:
Ksiądz Bosko jest zawsze w dobrym kontakcie z Matką Boską…
Także lud katolicki był przekonany, że Matka Najświętsza niczego mu nie
odmawia, o co Ją prosi. Ta zaś wiara jego z dniem każdym stawała się coraz żywsza,
zwłaszcza przy łożu chorych, dla których otrzymywał łaski doprawdy nadzwyczajne.
Błogosławieństwo jego spraszało na nieobecnych i obecnych Jej matczyną opiekę,
lecz niczego sobie nie przypisywał, często powtarzał: O jak dobra jest dla mnie
Madonna”.
Królowa Nieba i ziemi, którą Ksiądz Bosko nazywał słodkim imieniem Matki,
odpowiadała jego miłości oraz młodzieży, przyjmując najwyższą protekcję nad
Oratorium. Nowenny odprawiane ku Jej czci wypadały fatalnie dla złych. Święty
ogłaszając je zapowiadał: Odprawmy je dobrze, bo Madonna chce sama oczyścić dom
i wymiecie tego, kto nie jest godny tu mieszkać.
I rzeczywiście te dni zaznaczyły się często wykryciem jakiegoś wilka czy lisa
w owczej skórze, którzy przeważnie własnowolnie opuszczali Oratorium. Fakt ten
ponawiał się tysiąckrotnie konstatowany przez wszystkich.
Na tym poprzestaniemy. To, co Ona uczyniła dla Księdza Bosko, oraz jego
starania dla Jej chwały, piórem czy żywym słowem, to jeszcze ujrzymy na tych
stronicach.
82
|
|
9.3 Page 83 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XVI
Tak gorąca miłość do Matki Najświętszej była odblaskiem i dowodem czystości
serca Księdza Bosko. Jesteśmy głęboko przekonani, że na tym właśnie polega sekret jego
wielkości. Bóg ubogacił go darami nadzwyczajnymi i posłużył się nim w dokonaniu dzieł
cudownych, dlatego, że właśnie zachował się czystym i nieskalanym.
Z samego widoku Księdza Bosko wyczuwało się, jak on kochał tę piękna cnotę,
stwierdził ks. Piano. Słowa, zachowanie się, gesty, cały sposób bycia tchnęły jakimś
blaskiem niewinności zachwycając i budując każdego, ktokolwiek do niego się zbliżał.
Doprawdy coś anielskiego tchnęło z jego oblicza i pociągało serca. Nigdy nie wyszło
z jego ust mniej stosowne słowo.
Unikał gestów, ruchów świeckich. Ci, co z nim bliżej obcowali uderzała
niezwykła staranność i delikatność, by nie uchybić w niczym skromności. Niektórzy
z otoczenia podglądali go przez dziurkę od klucza i nigdy nie zauważyli czegoś
nieodpowiedniego. Ani razu nie stwierdzono, by zakładał sobie nogę na nogę, rozpierał
się w fotelu, wsadzał ręce do kieszeni, nawet w największy mróz.
Nie lubił żartów płaskich i pospolitych. Reagował na wyrażenia frywolne,
zwracając uwagę, komu należało. Wszystkie jego pisma świadczą o wielkiej delikatności
w tym względzie i są refleksem duszy.
Zdarzyło mi się, pisał ks. Rua, jak również mym kolegom znaleźć się
w kłopocie, jak wyrazić pewne sceny biblijne ze starego Testamentu. Czytając jego
Dzieje Biblijne znajdowaliśmy sposób wyrażenia się delikatnie, by nie urazić nikogo.
Można o nim powiedzieć jak o Boskim Zbawcy, że oskarżano go o wiele rzeczy,
lecz nikt nie odważył się wysunąć zarzutu w materii czystości. Słowem, stwierdzić
należy, że w sposób heroiczny zachowywał tę cnotę w całym życiu.
Pewnego razu rozmawiał z Księdzem Bosko ks. Chietellino. Zacny kapłan pod
wpływem skrupułów wahał się, czy uczynił zadość materii spowiedzi brakiem pytań
względem penitenta. Święty dla uspokojenia go powiedział, że jako młody kapłan
spowiadał się u neoprezbitera i pytany, co do różnych uchybień, odpowiedział,
że za łaską Bożą nie czuł się winny.
A to i tamto?
83
|
|
9.4 Page 84 |
▲back to top |
Nie proszę ojca duchownego: Pan Bóg mnie ustrzegł od tego.
A jeszcze to, a to?
Nie, na miłość Bożą!
Święty wyjaśniał, że ów spowiednik wikłał się w skrupułach i myślał sobie,
że jego penitent nie był szczery. Dodał, więc uwagę ks. Chiatellino, że jest absolutną
regułą, by spowiednik przyjmował wyznanie penitenta jak jest i nie robił sobie ani
drugim skrupułów.
Tenże, ks. Chiatellino dodawał: Z tych słów Księdza Bosko i innych, jakie wyszły
z jego ust, gdy dawał rady, nabrałem przekonania, że nie zdarzył mu się nigdy poważny
upadek.
Także, ks. Askaniusz Savio, który przez czterdzieści lat przebywał u boku Księdza
Bosko, stwierdza, że nie stracił on nigdy szaty niewinności Chrztu św. Tę opinię
podzielali wraz z nim dawniejsi wychowankowie – kapłani.
Spotykając się z osobami pozwalał na ucałowanie sobie ręki, gdyż jak mówił,
kapłan jest przyodziany charakterem sakramentalnym i ma ręce konsekrowane.
Niewiastom pozwalał na ten akt czci, lecz nigdy nie ściskał im ręki a czasem wzbraniał
się w sposób dyskretny i uprzejmy.
W pierwszych czasach Oratorium, gdy nie było jeszcze rozmównicy, zwykł
udzielać posłuchań po Mszy św. pod portykami domu, lecz nigdy nie widziano, by
prowadził niewiasty do pokoju na rozmowę. Później, gdy dom się powiększył.
Przyjmował je w swoim biurze przyległym do poczekalni, gdzie urzędował sekretarz
kierujący posłuchaniami. Zawsze przy tym drzwi był uchylone, by można było widzieć
wnętrze pokoju. Jeśli czasem zjawiała się osoba w stroju swobodnym, spuszczał wzrok,
co potwierdzają Księża: Rua, Piano i wielu innych.
Zawsze siadł w pewnej odległości od pań i nieco z boku: nie patrzył im w twarz
i nie ściskał ręki przy wejściu i pożegnaniu, oraz załatwiał sprawę jak najszybciej.
Wiele tych osób potrzebowało pociechy, wtedy nie używał słów zbyt
czułostkowych, by nie spowodować zła lecząc pierwsze. Z powagą krzepił je na duchu
przeważnie słowami:
„Fiat voluntas tua!, Pan nikogo nie opuszcza, kto ucieka się do Niego z sercem
czystym i w gorącej modlitwie otrzymuje, czego potrzebuje”.
84
|
|
9.5 Page 85 |
▲back to top |
Nie zwracał się bezpośrednio przez”ty”chociażby to była jego krewna,
z wyjątkiem małych dziewcząt. Nawet do takich odnosił się z rezerwą. Niektóra
niewiasta prosiła go o błogosławieństwo i zrobienia krzyża na czole lub na oczach
spodziewając się uzdrowienia ze swej niemocy. Lecz Ksiądz Bosko nigdy na to się nie
zgodził. Raz jedna wzięła go za rękę, by nią dotknąć swej głowy, za co otrzymała ostrą
naganę – świadkiem tego był ks. Rua.
Po drodze nigdy nie pozdrawiał jakiejś damy, choćby to była dobrodziejka. Nie
odwiedzał nigdy w pałacach pań, z wyjątkiem, gdy tego wymagała chwała Boża lub
prawdziwa konieczność. Często zapraszano go po drodze, by wsiadł do powozu jakieś
damy, lecz Ksiądz Bosko zawsze odmawiał dziękując, a jeśli zdarzyło się, że przyjął
zaproszenie, to znajdował się w towarzystwie swych kapłanów lub innych osób.
Tego rodzaju rezerwę zalecał swym synom. Opowiada ks. Reviglio: Pamiętam,
gdy udawałem się na stanowisko proboszcza i dziekana do Volpiano, Ksiądz Bosko dał
mi radę, by nie korzystać z pieszczot czy sympatii w formie nagrody czy dla zachęty
małym dziewczynkom, bo mówił: to może dać okazję do plotek. A gdy zostałem
proboszczem u św. Augustyna w mieście Turynie, zalecał mi nawet w rzeczach
dozwolonych ostrożność i rezerwę by zachować godność osobistą.
Sam był wielce dbały o to.
Ks. Savio Anioł, Monsignior Cagliero opowiadają, jak pewnego razu
w Castelnuovo zaszedł do fryzjera, by się ogolić. Zaprosiła go uprzejmie młoda
dziewczyna by usiadł, a zostanie wnet obsłużony. Nawiasem mówiąc, ojciec jej nie
mając syna, wyuczył swego zawodu córkę. Zabierała się do obsłużenia swego klienta. Na
razie nic złego – myśli sobie Ksiądz Bosko – pewnie wnet przyjdzie fryzjer ogolić mnie.
Lecz gdy spostrzegł, że wyjmuje brzytwę, bierze mydło i pędzel wstał, wziął kapelusz
i odchodząc powiedział:
Nie pozwolę nigdy, by niewiasta ucięła mi nos. Och nie! Dotąd żadna niewiast,
prócz mojej mamy nie dotknęła mej twarzy! I wyszedł.
Dodamy, że w chorobie nie życzył sobie, by go obsługiwały niewiasty, nawet
Siostry zakonne i nie dopuszczał do siebie innych osób prócz współbraci, którzy byli
pełni podziwu i zbudowania dla jego delikatności i skromności.
Ex abundatis cordis os loquitur. Ksiądz Bosko w kazaniach, egzortach,
konferencjach umiał zapalić serca miłością do tej królowej cnót. Wskazywał na ten skarb
85
|
|
9.6 Page 86 |
▲back to top |
nieoszacowany, jaki tkwi wewnątrz duszy czystej. Malował żywymi kolorami piękność
duszy niewinnej i radość, jaką ona się cieszy, nagrodę, jaką Bóg przygotował za nią na
ziemi i w niebie, i że sama godna jest towarzyszyć Barankowi dokądkolwiek idzie.
Słowa jego wywoływały nadzwyczajny efekt na słuchaczach, iż byli oczarowani
pięknem skromności. Do dziś pamięta jego słowa pan Jan Willa i wielu innych. Ksiądz
Bosko, mówią, wydawał się być podobnym do Anioła, gdy przemawiał. Tylko ten, kto
jest tak czysty jak on, może przemawiać w ten sposób.
Elektryzował wprost chłopców na rekreacji, gdy wołał: Och, jak pragnąłbym,
byście wszyscy byli świętymi Alojzami! Dotrzymajmy Bogu swych przyrzeczeń! Ufam
w nieskończonym miłosierdziu Boga, że pewnego dnia znajdziemy się wszyscy odziani
nieskalaną szatą niewinności w niebie!
A gdy który powątpiewał, wołał z emfazą:
Là, là, pamiętaj: „wszystko mogę w Tym, który mnie umacnia!”.
W sposób szczególny zalecał nabożeństwo do Najświętszej Dziewicy radząc
wzywać Ją na pomoc w niebezpieczeństwach duszy tym aktem strzelistym: „Maryjo,
pomóż mi!”. Podsuwał, by na książeczkach i zeszytach wypisywano to wezwanie
inicjałami M. A.
Prócz znanych środków zalecał, by być zawsze zajętym na rekreacji, być w ruchu,
nie kłaść rąk na nikogo, nie spacerować pod rękę, nie łapać za ręce kolegów. Nie znosił
grubiańskiego odnoszenia się lub czułostkowego ściskania się nawet żartami. Surowo,
lecz roztropnie zwalczał przyjaźnie partykularne, choćby początkowo nie wyglądało na
nic złego, i był na tym punkcie nieubłagany. Wykluczał złe rozmowy, nie tolerował
wyrazów wulgarnych i brukowych, mogących nasuwać złe wyobrażenie i wołał: pewne
wyrazy nie powinny być nawet wspomniane wśród was! Tak postępujcie, by nawet cień
podejrzenia nie padł na waszą cnotę!
W kazaniach wolał raczej podnosić piękno czystości, niż występek jej przeciwny,
a jeśli miał mówić o nim wyrażał się oględnie i roztropnie. Unikał wymawiania nawet
tego grzechu, a pokusy określa nazwą”złe”. Upadek nazywał nieszczęściem. Z drugiej
strony sam wyraz czystość (castità) słowem”purità”, obszerniejszym pojęciem tej cnoty,
mniej sugestywnym według niego dla wyobraźni.
Budził w młodzieży najwyższy wstręt do tego grzechu nie tylko swoimi słowami
jak całą osobowością, żarem wewnętrznym, który przelewał w ich serca.
86
|
|
9.7 Page 87 |
▲back to top |
Też często, by zachęcić do zwalczania złych pokus wołał:
chwilowe są cierpienia tego życia, a wieczna nagroda w niebie! I płakał z bólu
na myśl, że tylu chłopców ulega ruinie przez grzechy nieczyste. Również publicznie
płakał przemawiając na ten temat:
Wolałbym raczej, wołał, by zostało zamknięte Oratorium, niż by popełniono taki
grzech w domu! Występki te ściągają gniew Boży na całe narody!
Chłopcy pod wrażeniem tych słów szli na spoczynek głęboko przejęci, z głowami
spuszczonymi, zdecydowani strzec zazdrośnie czystości swego serca Bogu.
Szczęśliwe te czasy – wołał ks. Bongiovanni – kiedy jakiś malec wzruszająco
oskarżał się o drobne przewinienia względem obyczajów, tak wielki wpływ na ich dusze
niewinne wywierał Święty wychowawca!
Ks. Reviglio dodawał, że można pod przysięgą stwierdzić, iż w Oratorium
panowała atmosfera czystości, nosząc znamię nadprzyrodzoności.
Ksiadz Bosko zaś formował kadrę młodych asystentów podobnych do siebie.
Upominał, gdy spostrzegł u nich zbytnią poufałość względem chłopców. Nie pozwalał
trzymać ich za ręce, wprowadzać ich do swoich celek. Nie wolno było także chodzić
miedzy łóżkami z wyjątkiem poważnej potrzeby. Wszystko miało się załatwiać
z chłopcami publicznie a nigdy na osobności. Zwracał uwagę, by w każdym geście,
pismach, słowach nie znalazło się nic, co by mogło narazić ich cnotę.
Wpajał, by ustawicznie czuwać nad zmysłami a posyłając do służenia w różnych
zakładach w mieście upominał, by zostawili swe oczy w domu.
Czujność ta, twierdził, ustrzeże waszą cnotę.
Pewnego razu w towarzystwie wychowanka wyszedł do miasta. Na placu chłopiec
przystanął wpatrując się w witraż okienny. Zreflektował się na upomnienie Księdza
Bosko:
No, co tam widzisz?
Chłopiec tłumaczył się, a Święty odpowiedział z uśmiechem:
„Zawarłem przymierze z mymi oczyma”.
Mając to na oku wzbraniał się przyjmować w Oratorium młodsze osoby, każąc im
oczekiwać innej sposobności. Mamy na to dowód między innymi w następującym liście:
Signore contessina!
87
|
|
9.8 Page 88 |
▲back to top |
Przybyłem do św. Franciszka, gdy już nie było czasu na to, by ją powiadomić.
Proszę, łaskawie powiedzieć Mamie, że jutro, to jest 14 lipca od godz. 3 – 5 po południu
będę w Konwikcie i będzie można się ze mną widzieć. Niech Bóg ją błogosławi, by przez
życie cnotliwe przyniosła wielu pociechy swym zacnym rodzicom.
Obbl. mo ks. Jan Bosko.
Sumienny doradca odnośnie powołań duchownych, stawiał jako zasadę, iż należy
odradzać kapłaństwo lub nie dopuszczać do święceń osób nie dających gwarancji
zachowania cnoty czystości.
Zachęcając kleryków do pracy wychowawczej nad młodzieżą przypominał
przykład Jezusa Chrystusa. W obawie jednak, że mógłby być źle zrozumiany,
nie przytaczał bez odpowiedniego komentarza słów ewangelii gdzie mowa, że Boski
Zbawiciel tulił do siebie dzieci, gdyż jak podkreślał, nie mogą tego czynić inni bez
własnego ryzyka.
Nieustannie podkreślał czujność, odsuwanie od oczu i rąk, przedmiotów
mogących wywołać pokusy, niebezpieczna ciekawość etc.
Pamiętajcie moi drodzy: De moribus! Oto, co chcę powiedzieć: za wszelka cenę
zachować moralność. Tolerujcie żywość, gwałtowność, roztrzepanie, lecz nie obrazę
Boga, zwłaszcza występek przeciwny cnocie czystości. Na tym punkcie czuwać
ustawicznie i roztaczać nadzór nad młodzieżą wam powierzoną.
Otóż sam Ksiądz Bosko jest niedościgłym wzorem odnośnie słów i zachowania się
w obcowaniu z młodzieżą – dla kapłanów, kleryków i koadiutorów, a jego czystość pełna
mocy i wdzięku promieniuje na otoczenie.
Jego ukochanie młodzieży, zwłaszcza tej najbiedniejszej, najbliższej jego sercu
jako najbardziej zagrożonej, było tak czułe i delikatne, silne i męskie zarazem, a przy tym
uduchowione i naprawdę czyste.
W tysięczny sposób wyrażane, nigdy nie uległo zmysłowości, nigdy nie ściskał za
ręce chłopca. Widok jego wśród młodzieży przypominał Zbawiciela wśród dzieci. Cnota
czystości była jak płaszcz okrywający go od stóp do głów, dlatego młodzież cisnęła się
do niego z nieograniczonym zaufaniem wiedząc, jak jest Święty i czysty.
Konsekwentnie na tę miłość młodzież odpowiadała mu wzajemną miłością
do tego stopnia, iż podobnego przykładu nie da się znaleźć.
88
|
|
9.9 Page 89 |
▲back to top |
Ks. Kanonik Ballesio świadczy:
„Ksiądz Bosko zawsze wśród chłopców, rozrywany przez nich w czasie rekreacji,
pośród gier, wyścigów, wykazywał zręczność pełną skromności i wdzięku, nie tylko
słowami, lecz spojrzeniem, uśmiechem i samą obecnością pociągał do czystości, która
była największą ozdobą Świętego, i dla której tak go ceniliśmy sobie i kochali. Czasem
nie biorąc udziału w grze przechadzał się po dziedzińcu trzymając za palce pełną grupę
chłopców, rozmawiając na różne tematy.
Zawsze pełen rezerwy niekiedy szepnął coś do ucha jednemu lub drugiemu.
Czasem podsuwał jakiś akt strzelisty, lub polecał się czyjejś modlitwie. Pozwalał sobie
ucałować rękę i przy tej sposobności zatrzymywał się dłużej z chłopcem dając mu jakieś
rady i zachęty. Bywało, że po wyjściu chłopców z Oratorium sami księża całowali
mu rękę ze czcią głęboką jakby, jaką relikwię”.
Ks. Jan Turchi stwierdza: „Sama jego obecność wśród nas była atrakcją dla cnoty
czystości, tak, iż dalekie były od nas wszelkie inne myśli…”.
Monsignior Cagliero zauważa: „Gdy spowiadał chłopców, wyglądał tak skromnie
i jak święty, że czuliśmy się tym pociągnięci i jakby owiani rajską atmosferą. Potrafił
kilku słowami zagrzać miłością do tej cnoty!”.
Zaznaczyć trzeba, że nie okazywał nigdy chłopcom jakiś specjalnych sympatii
czy pieszczot, jak inni. Kładł, co najwyżej przez chwilę swą rękę na głowie lub na
barkach chłopca, względnie delikatnie musnął palcami po twarzy.
„Ta pieszczota – stwierdza ks. Revigliobyła sublimowanym ojcowskim gestem, że
byli porwani i zachęcani do praktykowania tej cnoty…”.
Zauważyć należy, że w wypadku prywatnej rozmowy w pokoju traktował chłopca
z jeszcze większą rezerwą, zawsze serdeczny i ojcowski, nie wstrzymywał się od
okazania mu zwykłych oznak życzliwości.
W taki sposób Ksiądz Bosko siejąc wokół siebie atmosferę niepozbawionej
wdzięku powagi był przez całe życie apostołem skromności wśród młodzieży. Pomimo,
że jego chłopcy byli wzięci wprost z ulicy lub pochodzili z różnych środowisk, mieli ją
w wielkiej cenie świadcząc o tym całym swym zachowaniem się. Odczuwali samorzutny
wstręt do grzechu.
89
|
|
9.10 Page 90 |
▲back to top |
Każdego z zewnątrz uderzała w Oratorium niezwykła atmosfera pobożności wśród
chłopców, doprawdy wyższa ponad ich wiek i niepojęta dla profanów.
Nas samych urzekał nieraz jej wdzięk zwłaszcza w kościele, tak, iż żadne pióro
nie zdoła tego opisać. Był to iście odblask oblicza Zbawiciela: „Błogosławieni czystego
serca, albowiem oni Boga oglądać będą”.
Wychowankowie towarzyszący niekiedy Księdzu Bosko w odwiedzaniu bogatych
rodzin turyńskich, swym skromnym zachowaniem się budowali ich dzieci. Z tego
samego powodu również chętnie, wraz z dziećmi uczestniczyli w nabożeństwach
w Oratorium.
Wymownie tłumaczy przyczynę tego, pewien starszy profesor były wychowanek
salezjański: „Na podstawie mych osobistych obserwacji przez przeszło dziesięć lat
w Oratorium stwierdzam, że nie widziałem kapłana tak gorliwie pracującego
i zdobywającego sobie tyle miłości u młodzieży, co Ksiądz Bosko.
90
|
|
10 Pages 91-100 |
▲back to top |
|
|
10.1 Page 91 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XVII
Na tle niewinności i pokoju panujących w sercu sprawiedliwego, jakże ciemno
rysują się knowania wielu takich, co sprzysięgli się walczyć z klerem i Kościołem
usiłując obedrzeć go z jego własności i praw oraz pozbawić wszelkiego wpływu na masy.
Była to iście walka z samym Bogiem.
Kościół katolicki jako społeczność doskonała, ze względu na swój cel niezależny
od wszelkiej doczesnej władzy, nie może zrzec się środków materialnych niezbędnych
dla utrzymania i prowadzenia sobie właściwych instytucji i dzieł miłosierdzia oraz
innych zadań wypływających z jego boskiej misji.
Tymi dobrami zawsze będzie musiał się posługiwać, gdyż trwać będzie do końca
wieków, stąd jego naturalne prawo posiadania własności stałej i trwałej. Prawo powyższe
jest niezależne od jakiejkolwiek władzy świeckiej lecz pochodzi od samego Jezusa
Chrystusa, jako wyraz jego nadrzędnej władzy nad całym stworzeniem: „Dana mi jest
wszelka władza na niebie i na ziemi; idąc, przeto nauczajcie wszystkie narody…”(Mt. 28,
9).
Sekciarze w swej nienawiści przeciw Kościołowi zaprzeczając jego władzy
ustawodawczej i sądowniczej knuli spisek, celem pozbawienia go prawa do posiadania
własnych dóbr i wszelkiej władzy terytorialnej. Do osiągnięcia swych celów zmierzali
krok za krokiem w sposób wyrafinowany. Pod ich wpływem niektóre rady prowincjalne
uchwaliły zabór dóbr kościelnych; pomimo to, rząd centralny przeciwstawił się tej
konfiskacie. Od tej chwili stale napływały petycje, aż wreszcie wpłynął do parlamentu
wniosek domagający się upaństwowienia dóbr kościelnych, okrojenie majątków
biskupich, zniesienie klasztorów i poddanie kleryków służbie wojskowej. Parlament
przyjął wniosek, motywując tym, że dobra kościelne wraz z beneficjami, legatami
i dziełami pobożnymi, bractwami religijnymi, sięgały sumy 15 milionów lir dochodów
rocznie, z kapitałem około 380 milionów lir i że ta suma podparłaby finanse państwowe.
Episkopat ogłosił w sprawie zamierzonej konfiskaty odezwę wykazując, że jest to
niesprawiedliwość i świętokradztwo. Sama konstytucja państwa uznawała Kościół jako
podmiot własności. Art. 2 głosił: ”Król szczyci się być protektorem Kościoła i ochrony
praw mu przysługujących”, zaś art. 25 dodawał: ”Kościół katolicki, jego korporacje,
91
|
|
10.2 Page 92 |
▲back to top |
instytucje, stowarzyszenia zatwierdzone przez króla i wszelkie osoby prawne używać
będą praw cywilnych w granicach ustaw”.
Również konstytucja gwarantowała swobody osobiste, nienaruszalność
mieszkania oraz własności każdego obywatela. Niestety, wszystkie powyższe racje
w stosunku do Kościoła nie były uznawane. I tak np. klasztory zarekwirowane na szpitale
w czasach cholery nie zostały zwrócone.
Wśród ogólnego zaniepokojenia nie brakło oznak, że konfiskata dóbr kościelnych
jest w toku. Odczuwał to i Ksiądz Bosko próbując w jakiś sposób przeszkodzić nowym
zamachom na kościół. Przedstawimy teraz fakt znamienny, rzucający światło na misję,
jaką Bóg powierzył swojemu wiernemu słudze. Opowiemy to zgodnie z relacją księdza
Anioła Savio, nie tylko jako świadka lecz głównego aktora.
Otóż Ksiadz Bosko, odkąd rozeszły się pogłoski o zniesieniu zgromadzeń
zakonnych, opowiadał chłopcom na słówku o przekleństwach wypisanych na karcie
fundacyjnej starożytnego opactwa Altacomba (gdzie przebywał prymas Hlond ukrywając
się przed Gestapouwaga tłumacza) przez dawnych książąt sabaudzkich przeciwko swym
potomkom, którzy targnęliby się na ten klasztor i jego dobra.
Młodzieniec Anioł Savio słysząc owe straszne groźby powziął śmiały plan.
Zachęta dla niego pochodziła od samego Księdza Bosko. Otóż zapalony młodzian
wyszukał w bibliotece kopię wspomnianej karty fundacyjnej, przepisał owe przekleństwa
czytelnym pismem, podpisał i zaadresował do króla.
Wiktor Emanuel przeczytawszy ten arkusz zrozumiał znaczenie dokumentu
i posłał po markiza Dominika Fassati swego zaufanego doradcę. Ów wierny sługa króla,
odznaczony za waleczność pojął za żonę Marię De - Maistre córkę znakomitego
dyplomaty, filozofa i pisarza, Józefa DeMaistre, niewiastę rzadkich zalet umysłu
i serca. Była ona również pierwszą damą dworu i powiernicą królowej Marii Adelajdy.
Otóż ów znakomity i wielce wpływowy pan był przyjacielem i dobrodziejem
Oratorium i często je odwiedzał ucząc niekiedy chłopców katechizmu lub prowadząc
z nimi lekcję.
Król pokazał markizowi ów dokument żaląc się na szkaradne czasy, jak mówił,
w których takie przykre rzeczy się dzieją. Lecz od kogo mogło pochodzić to pismo?
Markiz przeczytał nazwisko Savio Anioł i od razu rozpoznał autora. Jako mąż roztropny
92
|
|
10.3 Page 93 |
▲back to top |
pośpieszył zaraz do Oratorium. Wymawiał Księdzu Bosko zuchwałość Savio Anioła, za
co winien być surowo ukarany.
Święty wysłuchał żalów przyjaciela. Nie zganił jednak nadto śmiałego wyczynu
autora mówiąc: Nie można i nie powinno się w pewnych wypadkach ukrywać prawdy.
Muszę powiedzieć, że chłopiec Savio postąpił słusznie. List jego nie ubliżył w niczym
monarsze lecz jest dowodem wielkiej miłości względem dynastii panującej.
Markiz pożegnał się zachmurzony, nie przewidując przyszłego rozwoju
wypadków, które tak wiele szkód przyniosły Kościołowi. Na dworze myślano przez
pewien czas, że pismo pochodziło od kanonika Anglesio Przełożonego Małego Domku
Opatrzności, który rozgłaszał o tym w swym otoczeniu: Tylko poczekajmy, jak spadać
będą niektóre gwiazdy i do czego dojdą pewne szaleństwa! Niebawem wyjaśniła się
sprawa.
O ile Ksiądz Bosko dbał zawsze o honor Boży to równocześnie dawał dowód
przywiązania względem Domu Sabaudzkiego, od którego jego młodzież otrzymywała
tyle dobrodziejstw. Zwłaszcza obie królowe: Maria Teresa, matka i Maria Adelajda,
córka były całkowicie oddane wspieraniu sierot. Maria Teresa wdowa po królu Albercie
i matka Wiktora Emanuela II posyłała często Księdzu Bosko znaczne jałmużny.
Święty zatem przemyśliwał i modlił się o oddalenie groźnej chmury gromadzącej
się nad domem królewskim. Miał on pewnej nocy, przy końcu listopada sen. Zdawało mu
się, że znajduje się w miejscu obecnego głównego wejścia do Oratorium w otoczeniu
księży i kleryków. W pewnej chwili ujrzał zbliżającego się z głębi dziedzińca pazia
królewskiego w czerwieni, który przybiegłszy przed nim wołał: Wielka wiadomość,
wielka wiadomość ze dworu!
Jaka?, spytał Ksiądz Bosko.
Zwiastuję wielki pogrzeb na dworze!
Ksiądz Bosko na tę wieść struchlał, a paź powtórzył kilkakrotnie: Wielki pogrzeb
na dworze!
Święty chciał czegoś bliżej się dowiedzieć, lecz ów znikł. Ksiądz Bosko
przebudził się, jakby w obcym świecie a pojąwszy tajemnicę chwycił za pióro i napisał
z miejsca list do króla Wiktora Emanuela zawiadamiając o tym, co mu zostało
obwieszczone i opisał naturalnie swój sen.
93
|
|
10.4 Page 94 |
▲back to top |
Późno przyszedł na obiad, pamiętano, jak w ręku niósł paczkę listów. Ręce miał
obłożone sinymi zmarzlinami, gdyż w tym roku zima była bardzo ostra. Wnet zebrali się
wokół niego chłopcy. Byli również obecni: ks. Alassonatti, Savio Anioł, Cagliero,
Francesia, Turchi, Revigłio, Rua, Anfossi i inni, przeważnie klerycy.
Święty z uśmiechem powiedział: Dzisiaj, moi drodzy, napisałem trzy listy wielkiej
wagi do najwyższych osobistości: papieża, króla i kata. Odpowiedzią był ogromny
śmiech. Co do kata, nie było nikomu dziwnym, gdyż Ksiądz Bosko znał się doskonale
z obsługą więzienną i ów kat, jak słyszano, był dobrym katolikiem. Oddawał niejedną
przysługę biedakom, pisał podania do władz i króla o ułaskawienie skazańców. Bolał
jednak bardzo, że syn jego musiał być odsunięty od szkół publicznych, gdyż odczuwano
powszechną odrazę do syna kata. Skądinąd wiedziano, że Ksiądz Bosko prowadzi jakąś
korespondencję, snuto ciekawe domysły na temat treści owej korespondencji do króla,
tym bardziej, iż znane było jego stanowisko odnośnie konfiskaty dóbr kościelnych.
Święty wtajemniczył swe otoczenie w treść swego snu oraz że pisał do króla, by nie
dopuścił do uchwalenia nieszczęsnej ustawy.
Szeptano między sobą, kto by z wysokich osobistości na dworze w owym czasie
był chory, nikt jednak nie mógł zgadnąć. Tymczasem Ksiądz Bosko wezwał do siebie
kleryka Anioła Savio, wręczył mu jakiś list mówiąc:
Skopiuj to i daj znać królowi wiadomość: „Wielki pogrzeb na dworze!”.
Kleryk sporządził kopię i posłał jak mu kazano lecz król jak doszła wiadomość do
Księdza Bosko nic sobie z tego pisma nie robił.
Minęło pięć dni od owego czasu i Święty miał drugi sen. Zdawało mu się, że
siedział przy swoim biurku, gdy doszedł go odgłos kopyt końskich na dziedzińcu. W tej
chwili drzwi się otwarły i zjawił się ten sam paź w czerwonej liberii, stanął w środku
pokoju i zawołał: Wiadomość!
Nie tylko jeden, lecz dwa wielkie pogrzeby na dworze!
Powtórzył tę wiadomość dwakroć, obrócił się na pięcie i wyszedł.
Ksiądz Bosko chciał go o coś spytać, wstał od biurka, pobiegł na balkon i dojrzał
jeszcze pazia wsiadającego na konia. Zawołał go, by mu powtórzył wieść, lecz paź
zniknął wołając:
Wielkie pogrzeby na dworze!
94
|
|
10.5 Page 95 |
▲back to top |
Z nadejściem świtu, Ksiądz Bosko skreślił nowy list do króla, w którym
opowiedział nowy sen i kończył, aby:
„Jego Królewska Mość raczył wziąć to pod uwagę i tak postąpić, by uniknąć
nowych kar” oraz prosił, by na wszelki sposób przeszkodził owej ustawie.
Wieczorem po kolacji, Ksiądz Bosko zawołał kleryków mówiąc:
Chcielibyście usłyszeć rzecz dziwniejszą niż poprzednia? I opowiedział sen
z ubiegłej nocy. Klerycy zdumieni pytali, co znaczyły te przepowiednie o śmierci
i naturalnie z wielkim podnieceniem oczekiwali ich sprawdzenia się.
Klerykowi Cagliero i kilku innym wyjawił, że są to groźby i zapowiedzi kar
bożych, jakie spadną na tego, kto wyrządził Kościołowi wiele szkód a jeszcze obmyśla
nowe.
W owych dniach Święty był bardzo zbolały i powtarzał często:
„Ta ustawa ściągnie na dom królewski wielkie nieszczęścia”.
Równocześnie zachęcał swych synów do modlitwy za króla oraz by Bóg
w dobroci swej przeszkodził rozproszeniu tylu zakonników i stratę tylu powołań.
Król tymczasem wręczył owe listy markizowi Fassati. Ten przeczytawszy je udał
się natychmiast do Księdza Bosko i upominał: Och! Uważa Ksiądz, że można w taki
sposób wpływać na monarchę i cały dwór? Król jest wstrząśnięty tym i zaniepokojony!
Nawet wpadł w gniew. Co Ksiądz sobie myśli?
A jeśli to, co napisałem, jest prawdą? Przykro mi, że sprawiłem niepokój
monarsze lecz ostatecznie, rozchodzi się o jego dobro własne i Kościoła!
Przestróg Księdza Bosko nie usłuchano. Dnia 28 listopada 1854 minister Urban
Ratazzi przedłożył w parlamencie projekt ustawy kasacyjnej. Hrabia Kamil Cavour
minister finansów był za jej usankcjonowaniem za wszelką cenę. Panowie ci wychodzili
z zasady, że poza ustawą cywilną nie może absolutnie istnieć jakieś inne niezależne od
niej prawo, że państwo jest źródłem wszelkich praw i wobec tego żadna osoba prawna,
nawet Kościół katolicki nie może istnieć samodzielnie bez zgody władzy cywilnej.
Dlatego państwo w zasadzie nie przyznaje Kościołowi prawa posiadania własności
a przydziela je samo poszczególnym stowarzyszeniom religijnym. Ono samo wyłącznie
jest podmiotem praw. Ich więc egzystencja i wygaśnięcie są modyfikowane przez
suwerenną władze państwową. Państwo, zatem jako podmiot, do którego ściągają się
95
|
|
10.6 Page 96 |
▲back to top |
wszelkie uprawnienia osób cywilnych (czy prawnych), staje się jedynym i wyłącznym
właścicielem ich dóbr w chwili gdy ulegają kasacie.
Błąd to wielki, gdyż wspomniane dobra po wygaśnięciu jakiegoś zakonu nie stają
się bezpańskie, a przechodzą ipso iure na Kościół katolicki reprezentowany przez osobę
Papieża, czemu wyznawcy supremacji państwa usiłują zaprzeczać.
Wniesienie tej ustawy było bolesnym ciosem dla katolików a najwięcej dotknęło
Księdza Bosko. Wszak on posłuszny głosowi bożemu wielokrotnie upominał panującego,
a był to doprawdy akt niebezpieczny i nieprzewidziany w skutkach. Kto inny może nawet
z umysłem bardzo trzeźwym i zdecydowanym, wśród tylu wrogów musiałby chyba
prowadzić życie w ciągłej niepewności.
A nasz Święty zawsze pełen odwagi, czerpiąc siły u Jezusa Eucharystycznego
i Matki Najświętszej Wspomożycielki wobec zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia,
przygotowywał się do ogłoszenia Słowa Bożego w parafii Villastellone i zwracał się po
informacje listowne do jej rządcy, byłego swego profesora księdza Appendino.
96
|
|
10.7 Page 97 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XVIII
Wchodzimy w rok 1855 snując dalszą biografię Księdza Bosko. Przypatrujemy się
z coraz większym podziwem życiu Świętego. Ks. Prof. Jan Turchi uważny świadek
i uczestnik zdarzeń z 15-lecia Oratorium, upamiętnił je w swym notatniku poprzedzając
wstępną uwagą będącą echem świadectwa jego współkolegów.
„Ilekroć Bóg hojnie obdarza kogoś swymi darami podnosząc do wysokiego
stopnia świętości, czyni to głównie dla okazania swej chwały. Jaśnieje to w życiu
świętych, nabiera niezwykłych proporcji w chwili przejścia ich do wiecznej radości,
pokolenia następne odczytują ich wielkie dzieła, oddając chwałę Bogu dawcy wszelkiego
dobra oraz idą w ich ślady. Dzięki nim ulepsza się życie ludzkości, mnożą się święci
bohaterowie, uskutecznia się prawdziwy postęp. Pragnienie przyczynienia się do chwały
Bożej wkłada mi pióro do ręki, by opisać możliwie najwierniej fakty, które uznaje się za
niezwykłe w życiu św. Jana Bosko mego czcigodnego przełożonego, aby nie poszły
w zapomnienie”.
Projekt ustawy kasacyjnej nie wpłynął jeszcze do generalnej debaty, choć był
dyskutowany na dwóch posiedzeniach parlamentu. Delegatom episkopatu udającym się
ad lamina, ministerstwo zaleciło gorąco przedstawić Papieżowi, by zgodził się
pertraktować w sprawie przekazania państwu dóbr kościelnych.
Były to jednak złudy. Usiłowano wszystkimi sposobami podeptać prawa Kościoła.
Ojciec św. okazał gotowość poparcia finansów Piemontu i stawiał warunki bardzo
przystępne temu układowi. Rząd jednak w odpowiedzi posłał do Rzymu kopię projektu
ustawy, co było równoznaczne z całkowitym zerwaniem pertraktacji za kadencji
obecnego gabinetu ministerialnego. Tymczasem zewsząd zaczęły napływać do
parlamentu żądania odrzucenia wspomnianej ustawy. Dwa memoriały od episkopatu
królestwa ze względu na swój reprezentacyjny charakter i siłę wymowy zostały
przedłożone parlamentowi.
Katolicy mający wpływ na sprawy publiczne przygotowywali się do walki. Od
czasu do czasu zbierano się na wieczorne konferencje w Konwikcie Duchownym pod
przewodnictwem księdza Cafasso. Wymieniano poglądy, kształtowano decyzje,
nabierano hartu i determinacji dla uniknięcia oszustwa i pomyłek.
97
|
|
10.8 Page 98 |
▲back to top |
Ks. Cafasso stojąc zawsze na słusznym stanowisku umiał wskazać należyty
kierunek działania zalecając wszystkim jedność ducha, szacunek i posłuszeństwo Głowie
Kościoła oraz stałość w dopełnianiu obowiązków dobrego katolika. Prawie wszyscy
z obecnych byli przyjaciółmi Księdza Bosko, wśród nich zwłaszcza markiz Fassati
dobrze wtajemniczony w zabiegi podejmowane przez Księdza Bosko w owych dniach
w dobrej sprawie nie bez porozumienia z księdzem Cafasso. Nie brakło też hrabiego
Klemensa Solaro della Margherita, który przychodził co tydzień do świątobliwego
dyrektora dla uzbrojenia się w moc ducha ku obronie praw Kościoła w parlamencie.
9 stycznia 1855 rozpoczęła się w parlamencie debata generalna nad ustawą
kasacyjną. Z ust liberałów rozbrzmiewały agitacyjne frazesy: Państwo jest władne
rozciągnąć nadzór nad majątkami kościelnymi, które przestały już służyć swemu celowi.
Kościół nie ma prawa własności. Do majątku kościelnego mają prawo ubodzy
a gdy naród zubożał ma prawo do zajęcia go. Stowarzyszenia religijne i zakony winny
uznać, że swą własność otrzymują wyłącznie od państwa, którego są obywatelami.
Hrabia della Margherita wymownie zbijał wszystkie powyższe tezy piętnując
śmiało projekt Ratazziego jako świętokradzki rabunek i kończył zapowiadając groźne
biada Piemontowi, jeśli ustawa ta przejdzie. Również inni posłowie i dziennikarze
katoliccy z Armonia i Katolikiem Genueńskim na czele zwalczali dzielnie ów projekt.
W ogniu debat parlamentarnych nadeszła niespodziewanie wieść smutna
przerywając obrady: 5 stycznia królowa matka Maria Teresa zachorowała ciężko
i przyjęła św. Wiatyk. A król Wiktor Emanuel donosił generałowi Alfonsowi La
Marmora: ”…Matka moja i żona żalą się, że z mojej przyczyny umierają ze smutku”.
(Cf. Tavallini, La Vita Si tempi Giovanni Lanza, I, p. 150).
Królowa zmarła 12 stycznia w wieku lat 54. Izba solidaryzując się z żałobą króla
przerwała debaty. Jej zgon był niepowetowaną stratą dla ubogich w całym Piemoncie.
Żałoba była powszechna.
W chwili prawie, gdy zamykał się jej grób, nadszedł tajemniczy anonim głoszący:
„Osoba pod natchnieniem z góry oznajmiła: Otwórz oczy: już jedna matka zmarła, jeśli
ustawa przejdzie, spadną wielkie nieszczęścia na twój dom. Jest to tylko zapowiedź klęsk
przyszłych. Erunt mala super mala in domo tua. Jeśli nie cofniesz się, otworzysz
przepaść, której nie zdołasz przebyć”.
98
|
|
10.9 Page 99 |
▲back to top |
Król przeczytawszy to pismo przeraził się tak, że nie mógł spać w nocy. Henryk
Tavallini w swym dziele daje wyraz temu stanowi ducha monarchy pisząc, że”był
chłostany karami z nieba (zapowiadanymi) listami od prałatów”. (Ibid, p. 130).
Przed czterema dniami żona króla wydała na świat szczęśliwie dziecię. Obecnie
pod wpływem żalu z powodu utraty swej świekry, którą tak bardzo kochała, dostała
gwałtownego ataku z torsjami i stanęła nad grobem. Już w tym samym dniu (pogrzebu
królowej matki) przyjęła Wiatyk św. Tłumy wiernych oblegały świątynie błagając Boga
o jej zdrowie. Cały Piemont zaległa wieść bolesna budząc współczucie dla rodziny
monarchy.
Dnia 20 stycznia, przyjąwszy Namaszczenie św. dostojna królowa około południa
weszła w agonię a pod wieczór o godzinie 6 oddała ducha w wieku 33 lat swego życia.
Lecz nie koniec na tym. Tegoż wieczora zaopatrzono we Wiatyk św. Ferdynanda
księcia Genui już schorowanego, jedynego brata króla Wiktora Emanuela pogrążonego
w żałobie.
Dnia 21 stycznia Izba Deputowanych na wieść o tym uchwaliła 13-dniową żałobę
z 10-dniową przerwą sesji. Pogrzeb Marii Adelajdy odbył się również w Superdze.
Klerycy w Oratorium byli strwożeni widząc dokładnie sprawdzone zapowiedzi
Księdza Bosko, biorąc także udział w pogrzebach. Mróz był tak siarczysty,
że ceremoniarz w czasie ceremonii pogrzebowych pozwolił na przywdzianie płaszczy
i nakrycie głowy.
Także Oratorium przeżywało żałobę i klerycy mówili do Księdza Bosko: Oto
ziścił się jego sen! Dokładnie tyle pogrzebów, ile ich zapowiedział paź we śnie!
Tak to prawda. Niezbadane są wyroki Boże. Nie wiadomo jeszcze, czy na tych
pogrzebach skończy się kara Boża.
Istotnie, Księdzu Bosko znane było coś więcej niż podał do wiadomości
publicznie. Otóż hrabina Felicyta Cravosio Anfossi przesłała nam własnoręcznie
napisane świadectwo, jak następuje: ”W ciągu roku 1854 prosiłam Księdza Bosko
o przyjęcie do Oratorium mego wnuczka osieroconego przez rodziców. Przyjął go pod
warunkiem, że gdy dostanę się na dwór, udam się do królowych z prośbą o dwa tysiące
franków, których pilnie potrzebował na spłacenie długu. Przyrzekłam i byłam gotowa
spełnić obietnicę, później jednak powstały pewne trudności, które odłożyły mą wizytę
u królowych, które w międzyczasie wyjechały na wczasy w zamku hrabiego Cays’a. Gdy
99
|
|
10.10 Page 100 |
▲back to top |
wróciłam do Turynu jesienią, poszłam do Księdza Bosko, który mi oświadczył:
Przyjąłem jej protegowanego lecz szanowna Pani nie dotrzymała danego słowa.
Tak to prawda, proszę być pewnym, że gdy wrócą do Turynu, nie omieszkam
spełnić obietnicy.
W czasie moich słów Ksiądz Bosko potrząsnął głową w geście przeczącym
a z odcieniem smutku powiedział: Pazienze! Mogą zdarzyć się rzeczy, że być może pani
nie będzie musiała już rozmawiać z królowymi.
Ach, dlaczegoż to mi Ksiądz mówi?
Tak jest, pani nie zobaczy więcej królowych.
Po jakichś dwóch tygodniach, w czasie pobytu w pewnym pałacu dowiedziałam
się o powrocie królowych do Turynu i że matka Maria Teresa czuła się źle i została
zaopatrzona na śmierć a wkrótce nadeszła wieść o jej zgonie. W osiem dni potem umarła
królowa Maria Adelajda: obie w opinii świętości. Wówczas przypomniałam sobie słowa
Sługi Bożego i nie wątpiłam w dar jego proroctwa”.
Tymczasem nadeszła poważna wiadomość o alokucji papieskiej z dnia
22 stycznia. Pius IX z właściwą sobie odwagą apostolską wykazywał, jak wiele uczynił
dla złagodzenia smutnego położenia Kościoła w Piemoncie, przedstawił wiele dekretów
rządu piemonckiego na niekorzyść religii katolickiej, wykazywał jak nowa ustawa
kasacyjna sprzeciwia się prawu naturalnemu, boskiemu i społecznemu, jak otwiera drogę
zgubnym błędom socjalizmu i komunizmu, przypomniał cenzury, które spotkają autorów
i zwolenników tej ustawy oraz którzy przywłaszczą sobie dobra kościelne.
Słowa papieża podawano sobie z ust do ust. Rząd początkowo ją zlekceważył.
Nawet minister Ratazzi doręczył posłom kopię alokucji papieskiej, równocześnie
wysłano tajemne surowe zarządzenia wzbraniające ogłoszenia wspomnianej alokucji.
Papież tymczasem zawsze pełen łagodności i cierpliwości przesyłał 26 stycznia
wyrazy współczucia nieszczęśliwemu królowi dając mu delikatnie ojcowskie
upomnienia.
Wypada zaznaczyć przy wspomnianych wydarzeniach, że Święty mimo całej swej
rezolucji wobec monarchy nie stracił nigdy u niego sympatii i poważania. Rozumie się
to, gdy się ma na myśli, że nawet ze strony przeciwników uznawano w nim potęgę
miłości, która zdobywała dlań serca. Potrafił on zawsze posługiwać się nią przez całe swe
100
|
|
11 Pages 101-110 |
▲back to top |
|
|
11.1 Page 101 |
▲back to top |
życie. A im bardziej wzrastały potrzeby Oratorium, umiał on uciekać się do
dobroczynności publicznej.
Gdy w jakiejś okolicy miała miejsce klęska czy katastrofa żywiołowa, śpieszył
z gotowością przyjęcia do Oratorium pozostałe przy życiu sieroty. Raz były to pożary
niszczące osiedla, zawalenie się budowy grzebiące pod gruzami robotników, epidemia
pustosząca miasta, obsypanie się ziemi, oberwanie się lawiny śnieżnej zasypującej
w górach ojca rodziny. Oferta Księdza Bosko była przyjmowana z żywą wdzięcznością.
W latach 1855-1866 mnożyły się podania o przyjęcie biednych chłopców.
Oczywiście, z braku miejsca odpowiedź czasami musiała być negatywna. W niektórych
jednak wypadkach niebezpieczeństwa, w jakich obracali się chłopcy były tak wielkie,
że Ksiądz Bosko nie mógł odmówić.
Często magistraty i rząd polecały mu bądź to synów urzędników czy wojskowych,
czasem chłopca opuszczonego lub, którego rodzina nie była w stanie utrzymać,
względnie kogoś, kto nie był do tego stopnia rozpuszczony, że trzeba go oddać do
zakładu poprawczego lecz, o którego można było żywić obawy, jeśli nie otrzyma
solidnego wychowania. Dlatego ze wzrostem liczby chłopców rosły wydatki, narastały
długi szczególnie u piekarza.
Taki stan rzeczy bardzo obciążał Księdza Bosko. Lecz gdy ktoś z zakładu robił
wymówki, że z braku środków nie należy pogrążać się w długi przez przyjmowanie
większej liczby chłopców, odpowiadał z uśmiechem: Matka Najświętsza zawsze mi
dopomagała i teraz przyjdzie mi z pomocą!
Wszakże nie utrzymywał bezpłatnie jak tylko chłopców naprawdę biednych.
Wymagał pensji stanowczo od tych, co byli w stanie płacić. Zwykł mówić: Nie jestem
właścicielem lecz szafarzem Boskiej Opatrzności i nie jest rzeczą słuszną, by korzystał
z dobroczynności ten, kto ma coś swego.
Umiał wykorzystać doskonale przyjęcie chłopców poleconych przez władze. Taki
np. minister wojny Alfons Ferrero popierał życzliwie Oratorium. Wiemy skądinąd, jak
życzliwie odnosili się doń: minister spraw wewnętrznych Ratazzi, minister oświaty
Cibrario, komandor Bartłomiej Bona senator i minister robót publicznych.
Dlatego był życzliwie przyjmowany i załatwiany w urzędach, nie tylko przez
naczelników lecz i podległe resorty, co również mu przysparzało poparcia materialnego.
101
|
|
11.2 Page 102 |
▲back to top |
Było jego zasadą, że przez kontakty osobiste zyskujemy sobie ludzi, rozpraszają
się uprzedzenia, nieufności, ujemne sugestie wsączane postronnie, stąd łatwiej pokonać
trudności napotykane w różnych sprawach. Kto miał do czynienia z Księdzem Bosko był
ujęty jego prostotą, jowialnością, pokorą i przekonywał się, że nie ma on do nikogo
uprzedzeń z racji przekonań osobistych lub względem przynależności partyjnej. Dlatego
nie obrażano się, gdy zdecydowanie, choć z kurtuazją bronił swych zasad lub sprawy,
przeciwko której występowano.
Wielu gości z miasta przychodziło do Oratorium, by odwiedzić swych pupilów.
Przy sposobności obserwowano pilnie Księdza Bosko wśród młodzieży. Widzieli coś
zgoła różnego niż w innych tego rodzaju zakładach. Oratorium było dowodem, że tylko
tam panuje radość i miła atmosfera, gdzie jest niewinność i spokój sumienia. Nie było
trudne dla młodzieży przestrzeganie dyscypliny i porządku, bo wypływało z miłości
a chęć i obowiązkowość w nauce dyktowały im sumienie i honor.
Gdy to konstatowano, znikały u owych gości wszelkie ślady uprzedzeń, jakie
mogły w nich jeszcze tkwić względem Księdza Bosko tak, że stawali się jego szczerymi
przyjaciółmi i wielbicielami. Sam król Wiktor Emanuel nie mógł zaprzeczyć szczerych
intencji Księdza Bosko i gdy minęły dni smutku oraz przygnębienia ujrzymy go nadal
szczodrze popierającego Oratorium.
W miesiącu lutym wypadał Księdzu Bosko wyjazd na prowincję z kazaniami,
pomimo toczącej się doniosłej debaty parlamentarnej.
Musiał pożegnać się chwilowo ze swymi synami, pomimo trudnej sytuacji
materialnej Oratorium. Odczuwano ją bardziej pod jego nieobecność, gdyż zazwyczaj
ofiarodawcy pragnęli złożyć ofiarę do rąk samemu Księdzu Bosko.
Wyjeżdżał zatem do Villastellone i zgodnie ze swym zwyczajem nie powiadamiał
o tym młodzieży, nie chcąc by widziano, że jest nieobecny. Spostrzegali się o tym
dopiero jego penitenci nie zastając go w konfesjonale. Często nie zdradzał się nawet
przed przełożonymi, z wyjątkiem prefekta, któremu powierzał dom pod swą nieobecność.
Tak samo nie podawał terminu swego powrotu.
Od chwili wyjazdu oddawał się gorliwie wypełnianiu swej misji kaznodziejskiej
rekolekcjonisty, gdziekolwiek się znalazł. Nie pomijał sposobności udzielenia dobrej
rady osobom nawet bliżej nieznanym, czy w jakikolwiek inny sposób właściwy
102
|
|
11.3 Page 103 |
▲back to top |
kapłanowi. Towarzyszący mu klerycy oraz kapłani byli zbudowani na widok tak wielkiej
czci, jakiej powszechnie zażywał.
Zjawiały się później często w Oratorium osoby napotkane w drodze, które
zachęcał do wyspowiadania się. Był to na przykład, raz pewien kierownik dyliżansu.
Święty usiadłszy obok niego na koźle upominał go życzliwie, ilekroć usłyszał
wypowiadane przekleństwo. Biedak tłumaczył się zaciągniętym nałogiem. Wówczas
Święty rzecze: Jeśli szanowny pan nie wypowie ani razu przekleństwa do najbliższego
przystanku, funduję Panu litra. No i stangret poprawił się. Święty dotrzymał słowa
a częstując go dodał uprzejmie: widzi pan, jeśli dla tak marnej nagrody potrafi się
przezwyciężyć i powstrzymać od obrazy Boskiej, to czyż nie większa spotka go nagroda
w niebie za cnotliwe życie? Inaczej trzeba pomyśleć o piekle.
103
|
|
11.4 Page 104 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XIX
Ksiądz Bosko wracał z Villastellone, podczas gdy po ustaniu żałoby podejmowano
w parlamencie debaty. Lecz inny poważny fakt miał wpłynąć na przerwanie dyskusji
o kasacie zakonów.
Minister Cavour wszedł w przymierze z Francją i Anglią przeciw Rosji, zwabiony
nadzieją powiększenia terytorium królestwa sardyńskiego. Dnia 10 stycznia 1855
podpisywał traktat przymierza z zastrzeżeniem ratyfikacji przez parlament. Włochy
zobowiązały się dostarczyć 15 tys. wojska z odpowiednimi rezerwami, by utrzymać na
stałe tę cyfrę. Piemont musiał również podjąć koszty tej wyprawy. Dyskusje zaczęły się
trzeciego lutego a dziesiątego sojusz otrzymał zatwierdzenie. Pośpieszono się z tym, by
nie tracić czasu na szybkie omówienie ustawy Ratazziego.
Parę godzin później przyszła wiadomość o zgonie w wieku 33 lat księcia
Ferdynanda Genueńskiego brata królewskiego. I tak już po raz trzeci wypadało zawiesić
obrady nad tym nieszczęśliwym projektem. Pogrzeb odbył się dnia 14 lutego. W asyście
wzięło udział również Oratorium.
Wszystkie powyższe nieszczęścia winne były przekonać króla, że ostrzeżenia
otrzymane były głosem Bożym. Istotnie król zaczął się poważnie zastanawiać, czy
podpisać ustawę.
Powyższy zbieg okoliczności zastanawiał nie tylko katolików lecz nawet samych
liberałów budząc refleksje cofnięcia się z dotychczasowej drogi.
Niestety, 15 lutego rozgorzała na nowo dyskusja nad ustawą Ratazziego trwająca
aż 15 sesji. Żądano ratyfikacji ustawy właśnie, dlatego że potępił ją papież!
Tymczasem uroczyste nabożeństwa w katedrze w oktawę zgonu obu królowych
musiały przypominać ziszczenie się proroczych wypowiedzi Księdza Bosko. Niestety,
mimo wszystko 2 marca ustawa kasacyjna została ratyfikowana przez parlament
większością głosów. Przesłano ją do senatu, do którego katolicy wnosili zbiorowe
protesty podpisane przez 97 tys. głosów obywateli za jej odrzuceniem. Za rządem
wypowiedziało się tylko 36 tys.
Wśród takiej zawieruchy w umysłach obywateli, wobec wynikłych konsekwencji
z wojny krymskiej i uchwalenia wrogiej Kościołowi ustawy, Oratorium cieszyło się
104
|
|
11.5 Page 105 |
▲back to top |
łaskami z Nieba i życzliwością ludzi. Ks. Jan Bonetti w swym 25-leciu Oratorium
Salezjańskiego na Valdocco skreślił piękną stronicę na temat owego roku 1855, którą
pozwalamy sobie przytoczyć.
„Jeśli w poprzednich latach wielu spośród kleru i laikatu okazywało wielką
życzliwość dla Oratorium, to od tego czasu rosła bardziej liczba dobrodziejów. Akcja na
korzyść młodzieży, pochwała ze strony Magistratu Turynu, przyczyniły się do większej
reklamy Zakładu Księdza Bosko, jego charakteru i celu.
Z drugiej strony, iście cudowne zachowanie przy chorych sanitariuszy
pielęgnujących ich, okazywały dowody całemu miastu specjalnej opieki Nieba nad tym
Dziełem. Stąd wielu dobrodziejów powiększyło jeszcze swą pomoc na korzyść biednych
sierot a wielu poszło w ich ślady. Musiałbym wymienić wiele nazwisk znakomitych osób
będących dla Księdza Bosko narzędziami Opatrzności. Ograniczam się tylko do
wymienienia pana markiza Dominika Fassati. Przez lat wiele przychodził do Oratorium
dawać lekcje katechizmu licznej grupie aprendystów, odkładając do późna swą kolację.
Raz, gdy nieco się spóźnił do klasy i zastał tam drugiego niemniej szlachetnego pana,
powiedział:
No, zawaliłem i muszę pokutować za to. To rzekłszy usiadł między chłopcami
i pozostał do końca lekcji katechizmu. Ze szczególną gorliwością starał się utrzymać
uwagę młodzieży oraz różnymi sposobami starał się utrzymać lekcję atrakcyjną.
Utrzymywał dokładne spisy swych uczniów, notował obecność oraz dawał uwagi
o ich zachowaniu się. Od czasu do czasu dla zachęty rozdawał obrazki, medaliki, książki.
Pomimo marsowego wyglądu zyskał sobie sympatię u młodzieży wywołując radosne
oklaski, gdy się między nimi pojawił. /…/
Pragnąc udoskonalać swą metodę nauczania skwapliwie bywał na konferencjach
pedagogicznych prowadzonych przez Księdza Bosko dla katechetów. Mówił, że żadne
spotkania towarzyskie nie dawały mu tyle satysfakcji jak pół godziny katechizmu dla
chłopców w Oratorium. /…/
Nie tylko słowami lecz czynem okazywał swą przychylność dla Oratorium.
Pamiętny tego przykład dał w czasie karnawału 1855 z okazji Ćwiczenia Dobrej Śmierci.
Dowiedziawszy się o nim oświadczył: „Chłopcy Księdza Bosko odprawiają modły
za dusze w czyśćcu, pragnę i ja przyłączyć się do nich i sprawić im pewną przyjemność.
Był to dzień 20 lutego. Chłopcy domowi i wielu oratorian przystąpiło do sakramentów
105
|
|
11.6 Page 106 |
▲back to top |
św. , odmówiło przepisane modlitwy, ofiarując Bogu oprócz praktyk pobożnych również
umartwienia w znoszeniu dotkliwego zimna w kościele. Przy wyjściu z kaplicy otrzymali
nagrodę: dwie kanapki z grubą kiełbasą. Widocznie dusze czyśćcowe wynagrodziły ich
w ten sposób za doznaną ulgę”.
Nie koniec na tym. Zastawił suty obiad, w którym do smacznej zupy podano
pierożki z mięsem. A było tej młodzieży ponad tysiąc, dlatego dzień przedtem kuchnia
miała dużo pracy z ich przygotowaniem.
Pierożki muszą pływać, rzecze ów szczodry pan, dlatego posłał do Oratorium
baryłkę porządnego wina ze swoich winnic z Monferratu. Osobiście usługiwał do stołu
mówiąc:
Muszę przekonać się dziś, jaki skutek wywołują u chłopców dwie szklanki mego
wina.
Po pięciu minutach rzeczywiście chłopcy poczuli się bardzo weseli, gwar
chłopięcy zmienił się w ćwierkanie ptasząt, a huczne e viva pod adresem markiza
wznosiły się w powietrze. To był dopiero prawdziwy uczciwy karnawał!
Nim doszło do drugiej szklanki, Ksiądz Bosko prosił markiza
o „ochrzczenie”świetnego bachusowego trunku, by ochronić chłopców od możliwych
szumów
w głowie. Chłopcy mieli swój karnawał a cóż mówić o zadowoleniu pana markiza /…/.
Myślę, że Pan Bóg w nagrodę za jego szczodrość dał mu ową cierpliwość, rezygnację
i moc ducha, właściwe mu w różnych utrapieniach, przez które Bóg go oczyszczał
i przygotowywał do chwały niebieskiej.
„Tu wypada mi zwrócić się do dyrektorów Oratoriów, jeśli pragną licznej
frekwencji młodzieży, to nieodzowne są uczciwe rozrywki dla nich. Inaczej chłopcy
niezbyt chętnie będą uczęszczać do kościoła i na katechizm. Tego rodzaju element
z natury niezbyt łatwo poddaje się karności. Trzeba, więc łapać ich jak muchy na miód
/…/. Jeśli nie brak tych atrakcji, Oratorium będzie przepełnione, inaczej ujrzymy je
próżne. W następstwie przyjdą złe rodziny, z których uformuje się społeczeństwo
pogańskie, jak tego smutne przykłady widzimy w wielu miastach włoskich
i francuskich.
Niech pomyślą o tym katolicy jako tako zamożni i zdobędą się na ofiarność, by
przyczynić się do gromadzenia takich uliczników, wychowywania ich i umoralniania.
106
|
|
11.7 Page 107 |
▲back to top |
Niestety, z takiej właśnie młodzieży zaniedbanej rekrutują się wywrotowcy, szumowiny
społeczne, sekciarze, zwolennicy szatana, którzy podnoszą butnie jego sztandar wołając:
Niech żyje piekło!
Arystokracja i bogacze niech obawiają się tego, by kiedyś Pan Bóg nie posłużył
się jak biczem chłosty owymi wyrzutkami społecznymi karząc ich obojętność
i nieczułość wobec tego, że tylu młodych rośnie w bezbożnictwie i występkach. Wszyscy
starajmy się przez miłosierdzie i pomoc udzielaną dobrym dziełom zasłużyć sobie na
miłosierdzie Boga w dniu być może niedalekim słusznej pomsty i kary bożej”.
107
|
|
11.8 Page 108 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XX
Letture Cattoliche wchodziły w trzeci rok wydawniczy.
Pewne zastrzeżenia odnośnie wysokości abonamentu miesięcznego zgłaszano ze
strony delegatów biskupa Ivrei a do Księdza Bosko należało drukowanie zeszytów.
Dwa zeszyty na miesiąc marzec, z drukarni Paravii, były przedrukiem dziełka
wydanego przed paru laty: „Łatwa metoda przyswojenia sobie Historii Biblijnej dla
użytku ludu katolickiego, z dodatkiem mapy Ziemi Świętej wydana staraniem Księdza
Jana Bosko”.
Napisana w formie dialogicznej, książka zawierała 31 rozdziałów. Dodano
szczegóły topograficzne, słowniczek nazw występujących w książce, chronologię
Patriarchów, Sędziów, Królów i Arcykapłanów Ludu Izraelskiego.
Podkreślając naukę Jezusa Chrystusa na temat zaszczytów ziemskich, użytku
bogactw doczesnych, unikania uciech światowych, cnoty czystości, umiaru, nienawiści,
gniewu, lenistwa, tak kończył:
„Za tych, co żyją z dala od Kościoła katolickiego powinniśmy się modlić, by Bóg
wlał w ich serca swą łaskę, by wzgardziwszy względami ludzkimi wrócili na łono tegoż
Kościoła, zgodnie z gorącym pragnieniem Chrystusa powołującego do swej owczarni
wszystkie narody pod jednym pasterzem, by wszyscy mieli udział w szczęściu
wiecznym”.
Na ostatniej stronicy komentował niektóre sentencje moralne wyjęte z Pisma św.
Pierwsza była: „Miłującym Boga wszystko dopomaga ku zbawieniu”/Mdr 3/.
U Księdza Bosko spełniła się ta obietnica, zwłaszcza odnośnie zasadniczego celu:
zbawienie dusz. Dowodem tego notatka w dzienniku Armonia z 7 marca 1855, pod
tytułem: „Konwersje na katolicyzm w Oratorium Św. Franciszka Salezego”. Największą
pociechą dla katolików jest widzieć wzrost liczby synów światłości. Wspomnieliśmy
nieraz jak niektórzy katolicy dali się uwieść niebacznie błędowi a dzięki zetknięciu się
z Oratorium Księdza Bosko, weszli w siebie i wrócili na łono Kościoła katolickiego.
Zaledwie parę miesięcy temu pewien izraelita uczęszczający do Oratorium porzucił
mozaizm i przeszedł na katolicyzm. Podobnie przed półtora miesiącem donosiliśmy,
że niejaki Michał Tromboti uwiedziony podstępnie obietnicami i podarkami protestantów
108
|
|
11.9 Page 109 |
▲back to top |
zapisał się do tej sekty. Uczęszczał on jakiś czas do Oratorium św. Franciszka Salezego
i łaska zatriumfowała w jego duszy. Obecnie jest nadal wzorowym chrześcijaninem.
Przed dwoma tygodniami widzieliśmy tam dwóch chłopców, którzy zaprzestali
uczęszczać do szkół protestanckich, do których ich zwabiono podarunkami.
W niedzielę ubiegłą (4 marca) byliśmy świadkami chrztu pewnego waldensa.
Młodzieniec ten nazwiskiem Avandetto urodził się w Torre di Luserna. Rodzice nie dbali
o jego wykształcenie religijne chcąc jak mówili, żeby sam będąc pełnoletnim obrał sobie
religię, jaka mu się spodoba. W czasie zarazy zmarli oboje rodzice a on został sierotą.
Lecz Opatrzność sprawiła, że dostał się do Zakładu Księdza Bosko na Valdocco. Tam
otrzymał wikt, odzież, naukę. Spytany, do jakiego chciałby się zaliczyć wyznania,
odpowiedział: „Pragnę znaleźć się w tej religii, która mi zapewni zbawienie”. Po
przygotowaniu przez parę miesięcy był zdolny przyjąć chrzest św. W niedzielę odbyła się
ta ceremonia pod przewodnictwem monsignora Piotra Losana biskupa Biella. Któż
opisze radość naszego katechumena w otoczeniu tak wielkiej liczby młodzieży.
Świadkami chrztu byli małżonkowie: Marek i Aniela Gonella zd. Piacenza, znani
z popierania dzieł dobroczynnych.
Po skończonej ceremonii biskup wyraził radość, że tyle dusz dawniej pogrążonych
w ciemnościach błędu przyjęło Chrzest św. Równocześnie wyraził ubolewanie wobec
tego, że tak wielu daje się uwieść błędom heretyckim.
„Bo cóż to za religia ten protestantyzm, wołał biskup. Bez Credo, bo każdy z nich
wierzy według swego widzimisię; nie znajdziecie dwóch miejscowości, dwóch rodzin,
nawet dwóch członków tej samej rodziny wierzących jednakowo /…/”.
Kończąc wyraził życzenie, by katechumen pogłębiał swe wiadomości religijne
i dochował wierności aż do śmierci. Zachęcił wszystkich do życia szczerze katolickiego
na łonie Matki Kościoła św. , poza którym nie ma zbawienia. Na zakończenie udzielił
wszystkim błogosławieństwa. Modlitwom Oratorium, zawdzięczało się tak wielkie
triumfy łaski. To też matka Małgorzata cieszyła się na widok pobożnie modlących się
chłopców. Pewnego dnia do syna powiedziała:
Masz wielu bardzo dobrych chłopców lecz wszystkich przewyższa co do
piękności duszy Dominik Savio.
Święty spytał o wytłumaczenie tego.
109
|
|
11.10 Page 110 |
▲back to top |
„Widzę go często klęczącego przed ołtarzem zatopionego w modlitwie. Często
odmawia z kolegami różaniec przed ołtarzem Madonny. Każdego dnia poświęca część
rekreacji na nawiedzenie Najświętszego Sakramentu. Nieraz pozbawia się śniadania
i modli się długo przed ołtarzem jakby pogrążony w ekstazie. W kościele zachowuje się
jak anioł”.
Istotnie, Dominik Savio modlił się wiele o nawrócenie protestantów. Słyszano jak
mówił:
„Ileż dusz w Anglii oczekuje naszej pomocy. Och, gdybym mógł głosić im
kazania!”.
Jego modlitwy były skuteczne, co potwierdza następujący fakt potwierdzony przez
Księdza Bosko:
„Pewnego dnia Savio przyszedł do mego pokoju i powiedział:
Proszę prędko iść ze mną! Jest coś pilnego do zrobienia.
Gdzie mnie chcesz prowadzić? spytałem.
Prędko, prędko, nagli.
Mimo wahań, wobec jego stanowczości, przekonany zresztą o skuteczności jego
poleceń w innych wypadkach, wziąłem kapelusz na głowę i poszedłem za nim. Savio
szybkim krokiem prowadził mnie ulicami aż wszedł do pewnej kamienicy na trzecie
piętro i zadzwonił. Otwarła mi niewiasta mówiąc zdyszana: Och prędzej, prędzej, bo
będzie za późno. Mój biedny mąż był protestantem a obecnie przed śmiercią pragnie
pojednać się z Bogiem. Wszedłem do pokoju chorego, który miotał się niespokojnie.
Wyspowiadał się szczerze. W tej samej chwili nadszedł proboszcz z Olejami św.
w momencie, gdy ten już umierał.
Pytałem później Dominika, skąd się dowiedział, że w tej kamienicy był chory. On
spojrzał mi w twarz z wyrazem zażenowania; w oczach perliły się łzy. Nie pytałem
o więcej, przypominając sobie słowa Pisma św. : ”Dobrze jest strzec tajemnicy
królewskiej”, oraz że dusze wybrane krępują się z wyjawieniem charyzmatów im
udzielonych, jakby, czym zawiniły.
W międzyczasie rozpoczęto w trzech Oratoriach w mieście katechizm
wielkopostny. W czasie jednej z niedziel, Ksiądz Bosko na kazaniu poruszył trzy myśli:
Jest wolą Bożą, byśmy się uświęcili, nie jest to rzeczą zbyt trudną i ponad ludzkie siły.
Bóg przygotował wielką nagrodę dla tych, co zostaną świętymi. Słowa powyższe zrobiły
110
|
|
12 Pages 111-120 |
▲back to top |
|
|
12.1 Page 111 |
▲back to top |
wielkie wrażenie na anielskim chłopcu, który potem rozmawiał z Księdzem Bosko na ten
temat: ”Czuję wielkie pragnienie uświęcenia się. Nie myślałem nigdy, żeby to było
rzeczą tak łatwą, obecnie, gdy zrozumiałem, że to można uskutecznić będąc zawsze
wesołym, chcę zdecydowanie zostać świętym!”.
Ksiądz Bosko pochwalił go i zachęcił, by wytrwał w swym postanowieniu.
Pouczył, że Bóg chce, aby był zawsze wesołym. Niech, więc tylko spełnia dobrze swe
obowiązki w szkole i kościele oraz bierze czynny udział w rozrywkach na rekreacji
z kolegami. Równocześnie zabronił mu praktykowania surowych pokut, zbyt długich
modlitw, gdyż nie są zgodne z jego wiekiem, zdrowiem i obowiązkami.
Savio usłuchał, lecz po pewnym czasie spotyka go Ksiądz Bosko zakłopotanym,
więc pyta o powód.
Biedny ja jestem!, odpowiedział Savio, mam zmartwienie.
Pan Bóg mówi, że jeśli nie będę pokutował, to nie mogę się zbawić a to mnie
zabroniono. Jakże, więc dostanę się do nieba?
Pokutą, jakiej żąda od ciebie Pan Bóg, mówi Święty, jest posłuszeństwo. Bądź
posłuszny a to wystarczy.
Czy nie mógłby mi Ksiądz zadać jeszcze innej pokuty?
Dobrze, pozwalam ci na pokutę, znosić cierpliwie przykrości, zimno, gorąco,
wiatr, deszcz, znużenie i wszelkie dolegliwości fizyczne, które Pan Bóg ci ześle.
Ale to się znosi z konieczności.
To, co musisz znosić z konieczności, ofiaruj Bogu, a stanie ci się zasługą dla
duszy.
I nic więcej?
Staraj się pozyskiwać dusze dla Boga!
Tak, zrozumiałem!
Od tej chwili w duszy Dominika zapłonął ogień gorliwości o zbawienie dusz tak,
że stał się doprawdy małym apostołem. Celem gorliwszego wspierania bliźnich, czytał
z ciekawością życiorysy Świętych, którzy specjalnie pracowali nad zbawieniem dusz, jak
św. Filipa Nereusza, Franciszka Ksawerego, Franciszka Salezego i wielu innych.
Rozmawiał chętnie z towarzyszami o misjonarzach trudzących się nawróceniem pogan
i heretyków, modlił się za nich i zazdrościł ich losu. Często powtarzał: ”Ileż dusz
111
|
|
12.2 Page 112 |
▲back to top |
zbawiłoby się, gdyby znalazł się ktoś, kto by im głosił Słowo Boże. Jak wiele młodzieży
może się potępić z braku kapłanów pouczających ich we wierze”.
Nie poprzestając na dobrych chęciach potwierdzał je czynem. O ile pozwalał mu
wiek i umiejętność, udzielał się do pomocy w katechizacji dzieci w kościele. Gdy zaszła
potrzeba, podejmował się osobiście uczyć dzieci zaniedbane o każdej porze dnia. Praca ta
szła mu doskonale, bo podniecała go myśl o zbawieniu czyjejś duszy. Posługiwał się
swoistymi chwytami, by osiągnąć zamierzony cel.
Ze swych oszczędności kupował owoce, dewocjonalia itp.
Kto chce?, wołał, podnosząc do góry przedmiot.
Ja, ja, krzyczeli na wyścigi malcy.
Zaraz, zaraz kochani, dostanie, kto najlepiej odpowie z katechizmu. Zapytywał
więc największych roztrzepańców a gdy otrzymał zadowalającą odpowiedź, darowywał
przedmiot. Tak zyskiwał sobie tych żywych chłopców, którzy kręcili się wokół niego jak
ćmy.
Szukał towarzystwa najbardziej potrzebujących. Można było czasem spotkać
wśród oratorianów łobuzów, czy nierozgarniętych, od których stronili koledzy. Tacy
właśnie byli ulubionym towarzystwem Dominika. Wiedziony, można powiedzieć
nadprzyrodzonym instynktem nie zważał wcale na ich powierzchowność ani nie kierował
się sympatią. Ze względu na dobro ich duszy interesował się nimi serdecznie, rozweselał
opowiadaniem ciekawych historyjek, zapraszał do przechadzania się i ośmielał do
rozmowy.
Jeden szczegół był uderzający. Mianowicie, gdy spostrzegł, że któryś z kolegów
stroni od spowiedzi, zbliżał się doń starając się zdobyć zaufanie i przerywając w pewnym
momencie rozmowę lub grę pytał: Słuchaj kolego, czy chciałbyś mi zrobić pewną
przyjemność?
Dla ciebie wszystko! A co takiego?
W niedzielę idę do spowiedzi, czy nie zechciałbyś mi towarzyszyć?
Kolega naturalnie zgadzał się. To Dominikowi wystarczało i dalej szła rozmowa
lub zabawa. A w sobotę najbliższą klęczał przy konfesjonale w towarzystwie paru
pozyskanych kolegów, którzy od dłuższego czasu nie chodzili do spowiedzi. Fakty
podobne zdarzały się często ku pociesze Księdza Bosko. Mawiał on, że Dominik więcej
złowi rybek w sieci obcując z kolegami, niż niejeden kaznodzieja swymi kazaniami.
112
|
|
12.3 Page 113 |
▲back to top |
Savio nie był samotny w swych świętych pomysłach. Zjawił się obok niego
chłopiec nazwiskiem Jan Massaglia jego krajan, razem z nim przybyły do Oratorium
i tak jak on z powołaniem do stanu kapłańskiego.
Nie wystarczy, Dominiku, mówił, że chcemy zostać kapłanami, musimy zdobyć
konieczną świętość w tym stanie.
Tak, prawda, odpowiada towarzysz, lecz jeśli robimy, co w naszej mocy, to Pan
Bóg uzupełni resztę swą łaską.
Wobec tak wielkich cnót kwitnących w Oratorium, Święty uznawał w tym opiekę
Matki Najświętszej nad chłopcami a ze swej strony gorliwie współdziałał nad
pielęgnowaniem ich powołań. W tym tkwi bodziec i sekret jego zabiegów zmierzających
do założenia Pobożnego Towarzystwa, o którym zawsze myślał.
W tym celu, po omówieniu w szeregu konferencji ze swymi najbardziej zaufanymi
klerykami, trzech cnót będących przedmiotem ślubów zakonnych, zaproponował
klerykowi Rua, już wówczas studentowi filozofii, złożenie ślubów na jeden rok. Nic
jednak nie wspominał o właściwym zamiarze. Kleryk przystał w przekonaniu, że chodzi
o skuteczniejsze dopomaganie mu w pracy nad młodzieżą.
W taki sposób kleryk Rua w wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny,
prywatnie wobec Świętego, złożył ślub na jeden rok a za nim wkrótce uczynił to ksiądz
Alassonatti, który zapewne musiał być głębiej wtajemniczony w zamiary przyjaciela.
W owym czasie, przy udziale arcybiskupa Chambery, biskupów z Mondovi
i Casale, w Kościele Matki Bożej Pocieszenia w Turynie, obchodzono uroczystość
ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia.
Obchodom liturgicznym połączonym z iluminacją miasta towarzyszył cud, jaki
miał miejsce w Taggia. W tamtejszym kościele parafialnym czczono statuę Niepokalanej,
metrowej wysokości, wykonaną z masy plastycznej, w różowej sukience, z płaszczem
niebieskim, trzymającej serce w prawej dłoni, oczy słodko patrzące w prawą stronę. I oto
w dniu 11 marca, Matka Boża poruszyła oczyma spoglądając na dziewczynkę modlącą
się przy ołtarzu. Potem jeszcze parę razy poruszyła powiekami, otwierała oczy
i zamykała je. Raz po raz Madonna wzrokiem ogarniała klęczących przy jej ołtarzu.
Wyraz twarzy był majestatyczny, to znów rzewny i pełen dobroci. Twarz Madonny
zmieniała wdzięk naturalnej słodyczy, zasępiała się smutkiem, to znów bledła przez parę
113
|
|
12.4 Page 114 |
▲back to top |
minut. Zmiany te powtarzały się bardzo często. Niektórym widzom oblicze Madonny
jawiło się nieodgadnione w swej tajemniczej głębi /…/.
Pierwsze dzieci i pobożne niewiasty odczuły te cudowne impresje a wnet całe
miasto przybiegało do stóp Madonny Niepokalanej podziwiając jej cuda.
Fakt zdawał się być bezsporny i ponawiał się w miesiącach; kwietniu, maju
i czerwcu. Ścisły proces przeprowadzony przez władze duchowne ustalił
nadprzyrodzoność zjawiska, co potwierdziły podpisy zaprzysiężonych 120 osób.
Ksiądz Bosko postarał się o odpis powyższego aktu, przechowany w naszym
archiwum. Wielokrotnie na słówkach mówił o tym chłopcom podkreślając dobroć
Madonny śpieszącej z pomocą ludziom w czasach tak trudnych.
W takim nastroju przygotowywano się do Świąt Wielkanocnych, przypadających
8 kwietnia.
Święty w swym pamiętniku pisząc o rekolekcjach tegorocznych, wspomina
o Dominiku i jego koledze:
„Odprawili przykładnie rekolekcje z kolegami w Oratorium. Po ich zakończeniu
Dominik wyraził się wobec towarzysza: Chciałbym żebyśmy się wzajemnie upominali.
Jeśli zauważysz u mnie coś ujemnego, upomnij natychmiast, bym się poprawił, także
w razie nadarzającej się okazji do dobrego, przypomnij.
Dobrze, niech ci będzie, choć tego nie potrzebujesz, raczej ty mnie upominaj jako
starszego.
Zostawmy na boku komplementy i pomagajmy sobie wzajemnie do uświęcenia
się. I dotrzymali wiernie obietnicy”.
114
|
|
12.5 Page 115 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXI
Więzienia nadal stanowiły umiłowane pole pracy Księdza Bosko. Wśród nich
uprzywilejowana była tzw. „Generala”– dom poprawczy, zarazem więzienie dla
młodocianych przestępców.
Otwarty w marcu 1845 w południowej dzielnicy miasta, mógł pomieścić do
trzystu chłopców i podlegał ministerstwu spraw wewnętrznych. Opiekę nad nim
sprawowało Bractwo Pokutne po wezwaniem św. Piotra w Okowach, rychło jednak
przeszedł w ręce świeckich.
Więzienie „Generala” zapełniali chłopcy opuszczeni całkowicie przez rodziny,
względnie pochodzący z rodzin rozbitych. Rodzice jedno czasem dwoje siedzieli
w więzieniu. Chłopcy wałęsający się bez nadzoru dawali się we znaki policji. Starszych
wiekiem wcielano do wojska. Tych, co nie odsiedzieli pełnej kary przenoszono
do więzień dla dorosłych. Więźniowie na noc zamykani byli w oddzielnych celach
a w dzień pracowali w polu lub zatrudnieni byli gdzie indziej pod ścisłą strażą.
Do momentu, kiedy pracował kapelan panował porządek i dyscyplina. Więźniowie
poprawiali się, młodzi wracali do normalnego życia.
Gdy usunięto religię, nastąpiły godne pożałowania ekscesy. Trzeba było siłą
poskramiać częste bunty, zatargi i krwawe bójki, zapanowało ogólne rozwydrzenie. Cóż
dziwnego, że wtedy musiano ich pilnować z najeżonymi bagnetami.
Święty do momentu, kiedy władze więzienne sprzyjały kapłanowi w ramach
regulaminu miał swobodny do nich dostęp. Uczył więźniów katechizmu, głosił kazania,
spowiadał, nawet zabawiał ich w Oratorium swoimi sztuczkami. Naturalnie, chłopcy
życzliwie traktowani przez niego, uważali go jakby za ojca, dawali dowody czci i miłości
starali się o poprawę życia.
Zdarzały się wypadki wprost cudownej przemiany na dowód skuteczności systemu
uprzedzającego zdolnego zmienić dusze nawet najbardziej zatwardziałe i krnąbrne.
O tym fakcie pisano często w biografiach Świętego /por. Karol d`Espiney, ks. Alojzy
Mendle, hr. Karol Conestabile/.
W roku 1855 urządził dla więźniów rekolekcje z wielkim pożytkiem dla ich dusz,
tak, iż wielu nawet najbardziej opornych przystąpiło do spowiedzi św. i Komunii św.
115
|
|
12.6 Page 116 |
▲back to top |
Dlatego w nagrodę postanowił urządzić dla nich wycieczkę. Przedstawił dyrekcji
swą propozycję sprawienia więźniom przyjemności.
Dobrze! Pójdziemy Księdzu na rękę, odpowiedział dyrektor bo wiemy, jak swym
wpływem pomaga nam w ich umoralnieniu.
Zatem chciałbym prosić o pozwolenie wyprowadzenia ich na jednodniową
wycieczkę, pójdziemy pieszo do Stupiniggi, a pod wieczór wrócimy. Wyjdzie to
z korzyścią dla ich duszy i ciała.
Dyrektor aż podskoczył na krześle.
Czy Ksiądz mówi to na serio, czy żartuje?
Jak najbardziej na serio, panie dyrektorze. Proszę o łaskawe wzięcie pod uwagę
mej propozycji.
Jak to? Ksiądz nie wie, że jestem odpowiedzialny za każdorazową ucieczkę?
Ależ proszę być pewnym, daje panu słowo, że wszystkich mu przyprowadzę pod
wieczór do domu.
Dyskutowano dość długo. Święty obstawał przy swoim, a dyrektor powoływał się
na regulamin więzienny, wreszcie zgodził się rzecz przedłożyć wyższej instancji. Prefekt
prowincji stanowczo odmówił. Lecz dyrektor dotrzymując słowa zwrócił się do ministra
Ratazziego. Ten zastanowił się przez chwilę nad przedłożonym wnioskiem, następnie
kazał wezwać Księdza Bosko.
Stanęli sobie oko w oko przeciwnik i obrońca zgromadzeń zakonnych. Doszła
również ministra wieść o korespondencji Księdza Bosko z królem.
Ksiądz Bosko przyszedł na spotkanie, Ratazzi traktował go jak zwykle
z wyszukaną grzecznością.
Chciałbym pozytywnie załatwić propozycję Księdza przedłożoną mi w tych
dniach. Ksiądz będzie mógł zabrać w tych dniach więźniów na przechadzkę. Wydam
odpowiednie zarządzenie, by mu towarzyszyli w przebraniu strażnicy dla utrzymania
porządku, na wypadek gdyby, który z więźniów chciał uciec.
Ksiądz Bosko przyjął z uśmiechem tę propozycję:
Ekscelencjo! Jestem mu bardzo wdzięczny za kurtuazję. Lecz nie będę mógł
skorzystać z zezwolenia inaczej, jak tylko pod warunkiem, że da mi słowo honoru, że nie
pośle za mną policji. Biorę wszystko na moją odpowiedzialność. Gotów jestem pójść do
więzienia, jeśli zdarzy się jakiś nieporządek.
116
|
|
12.7 Page 117 |
▲back to top |
Minister zdumiał się.
Ależ Ksiądz nie przyprowadzi ani jednego z tych więźniów do domu.
Proszę mi zaufać, Ekscelencjo – odpowiedział zdecydowanie.
Chwila wahania. Ratazzi był doprawdy zaintrygowany, jak wypadnie ta próba.
Ostatecznie, myśli sobie, nie będzie zbyt rzeczą trudną w paru dniach wyłapać zbiegów
i osadzić w klatce z powrotem. Dał wreszcie zezwolenie.
Święty pośpieszył nazajutrz do „Generali” z radosną wieścią. Zwołał trzystu
więźniów i tak do niech przemówił:
Drodzy chłopcy, mam dla was wiadomość, która was bardzo ucieszy. W nagrodę
za wasze wzorowe sprawowanie i gorliwe odprawienie rekolekcji, otrzymałem
zezwolenie wyprowadzenia was na wycieczkę pieszo do Stupiniggi.
Słysząc te słowa więźniowie podnieśli nieopisaną wrzawę z rodności i zdumienia.
Po paru chwilach, gdy ochłonęli, Święty przemówił: widzicie, jak wyjątkowa łaska dla
was i dotychczas nikomu jeszcze nie była udzielona.
Viva il ministro! E viva Don Bosco! Wołali rozentuzjazmowani.
Pięknie, lecz posłuchajcie moi drodzy: Dałem słowo panu ministrowi,
że będziecie się sprawować od pierwszego do ostatniego wzorowo cały czas tak,
że niepotrzebni będą strażnicy. Zaręczyłem osobiście, że pod wieczór wszyscy, co do
jednego wrócicie do cel. Zatem, czy mogę być pewny waszego dobrego zachowania się?
Gwarantujecie mi, że nikt nie ucieknie?
Tak! Tak! Niech ksiądz będzie pewny wołali jednogłośnie.
Do stu tysięcy – wrzasnął jeden – niech tylko, który odważy się uciec, złapię
i zarżnę jak kurę!
A ja, dodał drugi, rozwalę mu łeb kamieniem temu, kto by spróbował zrobić mu,
jaką przykrość!
Nie wróci żywy do domu, wtórował trzeci osiemnastoletni siłacz, ten gagatek,
który spróbowałby zhańbić naszą firmę.
Dość, dość, wołał Ksiądz Bosko – już wam wierzę. Wiem, że mi życzycie dobrze
i nie sprawcie zawodu, wystarczy powiedzieć, że cały Turyn będzie na was jutro patrzył.
Jeśli choć jeden sprawowałby się nieodpowiednio, skapitulujemy wszyscy, a ja pierwszy,
który wyjednałem dla was tę łaskę. Powiedzą, że byłem nierozsądny i dałem się nabrać.
Wy również stracicie na tym, gdyż odtąd nikt wam już nie będzie wierzył. Zresztą na
117
|
|
12.8 Page 118 |
▲back to top |
cóżby się przydała ucieczka. Za dzień, za dwa i tak was złapią i wsadzą do jeszcze
gorszego ula. Natomiast, jeśli będziecie się sprawować dobrze i wrócicie do domu pod
wieczór, to kto wie czy i na przyszłość nie udzielą wam podobnej łaski? Ale to wszystko
ludzkie rachuby. Jest jeszcze, drodzy chłopcy, powód o wiele ważniejszy. Złożyliście
Bogu na rekolekcjach przyrzeczenie, że Go więcej nie obrazicie. On widzi wszystko,
czyta w waszych sumieniach i będzie wam błogosławił, jeśli pozostaniecie Mu wierni.
Więc zachowujcie porządek bez żądnych kłótni, bójek, obiecujecie mi to?
Tak! Tak, przyrzekamy! Słowo honoru! Przekona się Ksiądz! Ksiądz będzie
naszym przywódcą – dodał jeden. W imieniu kolegów przyrzekam, że żaden generał nie
będzie miał tak karnych żołnierzy jak my!
Ksiądz Bosko zapowiedział plan wycieczki, ustalił godzinę wymarszu i powrotu.
Wśród więźniów zapanowała nie do opisania radość. Tego wieczoru byli posłuszni
i spokojni jak baranki.
Następnego dnia Ksiadz Bosko ze swą hałastrą wyruszył w kierunku Stupiniggi.
Miejscowość była pięknie położona na skraju parku królewskiego, cztery kilometry
od Turynu. Na miejscu oczekiwał ich miejscowy proboszcz ks. Emanuel Amaretti,
przyjaciel Księdza Bosko. Towarzyszył im koń objuczony żywnością. Więźniowie
z radością i przywiązaniem otaczali swego wodza. Na widok jego zmęczenia
pozdejmowali z konia prowiant, prosząc by raczył wsiąść na zwierzę. Dwóch z nich
trzymało konia za uzdę.
W Stupiniggi Ksiądz Bosko zaprowadził ich najpierw do kościoła i odprawił Mszę
św. Potem było śniadanie i resztę dnia spędzono bardzo wesoło.
Niepodobna opisać radość i zadowolenie więźniów. Zażywali świeżego powietrza
z tysięcznymi przyjemnościami w parku królewskim, pod cieniem drzew wśród
ukwieconych łąk nad brzegami stawu.
Sprawowali się bez zarzutu tak, że nie potrzeba było żadnych upomnień. Pod
wieczór wrócili wszyscy co do jednego do swych pomieszczeń więziennych.
Ratazzi z pewnym niepokojem oczekiwał wieści. Po powrocie z wycieczki
Ksiądz Bosko pośpieszył do ministra referując o wszystkim.
Moje najwyższe uznanie dla Księdza za to, co uczynił dla naszych więźniów.
Chciałbym jednak rozwiązać zagadkę: dlaczego państwo nie posiada takiego wpływu na
nich jak Ksiądz?
118
|
|
12.9 Page 119 |
▲back to top |
Ekscelencjo, my posługujemy się wpływem moralnym, odmiennie niż państwo,
które dysponuje jedynie siłą fizyczną, przemawiamy do serc tej młodzieży z autorytetem
Boga.
Minister musiał uznać przemożny wpływ Kościoła, skuteczniej oddziaływującego
na człowieka niż państwo i którego żadne prześladowanie nie zdoła zniweczyć.
Istotnie, wy macie władzę nad duszami młodzieży, której nam brak, to wasza
wyłączna dziedzina. W taki sposób przyznał skuteczność systemu uprzedzającego
w wychowaniu młodzieży nawet wykolejonej.
Ratazzi przypomniał sobie o tym, gdy zastanawiał się, gdzie umieścić swego
krewniaka roztrzepańca, by dać mu dobrą szkołę.
Początkowo zamierzał umieścić go w zakładzie poprawczym, później zreflektował
się: mamy przecież Księdza Bosko, który potrafi na niego wpłynąć dodatnio.
Przyprowadził, więc chłopca do Oratorium. Ksiądz Bosko przyjął go, jak
stwierdza ks. Rua i wychował na dobrego pracownika i katolika i takim go zawsze znano.
Fakt ten był powszechnie wiadomy w Oratorium.
W uzupełnieniu podamy jeszcze, że opieka duszpasterska Księdza Bosko nad
więźniami przynosiła pocieszające owoce. Gdy nie mógł udać się do więzień, zlecał to
któremuś ze swych kapłanów. Na zaproszenie władz więziennych Salezjanie objęli na
stałe opiekę nad więźniami, uczyli katechizmu, urządzali rekolekcje itp.
Święty Wychowawca snuł nawet niezbyt optymistyczne refleksje, gdy
za powrotem jego „opryszków” zamknęły się za nimi drzwi więzienne. Oto nie
wszystkich należało winić w równej mierze. Przybywali tu chłopcy, których wprost
pozbyli się z domu rodzice bez serca, podając za powód winy, tylko ich młodzieńczą
żywość i roztrzepanie. Inni dostali się tu za kradzież kilku soldów, czy bochenka chleba
lub owoców z targu, gdy czuli głód. A przecież wielu z nich nie wiedziało, czy to
występek, lecz w otoczeniu zepsutych kolegów, poddani przepisom regulaminu opartego
jedynie na przymusie, byli narażeni na niebezpieczeństwo kompletnej deprawacji.
Dlatego Ksiądz Bosko od lat czynił zabiegi w wypadku, gdy jakiś chłopiec nie był
jeszcze karany, by go wypuszczano na wolność, a gdy nie miał nikogo, kto by się nim
zaopiekował, przyjmował go do swego zakładu, względnie oddawał pod opiekę jakiemuś
uczciwemu majstrowi. W takim przypadku nie opuszczał chłopca, lecz odwiedzał go
119
|
|
12.10 Page 120 |
▲back to top |
przy pracy, zachęcał, by przychodził do Oratorium, względnie do parafii w dni
świąteczne.
Polecał zawsze wspomnianych chłopców, którzy opuścili więzienie, Towarzystwu
Opieki nad Młodocianymi. W naszym archiwum znajduje się na ten temat bogata
dokumentacja. Wynika z niej, ze Ksiądz Bosko podejmował się opieki nad tego rodzaju
chłopcami opuszczającymi dom poprawczy, pozostając w kontakcie ze wspomnianym
Towarzystwem
Doświadczenie nauczyło, że zabiegi wychowawcze nie odnosiły skutku względem
niektórych typów już głęboko zepsutych. Ale Ksiądz Bosko próbował jeszcze ich ocalić
starając się zapobiec uwięzieniu niektórych włóczęgów pozbawionych opiekunów.
Dlatego przy zmianie burmistrza oferował swoją gotowość przyjęcia do Zakładu
chłopców kompletnie opuszczonych. Magistrat wielu takich chłopców mu posyłał.
Święty roztropnie stawiał im pewne warunki nie chcąc, by byli rozsadnikami zepsucia
w domu.
Gdy znaleźli się krewni odpowiedzialni za nich, nakładał zobowiązanie,
by uznawali dobrodziejstwo Oratorium i swym wpływem popierali zabiegi
wychowawcze około ich poprawy. W zamian za to Ksiądz Bosko otrzymywał poparcie
od władz, zwłaszcza w okolicznościach, gdy był krytykowany przez pewne czynniki
polityczne.
120
|
|
13 Pages 121-130 |
▲back to top |
|
|
13.1 Page 121 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXII
Wśród katolików panowało przygnębienie w oczekiwaniu na uchwalenie ustawy
Ratazziego. Ksiądz Bosko, jak widzimy, wydobył na światło dzienne dokument
fundacyjny opactwa Hota Combe, wraz z wypisanymi przekleństwami przeciw tym,
co odważyliby się wyrzucić zakonników owego klasztoru.
Obecnie zaś na miesiąc kwiecień, ukazała się wydrukowana w dwóch zeszytach
Letture Cattoliche książka Barona Nilinse zatytułowana: „W jaki sposób plądruje się
dobra kościelne i jaki wynikają skutki?”, z krótkim dodatkiem na temat sytuacji
w Piemoncie. Na stronicy tytułowej był napis: „Jeśli absolutnie niedozwolone jest
pogwałcenie domu prywatnego, to jak śmiesz targnąć się na Dom Boży”/św. Ambroży/.
Wiele faktów tam opisanych wyjęto z dzieł protestanckich. Wyjaśniono jak
straszliwe kary w ubiegłych wiekach spadały na panujących i poddanych,
którzy przywłaszczyli sobie, sprzedali i nabyli dobra kościelne poświęcone służbie bożej.
Wykazywano, że nie tylko łupieżcy Kościoła i zakonów, lecz nawet i rodziny prawie bez
wyjątku zostali dotknięci karami tak, iż spełniło się przysłowie: „Ród, który dopuścił się
świętokradzkiej kradzieży, nie doczeka się czwartego pokolenia”.
Owe zeszyty wywołały wielki rozgłos i odstraszały od nabywania dóbr
klasztornych.
Niebawem spostrzegła się o tym policja, zamierzono skonfiskować książki,
ostatecznie jednak uznano, że lepiej unikać zbytniego rozgłosu. Sam Broderio
w parlamencie wytykał owe broszury jako prowokację przeciwko władzy cywilnej,
wołał: należy wyśledzić autora i ukarać, nikt jednak nie poparł krzykacza i rzecz sama
zamilkła.
Tym czasem 23 kwietnia rozpoczęły się w senacie debaty. W czasie dyskusji
wzniecano hałas na sali, by przeszkodzić argumentacji mówców katolickich. Walka
trwała już trzy dni, gdy senator biskup Wasale Calabina, demaskując dążenia
antyklerykałów, w porozumieniu z episkopatem i po uzyskaniu zezwolenia Stolicy
Świętej zaproponował przyznanie rządowi odszkodowania w sumie około miliona lirów,
za cenę odstąpienia od wspomnianej ustawy. Powyższa suma skreślona z bilansu na rok
bieżący początkowo widniała jako uposażenia dla księży proboszczów.
121
|
|
13.2 Page 122 |
▲back to top |
Wobec tej niespodziewanej propozycji ministrowie byli zakłopotani gdyż racja,
dla której obstawano za konfiskatą dóbr klasztornych upadła. Wówczas sam Cavour
zaproponował senatowi zawieszenie obrad, gdyż król Wiktor Emanuel przychylał się do
tej transakcji. Jego matka i małżonka skutecznie interweniowały w obronie
prześladowanego Kościoła. Miał w pamięci niedawne pogrzeby i był gotów przyjąć
propozycję Rzymu.
Niestety 27 kwietnia rząd podał się do dymisji. Generałowi Durando powierzono
misję sformowania nowego gabinetu z następującymi instrukcjami:
1. Wziąć pod uwagę osoby podobnie myślące jak poprzedni gabinet.
2. Układ z Rzymem winien być podstawą polityki rządu.
Widoczne było niezdecydowanie króla wobec tego, że oba warunki
przeciwstawiały się sobie.
Tymczasem sekciarze usiłowali podstępnie wywierać nacisk na króla. Prasa
zapowiadała demonstracje publiczne w razie przyjęcia projektu Calabiany, oraz jeśli
nie wróci do Rzymu Cavour. W demonstracjach studenckich wznoszono okrzyki: Niech
żyje ustawa Ratazzi! Motłoch szalał i wył. Senatorzy przeciwni jej, byli napastowani
na ulicy przez szumowiny. Wybito szyby w mieszkaniu biskupa Wasale.
Rozplakatowano nielegalne manifesty. Kłamliwe depeszy donosiły o wielu rozruchach.
Wielu wysokich urzędników zgłaszało królowi swoją dymisję. Wojskowi zrzekali się
dowodzenia oddziałami włoskimi na Krymie, o ile do rządu nie wejdą ludzie z ich
poglądami. Postawiono pod broń garnizon pod pałacem królewskim gotowy do odparcia
pozorowanej rewolty.
Maksym d`Azzeglio zasłyszawszy, że król przychylał się na stronę Kościoła,
zaniepokojony żądał audiencji u króla, lecz nie został przyjęty. Wówczas napisał list tej
treści:
„… Panie zaufaj swemu wiernemu słudze, który zawsze zmierzał do twego dobra,
chwały i korzyści dla kraju. Oświadczam ci to ze łzami w oczach, nie idź dalej drogą na
jaka wkroczyłeś. Masz jeszcze czas. Intryga klechów i zakonników zdołała w jednym
dniu zniweczyć królestwo, zmącić kraj, zachwiać konstytucją, zaćmić jego imię lojalne.
Nie ma czasu do stracenia. Deklaracja rządowa nie rozstrzygnęła sporu w ostatniej
rozgrywce. Mówi się, że Korona chciała zasięgnąć światła. Niech Korona oświadczy,
że owe światła uczyniły mu nie do przyjęcia zaproponowane warunki. Należy je uznać za
122
|
|
13.3 Page 123 |
▲back to top |
niedbałe …, a sprawy potoczą się naturalnym torem jak poprzednio. Cały Piemont był
cierpliwy, lecz być ponownie pod jarzmem księży nie zgodzi się nigdy…. Patrz, jak na
skutek intryg zakonników z królową Hiszpanii, zatwierdzono wstydliwy konkordat
i cóż osiągnięto? Takie intrygi zrujnowały Jakuba Stuarta, Karola X i wielu innych. Jego
Królewska Mość wie, że sprawy jakie przepowiedziałem ziściły się. Proszę mi wierzyć,
tu nie chodzi o religię, lecz o interesy. Amadeusz II dyskutował trzydzieści lat z Rzymem
i wygrał. Niech Pan mój król będzie również stanowczy a wygra”.
List nosił datę 29 kwietnia 1855 r.
Człowiek ten został premierem w 1849 roku na skutek porozumienia miedzy
ministrami a deputowanymi z lewicy. Oświadczył wówczas, że nie dba wiele o żadną
Konstytucję, a nawet jej wcale nie czytał.
Taki to był zły duch, usiłujący odwieść króla od dobrej drogi, mimo wyraźnego
brzemienia art. 29 Konstytucji: „Wszelka własność bez wyjątku jest nienaruszalna”.
Tymczasem generał Durando bez skutku usiłował przez osiem dni sformować
gabinet i trzeciego maja na posiedzeniu senatu oświadczył, że poprzedni ministrowie
objęli swe resorty z premierem Cavurem na czele. Ten zażądał natychmiast podjęcia
debat o ustawie konstytucyjnej i wyznaczył termin piąty maja.
Na nieszczęście, podczas gdy debatowano nad projektem nowy cios spadł na dom
królewski. Nieodżałowana królowa Maria Adelajda powiła synka ósmego stycznia tegoż
roku. Dziecku, któremu na chrzcie nadano imiona: Wiktor Emanuel, Leopold, Maria
Eugeniusz cieszyło się dobrym zdrowiem i rosło, gdy niespodzianie zachorowało
i poszło za matką. i tak w ciągu czterech miesięcy król stracił matkę, brata, żonę i syna.
Sen Księdza Bosko w pełni się ziścił!
22 maja, senat 53 głosami przeciw 42 ratyfikował ustawę z pewnymi zmianami,
proponowanymi przez senatora Desambrois. Uległy kasacie zakony wymienione
w ustawie: zakonników zostawiono na wymarcie w klasztorach wyznaczonych im przez
ministerstwo z dochodem 500 lir na każdego zakonnika i zakonnicę po ślubach
wieczystych, oraz 240 lir na każdego brata laika lub konwersję.
Ustawa tak zmodyfikowana była gotowa do potwierdzenia przez parlament.
Ksiądz Bosko uświadomiony o tym, polecał gorące modły we wszystkich zakładach
dobroczynnych w mieście. Chłopców zachęcał nie tylko do modlitwy, ale i do poszczenia
123
|
|
13.4 Page 124 |
▲back to top |
o wodzie i chlebie przez cały dzień. I wszyscy posłuchali go, jak stwierdza ks. Jan
Turchi.
Jednego dnia Święty znajdował się w refektarzu w otoczeniu kleryków. Byli
obecni: Turchi, Ravioli, Anioł Savio, Francesia, Caliegro, Rua i inni. Rozmawiając na
temat ustawy wyraził się: brakuje jeszcze podpisu króla Wiktora Emanuela, by wiele
klasztorów podległo kasacie. Och, gdybym teraz mógł rozmawiać z królem,
powiedziałbym mu „Maestà, nie podpisuj tej ustawy, inaczej podpiszesz na siebie
i swoją rodzinę wyrok i ściągniesz wiele innych nieszczęść”.
Ktoś z obecnych spytał: Czy nie byłoby pożądane, by ktoś z nas napisał do króla?
O tak, ty Savio, jesteś gotów do napisania tego listu?
Tak jest proszę rozkazywać!
Napisz, więc tak: „Sacra reale Maestà!”. Wczoraj brałem udział w pewnej
rozmowie, wśród obecnych znajdował się Ksiądz Bosko. Mówino o sprawach bieżących
i o ustawie wetowanej przez senat. Ksiądz Bosko powiedział:
„Gdybym mógł rozmawiać z królem, powiedziałbym mu: Maestà, nie podpisuj
ustawy wrogiej zakonnikom, inaczej podpiszesz wyrok i ściągniesz wiele nieszczęść na
siebie i swoją rodzinę. Zaświadczam o tym jako wierny i poddany oraz szczerze
przywiązany do króla”.
Kleryk napisał powyższe słowa i złożył swój podpis:
Anioł Savio, Castelnuovo d`Asti.
Po wysłaniu tego listu jeszcze nie był Święty zadowolony.
Dlatego pod wpływem świętej cierpliwości pisze jeszcze jeden list po łacinie,
w którym powtarza frazes: „Dicit Dominus: Grunt mala super mala in domo tua”. Nie
zaklinał więcej, lecz groził jeszcze sroższymi karami, jeśli król złoży swój podpis pod
ustawą. List wysłał na ręce któregoś z naczelnych dworzan królewskich męża najbardziej
zaufanego u króla. Nazywał się Occhiena, pochodził z Castelnuovo, jego przyjaciel,
trochę krewny, którego synowie uczęszczali do Oratorium. Król tego dnia wyjechał do
Suza. Pan Occhiena otrzymawszy list powiedział oddawcy: Dobrze, powiedz Księdzu
Bosko, że skoro tylko król powróci, zostanie mu doręczony. Idę zanieść go do jego
pokoju.
Ale jest to list bardzo pilny: król powinien go przeczytać natychmiast!
124
|
|
13.5 Page 125 |
▲back to top |
Dobrze, powiedz Księdzu Bosko, by był spokojny: list zostanie natychmiast
wysłany i wezwawszy pazia kazał osiodłać konia i wręczył list z poleceniem doręczenia
królowi.
Paź dopędził króla w San Ambrogio. List do Waszej Królewskiej Mości!
List, hm, może od kogoś ze świty, dobrze przeczytam go gdy będę na postoju.
Teraz mam inne sprawy do załatwienia.
List jest bardzo pilny i dotyczy spraw bardzo obchodzących Waszą Królewską
Mość!
A któż go przysyła?
Ksiądz Bosko!
Do licha! Znowu Ksiądz Bosko. On zawsze ma coś nowego… Pisze rzeczy
zastanawiające… Daj mi ten list!
Król otwarł list i przebierając oczyma jego treść rzucił zmieszany: Tak jest, jak
powiedziałem: zawsze to samo.
Zachowaj go. Strzeż pilnie, a gdy wrócę oddasz mi go.
To mówiąc oddalił się, lecz po paru krokach zawrócił i zawołał pazia: Zaczekaj!
Daj mi ten list! I schowawszy go do kieszeni kontynuował swą podróż.
Król był zdeprymowany, tym bardziej wobec śmierci syna, jak słyszał ks. Cagliero
z ust markiza Fassati, który spostrzegł list otwarty na biurku królewskim.
Monarcha po powrocie do Turynu kazał przeczytać ów list Księdza Bosko
niektórym ministrom mówiąc: Popatrzcie, co mi pisze Ksiądz Bosko. Powiedzcie mi
teraz, czy mam podpisać ustawę?
Nie wiadomo, jaką odpowiedź dali owi panowie, faktem jest, że ustawa
wróciwszy do izby deputowanych została uchylona większością głosów. Zawierała pięć
głównych rozporządzeń:
1. Kasata zakonów nie oddających się kaznodziejstwu, wychowaniu młodzieży
ani opieką nad chorymi.
Supresja beneficjów i kapituł kolegiackich w miastach nieprzekraczających 20 tys.
mieszkańców.
2. Utworzenie kasy kościelnej.
3. Pensje wypłacane zakonnikom.
4. Podwyższony podatek na instytuty kościelne jako osoby prawne niezniesione.
125
|
|
13.6 Page 126 |
▲back to top |
Gdy królowi przedłożono wspomnianą ustawę do podpisu oświadczył: Na razie
zawieszamy ją, muszę się zastanowić.
Być może z tej okazji generał La Marmara lub ktoś z jego rodziny przyszedł
do Księdza Cafasso w nocy na tajną rozmowę, która przeciągnęła się do rana.
Ministrowie widząc, że król jest niezdecydowany i raczej opowie się przeciw
ustawie zaproponowali mu wezwać teologów dworskich, by rozstrzygnęli jego
wątpliwości. Król się zgodził. W danym momencie byłby gotów, gdyby otrzymał taką
radę, albo nie podpisać ustawy, lub przynajmniej odłożyć ją do nieokreślonego czasu.
Zawezwano, więc czterech doktorów prawa kanonicznego związanych z dworem, byłych
uczniów Nepomucena Nuytza. Wiktor Emanuel przybył na salę obrad, przedłożył im swą
kwestię, wręczył listy od Księdza Bosko z zastrzeżeniem ich zwrotu. Następnie nie chcąc
krępować ich swą obecnością wyszedł do sąsiedniej sali oczekując z podnieceniem
wyniku konsulty.
Teologowie roztrząsali jakiś czas kwestię, po pewnym czasie, wezwano króla,
który usłyszał odpowiedź:
„Wasza Królewska Mość niech się nie niepokoi listami Księdza Bosko. Czas
objawień minął bezpowrotnie, dlatego można nie zważać na proroctwa i zapowiedzi kar
bożych, którymi mu grozi. Co do ustawy kasacyjnej, to należy uważać za pewne,
że Państwo przez które dana instytucja została powołana do życia, może ją również
znieść. Państwo ma przywilej ustanawiania zrzeszeń nadając im charakter osób prawnych
i tak samo władne jest odebrać im te uprawnienia z następstwami stąd wynikającymi.
Zatem władza cywilna niezależnie od nikogo może powziąć decyzję ustawodawczą
odnośnie istnienia lub zniesienia zrzeszeń religijnych i innych osób prawnych
kościelnych oraz ich majątków. Nie istnieje żadne prawo kościelne w sensie
postulowanym przez przeciwników ustawy”.
Więc ostatecznie, rzecze monarcha, niezbyt zorientowany w zawiłościach
prawniczych, mogę ze spokojnym sumieniem podpisać ustawę?
Z całą pewnością, zawołali prawnicy.
Tego samego dnia 29 maja król podpisał ustawę. Kasacie podległo 35 zakonów,
334 klasztorów z 5 406 zakonnikami. Równocześnie dekretem królewskim zniesiona
została Akademia Duchowna na Superdze, a z jej funduszów stworzono kasę
126
|
|
13.7 Page 127 |
▲back to top |
zapomogową dla księży emerytów oraz niektórych teologów zasłużonych szczególnie dla
państwa. Ileż utrapień spowodowała wymieniona ustawa zwłaszcza dla biednych
zakonnic! Wielu księży pociągano do odpowiedzialności za wykonywanie posług w ich
domach.
Parę dni potem jeden z owych teologów dworskich spotkał się z Księdzem Bosko
przy rondzie na Valdocco. Ksiądz Bosko pierwszy uchylił kapelusza a kanonik
zatrzymując się spytał:
Czy to Ksiądz Bosko?
Tak do usług Waszej Przewielebności.
Czy to Ksiądz pisał królowi pewne listy uwłaczające?
Tak, lecz nie były one bynajmniej uwłaczające, lecz w takiej formie, jak wierny
poddany winien pisać do króla, by powstrzymać go od fałszywych kroków, jakie
zamierzał przedsięwziąć.
To Ksiądz ma czelność narzucać swe opinie i dyktować prawa zamiast słuchać?
Jestem wprost zdumiony wobec takiej zuchwałości!
A czy król poszedł za moją radą?
Król kieruje się własnym prawem i przywilejami koronnymi!
Uznaliście wielebni księża te prawa?
Z całą pewnością!
I doradziliście podpisanie tej ustawy?
Bez wątpienia!
Przepraszam nim się rozejdziemy, pozwolę sobie spytać: czy ksiądz odprawiał
dzisiaj Mszę św. ?
Cóż to ma wspólnego z wyczynem księdza?
Proszę mi odpowiedzieć: czy ksiądz celebrował?
Tak celebrowałem i cóż z tego?
A przedtem był ksiądz do spowiedzi?
Jak ksiądz śmie?
Jak to? Ksiądz odważył się iść do ołtarza bez przeproszenia pana Boga
za udzielenie niegodziwej rady królowi i bez naprawienia szkody i ujmy wyrządzonej
Kościołowi?
127
|
|
13.8 Page 128 |
▲back to top |
Kanonik żachnął się obrażony, próbował bronić się szermując argumentami
z arsenału uniwersytetu turyńskiego przyznającego królowi supremację nad Kościołem
i jego prawami. Święty zbijał po kolei fałszywe pryncypia i pożegnał się z kanonikiem
zdenerwowanym i niespokojnym.
Nie przeszkodziło to, że ów stał się z czasem wielkim dobrodziejem Księdza
Bosko i takim pozostał aż do śmierci.
Niestety wiele zła spowodowały błędne zasady głoszone z katedr uniwersyteckich!
Wiele tego rodzaju anonimów musiało dotrzeć do króla tak, że zdenerwowany
monarcha żalił się pewnego razu wobec osób zaufanych: Ach nie mam już chwili
spokoju od tego Księdza Bosko, który nie przestaje mnie zadręczać listami! Upoważnił
też zaufaną osobę, by mu o tym doniosła.
Pomimo, że wspomniane listy nie wpłynęły na przebieg debat w parlamencie, król
Wiktor Emanuel przygnębiony pierwszymi stratami chciał osobiście poznać, gdzie
mieszkał ów ksiądz przysparzający mu tyle niepokojów.
Pewnego ranka w przebraniu, przybył konno na Valdocco ze swym adiutantem
polowym i objechał dokoła Oratorium. Zobaczywszy kleryka Cagliero zawołał go
i spytał o Księdza Bosko. On odpowiedział, że jest obecnie w kościele zajęty
spowiedziami i kazaniem. Usłyszawszy to król oddalił się, lecz po paru dniach przybył
znów karocą.
Parę minut przedtem Święty wychodząc z pokoju rzucił portierowi: jestem bardzo
zajęty: choćby nawet przyszedł sam król, powiedz, że mnie nie ma. To rzekłszy wrócił do
pokoju.
W tym momencie generał hr. d`Angrogna zszedł z powozu królewskiego, zbliżył
się do bramy Oratorium żądając widzenia się z Księdzem Bosko. Otrzymawszy
odpowiedź portiera wrócił do króla, który odjechał w kierunku arsenału królewskiego.
Król żalił się, cierpko przed generałem za zuchwałość Księdza Bosko,
nasyłającego mu pewne groźby. Ów zaś jako człowiek gorącego usposobienia uznał swój
obowiązek zażądać od Księdza Bosko satysfakcji za obrazę monarchy.
Zjawia się po paru dniach na dziedzińcu oratorium, konno i oddawszy wodze
swemu adiutantowi żąda widzenia się z Księdzem Bosko.
Gdy wszedł zamaszyście do pokoju. Święty powstał na powitanie.
Czy to Ksiadz Bosko? Rzucił sucho generał.
128
|
|
13.9 Page 129 |
▲back to top |
We własnej osobie, panie generale.
To Ksiądz miał czelność pisać te listy do króla, chcąc go pouczać jak ma rządzić
królestwem?
Tak, to ja pisałem! Lecz nigdy nie miałem intencji narzucania swej woli nikomu!
Tu generał dał się ponieść gniewowi wyzywając Księdza Bosko od fanatyków,
zuchwalców, buntowników, nieprzyjaciół króla, którego honor został obrażony, majestat
zlekceważony, podeptana władza monarsza.
Ksiądz Bosko od czasu do czasu próbował przerwać potok urągań wskazując,
że jego listy nie miały w sobie nic obraźliwego, a celem ich było tylko wnieść światło
w sprawę króla, dowodził, że kocha króla i jest gotów do wszelkiej ofiary na dowód
wierności mu. Lecz generał tym bardziej się złościł i nie przyjmował żadnych
argumentów Księdza Bosko, a podnosząc głos krzyczał:
Nie przybyłem tu dyskutować z Księdzem; żądam satysfakcji za obrazę majestatu
królewskiego!
A w jaki sposób?
Po pierwsze, w imieniu króla zakazuję mu pisania więcej podobnych listów,
odnoszących się do jego dworu i rodziny. Król jest obrażony i jeśli Ksiądz nie usłucha,
gotów jest uciec do represji. Teraz niech Ksiądz siada i pisze, co podyktuję.
Byle to nie było odwołaniem i zaprzeczeniem prawdy, to jestem gotów na pańskie
rozkazy – rzecze Święty i umaczał pióro.
Generał dyktował pewną formułę wyrażając żal i przeproszenie monarchy
z prośbą, by uważał owe groźby pisane doń za niebyłe.
Święty odłożył pióro: Nie mogę pisać tego rodzaju deklaracji!
Ksiądz musi ją napisać za wszelką cenę! Krzyczał ów.
Dobrze, jeśli ja napiszę, czy pan generał weźmie odpowiedzialność za to
w obliczu Boga, co nastąpi?
Tu nie ma nic Bóg do czynienia! Proszę pisać!
Święty wstał oświadczają zdecydowanie:
Tego nie napiszę!
Generał chwycił za szpadę grożąc, że go rozsiecze na kawałki, wezwie
na pojedynek!
129
|
|
13.10 Page 130 |
▲back to top |
Święty z niewzruszonym spokojem odrzekł, że nie ma innej broni prócz rozsądku
i religii. Zresztą, panie generale, wyzwałbym pana na pojedynek, kto z nas potrafi więcej
się modlić… szanowny pan generał wygrałby, gdyż ma więcej wolnego czasu…
Generał sierdził się, fukał groźnie potrząsając szpadą.
Święty, by zakończyć tę scenę przeszedł w ton rezolutny:
Hola, panie generale! Sądzi pan, że mnie wystraszy? Mówię otwarcie:
Nie jestem wróblem!
Śmiała odpowiedź Księdza Bosko uśmierzyła nieco gniew generała, który jeszcze
się miotał.
Co Ksiądz się mnie nie boi?
Nie boję się, bo wiem, z kim mam do czynienia. Pan jest dżentelmenem, dzielnym
żołnierzem i nie będzie zadawał biednemu kapłanowi, który ostatecznie chciał tylko
dobra dla duszy swego króla. Jestem tego tak pewny, panie generale, że byłbym mu
oszczędził fatygi przyjeżdżania do mnie, a poszedłby osobiście do jego pałacu, gdzie
wspólnie obmyślilibyśmy sposób zadośćuczynienia królowi zgodnie z mym sumieniem
kapłańskim. Sądziłbym, że szanowny pan hrabia jako znakomita osoba, na moje
powitanie postawiłby butelkę szampana i wznieślibyśmy toast na jego zdrowie.
Generał był całkiem zdetonowany, ochłonął już z gniewu wśród zmiennych uczuć
coś wyjąkał, zasalutował i wyszedł. Wskoczył na konia i odjechał w stronę bramy,
znowu zawrócił i podbiegł do Księdza Bosko:
Więc Ksiądz mówi, że raczyłby przyjść do mnie w gościnę?
Ależ tak!
Miałby Ksiądz odwagę?
Jak najzupełniej panie generale!
A gdybym Księdza wziął za słowo?
Proszę bardzo.
Zapraszam, więc jutro na godzinę jedenastą.
Nie mogę o tej godzinie, gdyż mam pilne sprawy do załatwienie. Może inna
godzina dla pana dogodna….
Dobrze, to o trzeciej po południu.
Doskonale, przyjdę o trzeciej złożyć panu wizytę.
Generał bystrym spojrzeniem obrzucił Księdza Bosko i wyszedł.
130
|
|
14 Pages 131-140 |
▲back to top |
|
|
14.1 Page 131 |
▲back to top |
Następnego dnia Ksiądz Bosko był punktualny. Został przyjęty z oznakami
najwyższej czci. Łatwo przyszło im wspólnie sformułować list przepraszający króla
podpisany przez Księdza Bosko. Wyrażono w nim żal z powodu doznanej przez króla
nieprzyjemności, tłumaczono się absolutnym brakiem intencji obrażenia go. Co do
owych przepowiedni, to monarsze wolno je tłumaczyć jak uważa za stosowne dla jego
spokoju. List kończył się zapewnieniem, że w przyszłości nie będzie więcej takich pism.
Należy zaznaczyć, że ustawa już została podpisana i nikt nie mógł już
kwestionować faktów dokonanych.
Święty wyraził się później, że nigdy nie podpisałby owego listu, gdyby nie
chodziło o unikniecie gorszących następstw z tym związanych.
Konwersacja z generałem przeciągnęła się w tonie szczerej poufności. Hrabia
pragnął, by jego gość pozostał na wieczerzę, lecz Święty wymawiał się. Na to generał
zatrzymując żegnającego się: To przynajmniej proszę ze mną wychylić kielich dobrego
wina z mych własnych winnic na przypieczętowanie naszej przyjaźni.
Zjawił się wnet kamerdyner z tacą biszkoptów i znakomitym winem.
Święty z uśmiechem trącił się kielichem z generałem, który podawał mu biszkopt.
Czy tu nie ma żadnej materii obcej? – żartował Ksiadz Bosko.
Na co generał:
Zapewniam, że nie! Oto proszę i sam zjadł połowę.
Hrabia d`Androgna pragnąc później ochrzcić murzynka, którego przywiózł sobie
z Afryki, zaprowadził go do Księdza Bosko prosząc o udzielenie Sakramentu Chrztu.
131
|
|
14.2 Page 132 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXIII
Święty nie tracąc spokoju wewnętrznego mimo ustawicznych kłopotów
utrzymywał korespondencję ze Zgromadzeniem Rosminianów, wywiązując się
sumiennie ze swoich obowiązków finansowych.
Równocześnie zabiegał o wydrukowanie dwóch kolejnych numerów Letture
Cattoliche na miesiąc maj:
„Pociechy Ewangelii dla katolika żyjącego w świecie” przez T. K.
Były to treściowe refleksje na temat Ewangelii św. Mateusza. Wskazywały na
łatwość wykonywania poleceń Jezusa Chrystusa, świętość i praktyczność jego rad,
żywotność Jego Kościoła, obowiązki międzyludzkie wynikające z przynależności do
niego, władzę rozgrzeszania daną ludziom, skuteczność wspólnej modlitwy, miłosierdzie
i sprawiedliwość Bożą, refleksje eschatologiczne, itp.
Na miesiąc czerwiec Ksiądz Bosko osobiście napisał przepiękną rzecz
w dwóch zeszytach:
„Rozmowy miedzy adwokatem i proboszczem wiejskim na temat sakramentu
spowiedzi”. Druk wykonał „Paravie”. Autor tak tłumaczył cel rozpraw: „W czasach,
które przeżywamy wiara jest bezwzględnie zwalczana. Jednak wysiłki wrogów są
daremne, jeśli nie zdołają odwrócić ludzi od sakramentu spowiedzi
i Komunii św. Oto powód, dlaczego tak zajadle zwalcza się tę zbawienną praktykę.
Katolik z dala od spowiedzi, zdany na własne siły, zsuwa się coraz niżej, podobny jest do
rośliny wystawionej na podmuchy wichru, zdolny być może do opłakanych ekscesów.
W celu zburzenia od fundamentów instytucji spowiedzi św. , protestanci szkalują ją
w różnych piśmidłach wobec ludzi, dowodząc, że nie jest z ustanowienia Bożego, dlatego
winna być odrzucona.
My zaś nie szermujemy oszczerstwem, paplaniną, oszustwem, którymi posługują
się przeciwnicy, lecz z Ewangelią i historią Kościoła w ręku, udowodnimy
przekonywująco, że potrzebę spowiedzi uznawali sami poganie. Z rozporządzenia
Bożego była praktykowana przez Lud Boży w Starym Prawie, i że ta praktyka została
przez Zbawiciela podniesiona do godności sakramentu i ustanowiona jako środek
132
|
|
14.3 Page 133 |
▲back to top |
korzystny dla każdego chrześcijanina, nawet absolutnie konieczny dla tych, co popełnili
grzech śmiertelny po Chrzcie św.
Protestanci twierdzą, że w pierwszych wiekach Kościoła nie było mowy
o spowiedzi. Dlatego w oparciu o historię Kościoła udowodnimy im, że spowiedź była
praktykowana nieprzerwanie w Kościele katolickim od Jezusa Chrystusa aż do naszych
czasów. W miarę możności powstrzymałem się od wymieniania autorów paszkwili
bluźnierczych zawartych w pismach wrogów spowiedzi. Uczyniłem to z dwóch
powodów: by oszczędzić przykrości dla dobrych katolików, którzy głęboko boleją na
widok profanacji rzeczy najświętszych w naszej religii oraz by nie dawać szansy czytania
przewrotnej literatury zawierającej tego rodzaju herezje.
Ograniczyłem się do uwypuklenia nauki katolickiej odnośnie do ustanowienia
spowiedzi, uwydatniając prawdę i wykazując fałsz nawet bezimiennie. Sądzę, że dałem
należytą odpowiedź na zarzuty przeciwko spowiedzi usznej.
Bolejąc nad mnożącymi się atakami na Kościół katolicki zachęcam wszystkich
katolików do odwagi i stałości w wierze świętej.
Odwagi bracia! Trzymajmy się mocno zwarci przy tej wierze ustanowionej przez
Jezusa Chrystusa, mającej swoją głowę widzialną w osobie Papieża rzymskiego, swego
zastępcę na ziemi, który wśród zmiennych kolei życia był zawsze zwalczany, lecz
ustawicznie tryumfował.
Owa religia Jezusa Chrystusa znajduje się bez skazy jedynie w Kościele
katolickim. Nikt nie jest katolikiem bez papieża. Biada temu, kto odłącza się od tej
najwyższej głowy: jest on poza Kościołem, który jedynie sam może doprowadzić
człowieka do zbawienia. Kto nie ma Kościoła za Matkę, ten nie może mieć Boga za
Ojca.
Trzymajmy się, więc między sobą tej samej wiary, tego samego Prawa Bożego,
tych samych sakramentów, tej samej miłości w życiu i w śmierci. Przede wszystkim
umiejmy korzystać z sakramentu pokuty, jako wielkiego środka ustanowionego przez
Jezusa Chrystusa dla udzielenia duszom naszym zasług swej Męki i Śmierci na Krzyżu,
by rozerwać kajdany, którymi szatan usiłuje krępować nasze dusze, aby zamknąć piekło
a otworzyć nam niebo. Amen”.
133
|
|
14.4 Page 134 |
▲back to top |
W tej rozprawie każe autor opowiedzieć proboszczowi o pewnym fakcie odnośnie
do tajemnicy spowiedzi sakramentalnej, który jemu samemu się zdarzył
w dysputach przeciwko protestantom.
„Niedawno temu przyszedł do mnie pewien „mędrek” twierdząc, że posiada wiele
dowodów przeciwko księżom odnośnie wyjawienia sekretu spowiedzi. Zrobiłem uwagę,
że nawet w wypadku pogwałcenia tajemnicy spowiedzi nie zmniejszyłaby się świętość
tego sakramentu. Czy należało potępić Apostołów, dlatego, że znalazł się w ich gronie
Judasz zdrajca? Gdy upierał się przy swych faktach stwierdziłem, co następuje: Jeżeli
pan lub któryś z jego przyjaciół potrafi mi nie tylko przytoczyć, choć jeden fakt tego
rodzaju, lecz udowodnić go, jestem gotów dać za to 500 franków. Proszę przygotować je,
odpowiedział ów pan, w sobotę zjawię się tutaj.
Chwileczkę, odrzekłem – mam już doświadczenie z innymi i obawiam się,
że t stanie się z wami to, czego doświadczyłem, że więcej nie pokazali się u mnie.
Och! Ja przyjdę na pewno! Daję Księdzu słowo honoru!
Myślicie, że przyszedł? Czekam na niego dotąd bez skutku. Jestem przekonany,
że nie przyjdzie, gdyż nie znajdzie ani jednego przykładu na to, co obiecywał. Doprawdy
ci, co oczerniają spowiedź, przytaczają zawsze fakty ogólnikowo, bez bliższego
udokumentowania i rozpoczynają zawsze swoje wywody od słów: „Słyszałem jak
mówiono …”.
Po skończeniu tej pracy Ksiądz Bosko wyjechał do Ivrei, gdzie głosił kazania
z okazji obchodów ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia NMP. Następnie
rozmawiał z tamtejszym biskupem na temat „Letture Cattoliche”. Powrócił do Turynu,
by dogadać się z drukarzem Paravia w sprawie nowych zeszytów na lipiec. Ukazały się
one zatytułowane: „Nawrócenie pewnej arystokratki, bogatej Angielki na łono Kościoła
katolickiego, w czasie wrogich ustaw stosowanych względem katolików w Anglii”–
opowiadanie historyczne tłumaczone z angielskiego. Oto jego treść:
„W 1772 r. kapłani katoliccy musieli żyć w ukryciu. Kto odprawiał Mszę św.
narażał się na śmierć; a kto dał zezwolenie na odprawienie Mszy św. w swoim
mieszkaniu, na konfiskatę swych dóbr i dożywotnią banicję. Niech to wystarczy dla
oświetlenia rzekomej tolerancji, którą chlubią się protestanci. Gnębienie katolików trwa
już od dwustu lat. W opowiadaniu powyższym dowiaduje się czytelnik, ile musiała
134
|
|
14.5 Page 135 |
▲back to top |
wycierpieć owa pani, by przejść na łono Kościoła Katolickiego i zachować swoją wiarę
żyjąc wśród rodziny anglikańskiej; jak również Bóg błogosławił jej heroiczne cnoty.
Tego rodzaju broszury znaczyły klęskę Waldensów, oraz odwrócenie się od nich
czytelników. O ile jednak Święty nie przestawał przestrzegać wiernych, niemniej dążył
do pozyskania dusz błądzących, zwłaszcza młodzieńczych. Prócz wielu sierot
z rodzin protestanckich, przyjmował też niektórych z Instytutu katechumenackiego
w Turynie; obecnie zwrócił się do niego Instytut miłosierdzia w Pinerolo. Sam syndyk
Pan Giosserano pamiętając o gotowości Księdza Bosko wyrażonej w roku poprzednim
umieścił u niego chłopca nazwiskiem Plencia, płacąc za niego pensję 16 lir miesięcznie.
Wśród wspomnianych chłopców wielu pragnęło przejść na katolicyzm, wtedy
zadanie katechisty było stosunkowo łatwe. Natomiast katechizowanie wziętych wprost
z ulicy wymagało większej cierpliwości, bądź ze względu na zdolności intelektualne
uczniów, bądź kompletne zaniedbanie w wychowaniu, cyniczne usposobienie, czy
wrodzoną krnąbrność i niekarność jednostek. Święty podejmował jednak mimo wszystko
trudne zadanie i przyjmował ich do zakładu, starając się doprowadzić do Boga. Dla
przykładu niech posłuży następujący list:
„Pinerolo 22. 06. 1885 r.
Moltoillustre e M. Rev. Signore!
Dziękuję W. Przew. za przesłane referencje o Danielu Brunerotto, z którego jak
mam nadzieję, będzie pociecha, gdyż wasz zakład posiada środki skuteczne dla jego
dobra fizycznego i moralnego, czego brak naszemu. Gdy uda się doprowadzić go do
katolicyzmu, prosiłbym W. Przew. o zawiadomienie mnie, bym mógł odnotować to
w naszych rejestrach.
Co do Piotra Plancia, dałby Bóg, by się skończyła jego głupota lecz obawiam się
niestety czegoś przeciwnego, gdyż dobrze go znam. Jeśli tak długo był trzymany
w tutejszym zakładzie, to bez mojej wiedzy i gdyby nawet chciał tu powrócić,
to stanowczo nie mogę i nie chcę go przyjąć. (…) Przy sposobności wyjazdu na
rekolekcje do. S. Ignazio przywieziemy kwotę 200 lir jako należność. Byłoby lepiej
gdyby ktoś oczekiwał, o ile nie sprawi to kłopotu, na dworcu kolejowym rano 4 lipca
o godzinie 8. 00 w czasie naszego przejazdu. Proszę o przyjęcie wyrazów, itd.
Dav. mo ed obbl. mo Servitore G. B. Fortoul, Kan. Pen”.
135
|
|
14.6 Page 136 |
▲back to top |
Wśród tak wielu spraw i dzieł z okazji swoich imienin 24 czerwca, chciał Ksiądz
Bosko dać swym chłopcom dowody szczególnej życzliwości. Mianowicie zapowiedział,
że mogą ustnie lub pisemnie wyrazić swoje życzenie, które w miarę możności zostanie
spełnione. Być może chciał przez to wypróbować, o czym to chłopcy najczęściej marzą.
Można sobie wyobrazić, o jakich, nieraz fantastycznych lub śmiesznych sprawach mu
pisano. Święty zaspokajał ich życzenia rozsądnie, choć były kosztowne, jak np. co do
książek, odzieży, zniżek pensji, itp.
„Ja, opowiada D. T. , doświadczyłem jego niezwykłej dobroci, bo potrzebowałem
sutanny (byłem klerykiem), więc o nią prosiłem. On kupił mi chętnie materiał i zapłacił
rachunek”.
Savio Dominik wziąwszy kartkę napisał:
„Proszę mi dopomóc zbawić moją duszę i uczynić mnie świętym”.
Pamiętny był również dzień św. Alojzego Patrona młodzieży; z tej okazji chłopcy
otrzymali od Księdza Bosko na pamiątkę obrazek św. Patrona. Główny sponsor (prior)
uroczystości markiz Fassati zafundował na śniadanie bułkę z kiełbasą dla blisko ośmiuset
młodzieży. Bułka musiała być dobrze posmarowana i obłożona skoro chłopcy
przykładając ją sobie do oczu mówili: „Nie widać Supergi!”.
Tego rodzaju podniety zachęcały młodzież z miasta do licznej frekwencji na
katechizm i nabożeństwa w Oratorium. Widziano namacalnie spełniającą się zapowiedź
z Ewangelii: „Szukajcie naprzód Królestwa Bożego i jego sprawiedliwości, a reszta
będzie wam przydana”. W taki sposób młodzież chętnie przykładała się do pobożności,
utwierdzała się w cnocie i wyrastała na wzorowych obywateli.
Cóż, kiedy z radosnym nastrojem musiały przeplatać się przykre doświadczenia.
Oto 29 czerwca minister oświaty Jan Lanza zakomunikował kuratorom szkolnym nową
ustawę rządową o patentach nauczycielskich. Zabraniała ona na przyszłość nauczania
w szkole bez poddania się egzaminowi kwalifikacyjnemu, względnie przedłożenia
władzom oświatowym patentu nauczycielskiego, uprawniającego do nauczania. Odtąd
cofano przywileje dla zakonników, których szkoły miały podlegać nadzorowi władz
szkolnych. Był to nowy poważny szkopuł utrudniający lub wprost uniemożliwiający
prowadzenie szkół katolickich. Zakazywano zakonnikom nauczania, gdyż nakładano
warunki, których oni nie mogli absolutnie spełnić.
136
|
|
14.7 Page 137 |
▲back to top |
Stolica Święta w swoich orzeczeniach ustaliła: „Władza cywilna nie może
uszczuplać prawa Kościoła w dziedzinie nauczania; dlatego wspomnianych rozporządzeń
władz nie należy aprobować ani uznawać za obowiązujące w sumieniu. Dla uniknięcia
jednak ekscesów, wobec groźby zamknięcia szkół katolickich, biskupi winni dbać w nich
o nauczanie religijne. O ile nie da się uniknąć skutków wspomnianego zarządzenia
państwowego, można tolerować egzamin oraz nadzór władz świeckich nad szkołami”.
137
|
|
14.8 Page 138 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXIV
Wojna Krymska, w której brały udział Włochy wspólnie z Anglią i Francją
przeciwko Rosji; zaraza pustosząca najpiękniejsze winnice w Piemoncie; nieurodzaj
w polach; pojawienie się ponowne cholery na Sardynii i inne klęski przyczyniły się do
pogorszenia sytuacji materialnej wielu rodzin bogatych i biednych. Stąd też i Oratorium
ze sierocińcem musiało odczuć powszechną nędzę.
Bóg od czasu do czasu dawał poznać, że nie opuszczał sierót. W tych właśnie
dniach, gdy Ksiądz Bosko udawał się do miasta w poszukiwaniu jałmużny, zjawił się
hrabia Renato d`Agliano arystokrata turyński, znakomity nie tylko szlachetnością rodu,
lecz znany również z wielkiej pobożności. Przedstawił się w Oratorium mówiąc: Moja
żona jest ciężko chora, poroszę modlić się z chłopcami o jej wyzdrowienie. Mówiąc to
złożył znaczną sumę równającą się połowie długu za chleb u piekarza.
Święty podziękował za szczodrość i zachęcił do ufności, że wspaniałomyślną
ofiarą zobowiązał Pana Boga do udzielenia mu żądanej łaski. W modlitwach
wieczornych polecił chłopcom odmawiać w tej intencji Ojcze nasz… i Zdrowaś
Maryjo…, do czasu, kiedy rzecz się wyjaśni. Już trzeciego dnia zjawia się hrabia
dziękując, gdyż małżonka ku zdziwieniu lekarzy wyszła z niebezpieczeństwa i odzyskała
siły. Jako wotum w jej imieniu złożył nową ofiarę. W taki sposób dług został całkowicie
wyrównany.
Wspomniana dobroczynność, którą można było uznać wprost za cudowną,
wywołała w Księdzu Bosko wielką ufność w Opatrzność Bożą, a równocześnie
pobudzała do skrzętnej pilności około zaopatrzenia swych sierot. Okazał on iście
macierzyńską troskliwość o swą liczną grupę wychowanków, osobiście odczuwając ich
braki i starając się im na wszelki sposób zapobiec.
W tym celu nie chcąc nadużywać dobroci zwykłych dobrodziejów, postanowił
uciec się do ofiarności publicznej. Mając w zapasie jeszcze trochę pozostałych fantów
myślał zainicjować trzecią z kolei loterię ustalając cenę biletów na jednego lira.
Wystawiono na loterii jedenaście obrazów, których wartość jako dzieł sztuki
ocenił rzeczoznawca z Akademii Albertyńskiej, profesor M. Cusa. Tymczasem nadeszło
zezwolenie, na urządzenie loterii od władz miejskich.
138
|
|
14.9 Page 139 |
▲back to top |
Równocześnie z Intendentury Generalnej udzielono zezwolenia na bezpłatne
stemplowanie druków i przesyłek związanych z loterią pieczęcią zakładu.
Otrzymawszy upoważnienie władz Ksiądz Bosko drukował plan loterii wraz
ze spisem fantów oraz Członków Komisji rewizyjnej stemplującej bilety w liczbie 15.
Wśród nich na uwagę zasługuje nazwisko hrabiego d`Andergna generała artylerii,
adiutanta polowego Jego Królewskiej Mości, o którym już wspomniano.
Dołączone były dwie deklaracje: hr. Cays`a wybranego na skarbnika loterii, oraz
samego Księdza Bosko odnośnie fantów i ich przechowania. Dokładał on starań, celem
rozprowadzenia szeroko biletów rozsyłając je wśród znajomych osobistości duchownych
i cywilnych oraz dobrodziejów. Przypomniał im ich zaszczytną misję wspierania ubogiej
młodzieży pozostającej pod jego opieką.
Do każdej przesyłki zbiorowej biletów załączano następującą odezwę
litografowaną:
„Turyn, 8-5-1855 r. Ill. mo Signore!
Krytyczny rok, zwiększona liczba sierot przygarniętych po zmarłych rodzicach na
cholerę w Oratorium św. Franciszka Salezego, skłoniła mnie za radą niektórych osób do
urządzenia małej loterii obrazów. Stosując się do obowiązujących przepisów należy
obecnie rozprowadzić bilety za pośrednictwem osób, które pomagały w innych
podobnych imprezach. Dlatego zwracam się do W. P. załączając pewną liczbę biletów,
o łaskawe rozprowadzenie ich wśród znajomych osób gotowych poprzeć dobroczynne
dzieło. Proszę o łaskawe odesłanie ich na osiem dni przed wyznaczonym terminem
ciągnienia losów (12 lipca) na ręce któregoś z członków Komitetu wraz z należytością
za bilety.
Nie chciałbym naprzykrzać się W. P. lecz zmuszony stawiać czoło ciążącym
wydatkom wyżywienia tak wielkiej liczby młodzieży zwracam się do niego o pomoc.
Proszę mi wierzyć: idzie o nakarmienie głodnych. Podczas gdy ect.
Pbbl. mo serv. XJB”.
Miedzy innymi także minister Gustaw Cavur przyjął chętnie bilety loteryjne.
Przebywał on kilka dni u opata Rosminiego ciężko chorego, konferując z nim i bolejąc
nad bliską i nieuchronną z nim rozłąką. Dlatego pisał do Księdza Bosko:
„Turyn, 3-6-1855. Rev. Signore!
139
|
|
14.10 Page 140 |
▲back to top |
Nieobecność moja w Turynie była powodem pewnej zwłoki w odpowiedzi
na jago cenną odezwę w sprawie loterii… obecnie winieniem donieść, że doceniając
szlachetny cel przeświecający mu postanowiłem zatrzymać 50 biletów, a należność
za nie niniejszym przesyłam. Tymczasem muszę donieść, że wiadomości ze Strasy, gdzie
przebywałem kilka dni temu, są bardzo niepokojące. Proszę modlić się za chorego, aby
go Bóg zachował jeszcze dla dobra tak znakomitego Zgromadzenia oraz całego Kościoła,
któremu byłby jeszcze uważam, tak bardzo potrzebny. Korzystam ze sposobności ect.
Dev. mo Obbl. mo Servo – G. di Cavur”.
Opat ks. Antoni Rosmini – Serbati zmarł w nocy z 30 na 1 lipca 1855 r. a Święty
zarządził modły za duszę tego obrońcy Oratorium.
Ksiądz Cafasso chętnie zgodził się na umieszczenie obrazów przeznaczonych na
loterię w opuszczonych przez alumnów salach Konwiktu Duchownego. Niebawem po
rozprzedaniu biletów zamierzano przystąpić do ciągnięcia losów, o czym wydano
komunikat urzędowy.
Również Ksiądz Bosko zawiadomił o tym swych dobrodziejów pismem
następującej treści: „Turyn, 16-7-1855 – Ill. mo e Benemerito Signore!
Mam zaszczyt przesłać mu spis numerów wygranych w ciągnięciu dokonanym, by
mógł sprawdzić, czy nie padł na któryś zakupionych przezeń losów. Wiem doskonale,
że nie miał na widoku zysku, lecz współdziałał na rzecz biednych sierot powierzonych
nam przez Opatrzność Boską, dlatego z podwójnego motywu zasługuje na naszą
wdzięczność /…/. Prosimy o dalsze popieranie tego dzieła miłosierdzia. Ponieważ
w inny sposób nie możemy się odwdzięczyć, dlatego w swoim, ks. Alassonattiego mego
współpracownika i wszystkich sierot imieniu, zapewniam o nieustannej pamięci
w modlitwach ect.
Pbbl. mo Servit. – X. J. B”.
140
|
|
15 Pages 141-150 |
▲back to top |
|
|
15.1 Page 141 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXV
Rok szkolny 1854/55 dobiegał końca a w Oratorium, pomimo ubóstwa panującego
nie zabrakło koniecznej żywności. Cena chleba podskoczyła znacznie
a Ksiądz Bosko nie oddalił nikogo z zakładu, owszem przyjmował wciąż nowych.
Niekiedy nawet pojawiło się coś dodatkowo na stole. Dochód z loterii pokrywał wydatki
będąc nagrodą jego skrzętnej miłości za trudy i upokorzenia ponoszone.
Tak Opatrzność Boża nieustannie towarzyszyła mu, a on jej odpowiadał z taką
wielkodusznością, dziecięcym zaufaniem i wdzięcznością, iż rzec można, całe życie było
nieustannym hymnem wdzięczności ku Niej.
W każdej okoliczności brał asumpt do wysławiania dobroci Bożej Opatrzności
i Wszechmocy. Pewnego razu, w czasie lata, w towarzystwie ks. Rua przechodząc
ulicami miasta, znalazł się przed kioskiem z owocami. Podziwiali gatunki, piękność
i smak różnych owoców wystawionych na sprzedaż, poczym Święty zawołał: Jak dobry
jest Pan Bóg, który tak hojnie zaspokaja potrzeby naszego ciała! Były to u niego dość
częste akcenty.
Nie trapił się brakiem pieniędzy, które przychodziły na czas, jako nagroda jego
wiary. Cierpliwie czekał na realizacje projektu własnej drukarni. Zgon opata Rosminiego
zniweczył niektóre jego plany. A przecież spokojnie pertraktował w sprawie odkupienia
terenu odstąpionego poprzednio Instytutowi Miłosierdzia.
Korespondencja powyższa odsłania doskonały spokój jego ducha, będący
wynikiem ufności w pomoc Matki Najświętszej oraz wzorowego zachowania jego
chłopców. W Turynie powszechnie znane były, ich cnoty i pobożność. Niektórzy z nich
uczęszczali do szkół prywatnych prowadzonych przez profesorów: pana Józefa Bonzanio
oraz prof. Mateusza Picco. Chłopcy z Oratorium zawsze przyświecali skromnością,
schludnością i uprzejmością tak, iż chętnie z nimi kolegowali synowie szlacheccy.
Wywierali na nich dodatni wpływ swą pilnością i karnością pobudzając do zdrowej
konkurencji. Profesorzy dziękowali Bogu za tak wzorowych uczniów tym bardziej, że
jeden z nich zażegnał poważne nieszczęście.
Właśnie Dominik Savio uczęszczał na lekcje drugiej klasy gramatyki. Dwaj jego
koledzy dali mu sposobność wykazania, jak wielką płonął gorliwością o chwałę Bożą.
141
|
|
15.2 Page 142 |
▲back to top |
Otóż zdarzyło się, że po wymianie wzajemnych słów obelżywych wyzwali się na
pojedynek na kamienie. Dowiedział się o tym Dominik i postanowił za wszelką cenę
temu zapobiec. Napisał do nich list przekonując, że zemsta jest przeciwna rozsądkowi
i obrazą Bożą, nawet groził, że wyjawi to profesorowi i ich rodzicom, lecz wszystko na
próżno, wówczas zdobył się na prawdziwy heroizm.
Zaczekał na nich po lekcjach i zbliżywszy się do nich powiedział:
Ponieważ trwacie w postanowieniu pojedynkowania się proszę was o przyjęcie
jednego warunku
Przyjmujemy, byle nie był przeciwny naszemu pojedynkowi. Jaki jest ten
warunek?
Powiem go wam na miejscu.
Ty nas zwodzisz lub zamierzasz wymyślić jakąś przeszkodę…
Bądźcie spokojni, będę wam sędziował!
Ech, ty może chcesz kogoś sprowadzić?
Powinienem to zrobić, ale nie uczynię tego. Proszę tylko, żebyście wy dotrzymali
danego mi słowa. Dotrzymano słowa umowy i wybrano miejsce na błoniach obok
cytadeli w pobliżu Porta Susa, na terenie gdzie później wzniesiony został kościół św.
Barbary.
Gdy przybyli na to miejsce, Savio zdobył się na akt prawdziwie bohaterski.
Zawodnicy stanęli naprzeciw siebie z kamieniami w ręku. Gdy już mieli rzucić na siebie,
Savio zawołał:
Wpierw nim zaczniecie pojedynek, żądam byście dopełnili przyjętego warunku.
To mówiąc wydobył z kieszeni krzyżyk i podniósł go do góry. Żądam, by każdy z was
spojrzał na krzyżyk, później rzucił kamieniem we mnie pierwszego, wymawiając słowa:
Jezus Chrystus niewinnie umarł na krzyżu przebaczając swym wrogom, a ja grzesznik
chcę go obrazić i dokonać zemsty!, to mówiąc ukląkł przed tym, który wydawał się
bardziej zacietrzewiony, wołając:
Uderzaj we mnie, rzuć kamieniem w mą głowę!
Ten zdumiony wobec tej nieoczekiwanej postawy Dominika zbladł mówiąc:
Ależ nigdy! Nie mam nic przeciw tobie i broniłem cię, gdy kto chciał cię
skrzywdzić!
142
|
|
15.3 Page 143 |
▲back to top |
Dominik na te słowa wstaje i biegnie do drugiego robiąc to samo. Tamten również
zaskoczony woła: Ależ nigdy! Z tobą pojedynkować się nie będę!
Na to Dominik powstawszy zawołał:
Jak to? Koledzy! To wy gotowi jesteście z narażeniem się na niebezpieczeństwo
bronić mnie nędzne stworzenie, a nie chcecie przebaczyć sobie wzajemne urazy, dla
zbawienia swej duszy, która drogo kosztowała naszego Zbawiciela? Chcecie się potępić
przez ten grzech? – to rzekłszy zamilknął wciąż trzymając krzyżyk w górze ze łzami
w oczach.
Na ten widok obaj przeciwnicy zostali rozbrojeni
Później relacjonował jeden z nich:
Byłem tym widokiem wstrząśnięty do głębi i czułem żal wielki, że zacnego kolegę
zmusiłem do tak ostatecznego środka, celem przeszkodzenia wykonaniu naszego
niegodziwego postanowienia.
W parę dni później obaj przeciwnicy pogodzeni ze sobą poszli do spowiedzi, by
pojednać się z Bogiem.
Tymczasem Ksiądz Bosko z niepokojem wobec nadchodzących wakacji
jesiennych uprzedzał chłopców, że szatan będzie usiłował wtargnąć do ich dusz
i zniszczyć jego pracę. Przestrzegał przed złymi kolegami, niebezpieczna lekturą
i lekkomyślnością. Zalecał ostrożność w obcowaniu z nieznanymi osobami, zwłaszcza,
by trzymali się z dala od towarzystw mieszanych. Przypominał, że św. Filip Neri nie
życzył sobie, by chłopcy zabawiali się ze swymi siostrzyczkami.
Zaznaczał przy tym, że chętnie będzie widział chłopców ze sobą na wakacjach
i zachęcał, by szybko wracali do Oratorium, przyrzekając rozrywki, podwieczorki, teatr.
W taki sposób udało mu się skrócić wakacje na Boże Narodzenie czy Karnawał, na co
początkowo musiał godzić się ze względu na panujące zwyczaje w innych kolegiach.
Obecnie i przez następne lata tolerował wakacje wielkanocne.
Ferie jesienne trwały od lipca do połowy października. Dlatego zażądał,
by niektórzy stawili się już w połowie sierpnia na kurs recytacyjny, względnie
przygotowawczy do klas następnych. Było ustalone, że chłopiec, który by się nie
wstawiał bez uzasadnionych powodów, nie zostanie przyjęty na następny rok do zakładu.
Zamyślał w stosownym czasie zlikwidować wakacje wielkanocne a jesienne zredukować
do miesiąca.
143
|
|
15.4 Page 144 |
▲back to top |
Wszystko to dyktowała jego wielkoduszna miłość względem młodzieży.
Tymczasem liczba chłopców wzrosła do 800 przy wielu gratisowych, co obciążało
budżet domowy. Osobiście rezygnował z odpoczynku wakacyjnego starając się
o remonty i aprowizację zakładu.
W połowie lipca po egzaminach studentów, urządzono uroczyste rozdanie nagród
najpilniejszym i celującym uczniom z udziałem Księdza Bosko.
W pewnej przemowie powiedział on kiedyś, że pierwsza nagroda należy się Matce
Boskiej za pomoc, jakiej udziela chłopcom w ciągu roku i przytaczał przykład
następujący: było to w maju w którymś kolegium nagrodzono uczniów najpilniejszych
przy udziale wielu zaproszonych gości. Nagrodą były piękne książki, obrazy, statuetki
artystyczne ect. Sala była udekorowana wspaniałymi wazonami kwiatów. Pierwsi
nagrodzeni mieli do wyboru wśród prezentów. Pierwszy z nich wybrał przedmiot
najcenniejszy, inni dostali również piękne rzeczy. Jeden z nich uczeń bardzo zdolny
i pobożny wezwany stanął, zamyślił się, i zadawało się, że nie znajduje nic godnego
wyboru. W ten zwraca oczy na wazon z kwiatami, bierze go i zanosi do stóp Madonny
w pobliskiej kaplicy. Publiczność nagrodziła ten akt entuzjastycznymi oklaskami.
Przykład znalazł naśladowców tak, iż widoczne było, jaką wdzięczność żywiono
do tej Niebieskiej Pani i Stolicy Mądrości. Kończył wskazując, że jedyną nagrodą, jakiej
pragnie od nich Madonna, jest by sprawowali się zawsze godnie.
Rok szkolny zamykał się skupieniem miesięcznym. Chłopiec Alojzy Fumero
zamiłowany w muzyce przechodził mutację i wyjeżdżając z Oratorium poszedł do
spowiedzi do Księdza Bosko. Miał piękny głos i umilał nabożeństwa swym pobożnym
śpiewem. A Święty zachęcał, by miał dobrą intencję, ilekroć zostanie zaproszony
wykonać jakieś solo. Fumero przyznał się, że prosił Madonnę, by mu zawsze służył głos,
sam zaś przyrzekał, że nie będzie go używał na balowych występach. Święty obiecał,
że Madonna udzieli mu łaski i tak się stało.
Nadszedł termin wyjazdu na wakacje. Znaczna liczba chłopców bądź
z przywiązania do rodziny, czy na prośby krewnych lub też lekkomyślności chłopięcej,
nie zrezygnowała z wyjazdu na wakacje. Tym Ksiądz Bosko gorąco polecał
uczęszczanie, co tydzień do Sakramentów św. Zalecał, by po przybyciu do domu
odwiedzili swego proboszcza uważając go jakby za drugiego Księdza Bosko. Zachęcał,
144
|
|
15.5 Page 145 |
▲back to top |
by usługiwali do Mszy św. codziennie, nie opuszczali kazania w niedzielę. Oraz w razie
możności zgłaszali się do pomocy w katechizowaniu dzieci.
Wyjeżdżającym rozdawał tzw. upominki wakacyjne, w których podane były
wskazówki do dobrego ich spędzenia. Choć nie pokazywał po sobie przykrości, jednak
każdy odjeżdżający był dlań cierniem w sercu. Wielu z nich podczas wakacji odbywało
kilkadziesiąt kilometrów drogi, by wyspowiadać się u Księdza Bosko, prosić
o wskazówki, czy dla samych odwiedzin.
Nie brakowało wychowanków, którzy dla zadowolenia Księdza Bosko,
dla poprawy w nauce, by nie opuścić praktyk religijnych, woleli pozostać w Oratorium.
Wśród nich byli: Dominik Savio i Massaglia. Święty widząc, jak gorąco życzyli sobie
rodzice, by widzieć się z nimi, pytał ich:
No, dlaczego nie jedziecie na parę dni na wakacje? Chłopcy uśmiechali, się. No
cóż znaczy wasz uśmiech?
Dominik odrzekł: wiemy, że nasi rodzice radzi nas widzieć; my także ich kochamy
i pojechalibyśmy. Wiemy, że ptak zamknięty w klatce pozbawiony wolności, to prawda.
Ale za to jest bezpieczny od sokoła. A gdy przebywa poza klatką łatwo może stać się
łupem sępa piekielnego.
Pomimo to Ksiądz Bosko uważał za stosowne, by pojechali na parę dni dla
odpoczynku do rodziny. Zgodzili się na to z posłuszeństwa, lecz nie zostali dłużej
jak im radzono.
Inna grupa wracała po miesiącu wakacji do Oratorium. W rejestrach zakładowych
znajdują się notatki miesięczne o chłopcach przebywających w domu na stałe
zatrudnionych odpowiednią pracą. I tak w roku szkolnym 1854/55 w miesiącu sierpniu
nie było w Oratorium 35 gimnazjalistów a 80 rzemieślników, razem 115 nie wliczano do
tego kleryków i inny personel domowy.
Pierwszą troską Księdza Bosko w sierpniu i październiku po powrocie
wychowanków było zbadać, czy stosowali się do jego wskazówek.
145
|
|
15.6 Page 146 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXVI
Ksiądz Bosko w celu przeciwstawienia się zalewowi kalendarzy heretyckich, już
od lipca pracował nad swoim Galantuomo. By go napisać, złożyć i przeprowadzić
korektę, potrzeba był najmniej dwóch miesięcy. Prócz szczegółów z poprzednich lat,
umieścił obecnie najważniejsze daty z życia Piusa IX oraz rozkład Czterdziestogodzinnej
Adoracji w poszczególnych kościołach turyńskich. Były tam opowiadania, artykuły
naukowe religijne, różne ciekawostki, odkrycia i wynalazki nowoczesne, wreszcie na
zakończenie piękna poezja w dialekcie Piemonckim zatytułowana: „Il visio del giucco”.
Kalendarz jako podarek gwiazdkowy dla czytelników Letture miała wydrukować
drukarnia De Agostini, zaś egzemplarze nadliczbowe miały pójść na wolną sprzedaż
Galantuomo w poprzednich latach przyniósł wiele korzyści. Obecny zaś wywołał
wielkie zainteresowanie z racji niektórych zamieszczonych w nim proroctw.
(Przytoczymy je z pominięciem reszty materiałów – uwaga tłumacza). Dadzą nam lepiej
poznać jego charakter oraz odwagę w obronie zasad religijnych. Od lat 50 egzemplarze
kalendarza zostały całkowicie wyczerpane i nie są już dostępne.
Kalendarz zaczynał się słowami: Galantuomo do swych przyjaciół, Początek Roku
Pańskiego 1855. Po raz trzeci przychodzę do was przyjaciele, z wieściami. Obecny rok
tyle nam przyniósł ważnych spraw, że muszę sobie podzielić materiał na kilka
rozdziałów. Zacznę, więc od tego, co się wydarzyło z początkiem bieżącego roku /…/
w formie gawędy opowiada czytelnikom swą podróż na Krym, gdzie walczyły oddziały
włoskie wraz ze sprzymierzeńcami, przeciwko Rosjanom. Opisuje epidemię cholery,
srożącą się wśród żołnierzy, zbierającą wiele ofiar.
Przyszłe losy Ojczyzny, Spełniwszy polecenie mego zmarłego pana wybrałem się
w podróż powrotną korzystając ze specjalnej okazji, że płynął okręt do Piemontu. Lecz
oto w noc poprzednią zjawił się u mnie nieznany mąż, przemawiał do mnie
w tajemniczy sposób, mogłem jednak pojąć znaczenie jego słów. Był uprzejmy
w gestach, a słowa jego budziły we mnie zaufanie. Słuchaj Galantuomo, rzecze mi,
wracasz do swej Ojczyzny, nim stąd odjedziesz, chcę ci pokazać rzeczy, jakich nie
ujrzysz nigdzie na świecie. Pójdź za mną!
Dokąd chcesz mnie prowadzić panie i co chcesz mi objawić – spytałem.
146
|
|
15.7 Page 147 |
▲back to top |
Nieznajomy, Zaprowadzę cię do Mosula (kierownika), który ci objawi przyszłe
losy wojny, oraz twej Ojczyzny.
Zaciekawiająca obietnica, dialekt piemoncki, uprzejme zaproszenie oraz jego
pociągająca fizjonomia, nie pozwalały żywić żadnej obawy. Poszedłem, więc za nim.
Poprowadził mnie za rzekę przez wiele ulic, aż weszliśmy do jakiegoś domu. Och, co za
labirynt: przechodzimy pokoje, korytarze, następnie galerie w górę i na dół,
aż po dwugodzinnej wędrówce w ciemnościach znalazłem się w świetlistej grocie pełnej
wdzięku.
Początkowo nie zauważyłem, że jest przez kogoś zamieszkana, raczej,
że jest przeznaczona dla mnie na tę noc. Przewodnik mój przerwał me rozmyślanie
mówiąc: nie widzisz, że tam ktoś siedzi przy stole? Zwróciwszy w tę stronę wzrok
spostrzegłem czcigodnego starca siedzącego na krześle. Głowa pokryta śnieżno
pobielonymi włosami. Twarz poradlona zmarszczkami, lecz żywa i majestatyczna, czytał
uważnie w książce, na której grzbiecie odczytałem napis: „Doświadczenie wielkiego
mistrza”.
Gdy spostrzegł nasze przybycie, powstał zwolna, podniósł wzrok i siadając
na krześle począł mówić: co was przywiodło na to miejsce tak odległe od śmiertelników?
Mój przewodnik odrzekł: Przybyliśmy by pokłonić się tobie i prosić, byś raczył
odsłonić losy wojny i naszej Ojczyzny.
„Losy wojny i waszej Ojczyzny są jedynie w ręku Boga i temu, komu On raczy je
objawić. Uważajcie pilnie, powiem wam, co wolno mi objawić ludziom. Wojna jest
jeszcze długa i będzie zażarta. Wielkie walki i rozlew krwi. Klęski i straty będą
obustronne: zwycięstwo odniosą sprzymierzeni. W tym czasie rodzaj ludzki doświadczy
wielkiego głodu, wojny i zarazy, świat nie zazna pokoju. Ty Galantuomo, wrócisz do
Ojczyzny. Spadnie na nią straszny pomór, a ponieważ ludzie przypisywać go będą
przypadkowi, doznają klęsk ostatecznych: gradobicia, posuchy, trzęsienia ziemi, głodu
braku komunikacji. Tym plagom z ręki Boga ludzie dodadzą świętokradcze kradzieże,
samobójstwa, mężobójstwa, przekleństwa, bezbożność.
Dlatego też coraz gorszy los spotka twą Ojczyznę. Daj poznać innym, że chce się
tam obalić tron i religię, pierwszy runie, lecz nic nie zdołają zdziałać przeciw drugiej.
Jeśli ludzie nie przejrzą i nie nawrócą się do Boga, ujrzy się rzeczy niesłychane
w innych epokach. Kościół katolicki broniony będzie ofiarą życia od najniższych
147
|
|
15.8 Page 148 |
▲back to top |
wiernych do kapłanów. Wielu odstąpi od wiary, wielu wytrwa do śmierci. Potem ustanie
władza ludzi, sam Bóg będzie panował. Wówczas źli woleliby nie istnieć, lecz czas już
minął. Trzeba by Bóg był uwielbiony, źli ukarani, dobrzy podwyższeni. Potem nastanie
pokój powszechny”.
Ja chciałem o coś jeszcze zapytać, lecz starzec przerwał mi:
Milcz, nie należy mi przerywać, gdy mówię chcesz wiedzieć, kiedy nastąpią te
rzeczy? Otóż widzisz, że się już zaczęły. Wiele z nich dziać się będzie w ciągu bieżącego
roku, inne później. Jeśli ludzie nadal będą gardzić Prawem Bożym, to plagi nastąpią
jeszcze sroższe nie ta przepowiedziana. Jedynym środkiem załagodzenia ich
i otrzymania lepszej przyszłości, jest porzucenie bezbożności.
Ja słysząc takie rzeczy myślałem: sen czy to jawa, nie wiedziałem zgoła, czy temu
wierzyć czy też nie. Chciałem jeszcze o coś spytać, lecz tak byłem przerażony
zapowiedziami klęsk, jakie spadną na nasz kraj, że nie śmiałem się odezwać.
Podziękowałem mu, złożyłem głęboki ukłon i odszedłem. Przewodnik odprowadził mnie
jak poprzednio. Parokrotnie pytałem go o nazwisko i adres owej osobistości, z którą
rozmawiałem, lecz mi nie odpowiedziano.
Nie wiem, czy wierzycie w to, o czym mówił ów starzec. Róbcie jak chcecie: ja
będę w nie wierzył, w miarę jak ujrzę ich spełnianie się. Jedno wiem tylko, że starcy
wiedzą więcej niż młodzi i to, o czym z doświadczenia mówią, rzadko się nie spełnia.
Przyspieszyłem swój powrót z Krymu i bez specjalnych przygód przybyłem do
Ojczyzny, gdzie niestety, widzę jak sprawdzają się rzeczy, które mi zapowiedział ów
Starzec. Oby tak było, żeby reszta się nie sprawdziła! Ja jako Galantuomo, który lękam
się nieszczęścia dla siebie i dla innych, boję się o przyszłość.
Ksiądz Bosko pisał te słowa w lipcu, a oto jak potoczyły się wypadki na Krymie.
W maju Piemontczycy pod dowództwem generała Alfonsa La Marmoa wylądowali
w Balacklava, gdzie niebawem wybuchła cholera. Było wiele ofiar tak wśród żołnierzy
i oficerów. Wśród tych ostatnich był pułkownik bersalierów Aleksander la Marmara.
Szóstego sierpnia, pięćdziesięciotysięczny korpus rosyjski niespodziewanie
zaatakował oblegających. Piemontczycy jednak nad rzeką Cernaia powstrzymali
skutecznie ataki nieprzyjacielskie dając czas sprzymierzeńcom pospieszyć z odsieczą
i odnieść wielkie zwycięstwo.
148
|
|
15.9 Page 149 |
▲back to top |
8 września, wojska francuskie wspierane przez Anglików zdobyły port Malakoff,
jeden z potężnych bastionów twierdzy Sewastopolu. Oblężenie przeciągało się blisko rok
potęgując ogień artyleryjski z obu stron. Oblicza się, że w tej wojnie poległo 500 tysięcy
ludzi.
Wreszcie w grudniu, Rosja przyjęła warunki pokoju na Konferencji Paryskiej,
podpisane 30 marca 1856 roku.
149
|
|
15.10 Page 150 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXVII
Imię Księdza Bosko nawet nieznanego osobiście czarowało młodzież z daleka. Jan
Villa z Ponderano obok Biella tak pisał:
„Spotkałem się po raz pierwszy z Księdzem Bosko w lipcu 1855 roku w Turynie.
Lecz już od 1853 wiele o Nim słyszałem.
Mój proboszcz ks. D. Ferrero /…/ w 1853 przemawiał na temat Księdza Bosko
z ambony, gdy budowano kościół św. Franciszka Salezego na Valdocco. Powiedział
wówczas, że wielu młodzieńców z Biella udając się do Turynu za zarobkiem, było
pozbawionych opieki duszpasterskiej. Otóż ów gorliwy kapłan zajął się nimi, gromadził
ich wspólnie dając okazję miłej rozrywki a równocześnie nauczał katechizmu. Dodał,
że ów kapłan buduje kościół i polecał go gorąco parafianom, zapowiedział, że odpłaci się
opiekując się naszą młodzieżą pracującą w Turynie /…/ wszystko to wywarło na mnie
tak wielkie wrażenie, że zapragnąłem bliżej poznać Księdza Bosko. Dopiero w trzy lata
później rodzice wysłali mnie do Turynu i wówczas udałem się na Valdocco. Odniosłem
niezatarte wrażenie ojcowskiej dobroci, z jaką mnie wówczas przyjął /…/.
Od tego czasu uczęszczałem do Oratorium, do roku 1866 z przerwą służby
wojskowej. W swej wiosce uczęszczam do sakramentów, św. lecz od tego czasu częściej
komunikowałem. Od roku 1866 od czasu do czasu przychodziłem na Valdocco mając
zawsze sposobność porozmawiania z Księdzem Bosko.
Dla uzupełnienia dodam, że poznałem Małgorzatę Bosko, typ bogobojnej
gospodyni. Względem chłopców w Oratorium, spełniała rolę prawdziwej matki. Wszyscy
odnosili się do niej z synowską miłością, zbudowani jej cnotami i pobożnością.
Gdy po raz pierwszy zetknąłem się z Oratorium, spotkałem tam ok. 200
internistów w tym, wielu kleryków i ok. 600 eksternistów uczęszczających do Oratorium
świątecznego. Gdy Ksiądz Bosko znalazł się na dziedzińcu wszyscy biegli do Niego,
całując mu rękę. Każdemu miał coś do powiedzenia, czasem na ucho, co czyniło
niezatarte wrażenie.
Widziałem jak Ksiądz Bosko pociągał chłopców pozwalając każdemu biegać,
skakać, bawić się do woli. Im większy był hałas na podwórzu, tym więcej on się cieszył,
a gdy spostrzegł pewną ociężałość, zaraz próbował nas rozruszać tysięcznymi sposobami.
150
|
|
16 Pages 151-160 |
▲back to top |
|
|
16.1 Page 151 |
▲back to top |
Podobnie zbierał nas w święta, by mieć wszystkich na oku. Gdy wybiła godzina, dawał
znać dzwonkiem sam lub polecał innym i w tym momencie ustawały gry, zabawy
i wszyscy udawaliśmy się do kościoła”.
O ile wewnątrz Oratorium panował duch braterstwa, szatan tym więcej usiłował
z zewnątrz szkodzić mu posługując się złośliwością lub ignorancją ludzką. Nieraz, gdy
szedł ulicą banda szumowin obwoływała szyderczo jego imię. Ta broń szyderstwa mogła
okazać się zabójczą, ze względu na ludzką ignorancję, oraz utrudnić mu jego misję
w społeczeństwie. Dlatego niekiedy upominał ich, by zaprzestali, gdy jednak widział
bezskuteczność swych słów, znosił cierpliwie wszystko i szedł dalej swą drogą.
Świadkiem tego był ks. Francesia.
Nie poprzestawano na słowach. Zbieranina takich wyrostków od paru miesięcy
krążyła w okolicy Oratorium szykanując tych, co tam szli i obrzucając ich kamieniami.
Rzucali też kamienie na dziedziniec z niebezpieczeństwem dla bawiącej się tam
młodzieży.
Pisze miedzy innymi Juvenalis Fumero: „… opowiem pewne zdarzenie, którego
byłem świadkiem. Była to niedziela w jesieni 1855 roku. Wyszliśmy z kościoła,
po nabożeństwie popołudniowym około godziny piątej. Podwórze nie było jeszcze
szczelnie ogrodzone. W tym momencie banda zwana Coca z Valdocco tego dnia bardziej
się srożyła i ciskała na nas kamieniami, na ten widok Ksiądz Bosko polecił nam schronić
się za murem, sam zaś odważnie wyszedł naprzeciw tym łotrzykom, wśród gradu
kamieni ciskanych ku Niemu. I o dziwo, żaden z nich go nie trafił. Swą zdecydowaną
postawą i słowami okazał tyle, że zaprzestali”.
Ks. Rua komentuje:
Ksiądz Bosko spotkał wkrótce kilku takich osobników, zaczepiających chłopców
obraźliwymi przezwiskami. Zatrzymując się zapytał ich, czemu nie idą do pracy.
Odpowiedzieli Mu, że ich nikt nie najął. Zaprosił, więc by poszli z nim a da im zajęcie
i nauczy jakiegoś fachu. Propozycja została przyjęta, a Święty miał satysfakcję,
że uwolnił Oratorium od ciągłej plagi /…/ wprawdzie niektórzy z nich zdołali wytrwać
nie cały rok, drudzy więcej, wszyscy zdołali jednak nauczyć się pracować na swe
utrzymanie. Jeden z nich, po latach wróciwszy z Ameryki pierwsze swoje kroki
skierował do Oratorium. Miałem sposobność rozmawiać z nim – oświadcza Ks. Rua
151
|
|
16.2 Page 152 |
▲back to top |
i koledzy: „nie mało miałbym do powiedzenia, jak wiele dobra wyświadczył Ksiądz
Bosko chłopcom, którzy wyrządzili mu jakąś przykrość”.
Tymczasem nadeszła połowa lipca i Ksiadz Bosko wraz z paru klerykami
i wychowankami udali się na górę św. Ignacego na rekolekcje. Brało w nich udział wielu
panów z inteligencji, a kierownictwo duchowe powierzone zostało Księdzu Bosko. Za
łaską Bożą i dzięki charyzmatom dokonywała się w ich duszach wielka przemiana.
Wystarczy przytoczyć jeden fakt. Znalazł się na rekolekcjach pewien dziennikarz
liberalny, mający na celu nie tyle sprawy duszy, co odpoczynek na świeżym powietrzu.
Nie znając Księdza Bosko, trzymał się na uboczu. Poruszony kazaniami Świętego
zdecydował się pójść do spowiedzi, a widząc konfesjonał Sługi Bożego oblężony
przystąpił i on.
Święty wysłuchał go z dobrocią, dał naukę i pokutę. Penitent nie był jeszcze
zorientowany przed kim się spowiadał, ucałował mechanicznie stułę i odchodził. Wrócił
się jeszcze i zapytał:
Czy to Ksiądz Bosko?
Tak jestem Ksiądz Bosko, odpowiedział z uśmiechem kapłan.
Wzruszony dziennikarz pada na kolana i długo się modlił…
A oto jeszcze fakt bardziej znamienny.
Święty wieczorem w ostatnim dniu rekolekcji prowadził różaniec. Pod koniec
psalmu De profundis na chwilę zamilkł, jakby stracił głos, próbuje odmawiać wersety
i orację, lecz jąka się i nie może ruszyć.
Myślałem wówczas, pisze ks. Turchi, że przez roztargnienie zapomniał,
co należało mówić, będąc zasłonięty ornatem, nie wiedziałem co robił. Po jakiejś chwili
dalej ciągnął modlitwę, co mnie utwierdziło w przekonaniu. Gdy wyszliśmy z kościoła
spytałem kogoś czy zauważył przerwę, z odpowiedzi wnioskowałem, że przyjęto to
raczej obojętnie.
Wielu jednak kapłanom podpadło, jakby Ksiądz Bosko zapomniał zwyczajnej
modlitwy. Zaufani jego przyjaciele wyrażali przekonanie, że musiał mieć chyba widzenie
czegoś niezwykłego i tak było. Oto widział na ołtarzu dwa płomyki: wewnątrz jednego
był napis, Śmierć! W drugim, Apostazja! Oba płomyki jakby się oderwały od świec
i unosiły się w kierunku kościoła. Święty podniósł się, by obserwować to zjawisko.
Spostrzegł, że owe płomyki zatoczywszy parę kółek nad zgromadzonymi, zatrzymały się
152
|
|
16.3 Page 153 |
▲back to top |
nad głowami dwóch panów klęczących wśród kolegów. Odbłysk rozświetlił ich twarze,
tak, iż Święty mógł bez obawy pomyłki, widzieć ich nazwiska. Płomyki zaraz zgasły.
Taki był powód jego roztargnienia.
Nazajutrz przy wsiadaniu do powozu, niejaki pan Bertagna z Castelnuovo starał
się zająć miejsce przy Księdzu Bosko, by dowiedzieć się tego sekretu. Święty
indagowany odczekał, aż konie ruszą i objaśnił zdarzenie:
„Wczoraj wieczór miałem doprawdy dziwną przygodę. Opowiedziawszy
zdarzenie kończył: wyszedłszy z kościoła obserwowałem, czy rozmawiano o tym
zdarzeniu, ponieważ nikt nic nie mówił, stwierdziłem, że sam byłem świadkiem
i zamilkłem o wszystkim. Obecnie wam mówię i będę obserwował, co się stanie z tymi,
nad którymi zgasł płomyk”.
W tym samym roku zdarzenie to miało swój epilog. Bogaty kupiec mający opinię
wzorowego katolika, przystąpił do protestantyzmu, następny naznaczony drugim
płomykiem zmarł tego samego roku, był to bogaty arystokrata.
Święty zwierzył się z sekretu księdzu Francesia, który o tym nigdy nie zapomniał.
A ks. Turchi po latach pytając co się stało z tym, nad którym zgasł pierwszy płomyk,
otrzymał odpowiedź od niego: został protestantem.
Podobnie w innych wypadkach płomyki ukazujące się nad czołami osób objawiały
Świętemu ich przyszłość.
Ksiądz Bosko wróciwszy do Turynu zajmował się ekspedycją dwóch zeszytów
Letture na sierpień drukowanych przez Ribottę. Była w niech aprobata Kurii turyńskiej.
Nosiły tytuł: Instrukcja o sakramencie małżeństwa opracowana przez ks. kan.
Gastaldiego. Było to jasne i treściwe pouczenie dla ludu. Autor tak uzasadniał swą pracę:
„Zewsząd panuje istny zalew pism i książek fałszujących cel i naturę związku
małżeńskiego. Istnieją uczeni, deputowani, senatorzy i urzędnicy, którzy pomiatając
nieomylnym nauczaniem Kościoła katolickiego dają się omamić fałszywą filozofią
i szerzą błędne doktryny o małżeństwie, a co gorsza, chcieliby je zawierać poza
Kościołem według praw cywilnych.
W konkluzji wykazywał prawo Kościoła katolickiego do wychowywania dzieci
z małżeństw katolickich, obowiązku małżonków do wychowania dzieci według zasad
ewangelii, posyłania ich do szkół katolickich i zostawienia im pełnej wolności, co do
wyboru stanu. Dodał: Ilekroć państwo proponuje ustawy względem małżeństwa uznane
153
|
|
16.4 Page 154 |
▲back to top |
przez papieża i biskupów jako przeciwne nauce Kościoła, katolicy winni wnieść
energiczny protest do parlamentu, by tego rodzaju prawo zostało uchylone.
Ksiądz Bosko tym czasem pisał do hr. Pio Galleani d`Agliano:
Ill. mo e Benemerito Signore!
Wróciwszy z rekolekcji z Supergi, poczuwam się do obowiązku wyrażenia mu
podzięki za współpracę około loterii fantowej. Otrzymałem również 105 kg kaszy
na żywność dla naszych sierót, dziękuję również za wspaniałomyślną asygnatę 15 kg
mąki miesięcznie, na rzecz zakładu. Wspomniane dary i inne, staną się dla nas
drogocennymi perłami do korony chwały, które Wielmożny Pan gotuje sobie w niebie
przezornością wężową i prostotą gołębią. Obecnie znajduję się w potrzebie innego
rodzaju. W sprawie Letture Cattoliche chciałbym się oddalić na kilka dni z Turynu,
by móc swobodnie zająć się swą pracą. Myślałem kilkakrotnie o Carraglio. Lecz pierwej
należało prosić o pozwolenie pana domu. Jeśli więc Wielmożny Pan raczy mi udzielić
jakiś kącik, oraz coś dla zaspokojenia głodu, wyruszyłbym stąd w dniu 6 sierpnia
i powróciłbym w sobotę tegoż tygodnia. Może pan spyta: A pensja? Z tym gorzej. Za to
podzielimy na pół zapłatę, za pracę. Inaczej, jeśli z tego powodu wyniknie jakieś dobro
dla dusz, chętnie się podzielę z nim na połowę za gościnę mi użyczoną. Proszę
serdecznie o przyjęcie tego listu tak jak jest napisany, ze swej strony zapewniam
o gorących modlitwach w jego intencji oraz Rodziny, podczas gdy oświadczam się ect.
Obbl. mo Servitore ks. J. Bosko.
W odpowiedzi owemu szlachetnemu panu pisał znowu Święty:
Benemerito Signor Monte!
Ktoś podobny do Księdza Bosko wsiada do powozu Waszej Ekscelencji! Istnieje
obawa, że przestraszą się wszyscy demokraci w Carraglio. Wszakże, ponieważ honor est
honorantis, przyjmuję miłą ofertę tym bardziej, że nie znam drogi i okolicy. Wyjadę
pierwszym rannym konwojem, nie mam powodu do zatrzymania się w Cuneo do czasu
mego powrotu. Pełen wdzięczności ect.
Turyn 3-8-1855 r. XJB.
Święty gościł u hrabiego, przyjęty bardzo serdecznie pracując nad dwoma
zeszytami na miesiąc wrzesień, w których opisywał doniosłe zdarzenie –
Rys biograficzny o Karolu Alojzym Dehaller, członku Najwyższej Rady Kantonalnej
154
|
|
16.5 Page 155 |
▲back to top |
w Brnie szwajcarskim oraz jego list do rodziny tłumaczący własny powrót na łono
Kościoła.
Dwie prawdy były podkreślone w powyższej książce: po pierwsze, jednostki
bardzo zdolne, prawe i szlachetnego usposobienia pochodzące z katolików wracają do
Kościoła katolickiego. Przeciwnie, katolicy przechodzący na protestantyzm, to typy
raczej przewrotne. Pierwsi wracają do Kościoła, by cierpieć, drudzy opuszczają go
uwiedzeni rozkoszą. Po drugie, protestanci prześladują tych, co wracają do katolicyzmu,
obojętni zresztą na to, że sami ich wyznawcy zmieniają sektę, czy nawet przechodzą na
buddyzm lub mahometanizm.
Ksiądz Bosko po powrocie do Turynu oddał do druku manuskrypt i korektę,
następnie pisał do hrabiego d`Agliano:
Ill. mo e Benemerito Sig. Conte!
Informuję Wielmożnego Pana, że moja podróż z Palasazzo do Turynu była dobra
i minęła bez żadnych kłopotów, z wyjątkiem spotkania z dwoma demokratami, którzy mi
dostarczyli tematu do dyskusji z Cuneo do Turynu, zawsze przecież w granicach
wzajemnego respektu i rozsądku.
Pobyt w pańskiej posiadłości był korzystny dla mojego zdrowia, dzięki
tygodniowemu wypoczynkowi i spokojowi, oraz był mi zbudowaniem na widok
przykładnego i regularnego życia Rodziny. Podwójny to powód dla wyrażenia mej
szczerej wdzięczności. Posyłam 100 egzemplarzy broszurek o spowiedzi, które przyniosą
korzyść tamtejszej ludności, do której nie dotarła jeszcze demokracja, oraz pełną kopie
Letture od początku aż dotąd, dla Wielebnego pana hrabiego oraz jego małżonki. Drugą
kopię dla Przewielebnego Księdza Allione, dwie następne z bieżącego roku dla Ojca
Gwardiana Kapucynów w Caraglio, zgodnie z umową.
Do widzenia u św. Filomeny, Wesołego święta, drogi Panie Hrabio, dla niego
i całej Rodziny oraz ks. Allione. Niech Dziewica Najświętsza wszystkich błogosławi ect.
Turyn – 14-8-1855
Jeszcze jeden list napisał do wspomnianego hrabiego
Benemerito e Car. mo sig. Conte!
Chłopiec Mansadri został przyjęty do zakładu z pierwszym dniem października
i jest obecnie w Oratorium od ośmiu dni. To ten, którego mi Wielmożny Pan polecał
ubiegłej wiosny i którego postaramy się zrobić cnotliwym. Przejąłem się głęboko
155
|
|
16.6 Page 156 |
▲back to top |
zgonem księdza Cavallo. Śmierć nie oszczędza nawet i młodych kapłanów a jest lekcją
dla nas starszych. Myślę o jeszcze jednej podróży do Palasazzo, lecz nie jestem pewien,
kiedy mógłbym ją uskutecznić ze względu na nawał zajęć. Zapewniam o spełnieniu
drugiej obietnicy; modlitwy w intencji Wielmożnego Pana i całej jego Rodziny. Chętnie
dołączę do swych skromnych paciorków modlitwy mych biednych chłopców. Wśród
niektórych łobuzów jest również wielu wielce cnotliwych chłopców. Najświętsza
Panienka Różańcowa niech obdarzy pana pokojem i przyszłym, ect.
Turyn – 7-10-1855 r.
Obll. mo servit ks. J. Bosko.
Przytoczyliśmy powyższe listy dla wykazania z jak chrześcijańskimi uczuciami
i szczerą poufnością traktował swych dobrodziejów. W dalszym rozdziale będzie mowa
jeszcze, do czego zmierzał utrzymując częste kontakty z najznakomitszymi rodzinami
arystokratycznymi.
156
|
|
16.7 Page 157 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXVIII
Zasadą Księdza Bosko było nie składać wizyt, ani nie zajmować się cudzymi
sprawami, o ile tego nie wymagał interes Oratorium, względnie miłość bliźniego i chwała
Boża. Z powyższych racji musiał niekiedy fatygować się i deptać schody możnych swych
dobrodziejów. Osobiście, Święty wolałby zajmować się najbiedniejszymi chłopakami,
niż znakomitymi panami przychodzącymi do Oratorium. Gdy trzeba było, zjawiał się
w pałacach bez cienia służalczości, lecz ze szczerą prostotą i uprzejmością. Traktował
każdego z należnymi względami, nie był jednak niewolnikiem etykiety, gdyż
drobiazgowe jej przepisy niezbyt pasowały do jego naturalnej uprzejmości. Zagadnięty
czasem przez swoich, jak trzeba się zachować wobec pewnych osobistości, odpowiadał:
No, tak naturalnie, bez nadskakiwania!
Pewnego razy wysłał jednego ze swych kleryków na wakacje do pewnej
znakomitej rodziny turyńskiej, a zwracając się do niego w obecności pani domu pouczał:
zachowuj się tak jak we własnym domu, gdy coś będziesz potrzebował, zwróć się do pani
baronowej jak do własnej matki. Gdy znalazł się w jakimś towarzystwie po raz pierwszy,
to jego prezentacja była aktem pokory. Zapytany o pochodzenie, ojczyznę, nie krępował
się przyznać do skromnego stanu wieśniaczego, oraz że korzystał z pomocy osób
dobroczynnych.
Opowiadał z przyjemnością, jak od chwili święceń był sobie zwykłym kapłanem
bez tytułu i stanowiska. Nie posiadał żadnego dyplomu ani patentu nawet zwykłego
nauczyciela wiejskiego.
Jestem biednym Księdzem Bosko, nie mam żadnego tytułu, prócz naczelnika
łobuzów. Lecz sam starał się nie uchybiać w honorowaniu wybitnych osobistości
należnymi im tytułami. Trzymał się zasady św. Franciszka Salezego, że lepiej w tym
względzie przesadzić niż nie dociągnąć.
Udawał się często do domów panów w sprawie własnych pilnych interesów jak
i w sprawach ich rodzin. Rozmowa była zawsze poważna i budująca, niepozbawiona
przyjemnych akcentów, zgodnie ze słowami mędrca: „Bądź uprzejmy w rozmowie,
a zyskasz sobie wielu przyjaciół”. Dlatego też potrafił wszędzie zyskiwać sobie
przyjaciół.
157
|
|
16.8 Page 158 |
▲back to top |
Myśli jego samorzutnie kierowały się do młodzieży, o czym świadczyły
wyrażenia. Na przykład, gdy wchodził do pięknego salonu wołał: ach, co za wspaniała
aula! Mogłoby tu pomieścić się 30 łóżek! Nidy przecież nie był niedelikatny, tym mniej
rubaszny.
Z naturalnością włączał się do rozmowy trzymając się tematu. Konsekwentnie nie
mógł milczeć o sobie i swych dziełach. Wtedy opowiadał o nich z bezpretensjonalną
prostotą. Taką opinię usłyszał o nim ks. Joachim Berto od baronowej Gabrieli Ricci,
która mówiła: „Zdumiewające jest słyszeć Księdza Bosko, jak opowiada o rzeczach
tyczących się jego samego jakby odnosiły się do innych”.
Jaką przyjemność odnosiły z jego wizyt rodziny arystokratyczne, zgłasza ich
dzieci! Ksiądz Bosko witał je serdecznie, gdy mu je przedstawiały matki; rzucał czasem
słówko pochwały i zachęty, by stawały się coraz lepszymi. Czasem zabawiał się z nimi,
jakby był ich towarzyszem. Gdziekolwiek spotkał chłopców, zachowywał się jak
w Oratorium ze swoimi, ku wielkiej pociesze ich zacnych matek, które nie puszczały go
bez błogosławieństwa. Takie wrażenie odniosła na przykład, pani Bricherasio, jak zeznał
ks. Rua.
Na wiadomość, że Ksiądz Bosko przybywa do jakiegoś domu wszystkie dzieci
wybiegały mu naprzeciw, a on ich rozweselał gościńcem, miłym słówkiem, co pamiętali
do końca życia.
W czasie tych wizyt nie zwracał uwagi służbie. Raz, na przykład, gdy był
zaproszony na filiżankę kawy przez nieuwagę służący padał mu zamiast cukru gorzką sól
angielską. Ksiądz Bosko wziął łyżeczkę i nie zważając na gorycz, wypił kawę do końca
nie dając po sobie znać, by nie kompromitować pokojowego i nie robić przykrości
rodzinie.
Traktował zawsze służbę uprzejmie nawiązując z nimi rozmowę. Nazywał ich
swymi przyjaciółmi, zapowiadał powtórną wizytę, na co oni szczerze się cieszyli bardziej
może niż niektórzy panowie. Niemniej jego uprzejmość nie była czczą afektacją, czy
udawaniem, lecz wypływem pokory i miłości bliźniego.
Dawał dowody szacunku swej dawnej chlebodawczyni, pani Dorocie Mogli,
ilekroć go odwiedzała na Valdocco, czcił ją zawsze sadzając obok siebie na obiedzie.
Przy tego rodzaju wizytach otrzymywał często zaproszenie na obiad, gdyż owe
rodziny uważały sobie za zaszczyt, że Ksiądz Bosko raczył zasiadać z nimi przy stole.
158
|
|
16.9 Page 159 |
▲back to top |
Święty zazwyczaj nie odmawiał bądź ze względu na wdzięczność, za otrzymaną
jałmużnę, czy nie chcąc sprawić przykrości odmową, bądź, że przy sposobności mógł
przedstawić potrzeby Oratorium.
Niemniej towarzyszowi swemu zwierzał się, że wolałby zjeść obiad skromny
u siebie w Oratorium. Niektórzy dobrodzieje stawiali nawet warunek otrzymania
jałmużny, by przyszedł na obiad oświadczając: Proszę przyjść osobiście po jałmużnę.
Gdy Ksiądz będzie potrzebował, niech do nas przyjdzie na obiad.
Istotnie, Ksiądz Bosko zawsze na obiedzie rozwijając serwetkę znajdował banknot
500 lirowy, czasem 1 000 lirowy. Czasem na deser otrzymywał talerz z sutą kopertą.
Niekiedy, jednak pomimo ciągłych braków pieniędzy, z powodu zajęć
duszpasterskich odmawiał zaproszeniom. Na przykład, obiecywał przybycie na obiad
w dniu imienin hrabiego Karola Cays`a, a nigdy nie dotrzymywał słowa. Raz jednak
przez posłańca zapowiadał swoje przybycie. Na to hrabia śmiejąc się:
Zjadłbym całego psa, jeśli się to stanie.
Tym razem Święty dotrzymał słowa, przy tym zabrał ze sobą parę piesków
z ciasta przygotowanych przez znajomego cukiernika. Wyjąwszy je na deser położył na
stole.
No panie hrabio, ja dotrzymałem słowa, musi to uczynić obecnie i szanowny pan
hrabia!
Również markiz Fassati uskarżał się, że Ksiadz Bosko uchyla się od przyjęcia
zaproszenia na obiad. Zjawił się, więc razu pewnego w towarzystwie swej małżonki,
by go zabrać na obiad. A Święty grzecznie wymawiał się ze względu na szczupłość
personelu w domu. Między innymi tłumaczył się, że musi koniecznie dokonać korekty
zeszytu Letture Cattoliche. Lecz markiz nalegał. Ksiądz Bosko znów oponował, że musi
starć się o pieniądze na zapłacenie robotników w domu Filippi, gdzie dokonywano
pewnych przeróbek. Wówczas markiz wyjął z zanadrze 3 000 litrów i podając mu je
powiedział: Dobrze, proszę ze mną na obiad, a za każdym razem Ksiądz dostanie 100 lir!
Ksiądz Bosko zgodził się i przez dwa tygodnie jadł u hrabiego otrzymując
przyobiecaną premię. W końcu hrabia nie chcąc sprawiać więcej kłopotu Świętemu
powiedział: proszę wziąć te 3 000 lir, jakie mu obiecałem. Jeśli mimo to raczy kiedyś
wstąpić do mnie na obiad, sprawi mi wielką przyjemność. Dodał jeszcze 1 500 lir
i odprowadził do miasta.
159
|
|
16.10 Page 160 |
▲back to top |
W drodze Ksiądz Bosko wspomniał, że ma rachunki do wyrównania ze stycznia
w sumie około 1 000 lir za materiały budowlane. Na to hrabia:
Dobrze, Księże Bosko gotów jestem wyasygnować 10 000 lir, by mógł Ksiądz
spłacić najpilniejsze wydatki.
Wszystko to Święty opowiedział swemu towarzyszowi w drodze powrotnej
i kończył: O niech Bóg błogosławi tej świętej i wspaniałomyślnej duszy!
Tenże markiz wyrażał się często: Rzecz dziwna, im więcej daje Księdzu Bosko,
tym więcej otrzymuję!
Inni dobrodzieje także nieugięcie powtarzali, że nie życzą sobie żadnych
okólników ani listów, lecz dostanie jałmużnę osobiście podczas obiadu. Między innymi
była to hrabina Laval-Montmorency. Osoba ta zaprzyjaźniona z markizą Barolo,
podobnie jak ona patronująca tylu dziełom miłosierdzia, była córką sławnego Józefa De –
Maistre towarzysząc swemu ojcu, gdy był ambasadorem w Petersburgu. Nauczyła się
doskonale języka rosyjskiego, angielskiego, niemieckiego, łacińskiego i greckiego.
Osierocona i zubożała, na skutek rewolucji, wyszła za mąż za bogatego księcia
Montmorency, który niebawem zostawił jej cały swój majątek. Względem Księdza
Bosko żywiła wielką miłość i szacunek. Pragnęła mieć go częstym gościem w swym
pałacu w Borgo Cornalense. Dokąd żyła zaopatrywała go w obuwie, które często nosili
jego klerycy. Odnośnie jałmużny wyrażała niezmienne życzenie:
Albo przyjdzie osobiście po jałmużnę, lub nie dostanie jej wcale.
Przy takiej sposobności umiała być wielkoduszną i szczerą względem sierót.
Często Święty zabierał ze sobą na obiady któregoś z kleryków: Cagliero, Turchi, Anfossi,
Francesie, będących świadkami tego, co się wyżej mówiło, lub o czym będzie mowa.
Wykładnikiem wszystkich niech będzie ks. Rua:
Mogłem stwierdzić towarzysząc mu niekiedy, dlaczego Ksiądz Bosko tak był
upragniony przy stole. Potrafił on, bowiem swą konwersacją rozweselać a równocześnie
budować współbiesiadników. A wrażenie, jakie pozostawił w nich było doprawdy
niezatarte w ich sercu. Podsuwał wzniosłe myśli o Bogu z takim gustem
i namaszczeniem, że towarzystwo czuło się doprawdy podniesione obcowaniem
ze Świętym. Poruszał też różne tematy z dziedziny wiedzy, sztuki, historii, literatury,
wprawiając w podziw biesiadników erudycją, przy tym umiał zawsze wtrącić coś
budującego lub zachęcić do dobroczynności.
160
|
|
17 Pages 161-170 |
▲back to top |
|
|
17.1 Page 161 |
▲back to top |
Niejednokrotnie dla dopięcia swego celu posługiwał się bardzo szczęśliwymi
chwytami. Na przykład: siedząc przy obficie zastawionym stole robił uwagę: Och, gdyby
tak mogli się znaleźć tu moi chłopcy, jakże triumfowaliby wobec tych darów bożych!
To znów, gdy podano drugie i trzecie danie, przestał brać.
Księże Bosko, czy może się źle czuje – pytano.
Czuje się dobrze, lecz na myśl, że moi chłopcy cierpią głód, tracę apetyt.
W tej chwili podnosi się któryś z panów mówiąc: Tak, słusznie winniśmy
pomyśleć i o sierotach Księdza Bosko. I obchodził z tacą towarzystwo kwestując
na rzecz Księdza Bosko, któremu wręczył pokaźną sumkę.
Raz znowu na obiedzie u bankiera Cotty, zafascynowany czymś zwrócił na siebie
uwagę gospodarza.
Leży mi na sercu dług zaciągnięty u szanownego pana /…/, mówi Święty.
No, jeśli o to chodzi, proszę być spokojnym. Dobra kawa po obiedzie poprawi
humor. Przy kawie pan Cotta zwrócił Księdzu Bosko podpisane weksle darowując cały
dług, tak, iż mógł ze spokojem wracać do domu.
Jego słowa czy żarty w towarzystwie tchnęły chrześcijańskim duchem pokory
i skromności, co zachwycało towarzystwo i służbę. Święty zachowywał się przy stole
jakby nie zwracał wcale uwagi na to, co podawano, tak był pogrążony we własnych
myślach. Zresztą było to dla Niego okazją czynienia dobrze. Rzecz inna, że niektóre
potrawy nie odpowiadały jego żołądkowi; zresztą w miarę możności nie używał
najbardziej wyszukanych i smakowitych.
Raz w czasie obiadu u hrabiego Franciszka De-Maistre przyniesiono przy końcu
obiadu potrawę, jaką zazwyczaj lubił. On jednak grzecznie odsunął ją od siebie. Hrabia
zauważywszy to szepnął do siedzącego obok markiza Fassati: Widzi pan? Ksiądz Bosko
umartwia się.
Święty spostrzegł się i gdy służący po raz drugi obchodził stół, dał znak, by podał
poprzednią potrawę. Przyniesiono mu dość obfitą porcję, którą zjadł. Hrabia z markizem
znowu komentowali: Patrzcie jaka to pokora! Zjadł wszystko byśmy nie powiedzieli,
że się umartwia.
Święty dzieląc się później swymi spostrzeżeniami wobec kleryków powiedział:
Wszystko ten kredyt. Rób, co chcesz człowiecze. Jeśli nie jesz powiedzą, żeś nadto
umartwiony, jeśli jesz, mówią żeś pokorny. Dobra doprawdy lekcja dla księży!
161
|
|
17.2 Page 162 |
▲back to top |
Brał sobie na talerz bardzo niewiele. Niektórzy współbracia między innymi
ks. Cerruti Franciszek, towarzyszący mu w czasie przyjęć próbowali go naśladować
i po obiedzie czuli wielki głód.
Ksiądz Cagliero opowiadał nam pewną anegdotę:
„Pamiętam, że z jednym współbratem otrzymaliśmy zaproszenie na obiad do
hrabiego Radicati o dwunastej, oraz o drugiej u markizy Dovando. Ksiądz Bosko
dowiedziawszy się o tym nieporozumieniu mówi do mnie: dobrze pójdziemy na jeden
i drugi obiad!
O dwunastej u hr. Radicati zaczęła się ożywiona konwersacja, a Ksiądz Bosko
korzystając z tego niewiele wziął zupy na talerz i trochę owoców. Następnie poszliśmy
do pani Dovando, a po obiedzie Ksiądz Bosko śmiejąc się rzecze: No, teraz dokończymy
obiadu, potrawy i deseru, a zobaczysz, że jeszcze wieczorem będziemy jeść z apetytem
u siebie wieczerzę.
Przy tym nigdy nie uchybiał przepisom dobrego wychowania. Współbiesiadnicy
nalewali mu wina do kieliszka, on pozwalał, od czasu do czasu podnosił do ust lecz
odstawiał i tak pozostał pełny do końca obiadu. By nie podpaść, lub nie dyskryminować
swych współbiesiadników, brał także potrawy delikatne, zazwyczaj nie zdążył ich
spożyć, podtrzymując dyskurs tak, iż przynoszono następne danie i zmieniano talerze.
Zasiadał zazwyczaj przy uroczystościach familijnych, czasem także znajdował się
na uroczystych bankietach. Goście nie zawsze byli dobrani, niektórzy nie utrzymywali
stosunków z duchownymi. Księdza Bosko zawsze przecież uznawano „królem uczty”.
Nic w nim nie raziło, owszem obejmował przewodnictwo przy stole nie bez sympatii
wszystkich. Zawsze skromny i powściągliwy w jedzeniu zachęcał i usługiwał wszystkim.
Przyprawiał ucztę miłą rozmową, okraszał humorem, wznosił i odpowiadał na toasty,
a zawsze było coś, co podnosiło na duchu. Nawet ci, co trzymali się z dala od Kościoła,
wyrażali się o nim: doprawdy z tym księdzem było nam bardzo przyjemnie. A sądziliśmy
dotychczas, że świętość i fanfaronada to są synonimy.
Nie mniejsza była jego cierpliwość. Przy jego aktywności każda minuta była
wypełniona pracą. Często zatrzymywano go po obiedzie długie godziny na konwersacji
przy kawie. Podnoszono mu różne kwestie, a on zadowalał wszystkich bez znaku
znużenia. Panował nad wszelkimi odruchami. Opowiada ks. Cerruti: Towarzyszyłem mu
162
|
|
17.3 Page 163 |
▲back to top |
raz na obiedzie u hrabiów Radicati di Passerano. Po obiedzie przeszło się do salonu,
któryś z gości zasiadł przy pianinie. Ksiądz Bosko siedząc obok mnie szepnął:
Widzisz, co za życie! Mam tyle zajęć, a tu trzeba siedzieć i słuchać fortepianu. Ale
cóż? Jeślibym inaczej postępował nie dostał bym grosza na chleb dla chłopców. Zresztą
ci zacni państwo zasługują na trochę względów za szczodrą ofiarność!
Pomimo, że był poza domem, przychodził zawsze do wspólnego stołu, spożywał
ubogą kolację z apetytem nie gorszym niż w najbogatszych pałacach. Nie rozmawiał
nigdy o potrawach podawanych do stołu, a przy swej fenomenalnej pamięci
nie przypominał sobie w ogóle, co jadł dzisiaj, i twierdził, że najlepiej mu smakuje
zawsze w domu. Czasem tylko pytany odpowiadał, ile czasu trwał obiad lub,
jacy goście zasiadali przy stole.
Inny szczegół podkreślają świadkowie Księdza Bosko w pałacach pańskich.
Oto zachowywał się bardzo powściągliwie, mimo całej uprzejmości wobec dam
i ich córek, ale bez gafy, choć czasem można by mu zarzucić brak pewnych ogólnie
przyjętych konwenansów. Oto np. w podeszłym już wieku pewna pani domu, gdzie był
na obiedzie, chciała go zatrzymać przy schodach, lecz Święty odmówił: ładnie to by
było, gdyby Ksiądz Bosko mistrz gimnastyki nie potrafił sam zejść ze schodów.
Nie znał pochlebstwa względem bogaczów i dygnitarzy, owszem nie szczędził
im swych rad i upomnień. A robił to tak, że nikogo nie zrażał, lecz pozyskiwał.
Przytoczymy obecnie garść faktów. Rozpoczniemy od przykładowego znoszenia
wad bliźnich, wyciszania własnego resentymentu i zachowania równowagi wobec
impertynentów. Taka była na przykład, pewna pani zresztą świątobliwa i utrzymująca
wiele dzieł miłosiernych, lecz zbyt autorytatywna.
Owa pani pragnąc przezwyciężyć wrodzoną popędliwość i ćwiczyć się
w cierpliwości trzymała przy sobie pewną osobę dziwaczną z pensją roczną 3 tysiące lir.
Opiekowała się nią, leczyła, choć mimo wszystko żyły w ciągłej kłótni. Otóż
wspomniana dama w 1857 roku odwiedziła Księdza Bosko. Była przyzwyczajona, by
przed nią służba otwierała drzwi, a oto wskazują jej pokój Księdza Bosko. Na dodatek,
miała na sobie krynolinę. Z gniewem otwierając drzwi rozdarła w pośpiechu ową
krynolinę. Pomstowała, że więcej się tu nie pokaże. A Święty ze spokojem odpowiedział:
Ekscelencjo, drzwi Księdza Bosko nie są tak szerokie jak w jej pałacu.
163
|
|
17.4 Page 164 |
▲back to top |
Zagniewana pani nie przyjmując żadnego tłumaczenia z miejsca zawróciła
pozbierawszy do rąk oczka rozdartej krynoliny, wsiadła natychmiast do karety
i odjechała. Następnego dnia zjawiła się w Oratorium jej pokojówka z tysięcznymi
wymówkami oznajmiając w imieniu swej pani, że więcej noga jej nie stanie
w Oratorium.
Va bene, va bene – odpowiedział spokojnie Ksiadz Bosko.
Początkowo odwiedzał ją raz w miesiącu, odkąd począł bywać w jej pałacu raz na
tydzień. Za drugim razem owa dama zdumiona pyta:
Jak Ksiadz potrafił tak prędko wrócić?
Jeśli Ekscelencja nie raczy przyjść do mnie, to ja muszę przyjść do niej, bo inaczej
nie ruszę dalej z mymi sierotami, którym brak wszystkiego!
Owa pani zawsze hojna względem Księdza Bosko wspominała wciąż
i przywoływała swój niefortunny wypadek. A Święty nie omieszkał delikatnie upomnieć,
by się poprawiła ze swej popędliwości, co szczerze przyrzekała.
Pewnej jesieni Święty zaproszony przez nią do jej willi otrzymał list pełen
gwałtownych wymówek, że nie dostanie już więcej od niej jałmużny. Po pewnym czasie
pojechał tam i pokazując list powiedział z humorem:
Oddaję pani jej list, nie chcąc by zachował się u mnie na dzień sądny. Owa dama
słysząc to roześmiała się i udobruchała.
Pan Tomasz Vallauri sławny latynista zazdrośnie strzegł swej opinii i chciał być
zawsze wyrocznią. Otóż ów profesor w pewnej rozprawie napisał na temat ojców
Kościoła, krytyczne uwagi zarzucając im, że w trosce o obronę wiary zaniedbali styl
poprawny, zeszpecili łacinę. Rozprawa ta dostała się do rąk Księdza Bosko, który
przemyśliwał, jak upomnieć tego autora. Niebawem nadarzyła się ku temu okazja, gdy
profesor odwiedził Świętego. Ten tak rozpoczął:
Mam zaszczyt powitać pana profesora zacnego w całej Europie, który zaszczyca
Kościół swymi książkami!
Vallauri czując pismo nosem przerwał:
Ksiądz ma coś, widzę do mnie…?
Panie profesorze, uznaję pański autorytet, lecz powiem co myślę. Otóż pan
utrzymuje, że Ojcowie Kościoła pisali niezbyt poprawnym stylem swe dzieła a przecież,
164
|
|
17.5 Page 165 |
▲back to top |
św. Hieronima ze względu na jego styl porównuje się do Tytusa Liwiusza, Laktancjusza
do Cycerona, a innych do Salucjusza i Tacyta.
Księże Bosko, przerwał Vallauri zreflektował się i po chwili odrzekł: tak, Ksiądz
ma rację. Proszę mi powiedzieć, co powinienem poprawić w swych książkach, a chętnie
uczynię. Doprawdy po raz pierwszy podaję swój sąd pod opinię kogoś innego… odtąd
wyrażał się o Księdzu Bosko:
To są księża, których szanuję za ich słowa prawdy!
W uprzejmy sposób przypominał praktyki katolickie, które wychodziły z użytku
w wielu rodzinach wierzących. Sam zawsze zwykł czynić znak krzyża przed posiłkiem
i nie zaniechał tego nigdy w domach pańskich.
Doskonale, mówił sobie, dam im lekcję!
Rozmawiał jakiś czas z synkiem owej rodziny, gdy poproszono na obiad. Wszyscy
już zasiedli do stołu. A Ksiądz Bosko wszedł do jadalni i zwrócił się do chłopca:
teraz przeżegnamy się przed jedzeniem. Wiesz, dlaczego winniśmy to czynić znak
Krzyża świętego przed posiłkiem?
Nie, nie wiem!
Powiem ci w paru słowach. Otóż, dlatego, żebyśmy się odróżniali od zwierząt. Nie
mają one rozumu, dlatego nie mogą czynić znaku Krzyża św. , bo nie wiedzą, że pokarm
jest darem Bożym a my winniśmy to uznać i dziękować Bogu. Po wtóre, wiesz również
jak łatwo można stracić życie, jeden kęs źle połknięty może zatamować oddech
i udławić człowieka, jedna ość rybia może przebić przełyk. A gdy poprosimy oto Boga
w modlitwie, zostaniemy uwolnieni od nieszczęścia. Zatem: W Imię Ojca i Syna i Ducha
Świętego. Obecni zapamiętali sobie naukę i odtąd w tej rodzinie zawsze się żegnano
i odmawiano modlitwę przed i po jedzeniu.
Ilekroć chodziło o obrazę Boga czy religii, tam zawsze nie brakło roztropnego
upomnienia Świętego.
Sam opowiadał chłopcom następujący fakt:
Niedawno odwiedziłem pewną zamożną rodzinę. W czasie rozmowy z rodzicami,
synek ich pięcioletni bawił się wózkiem, który od czasu do czasu mu się wywracał.
Malec krzycząc wymawiał: Christo! Matka poprawiała go, ja zaś podszedłem do niego
pytając: dlaczego tak brzydko wymawiasz imię Pana Jezusa?
Bo mój wózek nie chce chodzić dobrze.
165
|
|
17.6 Page 166 |
▲back to top |
A wiesz, że trzeba imię Boże wymawiać z uszanowaniem?
Mój tata również w ten sposób je wymawia!
Na te słowa ojciec dziecka spoważniał, matka zbladła, ja zamilkłem. Ojciec chcąc
się pokazać porządnym katolikiem wziął synka na kolana i powiedział do niego: dobrze
synku, ja źle czyniłem, to się więcej nie powtórzy. I ty nie będziesz więcej tak powtarzał.
Lekcja poskutkowała, ów tatuś porzucił brzydki zwyczaj, a zacna mama także mi
podziękowała, że przyczyniłem się do tego.
A oto nieco odmienny przykład: dwunastoletni synek pewnego generała
przeglądał porzucone niebacznie przez ojca niereligijne pisma i ilustracje. Nic dziwnego,
że pod wrażeniem tego nie miał szacunku do religii. Pewnego razu do owego generała
zaszedł Ksiądz Bosko. Przywitał Świętego całując w rękę i chciał, by to samo uczynił
syn.
No dalej Karolku, ucałuj Księdza w rękę.
Chłopiec się nie ruszył.
Jak to? Nie wiesz, kto to jest? To Ksiądz Bosko, o którym tyle słyszałeś.
Porcheria (świństwo) – mruczał chłopiec.
No, czy nie widziałeś, że papa ucałował rękę Księdza?
Co, ja całować rękę klechy?
Ojcu zrobiło się bardzo przykro, Ksiądz Bosko także spoważniał i zmienił temat.
Chłopiec obeznany w wielu rzeczach włączał się do rozmowy, z wyjątkiem, gdy
poruszano sprawy religijne. Gdy chłopiec oddalił się, ojciec zafrasowany żalił się:
Przecież wychowany jest w domu religijnie przez matkę, ja również nie dałem mu
złego przykładu. Zabranialiśmy mu wraz żoną niereligijnego towarzystwa, jak więc to
wszystko tłumaczyć?
Święty słuchał dobrodusznie, a równocześnie rzucił wzrok na biurko i etażerkę,
gdzie leżały niereligijne lub wrogie Kościołowi pisma w rodzaju Gazetta del Popolo, La
Piemontesa, Il Secolo.
Pan, panie markizie szuka przyczyny, a oto ona tam na stoliku. Czy Ksiądz sądzi,
że taki chłopiec rozumie się na tych kwestiach? Zresztą jest posłusznym synem i kocha
swych rodziców. Poza tym zabroniłem mu tracić czas na czytaniu tych gazet. Mogę
zapewnić, że ich nie czyta.
A jednak niestety.
166
|
|
17.7 Page 167 |
▲back to top |
Pozwoliłem mu najwyżej przeglądnąć jakiś ilustrowany tygodnik.
Otóż właśnie to wystarczyło, że nabrał niechęci do kapłanów i Kościoła.
Przekonuje się pan, że wyobraźnia chłopięca chłonie wszystko i że nie tak łatwo
wymazać z niej pewne wrażenia.
Cóż, więc teraz począć?
Zastąpić złe dzienniki religijną prasą, by przeciwdziałać truciźnie.
Markiz po nie w czasie zastosował się do tej rady. Niestety, ów chłopiec nabrał
dziwnej apatii do wszystkiego i niebawem umarł w kwiecie wieku.
Ksiadz Bosko był bardzo wrażliwy na wszystko, co dotyczyło skromności, to też
czasem z miejsca upominał lekkomyślnych. W czasie wizyty u pewnego dobrodzieja
spostrzegł na ścianie w przedpokoju wisiało nieprzyzwoite malowidło. Bez namysłu
postawił krzesło i obrócił je do ściany. Spostrzegli się o tym owi państwo i przeprosili
Świętego.
Kiedyś u markizy Dovando swej dobrodziejki. Zeszło się liczne grono pań. Dwie
z nich witały go i poprowadziły do salonu, były lekko ubrane z nagimi ramionami.
Święty z miejsca powiedział: Przepraszam, chyba pomyliłem adres i zabierał się ku
wyjściu.
Speszone panie pobiegły, czym prędzej nakryć się szalem lub jakąś peleryną.
Wróciły przepraszając, by raczył się wrócić.
Zresztą wszędzie korzystał, by rzucić jakieś pozytywne słowo. Na przykład
na obiedzie u hrabiostwa Camburano znalazł się pewien generał w stanie spoczynku.
Rzadko zajmowały umysł tego wojaka kwestie religijne. Przy pożegnaniu ów generał,
na którym zetkniecie się ze Świętym wywarło wielkie wrażenie, powiedział: Niech
Ksiądz Dobrodziej i mnie pozostawi na pamiątkę jakieś słowo.
Panie generale proszę się modlić bym zbawił swą duszę.
Co? Ja modlić się za Księdza, to już chyba za wiele.
Proszę raczej o jakąś dobra radę.
Proszę modlić się za mnie, powtórzył Święty, widzi pan wszyscy tu patrzą
na mnie jak na kandydata do ołtarza, nie zdając sobie sprawy ze swego złudzenia,
bo jestem tylko lichym człowiekiem. Ach, przynajmniej pan generał, który patrzy
trzeźwo, niech mi pomoże zbawić duszę.
167
|
|
17.8 Page 168 |
▲back to top |
Generał jednak upierał się przy swoim. Święty widząc, że dostatecznie jest
już przygotowany rzucił mu: Moja rada jest: proszę pomyśleć o zbawieniu swej duszy!
Ach tak, Księże Bosko, teraz rozumiem. Dziękuje za te słowa! Tak,
w przyszłości przyrzekam modlić się także za niego, lecz proszę bardzo pamiętać o mnie.
Och, doprawdy, tylko Ksiądz Bosko mógł ze mną rozmawiać z taką swobodą
i delikatnością!
Zabezpieczył on zbawienie swej duszy trzeźwo i statecznie ku podziwowi swych
przyjaciół.
Można by mnożyć tego rodzaju fakty. Święty umiał pociągnąć do Boga dusze
nie obrażając nikogo. Z niezwykłą roztropnością i delikatnością poddawał pewne
zbawienne myśli i rady, które były chętnie przyjmowane. Dyktowała mu je wdzięczność
względem swych dobrodziejów. Nie zdołamy opisać, jak w każdej okoliczności dawał
temu wyraz. Wzruszała go najmniejsza osobista usługa. Dziecku, wskazującemu mu
drogę, służącemu przynoszącemu świecę, podającemu szklankę wody jak najserdeczniej
dziękował.
Po konferencjach do słuchaczy swych przepraszając mówił:
Dziękuje serdecznie za cierpliwość!
Jego szlachetne serce przepełnione było szlachetnością i wdzięcznością względem
tych, co mu pomagali prowadzić jego dzieło. Polecał chłopcom odmawiać pacierz
za dobrodziejów przy wspólnych modlitwach. Polecał Komunię św. sam odprawiał
w ich intencji Msze św. , zwłaszcza w czasie ich choroby i zgonu. Nie zapominał
o otrzymanych dobrodziejstwach /…/.
Przekonywał o tym w sposób wymowny młodzież mówiąc:
Patrzcie chłopcy, dziś nie mieliśmy, za co kupić chleba, a oto przyszedł pewien
pan i dał pieniądze. Jak dobry jest Bóg!
Dodajmy, że nie sobie, lecz swym dobrodziejom przypisywał wszystko dobro
zdziałane. Po tysiąc razy powtarzał, że to trochę dobra, które się czyni u nas,
zawdzięczamy szlachetnym duszom nas wspierającym. Żyjemy z miłosierdzia naszych
dobrodziejów!
Pisze biskup Cagliero: pamiętam, jak markiz Fassati i pan Cotta powtarzali
Księdzu Bosko: Księże Bosko, to nie Ksiądz nam, lecz my Księdzu winniśmy
168
|
|
17.9 Page 169 |
▲back to top |
dziękować, bo za to co dajemy na jego dzieło, Pan Bóg wraca nam po trzykroć
pomnażając nasz majątek!
Nie odmawiał usługi swym dobrodziejom, acz nie raz uciążliwej. Na przykład,
proszony o przysłanie swego kapłana do dalekiej miejscowości, wobec braku
komunikacji nie zawahał się nawet, gdy kosztowało to wiele czasu. Gdy ktoś zwrócił
uwagę, że to sprawa kłopotliwa, odpowiadał:
To jest nasz dobrodziej, zróbmy i my jakąś ofiarę dla niego!
I tak np. dla rodziny Bonie, która udzieliła patrimionium (mecenatu) kościelnego
dla dwóch jego kleryków, posyłał do kiedy była potrzeba kapłana dla odprawienia Mszy
św. w kaplicy. Sam wielokrotnie jechał odprawiać Msze św. głosić kazanie, spełniając
życzenia swych dobrodziejów. Dodać trzeba, że wyjednał od Stolicy Świętej wiele łask
duchowych dla ich rodzin, odpusty ect.
Wśród wielu zgłoszeń chłopców, jak mówił – caeteris paribusnależy uwzględnić
życzenia wybitnych dobrodziejów.
Takim wysyłał podziękowania na kartkach lub obrazkach z napisem: „Niech Bóg
błogosławi i wynagrodzi naszych dobrodziejów”. Jak zaś spełniły się jego życzenia,
stwierdzimy w dalszym ciągu opowiadania.
Śpieszył również im z pomocą w nieszczęściach, jakie ich dotykały.
Np. pewne małżeństwo wspierało go hojnie przy budowie kościoła Maryi
Wspomożycielki. A gdy zbankrutował bank, w którym ulokowali swe oszczędności,
zmuszeni byli żyć w nędzy mieszkając na poddaszu. Ksiądz Bosko dowiedziawszy się
o tym zwrócił im całą sumę włożoną swego czasu w kościół. Bogobojni małżonkowie
odmawiali jej przyjęcia, twierdząc, że dali to jako jałmużnę.
Dobrze, powiedział Święty, proszę, zatem przyjąć od Madonny przynajmniej tyle,
co na razie konieczne do życia. I posyłał im każdego miesiąca 100 lirów. Po wyczerpaniu
sumy sześć tysięcy lir mąż zmarł a wdowa wyszła ponownie za mąż i nadal posyłała
ofiary na kościół Maryi Wspomożycielki.
Utrzymywał nieustanną korespondencję z dobrodziejami, i to również zalecał
swym synom. Niewielkie datki kwitował osobistym biletem. Za większe sumy dziękował
listownie. Miał przy tym na względzie nie tylko obowiązek wdzięczności, lecz dalszy
rozwój swych dzieł. Wszak wiadomo, jak miło jest dobrodziejom otrzymać
zawiadomienie o odbiorze ofiary oraz parę słów podzięki.
169
|
|
17.10 Page 170 |
▲back to top |
Pamięć swą okazywał pisząc w różnych okolicznościach: imieniny, rocznica
małżeństwa, urodzin, otrzymanych zaszczytów, nabytego majątku, podobnie jak
kondolencji w wypadku niefortunnych zdarzeń czy zgonów. Na Święta Bożego
Narodzenia, przez cały miesiąc posyłał karty i listy życzeniowe do dobrodziejów.
Zachęcał i pouczał chłopców, by pisali listy do swych dobrodziejów i opiekunów.
Niekiedy polecał napisać wspólny list przez całą klasę czy obecnych w domu
wychowanków. Jeden z takich listów wystosował do Banku Narodowego za subwencję
udzieloną dla Oratorium, pod datą styczeń 1860:
„Wychowankowie Zakładu zwanego Oratorium św. Franciszka Salezego wraz
ze swym Dyrektorem Księdzem Bosko, wyrażają najserdeczniejsze podziękowanie
za przyznaną subwencję w kwocie 250 franków na ich dobro /…/. wszyscy zapewniają
swą wdzięczność i modlitwę do Boga w intencji Banku Narodowego oraz osób
współdziałających około ich dobra osobistego i społecznego”.
Nie poprzestając na tym, nadał temu szerszy rozgłos za pomocą prasy.
Gdy otrzymał w darze rzecz rzadką i znakomitą, na przykład wino, owoce itp.
rozsyłał to natychmiast najbliżej mieszkającym dobrodziejom. Tak np. trufle przesyłane
przezeń przechodziły z rąk do rąk, aż wreszcie dotarły do markizy Fassati, która z kolei
przesłała je Księdzu Bosko. Pierwszy, który otrzymał ten dar od Księdza Bosko
z wdzięczności posłał okazałą ofiarę, inna zaś pani z Marsylii zrewanżowała się sumą
dwunasty tysięcy lir. Otrzymawszy w podarku skrzynkę cebulek kwiatowych rozsyłał
je do naczelników stacji kolejowych, burmistrzów i innych osób znakomitych mając
na uwadze pozyskanie ich przychylności dla swych loterii.
Nie można również pominąć tego, że Święty dowiadując się o szczególnych
zamiłowaniach swych dobrodziejów, starał się w miarę możliwości ich zadowolić.
Na przykład pewna znakomita pani pragnąc ukontentować swych malców pragnęła
zdobyć gdzieś szpaczki. Ksiądz Bosko posłał jej w klatce gniazdko piskląt jeszcze
nieopierzonych. Ta rodzina była tak wzruszona tym darem, że uklęknąwszy przed stołem
z umieszczoną klateczką modliła się za Księdza Bosko. Potem żywiono ptaszki, a gdy
dostały piórka, wypuszczono je na wolność posyłając również jałmużnę na Oratorium.
Obecnie powrócimy do przerwanego wątku naszej historii w roku 1855.
170
|
|
18 Pages 171-180 |
▲back to top |
|
|
18.1 Page 171 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXIX
Jesteśmy przy końcu sierpnia roku 1855. W dzienniku katolickim
„Armonia”zamieszczono pod datą 27 sierpnia notatkę następującą: „Abiury w Oratorium
św. Franciszka Salezego”. Wielce pocieszające jest dla nas zarejestrować nowe zdobycze
wyrwane herezji na niekorzyść zawiści libertyńsko – lewicowej zwalczającej dogmaty
i moralność Kościoła katolickiego. Znakomity kapłan Ksiądz Jan Bosko niestrudzony
pracownik w dziełach i pismach dla dobra ludu zbiera często owoce swej gorliwości
także wśród heretyków. W sobotę 18 bm. w kościele św. Franciszka Salezego dwóch
Kalwinów, ojciec i syn, wyrzekło się herezji i powrócili na łono Kościoła katolickiego.
Świadkami chrztu byli markiz Fassati wraz ze swą małżonką markizą Marią z d. De-
Maiste.
Tegoż miesiąca cholera znów pojawiła się w Turynie, lecz dzięki Bogu w formie
bardzo łagodnej. Znowu Ksiądz Bosko ze swoimi młodocianymi ochotnikami byli
gotowi pełnić służbę samarytańską. Było zaledwie kilka wypadków śmiertelnych.
Dominik Savio po powrocie od Oratorium pisał do swojego ojca list, który
troskliwie przechowujemy w archiwum:
„Carissimo Padre! Mam ciekawą wiadomość dla Was, lecz zaczynam najpierw
od siebie. Dzięki Bogu, czuje się dobrze i zdrowo. Mam nadzieje, że wszyscy w domu
także są zdrowi. Moje studia postępują dobrze i Ksiądz Bosko jest ze mnie zadowolony.
Nowością jest, że udało mi się rozmawiać z nim czas dłuższy, a dotąd nie mogłem
ani 10 minut. Rozmawialiśmy o wielu sprawach, między innymi o stowarzyszeniu dla
opieki nad chorymi. Powiedział mi, że choroba dopiero się ujawniła i że gdyby nie
nadchodzące zimno byłoby może wiele ofiar. Przyjął mnie również do istniejącego
w Oratorium Stowarzyszenia mającego za cel modlitwę. Rozmawiałem z nim również
o mej siostrze, jak to mi poleciliście. Powiedział, żebyście ją zabrali ze sobą do jego
domu ( w Becchi) na odpust MB Różańcowej, a będzie mógł osądzić o jej zdolnościach
i innych zaletach. Potem się porozumiecie. Poza tym polecił mi pozdrowić was i całą
rodzinę, mego nauczyciela, księdza Cugliero, Andrzeja Robino, a także mojego
przyjaciela Savio Dominika z Ranello. Całuję was.
Aff. mo ad amantissimo figlio Dominik Savio”. Turyn 6. 09. 1855.
171
|
|
18.2 Page 172 |
▲back to top |
Uroczystość Narodzenia Najświętszej Marii Panny obchodzona w Oratorium była
urozmaicona akademią, podczas której księdzu prefektowi Alassonatiemu dedykowano
kilka utworów klasycznych. Dziwny fakt, jaki się zdarzył, dał Księdzu Bosko powód do
radości.
Otóż w domu przy ul. Cottolengo, niedaleko Instytutu Opatrzności pracowała
pewna uboga kobieta. Pozostawała tam cały dzień. Pod wieczór zaś wracała do swego
mieszkania. Właściciel dał jej do użytku małą izdebkę na strychu, gdzie trzymała swoje
rzeczy i posilała się. Otóż w dniu 8 września, Dominik Savio przychodzi do owego domu
i pyta właściciela: Czy jest tu pewna osoba chora na tyfus?.
Nie, dzięki Bogu, nikt tu nie choruje.
Ależ tu musi być ktoś chory – odpowiedział rezolutnie chłopak.
Wybacz chłopcze, to pewnie pomyliłeś numer, o ile mi wiadomo, tu wszyscy są
zdrowi.
Chłopiec rozglądał się wokoło, po chwili wraca i mówi:
Proszę mi pozwolić obejrzeć dom, bo tu musi być jakaś chora.
Wobec tej natarczywej prośby zacny człowiek zgodził się mu towarzyszyć
po domu. Odwiedzając pokoje znaleźli się w owej komórce. Ku swej przykrości zastali
tam właśnie leżącą na łóżku ową biedną kobietę, która już umierała. Właściciel myślał,
że poprzedniego wieczoru poszła jak zwykle do swego domu, tym czasem spotkał ją
nagły atak choroby tak, iż nie miała już sił prosić o pomoc. Wezwano szybko kapłana,
który ją zaopatrzył i udzielił ostatniego namaszczenia i Wiatyku. Zmarła niebawem.
Tymczasem nowe nieszczęście spotkało dom królewski. Monarcha we wrześniu,
w czasie pobytu w zamku Pollenza nabawił się febry z komplikacjami, lecz dzięki Bogu
kryzys minął i król niebawem wyzdrowiał. Pomimo to w dniu 27 września musiał
mianować tymczasowego zastępcę księcia Eugeniusz Savoia Carignano do spraw
państwowych.
Ustawa kasacyjna już zaczęła wydawać smutne owoce (…). Względem Księdza
Bosko zastosowano rodzaj represji, by chcąc nie chcąc uczestniczył w podziale łupów.
Pewnego dnia Kamil Cavour posła do Oratorium dwa furgony bielizny zebranej
w klasztorze dominikańskim. Mimo, że Ksiądz Bosko był wówczas w wielkiej potrzebie,
172
|
|
18.3 Page 173 |
▲back to top |
odmówił przyjęcia daru. Następnie wysłał posłańca do Dominikanów pytając, jak należy
postąpić. Odpowiedź była: przekazać bieliznę posłanej osobie. I tak się stało.
Kiedy indziej przybył wóz naładowany książkami OO Kapucynów z wielu
cennymi woluminami, między innymi Bollandystów. Księdza Bosko uprzedził
natychmiast właścicieli i odesłał ich majątek.
Miał on zawsze wstręt do kupowania rzeczy zagrabionych klasztorom.
Sprzedawano je na rynku za niską cenę. Niektórzy zwracali uwagę Księdzu Bosko, że
własność kościelna (dobra kościelne) dostaje się do rąk Żydów i przeznaczana jest na
użytek świecki, dlatego należało je wykupywać. On niezmiennie odpowiadał: Sam
widzę, że byłaby okazja zaopatrzenia naszej kaplicy w sprzęt i wyposażenie kościelne.
Ale wiem również, że gdyby mi zabrano mój dom, nie byłoby mi przyjemnie widzieć
własne rzeczy w czyimś kościele. A takiego wrażenia doznaliby zakonnicy widząc swą
własność u mnie.
Podobnie nie chciał nigdy brać w posiadanie klasztorów czy domów zakonnych,
które mu proponowano bądź ze strony władz, czy prywatnych ludzi. Dał się dopiero
nakłonić do tego wyraźnym poleceniem Piusa IX, który powiedział: „Proszę obejmować
skasowane klasztory. Jest to moją wolą. Lepiej, że za waszym pośrednictwem wrócą do
Kościoła, niżby miały pozostać w rękach świeckich, obrócone kto wie na jaki użytek.
Starajcie się jednak o należytą autoryzacje, a to dla uniknięcia komplikacji
i nieporozumień z zakonami, które były ich właścicielami”.
Wśród takich kolei drukowały się następne zeszyty Letture na miesiąc
październik. Były to: „Życiorys św. Marcina biskupa Tours wraz z trzema dodatkami:
1. Wyzwanie, kult i relikwie świętych i ich skuteczne pośrednictwo u Boga
poparte dowodami ze Starego i Nowego Testamentu, tradycja z niezliczonymi cudami.
2. Chwalebna śmierć chrześcijanina arabskiego Hieronima żywcem
zamurowanego w wieży w Algierze, gdyż nie chciał zaprzeć się Chrystusa.
3. Uwaga na temat czyśćca, wskazująca jaka jest nauka Kościoła katolickiego
o tym dogmacie i jak zawiera się on w Biblii”.
Ksiądz Bosko autor tej książki zabrał się do napisania następnej, na dwa zeszyty
listopadowe zatytułowanej: „Siła dobrego wychowania – ciekawa opowieść
współczesna”. Młodzieniec Piotr nawraca ojca swym wzorowym sprawowaniem się.
Tomik kończył się litanią do dusz czyśćcowych, przetłumaczoną z angielskiego, co
173
|
|
18.4 Page 174 |
▲back to top |
służyło jako dowód wspólnej wiary katolików angielskich wyznających ten sam dogmat
jak wszyscy katolicy. Jest to dowód katolickości Królestwa zanim wybuchła schizma
reformacji.
Drukarz Paravia otrzymał polecenie opublikowania litanii w odpowiednim czasie.
Po uporządkowaniu tych spraw Ksiądz Bosko wybrał się w październiku do
Becchi na odpust Matki Bożej Różańcowej. Wycieczka była zarazem nagrodą dla
wychowanków wzorowo się sprawujących. Mieli oni również zachętę do uczestnictwa w
odpuście, ponieważ zorganizowali kapelę.
Święty miał na myśli inne niebezpieczeństwo. Oto mówił: „Trzeba by chłopcy
byli nieustannie zajęci. Prócz nauki i rzemiosła niech interesują się muzyką i służbą
liturgiczną ołtarza. W ten sposób umysł ich będzie zawsze zajęty. Jeśli my ich nie
zajmiemy, będą zajęci myślami nie zawsze dobrymi”. Muzyce wokalnej dawał zawsze
pierwszeństwo także w oratoriach świątecznych.
Z okazji pobytu w Marsylii zwiedził zakład, w którym młodzież zajmowała się
prócz wielu innych rozrywek także muzyką. Pytano go, jak się na to zapatruje. Święty
aprobując odrzekł: „Oratorium bez muzyki i śpiewu jest jak ciało bez duszy.
Ale i muzyka niesie ze sobą pewne kłopoty”– zauważył gospodarz. Pewne roztargnienia,
chęć produkowania się w teatrach, kawiarniach, balach, manifestacjach politycznych, itp.
Święty wysłuchał, a następnie zakończył: „No cóż, lepiej jest być niż nie być.
Powtarzam: Oratorium bez muzyki jest to ciało bez duszy!”.
Po raz pierwszy miała się udać kapela do Castelnuovo. Dyrygentem był
młodzieniec internista Kalikst Carruti, dzielny muzyk, doskonale grający na organach,
znany organista turyński. Podobnie jego kolega Barsano, był świetnym muzykiem
z wykształcenia. Kapela, którą ćwiczyli po kolei trzej dyrygenci, muzycy z miasta,
poczęła niebawem wygrywać marsze na podwórzu. Prym wśród grajków dzierżyli Józef
Buzzetti i Piotr Enria. Zespół składał się z dwunastu instrumentów, skład ten utrzymywał
się przez parę następnych lat.
Uważamy, za stosowne podać parę szczegółów na temat wycieczek urządzanych
przez Księdza Bosko z młodzieżą. Przez cały miesiąc wrzesień mówiono tylko
o wycieczce. Uprzedzano myślą obfite poczęstunki w bogatych winnicach
na podobieństwo poprzednich już zorganizowanych przez Księdza Bosko wycieczek.
Wzywano do Oratorium wielu przebywających jeszcze na wakacjach, a kto nie liczył na
174
|
|
18.5 Page 175 |
▲back to top |
wzięcie w niej udziału w tym roku, spodziewał się tego w przyszłym. Trwały
gorączkowe przygotowania.
Ksiądz Bosko na dwa tygodnie przedtem wybrał się z Valdocco z kilku
wychowankami słabowitymi, potrzebującymi wypoczynku na wsi. Ponieważ brakło dla
wszystkich miejsca w omnibusie, szło się piechotą przez Chieri, Riva, Buttigliera d’ Asti.
Pierwszym etapem było zawsze Becchi.
Choć droga była daleka, nikomu się nie nużyło, bo Ksiądz Bosko umiał im
urozmaicać opowiadaniem różnych historii z dziejów Włoch i Kościoła. Gdy przybyli
do Chieri, wyszli im na spotkanie niektórzy znajomi i zabrali chłopców na posiłek. Po
parogodzinnej przerwie przybyli do wioski Morialdo przyjmowani przez brata Księdza
Bosko Józefa. Nazajutrz prowadził ich do swojej skromnej chatki mówiąc: Oto
dzierżawa Księdza Bosko.
Pobyt chłopców w Becchi był zbudowaniem dla pobożnych wieśniaków, którzy
licznie schodzili się na jego kazania. Nie mogąc pomieścić się w szczupłej kaplicy, stali
na dworze. Odmawiano Różaniec, śpiewano Litanię, było błogosławieństwo
eucharystyczne. Trudy Świętego przynosiły bogaty plon.
Główna grupa wyruszała z Turynu w piątek z rana w przeddzień święta
różańcowego. Dzień przedtem ks. Alassonatti odczytywał listę uczestników wycieczki.
Wybierano się pieszo do Chieri. Niesiono ze sobą rekwizyty teatralne oraz instrumenty
muzyczne. Słabsi nie nadążali za starszymi i zrozumiałe, że niektórzy przychodzili na
miejsce późno w nocy. Niejeden nie znając dobrze dróg i ścieżek górskich, przybywał
dopiero dnia następnego, ponieważ zacni wieśniacy zbłąkanych zapraszali do swych
chałup na nocleg.
Gdy wszyscy byli w komplecie, przedstawiano się Księdzu Bosko, który
z humorem przekomarzał się z ich przygód wśród ogólnej wesołości i prowadził
na wieczerzę, choć nie jeden zasypiał przy stole. Brat Józef przygotował wszystkim
spanie ze słomy na strychu domu. Szli na spoczynek w towarzystwie swych asystentów.
Również inne pokoje zamieniano w sypialnie.
Po pacierzach było zupełne milczenie. Nikt się nie ruszał aż do rana z wyjątkiem
niektórych pobożniejszych, którzy klęcząco się modlili. W niedzielę napływały tłumy
z pobliskich wiosek, zwłaszcza z Castelnuovo. Był to doprawdy odpust ludowy. Z rana
była Msza św. wspólna z Komunią generalną, poprzedzone przez wiele Mszy św.
175
|
|
18.6 Page 176 |
▲back to top |
odprawianych przez innych kapłanów przybyłych na odpust. Dawniej akompaniowało się
śpiewom przy pomocy małego harmonium przywożonego z Turynu.
Suma uroczysta odprawiona była przez miejscowego dziekana ks. Cinzano, który
zatrzymywał się na obiedzie u Księdza Bosko. Kapela wraz z ludem stali na dworze.
Z zaimprowizowanej ambony przemawiał kaznodzieja na temat różańca. Po Mszy św.
Castini występował w stroju ludowym, bawiąc publiczność swymi historyjkami aż do
chwili rozpoczęcia przedstawienia, zawsze przygotowywanego z tej okazji.
Wieczór był uświetniony balonikami, sztucznymi ogniami, kanonadą. Było to
doprawdy widowisko czarujące, gdy świętowanie poprzez śpiewy i głośne zabawy,
wybuchy śmiechu niosło się głośnym echem wśród pobliskich pagórków.
Nazajutrz młodzież odwiedzała ks. Cinzano. Kazał on na dziedzińcu przygotować
swym kucharkom polentę odpustową. Księdza Bosko goszczono wspaniale na plebani
(dziekance). W czasie, gdy ustawiano stoły na obiad, śpiewacy z kapelą, by rozweselić
dziekana lubiącego klasyczną muzykę, wykonywali, co piękniejsze utwory specjalnie
przygotowane.
Na dany znak wnoszono polentę wśród śpiewu ludowego, a chłopcy, gdzie, kto
mógł, siadali dostając obfitą porcję chleba, kiełbasy, sera, sztukę mięsa, jaja i miód. Cóż
to za wspaniała uczta!
Po obiedzie chłopców, był obiad dla Księdza Bosko i kleryków oraz gości
u księdza dziekana. Mówił on: ”Zobaczycie jeszcze, czego dokona w swoim czasie
Ksiądz Bosko! Ma on głowę ministerialną!”.
A Święty odnosił się z wielkim szacunkiem do swego proboszcza i całował
mu rękę. Chłopcy zapamiętali to na zawsze.
Ale nadszedł czas pożegnania się z Castelnuovo. Kilku chłopców chorych
pozostawiono w Becchi, reszta zaopatrzona w żywność ruszyła w powrotną drogę.
Przybyli do Oratorium znużeni, co prawda, lecz nieśli ze sobą drogocenną relikwię:
kawałek cegły z pokoiku Księdza Bosko, który później rozesłali swym rodzinom.
Po powrocie do Turynu Ksiądz Bosko zastał list od księżny Montmorency,
na który zaraz odpisał biletem będącym świadectwem ile dobrego działał swą obecnością
i wpływem na rodziny. Oto on:
„Carisssimo Ottavio! Piszesz mi, że nadchodzi czas egzaminów i że polecasz
się św. Alojzemu. Dobrze robisz, miej tylko wiarę w pomoc Świętego, a zapewniam
176
|
|
18.7 Page 177 |
▲back to top |
ci wynik pomyślny. Przyrzekam również modlitwę w twej intencji. Nie obawiaj się, co
do pamięci, ćwicz się w tej, jaką posiadasz, a powiększy się. Jeśli potrzeba ci będzie jej
więcej dla dobra twej duszy, Bóg ci jej udzieli. Miałbym jeszcze więcej spraw do
omówienia z Tobą, lecz tę pogawędkę odkładam po egzaminach. Jutro w Oratorium
św. Franciszka Salezego jest odpust zupełny. Postaraj się ty również go uzyskać.
Pozdrów ode mnie Mamę i innych w domu. Kochaj mnie w Panu, etc.
Tu aff. mo. Ks. Jan Bosko. Turyn 28. 06. 1855 r”.
Rodzice wspomnianych chłopców byli Księdzu Bosko wdzięczni za pomoc
w wychowaniu ich synów i udzielali mu niejako zastępczo swej władzy rodzicielskiej.
Prowadzili do niego do spowiedzi swych chłopców. Pozwalali się przezeń tytułować
przez”ty”czego nie byliby pozwalali sobie ich wychowawcy lub osoby
z ich środowiska.
Ksiądz Bosko przyjmował niektórych do swych zakładów w charakterze
hospitantów na jakiś czas. Rodzice zaś chętnie oddawali mu swe dzieci, celem
przygotowania ich do pierwszej spowiedzi i Komunii św., względnie na korepetycje
do egzaminów. Chłopcy ci obcując z oratorianami wdrażali się do pobożności i
naśladowali ich cnoty, poprawiali się ze swoich wad, itp. A wynik był zawsze
pocieszający. I tak, bywało nierzadko, że pod jednym dachem wychowywali się synowie
markizów, hrabiów, książąt i baronów z dziećmi prostego ludu.
Księżna di Montmorency powierzyła Księdzu Bosko dwóch braci swych pupilów
z podupadłej szlacheckiej rodziny francuskiej, którymi opiekowała się jej matka i na czas
wakacji zabierała do siebie do Borgo Cornalense.
Przez więcej niż rok czasu przebywali w Oratorium i księżna wielce zadowolona
z ich postępów, pisała do Księdza Bosko list, który przytaczamy w tłumaczeniu włoskim:
„Signor Abate Bosco!
Czuję się wielce zobowiązana wobec Wielebnego Księdza za jego starania
względem mych pupilów w czasie mej długiej nieobecności. Zastałam ich w zupełnym
zdrowiu, zaokrąglonych na twarzy i urosłych. Jeden nauczył się dużo rysunków, drugi
postąpił w języku łacińskim, lecz co bardzo istotne, obaj nabrali roztropności, zwłaszcza
Alojzy. Już się więcej nie czubią. Henryk uczynił wielkie postępy w rysunkach pod
opieką panów Tommasiniego i Peire, którym serdecznie za to dziękuję. Mój intendent,
oddawca biletu ma upoważnienie zabrania rzeczy chłopców, za wyjątkiem niektórych
177
|
|
18.8 Page 178 |
▲back to top |
sprzętów, jakie zostały zakupione specjalnie dla nich. Pragnę również wyrównać
wszystkie ich rachunki. Spodziewając się wizyty Wielebnego Księdza w najbliższy
poniedziałek złożę mu swoją, o ile pogoda na to pozwoli, gdyż w deszczową porę
nie wybieram się nigdy w drogę. Wszyscy u mnie są zdrowi i cieszę się wielce,
że jego wizyty stały się dla nas prawdziwym światłem. Prosząc o przyjęcie, etc.
Środa wieczór, 22. 10. 1855 r. De Maister D. ssa Kaval Montmorency”.
Tymczasem do Oratorium wracali chłopcy z wakacji i przyjęto wielu nowych.
Między innym: Bongiovanni Dominika, brata wspomnianego już Józefa, który później
był budowniczym kościoła św. Alfonsa w Turynie oraz Jana Bonettiego z Caramgna,
który wsławił się później w Towarzystwie Salezjańskim, a któremu ze względu na wiek
(miał 16 lat) oraz maniery, koledzy nadali przydomek „papa”.
Z końcem października przybył do Oratorium chłopiec z Tortony, którego wielkie
zdolności w kierunku malarstwa i rzeźby skłoniły magistrat owego miasta
do zaopiekowania się jego studiami w tym kierunku. Przebył on długą i ciężką chorobę
w swej miejscowości rodzinnej. Gdy znalazł się w Oratorium będąc jeszcze na
rekonwalescencji (być może pod wpływem rozłąki z krewnymi), czuł się obcym wśród
nieznanych sobie chłopców, pogrążony w swych myślach. Zauważył to Dominik Savio
i podszedł do niego, by go rozerwać: „No cóż kochany, nie poznałeś jeszcze tu nikogo?
Tak, bawi mnie sam widok bawiących się wesoło tylu chłopców. Jak się nazywasz?
Gavio Kamil z Tortony. Ile masz lat? Skończyłem piętnaście. Skąd pochodzi ta
melancholia u ciebie? Czyś może chory? Tak, byłem doprawdy chory na serce i dotąd
jeszcze nie jestem zupełnie zdrowy. Pragniesz wyzdrowieć, nieprawdaż? Pragnę spełnić
wolę Bożą”.
Te słowa dały poznać Dominikowi, że był to kolega świątobliwy. Dlatego ciągnął
dalej: „Chcesz doprawdy zostać świętym? Tak, to jest moim gorącym pragnieniem.
Doskonale, powiem ci w paru słowach, co masz czynić. Otóż, wiedz, że my uważamy tu,
iż świętość polega na wesołości. Staramy się tylko za wszelką cenę unikać grzechu jako
największego wroga, który nam kradnie łaskę Bożą i pokój duszy. Usiłujemy wypełnić
dokładnie nasze obowiązki oraz zwykłe praktyki religijne. Więc zapisz sobie od dziś
w pamięci: „Servite Domino in laetitia” - Służmy Bogu w radości”. Rozmowa powyższa
pokrzepiła na duchu Gavio. Od tej chwili został zaufanym przyjacielem Savio i
naśladowcą jego cnót.
178
|
|
18.9 Page 179 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXX
W miarę jak Oratorium zapełniała młodzież, pisze ks. Kanonik Anfossi, widywano
Księdza Bosko przesiadującego długie godziny w konfesjonale lub w sowim pokoiku
spowiadającego chłopców. Pomagali mu także inni księża, zawsze jednak był on
najwięcej poszukiwany i chłopcy spowiadający się u niego stawali się cnotliwsi.
Zwłaszcza matki odwiedzające synów polecały im spowiadać się u Księdza
Bosko: „Jest to święty kapłan i pomoże ci być dobrym”.
W Oratorium chętnie umieszczano studentów na stancji, ponieważ, jak twierdzili
rodzice, jest to dom Świętego. Wychowankowie pisując do swych rodzin szerzyli coraz
bardziej tę opinie tak, że powszechna fama głosiła, że dokonuje on rzeczy niezwykłych.
Rodziny odpisując na ich listy polecały się modlitwom Księdza Bosko
o nawrócenie jakiegoś krewnego, pomyślne załatwienie spraw kłopotliwych, uzdrowienie
chorego, etc. Kazano poradzić się Księdza Bosko w sprawach bieżących i przyszłych
a wychowankowie znając dobroć Księdza Bosko przedstawiali mu prośby własne
i swych rodzin. Ksiądz Bosko wysłuchiwał tych życzeń z równą uwagą jak poważnych
osobistości.
„Gdy go proszono o radę, stwierdza Piotr Enria, zastanawiał się zanim
odpowiedział a czasem zawieszał decyzję. Ale gdy już ją wypowiedział, uważaliśmy ją
za zupełnie pewną”.
Chłopcy zaś byli przekonani o jego świętości, widząc jak wszystkich kochał po
ojcowsku, tak gimnazjalistów jak rzemieślników. Pragnąc ich dobra przychodził
wieczorem uczyć ich czytania, pisania i rachunków. W trosce o ich dusze pomagał im
w rozliczny sposób wobec niebezpieczeństw, na jakie byli narażeni pracując w mieście.
Usilnie starał się przeszkodzić wniknięciu do zakładu szkodliwych książek i pism
przynoszonych, przez nowo wstępujących. Dlatego wydał surowe przepisy, by każdy
wychowanek świeżo przybyły przedstawił przełożonemu spis książek przywiezionych
z domu. Nieraz kazał sporządzać powtórne listy.
A nie była to czujność zbyteczna, gdyż zdarzało się, że rodzice paczki lub bieliznę
owijali gazetami szkodliwymi dla młodzieży. Różnymi drogami można było przemycić
również tego rodzaju truciznę do zakładu. Dlatego nakazana była wielka czujność
179
|
|
18.10 Page 180 |
▲back to top |
w rozmównicy i odźwierni, przeglądano również skrupulatnie kosze i paczki. Jeśli, u
kogo znaleziono książkę ukrywaną, konfiskowano ją a tego rodzaju uchybienie
traktowano bardzo surowo. Taki przekreślał często dalszą swą karierę w zakładzie, gdyż
Ksiądz Bosko w tym względzie był nieubłagany /…/. Wśród wielu tego rodzaju spisów
z roku 1855 przechowała się lista podpisana przez Dominika Savio.
Tak, więc z miesiącem listopadem rozpoczynał się nowy rok szkolny
w Oratorium. Między innymi przedmiotami wprowadzono również naukę śpiewu
gregoriańskiego dla gimnazjalistów a Ksiądz Bosko, jak stwierdza ksiądz Piano, często
asystował na tych lekcjach.
Święty tymczasem postanowił urządzić szkołę w internacie. Wprawdzie szkoły
w mieście były na wysokim poziomie lecz samo wychodzenie każdego dnia do miasta
chłopców, było połączone z pewnymi niebezpieczeństwami. Dlatego w dawnej kaplicy
urządził salę szkolną przeznaczoną dla uczniów trzeciej gimnazjalnej, pod kierunkiem
kleryka Jana Francesia, który właśnie mając lat 17 ukończył chlubnie studia klasyczne.
Równocześnie miał uczęszczać na kurs filozofii, teologii i literatury na uniwersytecie
turyńskim. Ksiądz Bosko, by ocenić zdolności dydaktyczne kleryków dawał im na próbę
różne zajęcia. Żartując mówił, że wielcy mówcy starożytni i poeci rzymscy spędzali
znaczną część swojego życia na polach bitew, wśród zgiełku forum, obowiązków
państwowych odznaczali się zdolnościami piastując różne stanowiska państwowe.
Względem studiów własnych i równoczesnego nauczania młodzieży przypominał
zdanie św. Franciszka Salezego:
„Chcesz czegoś się nauczyć studiuj sam z uwagą. Chcesz więcej zdobyć wiedzy?
Szukaj nauczyciela. Chcesz zdobyć najwięcej? Zabierz się do nauczania tego przedmiotu,
który studiujesz”.
Wyniki osiągnięte przez nauczycieli Księdza Bosko potwierdziły ten aksjomat.
Zresztą należało tak postępować, bo tak chciał Bóg.
Kleryk Jan Francesia przy pomocy Bożej zabrał się do swych lekcji z pomyślnym
skutkiem. Bo kto umie słuchać, potrafi też rozkazywać innym. Miał on szczęście mieć
w swojej klasie w owych latach Dominika Savio, który swoją pilnością w nauce był
uczniem celującym w klasie.
Studenci I i II klasy gimnazjalnej oraz licealiści klasyki uczęszczali nadal do szkół
w mieście.
180
|
|
19 Pages 181-190 |
▲back to top |
|
|
19.1 Page 181 |
▲back to top |
Klerycy Oratorium zapisani na listę kleryków diecezjalnych udawali się regularnie
na wykłady do seminarium. Ksiądz Bosko starał się o zwolnienie kleryka Francesia,
który w tym czasie miał swe lekcje łaciny, przyrzekając, że zjawi się na egzaminie wraz
z innymi. Odpowiedź brzmiała, że Kuria nie jest upoważniona do udzielania takiej
dyspensy, dlatego kleryk Francesia winien regularnie uczęszczać na wykłady lub
wycofać się z kariery kościelnej. Wtedy Ksiądz Bosko zwrócił się do arcybiskupa
Fransoniego i otrzymał zezwolenie.
Tymczasem z drukarni Ribotta wyszły drukiem cztery zeszyty na miesiąc grudzień
i styczeń zatytułowane: „Rozważanie na temat Najświętszego Sakramentu Ołtarza przez
Karola Filipa Poirino O. F. C”.
Autor pism podkreślał bezbożność, niegodziwość i niewdzięczność protestantów
względem Pana Naszego Jezusa Chrystusa.
Ksiądz Bosko przygotował krótki katechizm diecezjalny dla dzieci w diecezji
turyńskiej poprzedzony pacierzem porannym i wieczornym. W wieczornym każe
trzykrotnie odmawiać akt strzelisty: Najświętsza Panno Maryjo spraw, bym zbawił duszę
moją! Powyższa praktyka pobożna nie zawiera się w Młodzieńcu Zaopatrzonym
z roku 1847.
Po pacierzu następowało streszczenie Dziejów Biblijnych w formie dialogicznej,
ujęte w 14 rozdziałach, z których ostatnie były zatytułowane: Zarząd Kościoła
i uzasadnienie wiary katolickiej, Następnie katechizm dla przygotowujących się do
spowiedzi, Komunii i bierzmowania, w 9 lekcjach. Przy końcu był Mały Katechizm
Diecezjalny dla dzieci, gdzie do IV Przykazania Boskiego dodano słowa: „abyś żył długo
na ziemi”.
Po ukończeniu pracy przesłał ją do aprobaty kanonikowi Vogliotti, rektorowi
seminarium i pro wikariuszowi diecezjalnemu (list op. ).
Tenże z upoważnienia arcybiskupa z dnia 3 grudnia 1855 zatwierdzał krótki
Katechizm Diecezjalny Księdza Bosko z kilkoma niewielkimi poprawkami
uwzględnionymi w druku. Również i tym razem zgodził się na zastąpienie wyrazu
„niewiasta” wyrazem „osoba” w IX Przykazaniu Boskim, nie chcąc zmieniać
nazewnictwa przyjętego w diecezji.
Wraz ze wspomnianym katechizmem wydrukował Koronkę ku czci
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, którą później włączył do
181
|
|
19.2 Page 182 |
▲back to top |
Młodzieńca Zaopatrzonego. Także na zamówienie wydrukowano tysiąc obrazków Matki
Boskiej z okazji uroczystości Niepokalanej 8 grudnia.
Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia, rozsyłał życzenia dla swych
dobrodziejów (list op. ).
Nastrój Bożonarodzeniowy zamącony został ciosem wymierzonym przeciw
nauczaniu zakonów w szkołach w Turynie. Oto rozporządzeniem z 27 grudnia 1855
magistrat odbierał Braciom Szkolnym prawo prowadzenia szkół publicznych pomimo
stwierdzenia doskonałych wyników w nauczaniu.
Być może, że za pretekst posłużył fakt z Raconnigi, gdzie wśród uczniów
tamtejszego kolegium rozdano broszurę Barone di Nilinse. Jak się grabi dobra kościelne
i wynikłe stąd następstwa, opublikowane przez Letture Cattoliche. Zakonnicy ci
zatrzymali nadal prawo nauczania w szkołach elementarnych.
182
|
|
19.3 Page 183 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXI
Miesiąc listopad i grudzień upłynęły Księdzu Bosko na odpowiednim
przygotowaniu serc młodzieńczych pod szlachetny zasiew, by w ciągu roku mogły
w nich kiełkować i krzewić się plony najpiękniejszych cnót chrześcijańskich. Osobiście
przyjmował chłopców do zakładu starając się pozyskać ich zaufanie, nakłaniał do
odprawienia dobrej spowiedzi a serca młodzieńcze otwierały się przed nim jak kwiaty
pod wpływem promieni słonecznych. Szczególnie starał się być zawsze wśród swych
drogich synów, by ich utwierdzić w dobrym.
Łaska Boża towarzyszyła mu i wspierała nieustannie w tym dziele. Doprawdy
jego chłopcy niewinnym swym życiem i częstą Komunią św. naśladowali, nawet
współzawodniczyli ze św. Alojzym i wielu innymi, którzy dawniej popadali w więzy
szatana, zreformowało całkowicie swe życie i obyczaje a pod względem pobożności
ubiegali się o palmę zwycięstwa z najlepszymi.
Zwłaszcza widoczna była skuteczność sakramentu pokuty. Ci biedni chłopcy,
którzy tkwili poprzednio w złych nałogach, obecnie po dobrej spowiedzi w Oratorium
czuli się jakby odrodzeni i uwolnieni przez następne lata od nękających pokus. Lecz
biada jeśli nadużywając łaski rzucali się w dobrowolne niebezpieczne okazje. Wiemy
o tym ze szczerych wyznań wielu takich.
W Oratorium znaleźli się też czasem chłopcy światowi, przyjęci przez Księdza
Bosko na próbę, względnie w oparciu o kłamliwe rekomendacje. W takich jednostkach
niejednokrotnie złość przewyższała ich wiek.
A cóż Ksiądz Bosko? Nie spieszył się z decyzją wydalenia, uzbrajał się
w cierpliwość i roztropnie usiłował pociągnąć do Boga te dusze. I nieraz jego miłość
uzyskiwała nagrodę. Zwykł rozumować: „Nie ma takiej niewdzięcznej roli, która by przy
starannej uprawie nie wydała pożądanego plonu, podobnie jest z człowiekiem. Choćby
był rolą jałową i niewdzięczną to w końcu zdobędzie się przecież na szlachetne myśli
i akty cnoty, gdy jego wychowawca, dzięki gorącej modlitwie i wysiłkowi, wsparty łaską
Bożą, zdoła ją spulchnić i użyźnić. W każdym, choćby nieszczęśliwym chłopcu znajdzie
się jakiś punkt oparcia i przystępu dla dobra i pierwszym obowiązkiem wychowawcy jest
odszukać tę delikatną nić serca i wyciągnąć stąd korzyść”.
183
|
|
19.4 Page 184 |
▲back to top |
Wskazaliśmy już tu i tam na tę jego zapobiegliwą miłość jak również przedziwną
w skutkach wielkoduszność. Tu podkreślimy inny moment.
Pewnego ranka Ksiądz Bosko szedł z kościoła do swego pokoju. Na schodach
spotkał pewnego pana oczekującego na niego. U boku jego stał chłopiec ubrany
przyzwoicie, o sympatycznym wyrazie twarzy znamionującym bystrą inteligencję.
Wprowadził swego gościa do pokoju a chłopiec pozostał sam oparty o poręcz balkonu,
obserwując ożywioną reakcję na dziedzińcu. Tymczasem ów pan rozpoczął rozmowę:
Czy Ksiądz widział owego chłopca, jakiego przyprowadziłem ze sobą?
Naturalnie, było mi przyjemnie go widzieć, gdyż robi wrażenie usposobienia
otwartego.
Otóż to jest mój syn. Niestety, gdyby Ksiądz wiedział, ile mam przykrości od
niego.
Możliwe?
Proszę posłuchać: Oddałem go początkowo do kolegium C…. potem R….
Doprawdy nie wiem jak to tłumaczyć, ale stał się tak złośliwy, że już doprawdy straciłem
nadzieję zmiany jego usposobienia. Czytał już, wiedział wszystko, rozmawiał o każdej
rzeczy niezależnie i przeskrobał już niejedno. Zwłaszcza żywi nieprzepartą niechęć do
religii, co jest dla mnie niewytłumaczalne, gdyż nasza rodzina była zawsze religijna. Co
więcej, wróciwszy z kolegium na wakacje, wcale się nie przywitał z rodzicami. Po paru
minutach poszedł sobie do kawiarni, odmawia posłuszeństwa, lekceważy praktyki
religijne i nie chce słyszeć o kościele. Jesteśmy z żoną w rozterce. Nie wiemy, co z nim
począć. Karcenie go, jesteśmy pewni spowoduje jeszcze większe rozdrażnienie. Co tu
począć? Och, Księże Bosko, przedstawiłem mu szczerze opłakany stan mojego syna.
Niech Ksiądz nam dopomoże! Doszliśmy do wniosku, że tylko Ksiądz Bosko zdoła tu
pomóc. Proszę spróbować z nim. Jeśli go Ksiądz przyjmie do grona swych chłopców to,
kto wie, czy to nie sprowadziłoby go na dobrą drogę. Księdza wskazówki, przykład
kolegów, być może wpłyną na jego poprawę. Czy Ksiądz go przyjmie?
Święty zastanowił się przez chwilę, podczas gdy ów pan obserwował go z wielkim
niepokojem, wreszcie rzucił pytanie:
Ile on ma lat?
Ukończył zaledwie 14. Ksiądz Bosko po chwili refleksji odpowiedział
z uśmiechem:
184
|
|
19.5 Page 185 |
▲back to top |
Naturalnie, że przyjmę.
Och dzięki Księdzu. Proszę spróbować. Ja wszystko wyrównam, nie dbam
o wydatki. Swym miłosierdziem uszczęśliwi Ksiądz biednych rodziców, którzy tak wiele
cierpią.
No dobrze. Przyjmę go chętnie. Ale czy chłopiec zechce tu zostać?
Co do tego, proszę zostawić mnie. Zaraz go przedstawię, niech Ksiądz do niego
przemówi, spyta się a ja mu zaproponuję.
Ojciec wprowadził syna, który zaprezentował się Księdzu Bosko dość butnie, lecz
po paru słowach stał się nawet wylewny. Święty nie dotykał spraw duszy lecz wszczął
rozmowę na tematy go interesujące w formie tak atrakcyjnej, iż chłopiec był pod
wrażeniem jego uprzejmości, śmiał się, stawiał pytania, mówił wiele i z zaufaniem do
Księdza Bosko. Pożegnawszy Księdza Bosko, ojciec wychodząc spytał syna:
No cóż, spodobał ci się Ksiądz Bosko?
Ach, czy podobał się? Mówił mi o tylu pięknych rzeczach. Nie spotkałem jeszcze
nikogo tak uprzejmego względem mnie jak on! Jak bardzo różni się od tylu księży
spotkanych w różnych kolegiach gdzie byłem. Naprawdę jestem bardzo zadowolony z tej
rozmowy.
Ojciec widząc, że Ksiądz Bosko zrobił bardzo pozytywne wrażenie na synu myślał
jakby przedstawić swój projekt, więc tak się odzywa; Widzisz kochany, trzeba
kontynuować twe studia. W naszej miejscowości nie ma szkoły, która by ci odpowiadała.
Z kolegium, gdzie poprzednio byłeś, wymówiono ci miejsce. Powiedz mi: czy podoba ci
się zakład Księdza Bosko? Czy nie chciałbyś z nim pozostać?
Nie mam żądnej trudności … tylko pod trzema warunkami.
No, jakimi?
Pierwszy, żeby mi nie mówiono o spowiedzi, drugi, żeby mnie nie zmuszano iść
do kościoła, do którego czuje wstręt. Ostatni wreszcie, żebym mógł, kiedy zechcę
stamtąd uciec.
Ojciec zagryzł wargi słysząc te słowa. Lecz widząc, z kim ma do czynienia nie
oponował. Wrócił więc do Księdza Bosko i nie bez obawy przedstawił warunki
postawione przez syna.
Święty wysłuchał spokojnie z uśmiechem i odpowiedział:
Dobrze, proszę powiedzieć synowi, że je przyjmuję.
185
|
|
19.6 Page 186 |
▲back to top |
Ojciec nie posiadał się z radości i zostawił syna w Oratorium również
zadowolonego. Ksiądz Bosko traktował go uprzejmie jakby należał do najlepszych
wychowanków i nie wspomniał nigdy o religii. Inteligentny chłopiec chłonął wszystko
i przykłady kolegów, i słówka wieczorne, jakie codziennie Ksiądz Bosko kierował do
chłopców na dobranoc.
Początkowo usuwał się, gdy inni szli na Mszę i spacerował sobie pod portykami
nucąc świeckie piosenki.
Lecz widząc, że nikt nie zwraca na niego uwagi, było mu coraz bardziej nieswojo
i nudził się w samotności. Z samej ciekawości poszedł do kaplicy i usiadł gdzieś w kącie
obserwując jak modlili się chłopcy a inni spowiadali się, jak wreszcie wielu przystąpiło
do Komunii św.
Co za imbecyle, mruczał pasując się z myślami napierającymi mu do serca. Tak
upłynął jakiś czas.
Tymczasem niektórzy starsi koledzy z Towarzystwa św. Alojzego poczęli go
zapraszać do towarzystwa i do gier, chcąc go oswoić i zneutralizować ujemny wpływ na
otoczenie.
A Ksiądz Bosko modlił się i polecał go modlitwom innych chłopców.
Życzliwe słowa kolegów, zwłaszcza te rzucane czasem przez Księdza Bosko
zrobiły swoje. Nabrał sympatii do Księdza Bosko do tego stopnia, iż zdawało mu się,
że nie będzie mógł żyć bez niego. Począł rozmyślać w sobie: Moi koledzy idą do
kościoła, spowiadają się, komunikują, są tak weseli i szczęśliwi, a ja? Zadumał się,
powziął decyzję, poszedł do kościoła wraz z kolegami i począł się modlić.
Przysuwał się do konfesjonału Księdza Bosko, ukląkł. Wreszcie podszedł do
spowiedzi. Odszedł rozpromieniony, całkiem zmieniony z oczami pełnymi łez. Twarz mu
jaśniała na podobieństwo św. Alojzego. Wróciwszy na swoje miejsce w ławce długo się
modlił, potem przystąpił do Komunii św. Od tej chwili stał się jednym z najbardziej
wzorowych wychowanków.
Inny nieco wypadek miał swój epilog pod koniec grudnia. Pewien student wrócił
z wakacji mocno zmieniony w ujemnym sensie. Święty wyczerpawszy wszystkie środki
perswazji miał napisać mu przykry list do ojca:
„Turyn, 17-12-1855 r. Pre. mo Signore!
186
|
|
19.7 Page 187 |
▲back to top |
W poprzednich listach pisałem Panu z przyjemnością najlepsze wieści o Janku,
obecnie niestety, muszę napisać złe. Od chwili powrotu z wakacji nie mogę z nim dojść
do ładu. Nie chce słyszeć o praktykach religijnych, nie wstaje z łóżka rano względnie
wychodzi sobie samowolnie z domu, jest leniwy w nauce a co gorsza, nic sobie nie robi z
mych uwag. Słowem sprawia zarówno mnie, jak szanownemu panu poważne
nieprzyjemności. Niestety powodem tej zmiany u niego była nieodpowiednia lektura na
wakacjach. Proszę napisać do niego list z poważnym upomnieniem. Jeśli się nie poprawi,
znalazłbym się w przykrej konieczności wydalenia go z zakładu. Uważałem za stosowne
uprzedzić Pana o tym, nim sprawy wezmą zły obrót.
Drogi Panie, widać stąd, jak bardzo smutny wpływ wywierają na umysł i serce
młodzieży złe książki! Będę się starał uczynić wszystko co możliwe dla ratowania syna.
Polecając Bogu etc.
Dev. mo servitore Księdza Bosko”.
Wypadek zdawał się być typowo jaskrawy, choć może nie do tego stopnia
beznadziejny. W Oratorium żyło się atmosferą, w której pierwiastek nadprzyrodzony
wyraźnie się odczuwało.
W dniu 24 grudnia spełniała się przepowiednia Świętego sprzed paru latu
trzymająca w napięciu wszystkich.
Fakt był obecnie powszechnie oczywisty. Będzie o nim mowa w następnym
rozdziale. Chłopiec, o którym wyżej była mowa, doznał również wstrząsu, przeprosił
Księdza Bosko i został zatrzymany w Oratorium. Później zmienił się zupełnie i wytrwał
w dobrym.
187
|
|
19.8 Page 188 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXII
Wychowankowie Oratorium byli od dawna przekonani, że Ksiądz Bosko posiadał
od Boga nadzwyczajne dary. Przepowiedział między innymi zgon kilku osób i inne
wydarzenia, mówiąc po ludzku nieprzewidziane. Lecz od roku 1854 większe wrażenie na
nich wywierały jego sny, które przedziwnie można określić jako widzenie
nadprzyrodzone, gdyż za pomocą nich Pan Bóg dawał poznać swą wolę względem niego
i chłopców, zwłaszcza odnośnie dobra Oratorium. Sam Święty przywiązywał do nich
wielką wagę mimo, że utrzymywał się w wielkiej pokorze ducha i w opowiadaniu ich nie
szukała swej chwały.
Opowiadał je tak, aby uniknąć nawet cienia zasługi czy przywileju. Dlatego wolał
posługiwać się jakimiś podobieństwami z życia codziennego, które tłumaczył nawet
uciekał się do opisów żartobliwych i tonował je w punktach zbyt jaskrawych tak,
że słuchaczom wydawały się czymś naturalnym i zwykłym.
De facto przywiązywał do nich dużą wagę. W takich wypadkach nie szczędził
fatygi głosząc kazania, spowiadając, udzielając pouczeń każdemu po kolei chłopcu
zgłaszającemu się o wyjaśnienie tego, co odnosiło się do stanu jego duszy obecnego
i przyszłego. Na skutek tych opowiadań budził się u chłopców wstręt do grzechu nawet
większy niż rekolekcje. Chłopcy spowiadali się wtedy z niezwykłą skruchą, wielu
odprawiało spowiedź generalną, liczba komunii wzrastała z wielką korzyścią dla dusz.
I nie mogło być inaczej, gdyż chłopcy wiedzieli, że on czyta w ich sumieniach.
„Jednakże zwierzał się kiedyś Ksiądz Boskoopowiadając te sny po przyjacielsku
w swych latach niezbyt pochopnie sam dawał im wiarę. Wielokroć przypisywałem je
figlarnym urojeniom fantazji. Opowiadając owe sny, zapowiadając czyjś zgon lub
przyszłe wypadki, sam często znajdowałem się w niepewności, nie ufając sobie samemu
i obawiając się, że mówię kłamstwo. Często przerywał mi się wątek i zapominałem,
o czym poprzednio była mowa. Oskarżałem się kilkakrotnie przed księdzem Cafasso
o lekkomyślny sposób mówienia. Święty kapłan wysłuchawszy mnie pomyślał chwilę,
potem powiedział: Od tego punktu, gdy to, o czym mówicie się spełnia, możecie tak
ciągnąć dalej. Jednak w parę lat potem, gdy ujrzałem zmarłego chłopca Casalegno
leżącego w trumnie, tak jak go widziałem we śnie w portykuwiedząc również o
188
|
|
19.9 Page 189 |
▲back to top |
wysiłkach księdza Cagliero, by udaremnić spełnienie się przepowiedni, bezskutecznie, od
tego czasu przestałem wątpić i wierzyłem mocno, że owe sny były głosem Boga”.
O powyższym śnie będzie mowa na swoim miejscu, obecnie snujemy dalszy
wątek opowiadania.
Otóż w marcu 1854 w niedzielę po nieszporach, Ksiądz Bosko zebrał internistów
w tylnej zakrystii kościoła mówiąc, że chce im opowiedzieć jeden ze swoich snów.
Obecni byli między nimi: Cagliero, Turchi, Anfossi, kleryk Reviglio, kleryk Buzzetti, od
których pochodzi niniejsze opowiadanie, wszyscy byli przekonani, że pod nazwą „snu”
Ksiądz Bosko ukrywał objawienie otrzymane od Boga. Sen był następujący:
„Stałem na dziedzińcu przypatrując się z zadowoleniem wesołym zabawom. Naraz
zauważyłem, że jeden z was wychodzi z domu na podwórze i zaczyna przechadzać się
między kolegami. Na głowie miał jakiś cylinder czy turban wewnątrz oświetlony, na
którym błyszczał księżyc w pełni z liczbą 22 w samym środku. Zdziwiony, już chciałem
podejść do niego i kazać mu zrzucić te maskaradę karnawałową, gdy wtem zaczęło się
ściemniać. Chłopcy jakby na głos dzwonka opróżnili dziedziniec i ustawili się pod
krużgankiem w szeregu. Miny ich były dziwnie przerażone, a coś 10 czy 12 było
przerażająco bladych. Podszedłem do nich i spostrzegłem, że ów z księżycem na głowie
bledszy jest od innych. Z ramion jego opadał żałobny całun. Już skierowałem ku niemu
swe kroki, by zapytać go, co mu się stało ale jakaś ręka mnie zatrzymała.
Obejrzałem się i zauważyłem nieznanego mi człowieka o wyglądzie poważnym
i szlachetnych gestach. Ten odezwał się do mnie:
Posłuchaj mnie wpierw, zanim się do niego zbliżysz. Temu chłopcu pozostają
tylko 22 miesiące życia. Miej go na oku i przygotuj do śmierci. Chciałem jeszcze pytać,
ale nieznajomy znikł.
Znam dobrzekończył Ksiądz Boskotego chłopca z księżycem … jest on tu miedzy
wami ale nie chciałbym, żebyście się mieli z tego powodu niepokoić. Przecież to był
tylko sen a wiecie, że w sny nie należy wierzyć. W każdym razie, pomijając powyższy
sen, to jest pewne, że zawsze należy być na śmierć gotowym, jak to zaleca sam Boski
Zbawiciel w Ewangelii i zawsze powinnyśmy wystrzegać się grzechu a wtedy
i śmierci nie będziemy się lękać. Ja tego, co ma jeszcze 22 miesiące czasu, otoczę
szczególną opieką i ufajmy, że umrze śmiercią sprawiedliwego. /Ks. Ślósarczyk, Sny X.
B. /”.
189
|
|
19.10 Page 190 |
▲back to top |
Ta zapowiedź, o ile początkowo przeraziła chłopców, później sprawiła wiele
dobra, gdyż wszyscy starali się utrzymać w łasce Bożej z myślą o śmierci a przy tym
liczyli ubiegające księżyce. Ksiądz Bosko od czasu do czasu pytał:
No ile księżyców jeszcze zostało?
Dziesięć, osiemnaście, piętnaście – odpowiadano
Niektórzy pilnie zapamiętali jego słowa i starali się przy sposobności coś więcej
się dowiedzieć lecz Święty zachowywał milczenie.
Chłopiec Piano, który przyjechał do zakładu w miesiącu listopadzie 1854, słyszał
jak mówiono o dziewiątym miesiącu oraz o przepowiedni Księdza Bosko. Także i on
podobnie jak inni oczekiwał uważnie, co nastąpi.
Tak przeszedł rok 1854, kilka miesięcy następnego 1855 i nadszedł październik to
jest miesiąc dwudziesty. Cagliero, wówczas kleryk, otrzymał polecenie czuwania
w trzech sypialniach znajdujących się w dawnym domu Pinardiego.
Był tam między innymi chłopiec Gurgo Secondo, rodem z Biella Pettinano lat 17,
dobrze zbudowany, doprawdy uosobienie zdrowia i czerstwości. Ojciec przysłał go do
Oratorium jako pensjonariusza. Zdolny muzyk, grał na pianinie i organach, od rana do
wieczora ćwiczył na instrumentach i dosyć zarabiał udzielając lekcji w mieście.
Ksiądz Bosko w ciągu roku od czasu do czasu zasięgał u Cagliero informacji
co do uczniów, których asystował w sypialni. W październiku zawołał go i dał polecenie:
Słuchaj, przenieś swe łóżko do środkowego pokoju.
Jak Ksiądz życzy sobie, mogę tylko zauważyć, że poprzednie dwa pokoje są
suche, podczas gdy ten trzeci przylegający do wieży kościelnej jest wilgotny, zbliża się
zima i mógłbym nabawić się kataru. Ze swojej sypialni widzę doskonale tam śpiących.
Nie szkodzi, będziesz mógł i tak ich asystować, lepiej jednak będzie,
że przeniesiesz się do tej środkowej.
Kleryk usłuchał, lecz po niejakim czasie prosił o pozwolenie wrócić na dawne
miejsce. Ksiądz Bosko nie zezwolił, lecz powiedział: Zostań tam, gdzie jesteś i bądź
pewny, że twoje zdrowie na tym nie ucierpi.
Kleryk Calgiero uspokoił się lecz po paru dniach znowu wezwał go Ksiądz Bosko:
Ilu was jest obecnie w sypialni?
Trzech: ja, Corgo Secondo i Garovaglia, do tego pianino jest czwarte.
190
|
|
20 Pages 191-200 |
▲back to top |
|
|
20.1 Page 191 |
▲back to top |
Dobrzeodpowiedział Święty: Jest was trzech muzyków zaś Gurgo mógłby wam
dawać lekcje na fortepianie. Bacz, byś go dobrze asystował. I nic więcej nie dodał.
Kleryk nieco zaintrygowany stawiał różne pytania, lecz Święty zakończył:
Dlaczego, dowiesz się w swoim czasie.
Sekret polegał na tym, że właśnie w tej sypialni znajdował się ów chłopiec z liczbą
22 w symbolu księżyca.
Z początkiem grudnia nie było nikogo chorego w Oratorium. Ksiądz Bosko na
słówku wieczornym zapowiedział, że przed Bożym Narodzeniem jeden chłopiec umrze.
Ta nowa przepowiednia, wypełnienia się 22 księżyców wywołała wielkie podniecenie
w zakładzie.
Ksiądz Bosko jeszcze raz wezwał kleryka Calgiero pytając, czy Gurgo sprawował
się wzorowo i czy z lekcji na mieście wracał punktualnie do zakładu. Otrzymał
odpowiedź, że wszystko jest w porządku i że nic nowego u jego kolegów.
Doskonale, jestem zadowolony, ale czuwaj, by wszyscy pozostali dobrymi i daj mi
znać, jeśli zdarzy się coś nieodpowiedniego.
Lecz oto w połowie grudnia Gurgo dostał gwałtownej kolki tak, że wezwano
lekarza, który poradził, by udzielono mu sakramentów świętych. Przez osiem dni bolesna
choroba zdawała się przesilać dzięki troskliwej opiece doktora Deberardiego tak, że
Gurgo mógł przejść na rekonwalescencję.
Wprawdzie nikt dotąd nie chorował ani nie umarł w Oratorium, Ksiądz Bosko
wolał jednak wezwać ojca. Już zaczęto nowennę do Bożego Narodzenia a Gurgo liczył
na to, że spędzi święta w domu. Gdy podawano pomyślne wiadomości Księdzu Bosko,
on jakby nie dowierzał. Ojciec przyjechał po syna, by zabrać go powozem do Novary,
później do Pettineno, by całkowicie wyzdrowiał. Tegoż wieczoru Gurgo miał wielki
apetyt na mięso, pomimo, że lekarz zakazał. Zgotowano mu rosół. Chłopiec wypił rosół
i zjadł dość dużą porcje mięsa niedogotowanego. Gdy ojciec wyszedł z pokoju, chory
począł się skarżyć na silne bóle żołądka. Torsje powróciły jeszcze silniejsze niż
przedtem. Gurgo zawołał do asystenta: Cagliero! Cagliero! Skończyły się moje lekcje na
fortepianie.
Ależ bądź cierpliwy i dobrej myśli! Uspokajał kleryk.
191
|
|
20.2 Page 192 |
▲back to top |
Ach, ja już nie wrócę do domu, gdyż już nie mogę… módl się za mnie. Doprawdy
czuję się bardzo źle… Poleć mnie Madonnie. . – Dobrze pomodlę się, proś i ty Matkę
Najświętszą!
Cagliero więc zaczyna się modlić lecz zmorzony snem zasypia. Infirmarz go budzi
i wskazując na Gurgo biegnie po księdza Alasaonattiego będącego w sąsiednim pokoju.
On przyszedł, a niebawem Gurgo oddał ducha. Jakaż konsternacja w całym domu!
Cagliero z rana spotyka Księdza Bosko idącego odprawić Mszę św. zasmuconego, gdyż
był poinformowany o zgonie. W domu mówiono tylko o tej śmierci. Upływał właśnie
22 miesiąc, lecz jeszcze nie wypełnił się. Gurgo umierając w dnia 24 grudnia przed
świtem spełnił i drugą zapowiedź, to jest, że nie doczeka Bożego Narodzenia.
Po obiedzie chłopcy i klerycy w milczeniu otaczali Księdza Bosko. W pewnym
momencie kleryk Turchi Jan spytał go, czy to Gurgo był owym spod 22 księżyca.
Tak, odpowiedział Ksiądz Boskoto on. Tak jak widziałem go we śnie. Dodał
jeszcze: Widzieliście, że kazałem mu się przenieść do specjalnego pokoju, polecając
najlepszemu asystentowi czuwać przy nim. Był nim kleryk Jan Cagliero.
I nagle zwracając się do owego kleryka rzecze:
Już nie musisz tak pilnie uważać, jak ci powiedziałem poprzednio. Obecnie
rozumiesz, dlaczego nie chciałem, byś zmienił sypialnię, w której znajdował się ów
biedak? /…/
Gdyby teraz żył, mógłby powiedzieć jak często mu mówiłem o śmierci, ile trosk
poświęciłem, by go do tego przygotować.
„Zrozumiałem wówczas, pisze monsignor Calgiero, powód szczególnych poleceń
Księdza Bosko, nauczyłem się cenić jego słowa i ojcowskie przestrogi”.
„Wieczorem w wigilię Bożego Narodzenia – opowiada Piotr Enria – pamiętam jak
Ksiądz Bosko wszedł na podium, powiódł dookoła oczyma, jakby kogoś szukał
i powiedział: Pierwszy chłopiec, który zmarł w Oratorium, był dobrze przygotowany
i spodziewamy się, że jest w niebie. Polecam wam, byście byli zawsze gotowi.
Tu przerwał nie mogąc więcej mówić ze wzruszenia. Śmierć zabrała mu ukochanego
syna …”.
Ponieważ był to pierwszy chłopiec, który zmarł w Oratorium od początku jego
istnienia dlatego urządził mu uroczysty pogrzeb, choć skromny. Przy tej okazji
porozumiał się z miejscowym proboszczem w razie ewentualnych przyszłych
192
|
|
20.3 Page 193 |
▲back to top |
pogrzebów. Przewidywał zapewne inne zgony jak wynika ze snu, choć nie wiadomo czy
o nich opowiadał wychowankom.
W czasie świąt Bożego Narodzenia zachęceni przez Księdza Bosko chłopcy
ofiarowali wiele Komunii św. za duszę zmarłego Gurgo.
Święty ze szczególną miłością odnosił się do dusz czyśćcowych. Gdy umarł
wychowanek lub dobrodziej zakładu, zarządzał zawsze modły publiczne i Komunię św. ,
odmawianie Różańca, odprawianie nabożeństwa żałobnego za ich dusze. Odmawiano
również specjalne pacierze za zmarłych, ofiarowano odpusty w dniu skupienia
miesięcznego w czasie karnawału.
W uroczystości Wszystkich Świętych osobiście uczestniczył w Różańcu za
zmarłych a w dniu Zadusznym odprawiał uroczyste nabożeństwo za wszystkich
zmarłych. Zalecał również chłopcom bohaterski akt miłości bliźniego na ich korzyść.
Przy okazji jakiegoś święta, w którym można było uzyskać odpust zupełny, nie
omieszkał o tym wspomnieć. Chorych i cierpiących zachęcał do ofiarowania Bogu swych
cierpień w ich intencji. Sam również dołączał swe udręczenia.
Ilekroć zasięgano jego porady zalecał zawsze: Przyjąć Komunię św. , wysłuchać
Mszy św. za dusze zmarłych, zwłaszcza tych bliskich wybawienia z czyśćca. Te i tym
podobne praktyki pobożne zalecał nawet nieproszony o radę. Gorąca i żywa była jego
wiara w Czyściec. W naukach i konferencjach często podawał wyjaśnienia teologiczne
młodzieży na temat kar Czyśćca, opisując je tak żywo i barwnie, że rozbudzał chęć
zadośćuczynienia i pomocy dla dusz czyśćcowych. Byli tego świadkami między innymi
od początków Oratorium ksiądz Rua, ks. Cagliero.
Po zmarłym Gurgo niebawem został powołany do wieczności chłopiec Gavio
Kamil, przebywający zaledwie parę miesięcy w Oratorium. Zadawniona choroba wróciła
i mimo usilnych zabiegów lekarzy nie mógł się z niej podnieść. Dominik Savio ofiarował
się czuwać przy nim w nocy, choć mu na to nie zezwolono. Po chwilowym polepszeniu
zaopatrzony sakramentami św. , w obecności Księdza Bosko oddał swą duszę Bogu 29
grudnia 1855. Dominik dowiedziawszy się, że zmarł, poszedł do zgasłego przyjaciela
przemawiając: Do widzenia, drogi mój Gavio, do widzenia w raju! Przygotuj i dla mnie
tam miejsce. Dokąd Bóg zachowa mnie przy życiu, będę modlił się za spokój twej duszy.
Odmówił później wraz z kolegami Oficjum za zmarłych przy nieboszczyku, zachęcał ich
również do ofiarowania Komunii św. za niego, co sam kilkakrotnie uczynił.
193
|
|
20.4 Page 194 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXIII
Rok 1855 zaznaczył się istnym potopem nieszczęść i zła, na które nie było środka.
Pożałowania godny był los kleru w Piemoncie. Setki kleryków porzuciło sutanny.
Diecezje pozbawione były seminariów duchownych, względnie wyludnione. Powszechna
niereligijność i nie obyczajowość, złe wychowanie dzieci, nienawiść i bunt podżegane
przez prasę przeciw władzy kościelnej, wzgarda okazywana duchownym, uwięzienia lub
deportacja wielu kapłanów, powszechny upadek ducha i przygnębienie u dobrych,
obniżenie się poziomu moralnego rodzin, wszystko to wywołało wielki kryzys powołań.
Gdy kleryk Rua przywdział sutannę, było zaledwie w Turynie 16 kleryków.
W czasie, gdy uczęszczał na pierwszy kurs filozofii, miał tylko dwóch kolegów
w seminarium, na drugim roku był tylko jeden.
Na dodatek wiele diecezji było pozbawionych arcypasterzy. Biskupi nie mieli
środków na bezpłatne utrzymywanie i kształcenie kleryków, których zresztą wielu
wycofało się lub było trzeba dokonać wśród nich poważnej selekcji.
Ksiądz Bosko od początku rewolucji przewidział wielki brak kleru, jaki nastąpi
w diecezjach tym bardziej, że wiele zakonów spotkała kasata. Zapobiec brakowi powołań
kapłańskich wydawało się wprost niemożliwe. On jednak czuł przez Boga powierzoną
sobie misję zapobieżenia pilnym potrzebom Kościoła i nie wahał się. Widzieliśmy
poprzednio jak niestrudzenie pracował nad rozbudzeniem i rozwijaniem stanu
kapłańskiego. Przewidział również konieczność współdziałania w swym dziele biskupów
i proboszczów.
W październiku 1852 r. Ksiądz Bosko polecał biskupowi Biella przyjęcie jego
diecezjanina do małego seminarium, gwarantując pomyślny wynik. Biskup odpowiedział
negatywnie, przytaczając bieżące powody. Dodawał przy tym: „Zawsze interesowało
mnie jego dzieło i jestem gotów popierać je nadal”.
W 1853 Ksiądz Bosko pisał do biskupa Cuneo monsignora Clementa, prosząc
o pozwolenie dokonania obłóczyn młodzieńca Luciano. Na co biskup mu odpowiadał:
„Wprawdzie niezbyt chętnie, lecz wobec tak wielkiego braku powołań w diecezji, idę
Przewielebnemu Księdzu na rękę w jego staraniach o chwałę Bożą i dobro dusz. Z tym
194
|
|
20.5 Page 195 |
▲back to top |
jednak, że ma studiować i być przeznaczony dla własnej diecezji. Deleguję go, zatem do
dokonania obłóczyn w porozumieniu z dziekanem Bernezzo, do którego piszę o sposobie
rozumienia mojej zgody”.
Z końcem 1854, Wawrzyniec Renaldi biskup Pinerolo, polecał Księdzu Bosko
dwóch ubogich chłopców do jego małego seminarium: kleryka Jana Baptystę Cavalleria
oraz studenta Gora Józefa z upoważnieniem przywdziania sutanny.
„Kłopoty finansowe seminarium, pisał biskup 24 października oraz inne przyjęte
ciężary nie pozwalają mi ich utrzymywać na swój koszt. Dlatego składam niniejszym
gorące podziękowania za wyrażoną gotowość ich przyjęcia”.
W 1855 Ksiądz Bosko zwracał się do niektórych proboszczów o pomoc
w pokryciu wydatków za utrzymanie ich parafian, kandydatów na kleryków, pisząc do
księdza Appendino proboszcza Caramagna: Turyn, 8-6-1856 r.
Ill. mo. e molto rev. do Signore!
„Od paru dni myślałem napisać do Wielebnego Księdza odnośnie chłopca Fusero
Bartłomieja, jego parafianina, gdy przybył tu ksiądz Valfre dodając mi bodźca
i zapewniając, że Ksiądz będzie temu przychylny. Oświadczam, zatem, że wspomniany
młodzieniec jest zdecydowany studiować, by zostać kapłanem. Pod względem
obyczajów, pobożności, zdolności umysłowych, nie pozostawia nic do życzenia. Jest
jednak niezamożny, przez trzy lata pozostawał na moim utrzymaniu. Może więc otworzy
się dalsza opatrznościowa pomoc dla niego? Zwracamy się obaj do Waszej
Przewielebności. Od tego, co zechce mi Wasza Przewielebność odpisać, zawisły dalsze
jego studia, ewentualne obłóczyny. Korzystam ze sposobności etc.
Obbl. mo. servo – Ks. Jan Bosko
Ps. Gorąco polecam propagowanie Letture Cattoliche”.
Bartłomiej Futero przywdział sutannę w październiku, mając lat 17 z rąk własnego
proboszcza i powracał do Oratorium.
Tymczasem rosła liczba chłopców wychowywanych przez Księdza Bosko do
stanu kapłańskiego, jak wynika z korespondencji z rektorem seminarium turyńskiego,
księdzem kanonikiem Vogliotti:
Ill. mo Signore Rettore!
„Przedkładam mu spis postulantów do obłóczyn. Dla kilku brak jeszcze
odpowiednich świadectw odnośnych parafii. Z niektórymi również trzeba będzie jeszcze
195
|
|
20.6 Page 196 |
▲back to top |
się rozmówić. Na razie niech składają egzamin a później się zadecyduje. Dotychczasowe
ich sprawowanie się i postępy w nauce nie dają nic do życzenia. Zdaje się jednak na jego
życzliwą opinię. Proszę wybaczyć spóźniony nieco wniosek. Dziękuję serdecznie
i oświadczam się etc”.
Turyn, 16-8-1855 r. XJB.
O ile jednak sprawa kształcenie powołań, choć zaczęła wydawać rezultaty,
postępowała zbyt wolno, to w roku obecnym nabrała niezwykłego rozmachu, gdy Ksiądz
Bosko zastosował się do nowego środka natchnionego mu przez Opatrzność. Otóż
w roku 1875 na publicznej konferencji do Pomocników tak się wyraził:
„Gdzie znaleźć młodzieńców gotowych pójść za boskim wezwaniem? Człowiek
jest nędznym narzędziem w ręku Boskiej Opatrzności, która posługując się nim dokonuje
tego, co się jej podoba. Otóż w tym czasie Bóg dał poznać jasno, gdzie i w jaki sposób
chce werbować kandydatów do swej służby. Nie wśród rodzin zamożnych
i arystokratycznych, gdyż te na ogół są zbyt owiane duchem światowym, którym niestety
zarażają się szybko ich dzieci posłani do szkół państwowych lub do wielkich kolegiów,
tracą wszelką ideę i zamiar, być może odzywający się w ich sercu, poświęcenia się Bogu
w stanie kapłańskim. Stąd jego wybrańcy do kapłaństwa rekrutują się „spod motyki
i młota”, to jest synowie rolników i robotników. Niewykluczeni są również synowie
rodzin szlacheckich, choć podupadłych, którzy okazują chęć studiowania.
Z takim programem Święty poszukiwał sobie współpracownika, który by mu
pomógł w zrealizowaniu jego planów.
W pobliżu Oratorium św. Franciszka Salezego znajdował się Mały Dom
Opatrzności, dwa dzieła bliźniacze, oba wzbudzone przez Boga dla ulżenia doli ludzkiej,
podparcia religii i społeczeństwa. Otóż Ksiądz Bosko kilkakrotnie zachęcał, wreszcie
jakby zmusił swą natarczywością kanonika Anglesio, przełożonego Małego Domku, do
zwiększenia liczby chłopców pod opieką Stowarzyszenia Św. Tomasza, założonego
przez Czcigodnego Cottolengo w celu rozwijania powołań kapłańskich. Było ich dotąd
dziesięciu, kształconych przez pewnego kapłana przychodzącego z miasta. Należało
pomnożyć ich liczbę przez ufundowanie bursy studenckiej mającej za cel werbowanie
przyszłych kapłanów do obsługi chorych i podopiecznych wspomnianej instytucji.
Kanonik przekonany, że ów projekt wyjdzie na większą chwałę Bożą poszedł za radą
i przykładem naszego Świętego.
196
|
|
20.7 Page 197 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko począł wówczas przebiegać, jak to zawsze zresztą czynił, miasta
i wioski diecezji turyńskiej i informując się księży proboszczów, których chłopców ze
swych parafii polecaliby jako zdatnych do nauki, by mogli ewentualnie zostać kapłanami.
Przywoływał do siebie poleconych, informował się rodziców a otrzymawszy ich zgodę
kierował kandydatów do nauki. Chłopców zwerbowanych zabierał ze sobą do Turynu
i stosownie do ich wyboru, jednych kierował do Małego Domku, innych zaś do swego
Oratorium.
Powtarzał nam Józef Buzetti: „Rzadko powracał z tych wypraw z próżnymi
rękoma. Vigone, Revello, Sanfront, Pasana, Bagnolo, Cavour, Fenestrella i wielu
innych”.
Matka Małgorzata zniecierpliwiona raz mu utyskiwała: „Słuchaj, jeśli wciąż
będziesz przyprowadzał nowych chłopców, to nic nie zostanie tobie samemu”.
A syn odpowiadał:
Zawsze pozostanie mi miejsce w Cottolengo.
Małgorzata, więc przyjmowała owych chłopców ze szczerym sercem troszcząc się
o ich potrzeby z zapomnieniem o sobie.
Serdeczne przyjęcie zgotował dla chłopców zgłaszających się do nauki i na
mieszkanie Mały Domek Opatrzności.
Z biegiem czasu liczba uczniów w obu instytucjach przekroczyła setkę. Kanonik
Anglesio dostarczył owym ochotnikom potrzebnych środków, by mogli wykształcić się
na godnych kapłanów. W taki sposób Instytut ten stał się równolegle Małym
Seminarium, które przyniosło i nadal przynosi ogromne dobro, nie tylko archidiecezji
turyńskiej, lecz i dla wielu innych diecezji włoskich.
Święty nie zadawalając się pozyskanym nabytkiem, nadal zdobywał za
pośrednictwem swych przyjaciół, chłopców zdatnych na kapłanów. Gdy np. odwiedził go
Pan Jerzy Moglia, Święty prosił go, jeśli znajdą się w okolicy Monocucco chłopcy
ubodzy i sieroty pragnące się uczyć, żeby mu ich przyprowadził do Oratorium. Pan
Moglia przy sposobności istotnie przyprowadził mu trzech chłopców, których Ksiądz
Bosko chętnie przyjął do zakładu bezpłatnie.
Prócz tego wysyłał listy do proboszczów w Piemoncie i Lombardii, by
wyszukiwali powołania kapłańskie wśród swych parafian i posyłał ich mu do Turynu,
celem dalszego kształcenia się.
197
|
|
20.8 Page 198 |
▲back to top |
Był do tego stopnia pochłonięty swą ideą, że każdego chłopca spotkanego, który
z wyglądu zdradzał inteligencję przywoływał do siebie, obdarowywał medalikiem,
rozpytywał o jego życie i ewentualnie proponował dalsze kształcenie się.
Niekiedy kończył zachętą, by zechciał poświęcić się służbie ołtarza, podnosząc
wielki zaszczyt, jaki przynosi ten stan. Widząc u chłopca chęć w tym kierunku dodawał,
że w razie ubóstwa rodziny gotów był pokrywać wydatki za jego naukę i utrzymanie.
Nieraz, więc po takiej rozmowie prowadził chłopca ze sobą do Oratorium i mamy
niejednego kapłana, którego w ten sposób pozyskał dla Służby Bożej.
Dodać trzeba, że w wypadku, gdy zmuszony poważnymi okolicznościami nie
mógł przyjąć poleconego chłopca do zakładu, to o nim nie zapominał a nawet po
dłuższym czasie czynił staranie i poszukiwał go. Wynika to z listu do prof. Józefa
Bonzanino, w którym wyraża radość z otrzymania zezwolenia Kurii na obłóczyny kilku
chłopców polecanych przez niego.
„Ill. mo e Rev. mo Signore!
Przed paru laty szanowny pan profesor opowiadał mi o jednym chłopcu z diecezji
Vercelli, który aspirował do stanu kapłańskiego. Gdyby szanownemu panu był wiadomy
jego adres, gdyby jeszcze był tej myśli, to gotów byłbym otworzyć mu drogę
i dopomagać w realizacji tego pragnienia. Ubiegły czwartek odwiedziłem księdza
profesora Picco w jego rezydencji wiejskiej, gdzie wszyscy czują się dobrze. O ile
sprawy pójdą dobrze udamy się w te okolice aż do Castagnetto na eksplorację,
oczywiście łącznie z rezydencją szanownego pana profesora. Siedmiu mych studentów
zdało pomyślnie egzamin przed obłóczynami kleryckimi. Czterech z nich to jego
uczniowie: Francesia, Cagliero, Morra, i Futero. Mam nadzieję, że cała jego zacna
rodzina cieszy się doskonałym zdrowiem. Życząc etc.
Obbl. mo. e Dev. mo amico ks. Jan Bosko”.
Każde pozyskane powołanie to dla Księdza Bosko istne święto. Dlatego zostawił
swym synom w testamencie polecenie: ”Pamiętajmy, że darujemy Kościołowi
prawdziwy prezent, gdy postaramy się choćby o jedno powołanie, obojętnie czy ten
kapłan pracuje w diecezji, na misjach, czy w domu zakonnym”.
„Nie należy się ociągać z przyjęciem chłopca z obawy niedostatku, o ile daje
dobre nadzieje przyszłego powołania. Wydajcie wszystko, co posiadacie a jeśli trzeba
198
|
|
20.9 Page 199 |
▲back to top |
idźcie po kweście, a jeśli potem znajdziecie się w potrzebie, nie lękajcie się, gdyż
Madonna w jakiś nawet cudowny sposób przyjdzie wam w pomocą”.
Takich zasad trzymał się w tym względzie. Jego serce było doprawdy „sicut arena
cuse est in littore maris”. Naturalnie potrzebne były środki na urządzenie odpowiednich
lokali, naukę i utrzymanie do tytułu kościelnego potrzebnego do święceń, a później także
fundusze na wykupienie kleryków od służby wojskowej. Zabiegał o wszystko, pukał do
miłosierdzia wiernych na rzecz swych ukochanych synów, że nie można było lepiej
szafować funduszami zesłanymi nam przez Opatrzność. Jego gorącym pragnieniem do
końca życia było dać Kościołowi wielu świętych kapłanów. Setki takich kleryków
wykształcił i doprowadził do święceń, dostarczając wszystkiego, co im było potrzebne,
drugie tyle jemu zawdzięcza ukończenie studiów średnich aż do wstąpienia do
seminarium duchownego.
Nad tymi chłopcami, którzy dotąd przebywali w Oratorium, roztaczał opiekę jako
biegły pedagog, kładąc fundamenty pod ich dalsze studia.
W pierwszych latach Oratorium, gdy jego chłopcy uczęszczali do szkół
prywatnych w mieście, otrzymywali również w zakładzie lekcje dodatkowe z języka
włoskiego, łaciny, arytmetyki, historii.
Równocześnie dodawał im otuchy, by nie zniechęcali się napotykanymi
trudnościami w nauce i kłopotami życiowymi. Mawiał:
„Gdybyście wiedzieli, ile ja doznałem trudności, nim zostałem kapłanem!
Potrzebowałem wszystkiego i wszystkich, by iść naprzód”. Ten zapał do nauki trwał
w Oratorium zawsze. Jak zobaczymy w dalszym ciągu tych Memoire. Była to istna
mania kształcenia się i zdobywania wiedzy. Święty wychowawca umiał ją jednak
temperować w należyty sposób, jak miarkował rozrywki fizyczne i praktyki pobożne.
Pierwsze nie obciążały zbytnio umysłu, ani odrywały od nauki, drugie nie zniechęcały do
pobożności. Tak samo wychowankowie Oratorium różnili się od uczniów, innych
kolegów, swym podejściem do pracy i pobożności. Chłopcy Ci dodawali później bodźca
następnym pokoleniom. Udając się na wakacje do swych rodzin przykładem swym
usuwali uprzedzenia i niechęć do stanu kapłańskiego, które rozsiewała przewrotna
propaganda sekciarska jako „wstręt do zakrystii”. Pociągali za sobą wielu swych
krajanów, po których spodziewali się wiele ich rodzice oddając ich pod opiekę Księdzu
Bosko. Gdy po ukończeniu nauk humanistycznych alumni wspomniani otrzymywali we
199
|
|
20.10 Page 200 |
▲back to top |
własnej parafii suknię klerycką z ręki własnego proboszcza, nowość ta rozbudzała zapał
i chęć naśladowania u innych.
Podnieść trzeba jeszcze inną przyczynę wpływającą na przeciwdziałanie zgubnego
prądowi niweczącemu powołanie kapłańskie. Oto wielka liczba rzemieślników,
przemysłowców, nauczycieli, urzędników, wojskowych oraz wykonujących inne zawody
wolne, zdobywających sobie renomę w społeczeństwie jako byli wychowankowie
Księdza Bosko, budzili w swym otoczeniu szacunek do kapłaństwa. Samo imię Księdza
Bosko dawało blasku kapłaństwu nawet u tych, co przedtem nim gardzili i pomiatali.
Niektórzy z byłych wychowanków przedstawiając Księdzu Bosko swych synów mówili:
„Nie weszliśmy sami w szeregi św. Piotra lecz w zamian za to prezentujemy mu naszych
synów. Proszę ich przyjąć pod opiekę a jeśli Pan Bóg powoła, uczyni kapłanami, z czego
będziemy bardzo zadowoleni”.
O ile święty z taką gorliwością wyszukiwał kandydatów na kapłanów, to niemniej
dokładał starań, by mogli poznać i pójść za swym powołaniem. Prócz serdecznych
wypowiedzi (kazań) na temat życia Jezusa i Maryi mówił im często o tej doniosłej
sprawie. Starał się również nawiązać z nimi osobisty kontakt, obserwował ich skłonności,
pytał o zamiłowanie do praktyk religijnych a szczególnie badał w przedmiocie
obyczajów. Ogólnikowo zapowiadał, że kto nie czuje się powołany do stanu
kapłańskiego to lepiej od razu niech sobie obierze inny zawód. Zalecał, by mieli stałego
spowiednika i chętnie gotów był podjąć się ich kierownictwa duchowego.
W swej wybitnej roztropności udzielał rad odnośnie wyboru stanu. Nim wydał
ostateczny sąd, badał starannie, czy dawali oznaki prawdziwego powołania, dlatego
uciekał się do gorącej modlitwy. Nie decydował, gdy nie miał moralnej pewności, że
sprostają przyszłemu zadaniu. Wówczas wydawał autorytatywny wyrok w imieniu Boga.
Ksiądz Franciszek Dalmazzo, monsignor Cagliero i ksiądz Rua stwierdzali:
Niektórzy nasi koledzy wyznali, że bardzo pobłądzili nie słuchając rady danej przez
Księdza Bosko. Sami chłopcy przyznawali, że jego rady tak odmienne od opinii
postronnych, wprowadzały pokój do ich duszy mimo wewnętrznych wątpliwości.
Niezwykła jego roztropność w odkrywaniu, rozwijaniu i kierowaniu powołaniem,
była uznawana przez wielu biskupów i przełożonych zakonnych, którzy zasięgali u niego
rady, jak na przykład generał OO. Serwitów.
200
|
|
21 Pages 201-210 |
▲back to top |
|
|
21.1 Page 201 |
▲back to top |
Zapytywany listownie w tak ważnej sprawie lub, gdy nie mógł jasno rozpoznać
woli bożej, odsyłał wspomniane osoby do ich kierowników duchowych lub proboszcza.
Alumni seminariów diecezjalnych często zwracali się o rozstrzygnięcie ich
wątpliwości i pomoc w trudnościach a on zawsze spieszył z pociechą i otuchą. Niektórzy
wyjawiali powikłania sumienia wobec zbliżających się święceń. Wówczas Święty
zgodnie z normami podawanymi przez poważnych teologów, by wstrzymać od święceń
osoby niezbyt ugruntowane w cnocie, opowiadał w tak łagodnym i przekonującym tonie,
że uznawano to za głos Boży. Oto dowód na to:
„Amatissimo Figlio!
Otrzymałem twój list. Chwali się twoją szczerość i dobrą wolę, jakie cię ożywiają.
Proszę iść za wskazówkami swojego spowiednika: „Qui vos audit me audit”, mówi Pan
Jezus w Ewangelii. Proszę dokładać starań, by odpowiedzieć Bożemu wezwaniu, które
odzywa się w jego sercu. Kto wie, czy Pan Bóg nie powołuje cię do wysokiego stopnia
świętości. Lecz nie łudźmy się, jeśli nie odniesiesz zwycięstwa nad swą wadą, nie idź
naprzód. Nie przyjmować święceń aż po upływie roku, odkąd nastąpiły upadki.
Modlitwa, unikanie próżnowania i okazji, uczęszczanie do sakramentów świętych,
nabożeństwo do Matki Najświętszej (medalik na szyi) i do świętego Alojzego, pobożna
lektura, przy tym zdecydowanie i odwaga. „Omnia possum in ec qui me confortat” mówi
święty Paweł. Kochajmy się w Panu i Remus ad in vicem. Byśmy mogli spełnić święta
wolę Bożą.
Turyn, 7-12-1855XJB (dwa następne listy op. )”.
Wracając do Oratorium trzeba zauważyć, że Ksiądz Bosko pomimo tak wielkiej
wiedzy, przezorności, doświadczenia, obdarzony charyzmatami nadprzyrodzonymi, nie
polegał tylko na sobie. Otóż w niektórych wypadkach, zwłaszcza, gdy jakiś chłopiec nie
był jego penitentem, chciał, by zasięgnęli najpierw zdania swego spowiednika.
Zazwyczaj, jeśli nie zawsze, wysyłał ich do księdza Cafasso, by usłyszeć jego ostatnie
słowo. Nie miał żalu, gdy ktoś udawał się po radę do innych roztropnych kapłanów.
Pamiętam, powiedział ksiądz Franciszek Cerruti, że jako chłopiec uczeń trzeciej
gimnazjalnej, oświadczyłem, że skłonny byłbym raczej wstąpić do kapucynów.
Dobrze, powiedział mi, wybierzemy się do klasztoru Madonna de Campagna
i porozmawiasz z ojcem gwardianem.
201
|
|
21.2 Page 202 |
▲back to top |
Rzeczywiście sam mnie przedstawił ojcu gwardianowi, bym porozmawiał na
temat swego powołania. Tak samo inni mieli pozwolenie porozumienia się
z przełożonymi różnych zgromadzeń zakonnych, np. jezuitami dominikanami,
franciszkanami, oblatami.
Pewien poważny kapłan, były nasz wychowanek opowiadał, co potwierdzają nasi
współbracia, to jest pilność z jaką Święty przeprowadzał w dwóch okresach powołania.
Pierwszy okres, powiadał był przy obłóczynach kleryckich. Opowiem o sobie
samym: „Gdy miałem ukończyć gimnazjum, rozmawiał ze mną parę razy. Pamiętam,
że jednego dnia zaprosił mnie na przechadzkę a tematem naszej rozmowy były moje
wewnętrzne dyspozycje. Nie przemawiał przez żaden wzgląd ludzki, lecz wyłącznie
chwałę bożą i zbawienie dusz, temu wyłącznie celowi powinienem poświęcić się. Cieszył
się, że będę mógł zdziałać wiele dobrego jako kapłan.
Drugim okresem badania były święcenia. Wówczas wołał każdego z osobna, by
się przekonać, czy w kapłaństwie pragnęło się przede wszystkim poświecić posłudze
duchowej jako proboszczowie, względnie nauczaniu i dopomaganiu mu w jego dziełach,
dzieląc z nim życie wspólne”.
W tym ostatnim wypadku wyrażał wielkie życzenie zajmowania się Oratoriami,
nawet stawiał to jako warunek, by nie ustało nasze dzieło z braku powołań kapłańskich.
Ksiądz Bosko czynił to jednak tylko w stosunku do tych, których był normalnie pewny,
że mają od Boga powołanie do Zgromadzenia Salezjańskiego.
Wyznawał zasadę świętego Wincentego a Paolo: „Bóg sam wybiera sobie sługi
i powierza im różne zadania; powołania sztuczne, podtrzymywane nieszczerą wolą
przynoszą ujmę domowi bożemu”.
Niestety wielu z zaproszonych, po których spodziewał się wielkodusznej
odpowiedzi, ileż razy zawiodło jego oczekiwania! Był to bolesny krzyż, jaki nosił wiele
lat nie tracąc jednak ducha na chwilę. Posyłał wielu do innych zgromadzeń a zaledwie
kilku mógł zdobyć dla siebie. Sprzeciw ze strony rodziny, niestałość poszczególnych
jednostek unicestwiały jego bohaterskie wysiłki i ofiary.
„Nikt nie ma pojęcia, powiadał nam Ksiądz Bosko, ile sprzeciwów, niechęci,
animozji, zawodów, goryczy, niewdzięczności spotkało Oratorium przez lat dwadzieścia.
Jeśli ci, których wybrałem, przyrzekali pozostać z Księdzem Bosko, to tylko by móc
kontynuować studia, gdyż po ich ukończeniu znajdywali tysiączne wymówki wbrew swej
202
|
|
21.3 Page 203 |
▲back to top |
obietnicy. Po wielu nieudanych próbach raz jeden udało się mi oblec ośmiu kleryków,
którzy niebawem wszyscy opuścili Oratorium. Byli nawet tacy, którzy w samym dniu
święceń kapłańskich lub wieczorem w dniu Prymicji oświadczali, że nie dla nich jest
życie w Oratorium i poszli sobie. Pragnąc życia spokojnego i wygodniejszego aspirowali
do parafii, seminarium diecezjalnego, czy jakiegoś zgromadzenia zakonnego
zagranicznego. Niektórzy po paru latach studiów teologicznych porzucili suknie
klerycką”.
Powyższe wystąpienie powodowane było zamętem i pokusami wywołanymi przez
złego ducha, który nieustannie przeszkadzał Księdzu Bosko postępować naprzód na jego
drodze. W każdym razie u tych młodzieńców, nawet poza Oratorium, pozostał wielki
szacunek i przywiązanie do Księdza Bosko, czego tylekroć dawali dowody.
Święty, o ile starał się zgromadzić wokół siebie grupę alumnów i przepoić ich
swym duchem w celu stworzenia Zgromadzenia zakonnego, nie upierał się przy swoim,
nie przymuszał do powołania i ani on, ani inni nie wywierali nacisku na chłopców lecz
pozostawiano im zupełną swobodę wyboru.
Ksiądz Reviglio dodaje: „Ksiądz Bosko, choć wiedział, że klerycy nie dotrzymują
pierwszych postanowień, choć okazują powołanie do stanu kapłańskiego, starał się mimo
to dostarczyć im środków do osiągnięcia ich celu, zadowolony, że przybędą Kościołowi
nowi kapłani, których odczuwało się ogólny brak. Ja sam jako jeden z pierwszych
wybrany do tego, nie czułem się gotów przyrzec mu posłuszeństwo, którego żądał
a także otrzymywałem od niego pomoc w studiach miałem zupełną swobodę poświęcenia
się diecezji, nawet na jego specjalne zlecenia uzyskałem patrymonium kościelne”.
Nie zrażał się tymi wystąpieniami, jak opowiada kanonik Anfossi dając swe
błogosławieństwo tym, co odchodzili, by kroczyć drogą cnoty i pracowali dla dobra dusz.
A ksiądz kardynał Ballesio dodaje: „Pozostając w dobrych relacjach z Księdzem Bosko
nawet po opuszczeniu Oratorium, mogę zapewnić, że był zadowolony z osiągniętego celu
widząc swych alumnów w seminarium diecezjalnym i na stanowiskach proboszczów.
Tym, co piastowali urzędy duszpasterskie udzielał mądrych i praktycznych przestróg
będąc zadowolony z ich stanu i pracy”.
Bezsprzecznie musiał odczuwać gorycz na widok tylu wystąpień, których
obsypywał dobrodziejstwami, nie szczędząc ofiar, by mogli uzyskać dyplomy i patenty
z warunkiem, co najmniej milczącym, że pozostaną z nim, wielu zawdzięczało mu
203
|
|
21.4 Page 204 |
▲back to top |
wszystko: wiedzę, powodzenie, zaszczyty, stanowiska w świecie. Musiał oceniać tę
niewdzięczność jako rzecz nieuczciwą samą w sobie, później jednak nie żalił się a jeśli
kiedy wymknęło mu się słowo skargi, zawsze jednak godził się z wolą Bożą. Lecz
i w takich przypadkach nie przestawał okazywać miłości niewdzięcznym zachęcając do
odwiedzin w Oratorium.
Często wspominał tych, co odeszli do diecezji i zostali tam wyświęceni: Pragnę,
by moi synowie odwiedzali mnie, bym był pewny, że postępują dobrą drogą!
To też w takich przypadkach przyjmował ich serdecznie i gościł a przy
sposobności przypominał zalecania udzielane, gdy byli chłopcami, Przypominał cnotę
ubóstwa zgodną z ich stanem. Niektórzy przedstawiali się mu w rękawiczkach,
w pantofelkach z szerokimi klamrami, w lśniących mankietach ze złotymi spinkami.
Spoglądał na nich z uśmiechem, biadał nad lekkomyślnością u księży, ironizował na
temat zbytniej świeckości w stroju żartując: Zapewne, zyskasz sobie tym wielu parafian.
Tak, tak, to wyglądało majestatycznie! … i tym podobne. A to skutkowało.
Innemu, który miał w mieszkaniu luksusowe meble, makaty i zasłony, dawał do
zrozumienia, że kapłan winien dbać o ubogich a nie o własną wygodę.
Można było skonstatować efekty solidnego wychowania w duchu kościelnym,
jakie wynosiła młodzież z jego zakładów. Jeśli pomimo zamknięcia seminarium
w Turynie i innych diecezjach znaleźli się kapłani do obsługi wiernych, zawdzięcza się to
w znacznej mierze zasługom i gorliwości Księdza Bosko, który ich wykształcił.
Dowodem była także wielka liczba kandydatów do kapłaństwa, których potrafił skupić
wokół siebie.
Gdy otworzono seminaria wnet zapełniły się one jego wychowankami, którzy
przedstawiając się biskupom twierdzili nie bez racji. Jesteśmy gotowi pracować dla
zbawienia dusz, to Ksiądz Bosko nas tu posyła.
A biskupi przyjmowali ich z radością i wdzięcznością. W 1865 w Turynie
w seminarium wyższym na 46 kleryków, 38 ukończyło studia na Valdocco. W 1873 na
150 –ciu 120 pochodziło z Oratorium, jak stwierdził ks. Józef Berello.
Corocznie powiększało tę cyfrę wielu nowych, niektórzy zostali kanonikami,
sześciu zostało proboszczami w Turynie, ponad czterdziestu duszpasterzami na
prowincji, nie licząc księży pracujących poza duszpasterstwem ścisłym oraz misjonarzy
udających się na misje zagraniczne.
204
|
|
21.5 Page 205 |
▲back to top |
W 1870r. monsignor Cagliero wizytując seminarium w Casale, zastał na 40
przybywających tam kleryków, 38 wywodzących się ze szkół Księdza Bosko. W trzech
czwartych duchowieństwo wspomnianej diecezji pochodziło z kolegiów salezjańskich.
W tych kolegiach otrzymało swe wykształcenie dwie trzecie proboszczów całej diecezji
Asti, jak wynika z dokładnej statystki księdza Casetta proboszcza Castigliole d’Asti. To
samo odnosi się do innych diecezji podalpejskich.
Ksiadz Bosko dostarczył również wielu kapłanów dla diecezji mediolańskiej, zaś
Liguria liczyła ponad trzystu jego byłych wychowanków kapłanów. Również Rzym
otrzymał kilku prałatów z tytułami i godnościąc a sześciu biskupów wychowało się przy
boku Księdza Bosko.
Względem wszystkich, co nie zostali w Oratorium, Ksiądz Bosko okazywał równe
ojcowskie względy, tak samo jak tym, co decydowali się zostać salezjanami.
Gdy niektórzy przechodzili do kleru diecezjalnego, wołał ich do siebie udzielając
odpowiednich wskazówek, by w swoim czasie zostali dobrymi kapłanami. Zwłaszcza
polecał gorąco, by zachowali nieskalane serce, przestrzegając, że inaczej zniknie wszelka
nadzieja owocnej pracy nad duszami.
W taki sposób Święty trudził się dla dobra Kościoła katolickiego. O jego
zasługach na tym polu wystawia wspaniałe świadectwo O. Feliks Giordano ze
Zgromadzenia Oblatów NMP, dawny jego przyjaciel, pisząc z Nizza Marttima do księdza
Durando w 1888: „Poczynając od roku 1864, zaznaczył się wśród narodów europejskich
fatalny upadek ducha religijnego, który niestety pogarszał się z biegiem czasu przynosząc
zgubne owoce dla społeczeństwa i Kościoła katolickiego. Nastąpił pogarszający się z
roku na rok kryzys powołań kapłańskich i zakonnych. Opróżnione przez śmierć
kapłanów parafie czekały na duszpasterzy. Wielkie żniwo prócz wybujałego kąkolu
czekało pracowników ewangelicznych. Wznosiły się zewsząd gorące modły do Boga o
pracowników w Winnicy Pańskiej. Wierni mimo szczerych intencji, że Bóg dobrotliwy
zawsze gotów wynająć tych pracowników, choćby ich nawet miał wydobyć ze skały, byli
niepomni tego, że w sprawie powołań dobry Bóg oczekuje także współdziałania
człowieka, chcąc by wszelkimi siłami zabiegał o stosowne narzędzia”.
Cóż z tego, że szlachetne dusze spoglądając w niebo z rękoma złożonymi,
najwyżej snując abstrakcyjne projekty.
205
|
|
21.6 Page 206 |
▲back to top |
A u Księdza Bosko nie były to czcze sny i marzenia, lecz rzeczywistość. Ta
rzeczywistość to gromadzenie młodzieży w niezliczonych ośrodkach. Było czymś
realnym roztropne kierowanie jednych do zawodu, innych do studiów. Formacja tych
„drzewek” przeznaczonych dla Nieba, jednych dla dolin, innych dla gór. Chcecie
wiedzieć, jak wiele tych zakładów powstało na świecie? Około 150! Chcecie wiedzieć,
ile powołań kościelno-zakonnych opuściło jego kolegia? Nie potrafię tego określić, gdyż
liczba ich jest wprost niezliczona przez lat 50! Pytajcie o to seminaria, pytajcie klasztory,
pytajcie misje katolickie!
W roku 1883, w obecności księdza Dalmazzo i kilku innych osób Ksiądz Bosko
wyraził się: Jestem zadowolony! Sporządziłem dokładną statystykę kapłanów, którzy od
nas wyszli i pracują w diecezjach: jest ich ponad 2 tysiące. Niech będą dzięki Bogu
i Matce Najświętszej, że nam dali środki do uskuteczniania tego dobra.
Lecz powyższa statystyka nie była kompletna. Bo innych 500 jego wychowanków
wstąpiło do seminariów duchownych tuż przed śmiercią Sługi Bożego, później jeszcze
wielu innych, do których formacji duchowej on się przyczynił aspirowało do kapłaństwa.
Dodajmy tych, co z domów filialnych wstąpili do seminarium. Nie powinnyśmy także
pomijać wielu kandydatów, którzy za jego poradą wstąpili do różnych zgromadzeń
zakonnych tak, że wprost nie ma zgromadzenia zakonnego we Włoszech, gdzie by się nie
znajdowali jako kapłani wychowankowie Księdza Bosko. Pośrednio miał także niemałą
zasługę w tym, że rozmaitymi sposobami zwiększał się aktyw katolicki. Można
powiedzieć, że jego przykładem, wezwaniem i współdziałaniem, otwarto wiele małych
seminariów. U niego zasięgali rady tak często dyrektorzy małych i wielkich seminariów
w sprawie formacji duchownej alumnów. Dzięki ojcowskiej asystencji, pobożności
sakramentalnej i eucharystycznej, będącej nieodzownym warunkiem wytrwania
w powołaniu, odniósł wiele korzyści kler w poszczególnych diecezjach. Faktycznie,
bowiem od roku 1848 panował w seminariach duchownych całkiem odmienny system.
Powyższe stwierdzenia zostaną skorygowane przez najświętszą dokumentację,
z której wynika, że Ksiądz Bosko uformował sześć tysięcy kapłanów.
Powyższego, co napisano, świadkiem był Książ Michał Rua, gdyż od roku 1850-
1888 stał przy boku Świętego i pomagał mu w jego poczynaniach. To, co najwięcej
w nim podziwiał, to była niewzruszona stałość jego ducha w walce z potężnymi
przeciwnikami, którzy systematycznie prześladowali jego instytucję, chcąc ją zniweczyć.
206
|
|
21.7 Page 207 |
▲back to top |
Mówiono księdzu Dalmazzo: Podczas gdy mu usiłujemy uwolnić się od zakonów
i zatamować powołania kapłańskie, Ksiądz Bosko z uporem fabrykuje nam pod nosem
księży całą parą.
Przedstawiliśmy w szkicu obraz sytuacji do roku 1856.
207
|
|
21.8 Page 208 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXIV
W styczniu 1856 Pan Bóg podesłał Księdzu Bosko, by wyrwał kąkol na roli
ewangelicznej dusz. Skutkiem potępienia heretyka Grindaschiego wraz z jego
zwolennikami, dzięki misjom, urządzanym przez biskupów Casale i Asti, które
przyniosły obfite owoce, nie wygasła jednak we Viarigi całkowicie zgubna sekta. Dość
jeszcze liczna grupa fanatyków mających oparcie w ciemnej łatwowiernej masie, opierała
się butnie misjonarzom. Nie wywarło na nich wrażenia nawrócenie i zgon niektórych
z nich.
Nowy proboszcz ks. Jan Baptysta Malino na próżno organizował raz po raz misje
w parafii. Dwaj Ojcowie Kapucyni rozpocząwszy serię kazań musieli przerwać
w połowie i wyjechać. W 1854 r. ksiądz Meline przybył prosić Księdza Bosko o pomoc.
Po naradzie zdecydowano na razie poczekać. Miały jeszcze upłynąć dwa lata od ostatniej
nieudanej misji.
Wreszcie wybiła godzina łaski dla tej wioski. Święty udał się do księdza Melino
wraz z kanonikiem katedralnym turyńskim Borsarellim. Świadomy, jak opowiadał
monsignor Cagliero, trudnego zadania, modlił się sam gorąco i polecał modlitwom wielu.
W drugim więc tygodniu miesiąca stycznia przybyli dwaj kaznodzieje do Viarigi.
Lud ciekawie gromadził się przy drogach a niektórzy wrogo usposobieni mruczeli: Mogą
sobie prawić piękne rzeczy lecz sami nie są świętymi! Niech sobie jedzą swój befsztyk
lecz bez nas. Niech wracają skąd przyszli. Będą mówić do pustych ławek
i ścian, bo nikt ich nie będzie słuchał.
Przywódcy sekty zebrali się na naradę, jakie zająć wspólne stanowisko wobec
misji. Postanowiono ją zbojkotować a dla przeciwstawienia się urządzić bal.
Sprowadzono kapelę z wszelkimi atrakcjami, by ściągnąć jak najwięcej ludzi. Wielu
biednych przyciągano suto zastawionym stołem.
Dwaj misjonarze weszli do kościoła, gdzie zastali garstkę wiernych. Zjawiła się
również osławiona „madonna Rossa” dopiero, co uwolniona z więzienia. Przyszła
wiedziona ciekawością, co też powiedzą nowi kaznodzieje.
Ksiądz Bosko wstąpił na ambonę rozpoczynając misje. Miał przed sobą niewielu
słuchaczy. Niezrażony tym położył swą ufność w Tym, który rządzi sercami ludzkimi.
208
|
|
21.9 Page 209 |
▲back to top |
Przemówił serdecznie chwaląc dobre usposobienie mieszkańców, zachęcił do wytrwania
i zwrócił się do Anioła Stróża parafii, by przywiódł tu wszystkich, którzy tylko mogą
przyjść do kościoła. Podkreślił moment, że należy skorzystać z miłosierdzia
ofiarowanego człowiekowi przez Boga, by przypadkiem nie ukarał nas za to, że nie
skorzystaliśmy z jego wezwania. Tym bardziej trzeba się obawiać kary Bożej, iż wielu
parafian zacina się w uporze przeciw misjom. Dodał, że Pan Bóg mógłby nawet ukarać
niektórych nagłą śmiercią.
Wiadomość o tej groźbie rozeszła się lotem błyskawicy po parafii, lecz bez
większego echa. Służąca Grignaschiego powtarzała: Ten ksiądz dobrze mówi, lecz nie
jest świętym!
Nazajutrz przyszło nieco więcej ludzi, coś około 150 osób. Kaznodzieja mimo to
spokojnie i z humorem głosił nauki cztery razy dziennie, każdy po dwie.
W trzecim dniu misji Ksiądz Bosko polecił przez obecnych rozgłosić, że jeśli nie
zechcą przychodzić na kazania dobrowolnie, to Pan Bóg sprawi, że będą musieli przyjść
bez własnej woli, w jakiś sposób przymuszeni. Następnie odmówił jedno Ojcze nasz
i Zdrowaś Maryja za tego, który pierwszy umrze we wsi. Rozeszło się to wnet wśród
ludzi jako zapowiedz rychłej kary.
Właśnie w ten wieczór jeden z bogatszych wieśniaków przygotowywał wielki bal.
Zresztą nie był tak bardzo zły a raczej obałamucony. Przystał do sekty, której zresztą
dobrze nie znał. Słabość i względy ludzkie popchnęły go do zamierzonej prowokacji.
Tymczasem w owym dniu przyszło do Księdza Bosko kilku zwolenników sekty
Grignaschiego, chcąc dowiedzieć się, czy nadal zamierza głosić swe kazania oraz dla
wybadania go. W czasie dość ożywionej rozmowy ktoś wchodzi do pokoju oznajmiając:
Jest tu człowiek, który chciałby z księdzem rozmawiać.
Dobrze, niech wejdzie.
Jest to ktoś znaczny.
Dobrze, przyjmę go z honorami.
Jest to „ojciec przedwieczny”.
Dobrze, dobrze.
Proszę się nie lękać, on nikomu nie zrobi krzywdy.
Proszę nie wątpić: będę spokojny.
Więc wprowadzimy go.
209
|
|
21.10 Page 210 |
▲back to top |
Podobnie jak madonna czerwona, „ojciec przedwieczny” należeli do najbardziej
otumanionych przez Grignaschiego.
No cóż powie ten „ojciec przedwieczny”?
Zjawia się niebawem mężczyzny mocno podstarzały o herkulesowych barkach,
z długą ciemną brodą, w trepach na nogach i w dziwacznym stroju, o półmetrowym
cylindrze. Trzymał w reku księgę postępując majestatycznym krokiem. Mógłby istotnie
przerazić swym widokiem kogoś nieznajomego w nocy. Przemawiał wierszami,
stanąwszy przed Księdzem Bosko zawołał:
Oto staję przed wami, a nikogo nie było przed nami …
Więc to wy jesteście? spytał Ksiądz Bosko.
Jestem „ojciec przedwieczny”.
jestem przed piekłem bezpieczny
Wiedzcie, że już was znam
jesteście Bosko kapłan.
Trzeba było mocno się trzymać, by nie wybuchnąć śmiechem.
Dobrze, co macie w tej książce, spytał Ksiądz Bosko.
Otworzył ją. Były to ryciny przedstawiające księży bijących szatanów lub
odwrotnie, diabłów ujeżdżających na ludziach jak na koniu itp. brewerie. Pod każdy
obrazkiem były napisy. Ów człowiek obracał stronice lecz Ksiądz Bosko widząc
niemoralne ryciny przerwał mu: Dość tego. Pomówmy o rzeczach poważnych.
Wydajecie mi się człowiekiem poważnym i rozumnym. Myślę, że gdybym was spytał
z katechizmu, odpowiecie mi:
No, kto nas stworzył?
Pan Bóg mnie stworzył?
Więc nie umorzy
Nie plećcie głupstw! Pamiętajcie, że życie przemija i śmierć się zbliża.
Miłosierdzie Boże ma granice, jeśli grzesznik upiera się w złym.
Ów jednak wciąż wierszował niepoprawnie. Wreszcie bez pożegnania, obrócił się
na pięcie i wyszedł.
Ksiądz Bosko nie wiedział, czy ma do czynienia z człowiekiem o zdrowych
zmysłach, czy z opętanym.
210
|
|
22 Pages 211-220 |
▲back to top |
|
|
22.1 Page 211 |
▲back to top |
Po południu niektórzy zwolennicy Grignaschiego stali pod kościołem namawiając
wchodzących lub wychodzących po kazaniu.
Przyjdźcie dziś wieczór do nas a usłyszycie piękne kazanie. U nas dowiecie się
prawdy, mówili śmiejąc się. Między nimi ten, który fundował bal mówił: Przyjdźcie
posłuchać mnie, który wam sprawi lepsze kazanie!
I bal się rozpoczął. Huczny bal odbywał się już nie opodal mieszkania księdza
Melino. Gdy wszystko ucichło, naraz pukają o północy do księdza, prosząc by przybył na
salę zabawy, bo ktoś tam umiera.
Ksiądz Melino początkowo obawiał się jakiegoś podstępu.
Gospodarz dostał ataku apopleksji. Proszę przyjść prędzej!
Proboszcz biegnie i zastaje już trupa. Rano, gdy rozeszła się o tym wieść na wsi,
przypomniano sobie słowa misjonarza zapowiadającego karę Bożą. Od owej chwili
wieśniacy przybywali tłumnie na kazania. Fakt wywołał poruszenie w pobliskich
wioskach.
„Madonna Rossa” już się nie pokazywała w kościele rozgłaszając, że ów ksiądz to
diabeł.
Ksiądz Bosko głosił kazania bez żadnej aluzji na ten temat. Wieczorem wyjaśniał
słowa pana Jezusa „bądźcie gotowi, bo o godzinie, której się nie domyślacie, Syn
Człowieczy przyjdzie”. I dowodził, że ten, kto nie jest gotów na śmierć, naraża się na
ryzyko potępienia, gdyż albo zabraknie mu czasu lub dobrej woli, lub łaski. Zakończył
słowami: Pomódlmy się za naszego biednego brata, który zmarł dzisiaj w nocy: Ojcze
nasz…
W dwa dni później kościół był natłoczony ludem. Ksiądz Bosko mówił o śmierci,
opisywał jej grozę, wyrzuty sumienia, miotanie się grzesznika, jego niespokojną agonię,
ostatnie westchnienie nieruchomego trupa na pościeli. W pewnym momencie w emfazie
zawołał: Oto grzesznik zmarły w niełasce bożej, zamknięty w trumnie, niesiony do
kościoła na barkach uczestników pogrzebu, przekracza próg kościoła, dalej niosą go do
środka, stawiając go na katafalku.
Scena pełna grozy, którą żywo malował kaznodzieja, przejęła do głębi tłum
zebranych. A Święty wołał: Mówiłem dosyć, teraz niech przemówi kto inny. Któż to
będzie? Mój towarzysz?
211
|
|
22.2 Page 212 |
▲back to top |
To nie jego godzina. Ksiądz proboszcz? To nie jego sprawa! Do kogóż więc
zwrócę się, by posłyszeć Słowo Boże?
Do ukrzyżowanego? Czas miłosierdzia już minął.
Do Najświętszego Sakramentu? To już nie godzina miłości?
Do Madonny? Ach, nie, nie, droga Matko, czas twego wstawiennictwa już minął!
Do kogóż więc zwrócić się tego wieczoru? Zamilkł. Po dłuższej chwili zawołał
mocno:
Do ciebie, trupie! Otwórzcie trumnę! Powstań, odpowiadaj! W jakim momencie
zaskoczyła Cię śmierć?
Czego ci zabrakło do zbawienia? Może kazań? Sakramentów? Upomnień? Łaski?
Kaznodzieja sam dawał odpowiedzi głosem płaczliwym, jakby w roli
nieboszczyka. Dialog trwał długą godzinę. Słuchacze byli przejęci i zatrwożeni.
Proboszcz dwakroć posyłał, by kaznodzieja skończył, gdyż przez kościół niosły się jęki
i szlochanie.
Kaznodzieja kończył: Więc czegóż Ci do prawdy zabrakło?, nowa pauza, znowu
szloch ogromny. Zabrakło mi czasu…
A wam, drodzy moi, czego brakuje? Odpowiemy o tym w następnym odcinku.
W owych dniach misji nastąpiły jeszcze inne pogrzeby we wsi i okolicach.
Wszystkie kazania kończyły się modlitwą:
Teraz pomódlmy się za tego brata, który staje obecnie przed Trybunałem Bożym:
Ojcze nasz …, Zdrowaś …, Wieczny odpoczynek …
Wierni przejęci tym garnęli się do spowiedzi, błogosławieństwo Boże było
widoczne: z trzech tysięcy parafian tylko jeden dorosły nie przystąpił do spowiedzi.
Miłosierdzie Boże objęło i „madonnę czerwoną”, i „ojca przedwiecznego” typowych
przedstawicieli herezji.
Od czasu tej misji wspomniana herezja znikła bez śladu. Efekty powyższej misji
podkreślała Armonia w notatce z dnia 1 lutego, 1856: „Aby móc ocenić wynik misji (we
Viarigi), musieliby nam misjonarze opowiedzieć o tym, czego zabrania im delikatność
i sekret oraz by nam wolno było dowiedzieć się, czego nie pozwala roztropność.
Ci, którym znane było zło zakorzenione tam wiedzą, za co dziękować Bogu…”.
Młodzież witała triumfalnie Księdza Bosko powracającego z misji. Tego dnia był
lepszy obiad dla wszystkich. /…/.
212
|
|
22.3 Page 213 |
▲back to top |
Święty nie poprzestawał na dobru zdziałanym, jeśli nie udałoby mu się
Grignaschiego całkowicie nawrócić lub przynajmniej unieszkodliwić. Swą dobrocią
i miłością tyle uczynił, że zdołał nakłonić go, chociaż nie bez trudności w czasie jednej
z wizyt w grudniu 1857 do odwołania na piśmie jego błędów. Zostało ono przesłane do
Kongregacji Świętego Oficjum za pośrednictwem bpa Novary. Wydelegowany przez tę
Kongregację monsignor Gentile 2 kwietnia 1857 przyjął od niego spis błędów oraz
obietnicę pod przysięgą, odwołania niegodziwych nauk i poddanie się autorytetowi
Kościoła oraz spełnienie nałożonej pokuty. Biskup zwolnił go od ekskomuniki
zastrzeżonej Ojcu św.
Dokument ten został podpisany przez Grignaschiego, biskupa i dwóch świadków,
z których jeden przekazał nam o tym wiadomość, jak wiele uczynił Ksiądz Bosko dla
tego nieszczęśliwego kapłana.
Lecz nawrócenie heretyka nie wydawało się szczere. Po doprawieniu swej pokuty,
przybył on do Księdza Bosko do Oratorium. Nosił się po cywilu i nigdy już nie
przywdział sutanny. Święty przyjął go jak najdroższego przyjaciela. Tenże przyjął jego
przestrogi. Udało się go przekonać, żeby nie pokazywał się więcej we Viarigi. Istniała
bowiem obawa, że nadal dewastowałby tę owczarnię i tylko dzięki usilnym staraniom
Księdza Bosko zaprzestał uwodzić tamtejszych parafian. Usunął się niebawem do
odległego Astigiano i parę razy jeszcze odwiedził Świętego. Później zaszył się w pewnej
wiosce Ligurii zachodniej, gdzie zakupił sobie domek i odtąd nie dawał więcej znać
o sobie. Ksiądz Bosko wspierał go materialnie jak wynika z kilku listów. Posłał raz do
niego Jana Tamietti celem wybadania jego zamiarów i utwierdzenia go w dobrym.
Często ten biedak wspominał życzliwe odnoszenie się do niego ze strony Księdza Bosko:
Och, cóż to za dobroć uosobiona, ten człowiek!
Również O. Protasi jezuita, jego kolega szkolny robił wysiłki, by tę duszę
pojednać z Bogiem. W ostatnich latach Grignaschi oświadczał, że jest dobrym
katolikiem. Lecz niestety, wewnątrz był niezmieniony. Jak fatalne zaślepienie powodują
zakorzenione nałogi i diabelskie poufałości! Zmarł w 1883 bez przyjęcia sakramentów
św.
213
|
|
22.4 Page 214 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXV
Corocznie mnożyły się podania o przyjęcie biednych chłopców do zakładu św.
Franciszka Salezego. Polecali ich bądź to rodzice, bądź proboszczowie, bądź też zgłaszali
się sami. Również wśród oratorianów wielu znajdowało się w tak wielkim opuszczeniu,
że o ile by nie zostali przyjęci do zakładu, niechybnie by zeszli na drogę zła.
W podobnej sytuacji odkrywano chłopców z dwu innych Oratoriów turyńskich. Jeden
i drugi dyrektor posyłali mu chłopców godnych doprawdy współczucia.
Nie rzadko przybywali polecani przez władze cywilne, z dworu królewskiego,
zwłaszcza przez ministrów spraw wewnętrznych. Księdza Bosko zaś, o ile tylko znalazł
się jakiś kącik nie odmawiał nigdy. W jesieni 1855 zdarzyło się, że chłopcy spali nawet
na wieży kościelnej.
Posiadamy z tego czasu pisma polecające między innymi od Wielkiego Mistrza
Zakonu św. Maurycego i Łazarza, od ministerstwa spraw wewnętrznych. Z powyższych
listów wynika wielka roztropność w traktowaniu petentów. Wielu rodziców
spodziewając się większego sukcesu uciekało się do pośrednictwa władz cywilnych.
Ksiądz Bosko odpowiadał zawsze uprzejmie i w razie możności uwzględniał prośby.
Równocześnie prosił o powiadomienie zainteresowanych rodziców, by przybyli do
dyrekcji zakładu celem ustalenia warunków i terminu przyjazdu chłopców. W rozmowie
zaś z rodziną, Ksiądz Bosko z wielką uprzejmością proponował, by postarali się o pomoc
ze strony swych bliskich krewnych, by współdziałali z tym dziełem dobroczynnym.
Postępował zaś w taki sposób, gdyż osoby zgłaszające się z poleceniem od władz,
rościły sobie jakieś prawa z tej protekcji uważając się za zwolnione z jakichkolwiek
zobowiązań względem Oratorium. Dlatego Księdza Bosko dawał im do zrozumienia, że
tylko od niego zależy los ich synów, a nie od innych i że tylko on może zgodzić się lub
odmówić przyjęcia. Następowały błagania a Ksiądz Bosko zastrzegał sobie czas na
udzielenie odpowiedzi. Stawiał warunek umiarkowanej opłaty miesięcznej lub rocznej.
Czasem godził się, by chłopiec przyniósł ze sobą tylko wyprawę osobistą. Dość często
godził się przyjąć gratisowo, wymagał jednak, by zainteresowani uznali to za
dobrodziejstwo. Swym współpracownikom wpajał zawsze regułę postępowania
zapewniając, że wtedy będą zawsze panami w swym domu.
214
|
|
22.5 Page 215 |
▲back to top |
Święty potrafił zręcznie wykorzystać dla dobra Oratorium okoliczności
zmuszające władze do interwencji na rzecz chłopców poleconych. Niekiedy robił wywiad
odnośnie sytuacji i stosunków danych rodziców z odpowiednimi władzami terenowymi.
Potem nakłaniał, by skierowali podanie do odnośnych władz czy osób, na których mu
zależało ze wskazaniem zakładu, w którym chcieli umieścić syna.
Wtedy otrzymywał odpowiedni dokument urzędowy, dzięki któremu zawiązywał
stosunki z tymi władzami. Często był to proceder dość skomplikowany, gdyż pisma
wędrowały kolejno od niższych do coraz wyższych instancji i odwrotnie, aż wreszcie
dotarły do właściwego przeznaczenia. Taką sztuką Ksiądz Bosko znajdował klucz do
wybadania nastawienia sfer urzędowych oraz uznanie przez nie doniosłości swego
Dzieła. Bo kto zwracał się o przyjęcie chłopca, ten pośrednio składał hołd, uznanie dla
Oratorium oddając milcząco zasługi Księdzu Bosko za jego działalność na polu
wychowawczym młodzieży. Wysocy urzędnicy państwowi spotykając się z przychylnym
uwzględnieniem ich poleceń przez Księdza Bosko, okazywali mu wzajemną życzliwość
w wielu okolicznościach. Przez przyjęcie poleconego chłopca związywał tym niejako
wnioskodawców, to też w swoim czasie mógł śmiało żądać od nich poparcia, zasiłków
i obrony przed dokuczliwością sekciarzy.
Rzecz jasna, liczne zgłoszenia wymagały rozbudowy zakładu na Valdocco. W tym
celu Ksiądz Bosko z początkiem 1856, wystosował podanie o pożyczkę na ukończenie
zaczętej budowy. Jak na owe czasy były to nazbyt śmiałe propozycje. Tym niemniej
wskazał on władzom państwowym łatwy sposób przyjścia z pomocą pilnym potrzebom
obywateli. Istotnie w dwadzieścia lat później, bez uszczerbku dla finansów państwa
uchwalono ustawę pożyczkową na rzecz rozbudowy szkół oraz mieszkań prywatnych
obywateli, w ramach pomocy dla poszkodowanych przez klęski elementarne, z niskim
oprocentowaniem.
Święty prosił o tysiąc, otrzymując z tego jeden procent, co potwierdza następujący
dokument: „Min. Spr. Wew. -div. 3, 283
Turyn-14 bm-1855 r.
Chwalebny jest cel przedłożony przez Wielebnego Księdza Jana Bosko
w memoriale przesłanym z dn. 8 bm., to jest rozbudowa pomieszczeń zakładu na
Valdocco, celem przyjęcia większej liczby opuszczonej młodzieży.
215
|
|
22.6 Page 216 |
▲back to top |
Jednak mimo dobrej woli podpisany nie jest w możności udzielenia mu żądanej
pożyczki ze względu na aktualny stan finansów państwa. Podpisany w nadziei,
że Wielebny Ksiądz Jan Bosko zdoła uzyskać pomoc od dobroczynności prywatnej,
udziela mu doraźnego zasiłku w kwocie 300 lir z funduszów tegoż ministerstwa /. . /
minister U. Ratazzi”.
Powyższy dokument wskazuje, jak przychylnie odnosił się nadal Ratazzi do dzieła
Księdza Bosko. Zwykł on mawiać, że państwo winno popierać tego rodzaju instytucje,
gdyż zapobiega ona skutecznie zapełnianiu więzień i formuje wzorowych obywateli.
Wszelkiego rodzaju pisma kierowane do Księdza Bosko w różnych sprawach,
Ratazzi podpisywał własnoręcznie zarówno jak polecenia chłopców do Oratorium.
Podania zaś o subwencję załatwiał osobiście z pominięciem sekretarzy.
Zachęcał często Księdza Bosko do prowadzenia jego akcji zapewniając, że nie
potrzebuje niczego się obawiać od niego i dotrzymywał słowa. Szczerze go poważał,
używał swego wpływu wśród wysokich sfer państwowych na jego korzyść i wyrażał się
o nim jako o „wielkim mężu”. Przychodził często do Oratorium, niekiedy wzywał go do
ministerstwa, by ustnie polecić jakiegoś chłopca, doradzić jak się uwolnić od jakiegoś
kłopotu oraz w wielu innych sprawach.
Święty jednak mimo, że żywił doń wdzięczność, wystrzegał się dalszego
zaangażowania się, by nie mieć rąk związanych. Bo gdy np. minister proponował mu
wielką sumę, pod warunkiem, że zarejestruje swój zakład jako dzieło dobroczynne wobec
państwa, Święty przedłożył racje przeciwne i minister nie nalegał więcej.
Ilekroć przychodził na audiencję, bywał przyjmowany ze szczególnymi
względami i załatwiany poza kolejką.
Mógłby ktoś sądzić, że te odwiedziny u osobistości rządowych były zbyt częste,
i że pozostawał w zbyt zażyłych stosunkach z nimi. Ksiądz Bosko był zbyt roztropny na
to, by nie przewidzieć konsekwencji i związanych z tym gadek. Ponieważ jednak
chodziło tu o chwałę Bożą, spełnianie dobra i przeszkodzenie złu, czynił to w dobrej
intencji, a resztą się nie przejmował. Mówił zawsze odważnie prawdę, był wierny
Kościołowi, bez zastrzeżeń i wybiegów, jego wiara była wiarą Piotra i przed nikim
i w żadnym miejscu nie ukrywał swych niezłomnych przekonań.
Nie ulegał nigdy względom ludzkim, a choć traktował ludzi z wyrozumiałością
to jednak trzymał się wiernie zasad i nauki Kościoła. Nigdy nie uczynił, ani nie
216
|
|
22.7 Page 217 |
▲back to top |
symulował tego, co było niezgodne z własnym sumieniem, jak to powszechnie się dzieje
u nieprzyjaciół Kościoła. Właśnie za tę jego odwagę i prostolinijność cenili go nawet
sami wrogowie.
Monsignor Cagliero opowiadał, że raz minister Ratazzi z zaufaniem spytał
Księdza Bosko, czy z racji tego, co czynił jako minister przeciwko Kościołowi
katolickiemu nie wpadł w cenzury.
Ksiądz Bosko zaskoczony tym pytaniem na razie nic nie odpowiedział i zażądał
parę dni do namysłu, mówiąc:
Ekscelencjo! studiowałem pilnie kwestię, by móc odpowiedzieć negatywnie,
niestety, ku mej przykrości, nie mogę tego powiedzieć. Nie znalazłem żadnego teologa,
który by go usprawiedliwił. Śmiała wypowiedz podobała się ministrowi, który dodał:
Brawo, Księże Bosko! Byłem pewny, że Ksiądz nie będzie koloryzował, dlatego
właśnie go zapytałem. Nikt dotąd nie miał odwagi powiedzieć mi tego. Jestem
zadowolony z jego szczerej odpowiedzi i powtarzam, co zawsze mówiłem: proszę liczyć
zawsze na mnie, ilekroć będzie Ksiądz czegoś potrzebował dla swych chłopców.
Niekiedy żartował: Proszę modlić się za mnie bym, jeśli będę musiał iść do piekła,
nie poszedł aż na samo dno.
Być może, Święty czasami wspomniał mu o prawdach wiecznych, wtrącając
w rozmowie uwagę na ten temat.
Pewnego razu wchodząc do gabinetu ministra zrobił uwagę:
Ekscelencjo, jego gabinet wygląda jak konfesjonał oblężony w czasie
wielkanocnym przez penitentów chcących się spowiadać.
Z tą różnicą, kochany Księże Bosko, że kto odchodzi od konfesjonału jest
zazwyczaj uszczęśliwiony, błogosławiąc swego ojca duchownego, natomiast interesanci
opuszczający gabinet ministra, który nie jest w stanie zadowolić postulatów są w złym
humorze i klną!
U tego człowieka pozostał jeszcze ślad wiary, chociaż mocno już przytłumionej.
Ks. Franciszek Cerruti rozmawiając pewnego razu z Księdzem Bosko na jego
temat, wyraził się: Ratazzi więc, z którym Ksiądz rozmawiał to chyba hipokryta.
Nie, odpowiedział Święty. Był nim, gdy przemawiał na sali posiedzeń. Wtedy
słuchał sekty. W nim właśnie obok pożałowania godnych złych cech, ukryte są cenne
zalety, które mogłyby stać na świeczniku.
217
|
|
22.8 Page 218 |
▲back to top |
Podobnie było z innymi z jego partii, którzy współdziałali nad ograniczeniem
wpływu Kościoła w szkołach.
W roku 1856 Jan Lanza minister oświaty wniósł do parlamentu projekt ustawy
poddający szkoły i seminaria kościelne nadzorowi państwa. Parlament uchwalił tę ustawę
wbrew protestom episkopatu.
Podczas gdy wspomniane ustawy i inne wrogie Kościołowi zarządzenia utrudniały
funkcjonowanie instytucji kościelnych, to Ksiądz Bosko otwierał swą własną szkołę
w Oratorium. Myśląc o swych rozległych inicjatywach dydaktyczno wychowawczych
przewidywał wielkie burze wzniesione przeciwko niemu. Lecz szedł śmiało naprzód
przemawiając często do swych uczniów: Nie wahajcie się! Burza przeminie, nastanie
jasny dzień i błogosławieni ci, co nie zgorszą się ze mnie! Jest to obietnica, którą
otrzymałem od tego, który się nie myli. Oratorium to nie moja sprawa, nawet gdyby była
moja, wolałbym żeby Pan Bóg ją natychmiast zniweczył.
Właśnie, dlatego postawił swego pierwszego nauczyciela łaciny pod szczególną
opieką Matki Najświętszej. Otóż kleryk Jan Francesia w r. 1856 prywatnie bez żadnej
okazałości zewnętrznej, jak w poprzednim roku kleryk Rua, wiązał się z Bogiem ślubami
na jeden rok, na służbę Dziełu Księdza Bosko.
Upamiętnił on w wierszu łacińskim tę szczęśliwą konsekrację wraz z doniosłą dla
niego datą. Ksiądz Bosko, przed którym odczytywał swój utwór, pochwalił go:
Brawo! To mi się podoba! Lecz gdy odczytał datę – calendae oraz Idus –
zauważył:
Mylisz się: dzień ów winien być poświęcony Matce Najświętszej a z twego
utworu to nie wynika.
Istotnie stwierdził pomyłkę, gdyż zamiast quito calendas, winno być: quarto, co
przypadało w święto Matki Bożej.
Święty dodał: Pamiętaj, niczego nie powinno się przedsiębrać w Oratorium, poza
Imieniem Maryi!
218
|
|
22.9 Page 219 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXVI
Święty nie spuszczał z oka wydawnictwa Letture Cattoliche. Zeszyt styczniowy
otrzymał następującą notatkę w Armonia pod datą 4 lutego 1856: Z drukarni Paravia
wyszedł tomik Letture Cattoliche zatytułowany: Łatwy sposób nauczenia się Biblii na
użytek ludu katolickiego wraz z mapą Ziemi św., wydany staraniem Księdza Jana Bosko.
Nazwisko autora daje dostateczną gwarancję, że dziełko odpowiada założonemu celowi.
Wszystkim wiadomo, z jaką gorliwością a zarazem mądrym i praktycznym podejściem
pracuje on wśród ludu.
Na miesiąc luty zeszyty wydrukowane przez Paravię nosiły tytuły: „Księga
Modlitwy Pańskiej” napisana przez św. Cypriana około roku 252, spopularyzowana
przez hr. Mallingri z Bagnolo. Poprzedzała ją, krótka biografia Świętego. Księga ta
pochodząca od męczennika i jednego z pierwszych Ojców Kościoła zachodniego jest
dokumentem wiary chrześcijańskiej owych czasów, o której sami protestanci wydają
świadectwo, że była jeszcze nieskażona. Czyta się w niej jasno wiarę w realną obecność
Jezusa Chrystusa w Eucharystiiw Ofierze Mszy św. , konieczność dobrych uczynków,
modlitwy etc. Ksiądz Bosko do tego zeszytu czytanek załączył następujący okólnik:
„Do Szanownych Abonentów i korespondentów”
„Doszliśmy do końca trzeciego roku naszego wydawnictwa. Czujemy potrzebę
zwrócenia kilku słów do naszych Przyjaciół i Czytelników. Przede wszystkim winniśmy
im serdecznie podziękować za poparcie będące dla nas prawdziwą otuchą
w podejmowanych trudach, by dostarczyć ludowi pouczenia moralnego, co zawsze
mieliśmy na oku. Dlatego pewni dalszego ich poparcia z pomocą Bożą, z odwagą
wchodzimy w czwarty rok naszego wydawnictwa starając się wprowadzić ulepszenia,
jakich by życzyć wypadało zarówno, co do treści, jak punktualności druku i wysyłce
pocztowej.
Książki i pisma przewrotne mające na celu deprawacje sumień i umysłów
prostaczków propaguje się obficie i bezkarnie przez sprawców nieujawnionych, lecz
chytrze spekulujących na ludzkich namiętnościach, na szkodę wiary katolickiej, dobrych
obyczajów wyrządzając rodzinie i społeczeństwu nieobliczalne szkody! Jest, więc
219
|
|
22.10 Page 220 |
▲back to top |
nakazem chwili, nawet naszym obowiązkiem przeciwdziałać złu i przeciwstawiać mu
książki dobre, niewielkiej objętości, by zbytnio nie nużyły czytelników oraz tanie.
Ufamy, że nasz apel spotka się z pozytywnym przyjęciem, gdyż znana jest
postawa katolicka naszego ludu, gorliwość kleru oraz wielkoduszna szczodrość
posiadających środki, w których prócz pomocy Bożej, położyliśmy swa ufność”.
Na korzyść pracy redakcyjnej ani na minutę nie był poszkodowany konfesjonał
i katechizm wielkopostny. Ksiądz Bosko nie zważał na znużenie ani liczbę petentów, na
dotkliwe zimno, przenikliwą wilgoć, duszący upał, dokuczliwość insektów, których nie
brak zazwyczaj przy tak wielkiej ilości chłopców. Znosił wszystko i zamiast skarżyć się,
żartował. Najwyżej wróciwszy do pokoju czyścił się i obmywał, by nazajutrz znowu
rozpoczynać swe męczeństwo.
Z konfesjonału wracał do swego biurka redakcyjnego, by poprawiać odbitki
drukarskie. W roku bieżącym redukował liczbę zeszytów na dwanaście nie zmniejszając
ich objętości. Zeszyt marcowy był zatytułowany: „Niedziela dla ludu”– wydrukowany u
Ribotta, zawierający trzy ważniejsze argumenty: Pogwałcenie świąt jest przestępstwem
przeciw Bogu i ludzkości. Rozrywki oraz życie rodzinne w dni świąt, wybryki
karczemne.
Dziennik Armonia z 1 marca anonsował: Kilkakrotnie na naszych łamach
reklamowaliśmy Letture Cattoliche i uważamy za stosowne to ponowić z okazji ukazania
się pierwszego zeszytu na IV rok wydawnictwa zatytułowanego: „Niedziela dla ludu”.
Nie znajdujemy lepszego sposobu zalecenia go powszechnie czytelnikom katolickim, jak
posługując się słowami Jego Ekscelencji biskupa Biella zalecającego go swym
diecezjanom w pasterskim liście: „Jednym z dzieł zasługujących na poparcie jest
usiłowanie przeciwstawienia się wrogiej propagandzie, dlatego gorąco zalecamy
wszystkim, którym leży na sercu chwała Boża, triumf kapłana katolickiego, dobre
obyczaje, propagowanie Letture Cattoliche. Trzeba by dostawały się z rąk do rąk, do
rodzin, były czytane i rozumiane, bo wtedy zapewniają prawdziwe dobro”.
Tymczasem Święty otrzymał od Stolicy św. pozwolenie na trzy lata poświęcania
krzyżyków i medalików z nakładaniem odpustu zupełnego w godzinę śmierci oraz
koronek z odpustami św. Brygidy.
Następnie na miesiąc kwiecień posłał do druku u Paravii broszurkę zatytułowaną:
”Przekleństwaprzestrogi dla ludu”dodając tu i ówdzie odpowiednie przykłady, załączył
220
|
|
23 Pages 221-230 |
▲back to top |
|
|
23.1 Page 221 |
▲back to top |
regulamin Pobożnego Arcybractwa dla wynagrodzenia Bogu za grzechy przekleństwa
i pogwałcenie świąt, założonego we Francji przez księdza Piotra Marche
w 1847, rozszerzone niebawem powszechnie, ustanowione przy kościele Orfane
w Turynie, przy świątyni Matki Boskiej w Oropa k/Biella i wielu innych parafiach
z aprobatą dwóch biskupów, liczyło już wiele tysięcy członków /…/.
Jednocześnie przygotowywał zeszyt na miesiąc maj, którym był życiorys świętego
Pankracego męczennika, z dodatkiem na temat świątyni poświęconej mu w pobliżu
Pianezza. Sam lubił odwiedzać tę świątynię w towarzystwie swych chłopców w pobożnej
pielgrzymce.
Opisując chwalebne czyny tego młodocianego męczennika, równocześnie zbija
błędy waldensów, następnie uwydatnia z okazji spotkania się męczennika z papieżem
Kajusem, prymat papieża nad całym kościołem a wobec cudów dziejących się w ciągu
wieków, potwierdza dogmat katolicki o czci świętych relikwii. Rozpoczynał ważnym
upomnieniem:
„Czytelniku! Czytając życiorys świętego Pankracego Męczennika zrodzi się
w tobie pytanie: skąd zostały zaczerpnięte powyższe fakty zawarte w tej książce i skąd na
jaką wiarę zasługuje ten przekaz. Chętnie zaspokajam twa słuszną ciekawość. Otóż
pisząc tę książeczkę przestudiowałem pilnie wszystko, co napisali o tym świętym
wiarygodni żywotopisarze. A więc dzieła Syriusza, Bollandystów na dzień 12 maja wraz
z dodatkiem; Tillemonta, Memorie sopra Historia Ecclesiastica, t. V. O. Giovenale
Augustianina w księdze zatytułowanej Delle mereviglio di S. Pancrazio, t. 3, druk. 1655.
Korzystałem z wiadomości w Homiliach świętego Grzegorza bpa w Tours, ks. VI
o chwale Męczenników i inne autentyczne pisma. Wspomniani pisarze zebrali ze starych
manuskryptów pewne wiadomości o życiu, męczeństwie i kulcie świętego Pankracego
Męczennika. Od nich to czerpałem, co tu piszę, ograniczając się do przetłumaczenia
i spopularyzowania pewnych pojęć niedostępnych dla tych, którym brak odpowiednich
studiów literackich. Uważam za słuszne zanotować, że cuda zdziałane przez tego
świętego bohatera chrześcijańskiego są tak liczne i zdumiewające, że ograniczyłem się
tylko do niektórych, by nie powiększać objętości książeczki, opuszczając te, które mogły
by być zakwestionowane przez krytyków, względnie wydrwione przez niedyskretnych.
Zresztą, czytelniku, masz przed sobą chłopczyka, w sposób niezwykły doprowadzonego
do wiary chrystusowej, który w młodym wieku przypieczętował ją własną krwią. Jest to
221
|
|
23.2 Page 222 |
▲back to top |
nowy argument boskości naszej religii, gdyż sam Bóg może natchnąć taką odwagą
i stałością młodego bogatego chłopca, którego wabił świat zaszczytami
i przyjemnościami, który wszystkim pogardził, mimo gniewu tyrana i wyszukanych
tortur, w nadziei wiekuistej nagrody.
Chciałbym również czytelniku katolicki, byś uświadomił sobie mocno, że tylko
w Kościele katolickim znajdują się prawdziwi męczennicy i że wśród niezliczonej liczby
tych, którzy go wielbili i których on podnosi do czci ołtarzy są świadkami prawdziwości
tej wiary, którą oni w każdym miejscu i epoce wyznawali i własnym życiem ją głosili
i potwierdzili.
Inne wyznania, chociaż chlubią się być chrześcijańskimi, nie posiadają żadnego
męczennika, który by poniósł śmierć na potwierdzenie swej wiary. Nie mają oni żądnego
świętego, który by czynił cuda, żadnej świątyni, gdzie by znajdowały się dowody
zdziałanych cudów czy łask odebranych. To właśnie, że owe sekty nie mają ani
męczenników, ani świętych, ani cudów, ani świątyń jest powodem ich nienawiści do
Świętych, ich relikwii, ich świątyń, gdzie wierni czczą ich relikwie i obrazy i gdzie Pan
Bóg zwykł za wstawiennictwem swych świętych rozdzielać obficie swe łaski. Bóg, który
jest nieskończenie dobry i cudowny w świętych swoich, niech natchnie odwagą
katolików w naśladowaniu milionów męczenników, wyznawców, dziewic i pokutników,
którzy nas poprzedzili. Tym zaś, co są poza Kościołem niech udzieli światła do poznania
prawdy, siły do odrzucenia błędu i odwagi do wyparcia się go a wejście do owczarni
Jezusa Chrystusa, jedynej na ziemi, by móc zostać zaliczonym do Królestwa Jego chwały
wiekuistej.
Ksiądz Bosko w tym dziełku, jak w wielu innych, nieustannie zwalczał błędy
waldensów. Heretycy ci rozzuchwalali się otrzymawszy swobodę otwierania własnych
szkół. A jeśli któryś z wizytatorów zechciał wizytować ich szkoły lub domagać się
patentów nauczycielskich od ich profesorów, bywał natychmiast przeniesiony karnie na
inną placówkę.
Zresztą ich sprzymierzeńcem była prasa sekciarska wyszydzająca Księdza Bosko
pod przezwiskiem „Don Bosio” w swych paszkwilach. Równocześnie za pomocą prasy,
dysput, anonimów, czyli listów pisanych przez apostatów do Księdza Bosko,
zachowanych w naszym archiwum jako dowody ignorancji, ciemnoty i pychy, usiłowano
zmusić go do milczenia. Lecz święty nieugięty w swej postawie, z miłością w duchu
222
|
|
23.3 Page 223 |
▲back to top |
świętego Franciszka Salezego, odpowiadał przeciwnikom bez goryczy przemilczając
zniewagi i respektując osoby. Co więcej usiłował za pośrednictwem przyjaciół zjednać
ich sobie, skłonić do wizyty nawet odstępców od wiary katolickiej. Była to walka miłości
z nienawiścią całej armii odszczepieńców a równocześnie pojedynek stoczony
z niektórymi z nich.
Mamy na to dowody w jego korespondencji:
„M. R. dp Sig. B. Bosko
Piszący powyższe, inż. Jan Prima Carpani, ewangelik jest urzędnikiem
katastralnym. Kolega jego Jan Pina konferował z Przewielebnym Księdzem. Dwukrotnie
piszący próbował spotkać się z Przewielebnym Księdzem w towarzystwie Jana Pina
a wczoraj osobiście. Lecz nie zastał go w mieszkaniu, dlatego postanowił napisać list
celem poinformowania go o swych intencjach.
Zaznaczam na początku, że pana Pina uważam za człowieka wyjątkowo jak na te
czasy sensownego i religijnego. Niestety, wskutek zaszczepionych od dzieciństwa
przesądów, nie jest zdolny argumentować logicznie. Wobec czego piszący prosi, by jego
Przewielebność, o którym pochlebnie się mówi publicznie, raczył wziąć jego stronę
i zgodził się ze mną konferować, by móc wyświetlić temuż panu Pina, czy słuszna jest
jego argumentacja. Wspomniana konferencja miałaby skłonić go w sposób
chrześcijański, by nie wydawał sądów za pomocą czyjejś głowy, lecz zdobył własne
przekonania, nie robiąc ze siebie figury człowieka średniowiecznego, pysznego
i fanatycznego.
Równocześnie, ponieważ stronę przeciwnika reprezentować będzie Wasza
Przewielebność, podpisanemu wolno będzie mieć przy boku swego brata w Chrystusie
Karola Devite znanego mu.
Aby nasze rozmowy odniosły skutek postuluje się również, za jego zgodą, by byli
obecni jako świadkowie dwaj nasi koledzy z urzędu, jako bardzo dyskretni i rozsądni
ludzie dla oddania chwały Bogu, że objawienie jest prawdą a poza nią wszystko inne jest
błędem. W nadziei etc.
Turyn, 18-4-1856 r.”.
Odpowiedź Świętego wskazuje charakterystyczny styl, jakiego zawsze się trzymał
w kontaktach z braćmi odłączonymi:
„Ill. mo Signore!
223
|
|
23.4 Page 224 |
▲back to top |
Przykro mi, że dwukrotnie nie zastał mnie w domu. Rozliczne sprawy są
powodem mej nieobecności, o ile nie zostanę uprzedzony. Gotów jestem chętnie
zajmować się wszystkim, co może przynieść korzyść dla bliźnich. Dlatego godzę się na
wizytę Szanownego Pana wraz z przyjaciółmi w celu odbycia przyjacielskiej konferencji.
Uważam jednak za konieczne poprzednie ustalenie kilku punktów, na temat, których
mamy prowadzić rozmowę jako chrześcijanie i przyjaciele. Chciałbym, zatem wiedzieć:
Czy celem dyskusji jest samo dyskutowanie, czy raczej poznanie prawdy
i pójście za nią mimo wszelkich trudności. Sama dyskusja nie przyniesie
żadnej korzyści duchowej, niezależnie od pragnienia poznania i przyjęcia
prawdy? W takim wypadku konieczna jest pokorna modlitwa o światło
z góry, byśmy mogli poznać te sprawy, tak jak kiedyś je ujrzymy na Sądzie
Bożym.
Czy Szanowny Pan chce posłużyć się samą Biblią, czy także uwzględnić
tradycję? W pierwszym wypadku, jakiej Biblii używa: greckiej, hebrajskiej,
łacińskiej, włoskiej czy francuskiej.
Gdyby w dyskusji wyłoniły się sprzeczności, do kogo będziemy mogli
zwrócić się o rozstrzygnięcie?
O ile Szanowny Pan zechce udzielić mi na te pytania odpowiedzi, wybiorę
odpowiedni czas dla Szanownego Pana i dla siebie, kiedy nie będę zajęty domowymi
sprawami, byśmy mogli swobodnie konferować z nim i jego przyjaciółmi, jacy wezmą
udział w rozmowie.
Tymczasem proszę o przyjęcie zapewnienia mej przyjaźni, z jaką odnoszę się do
niego z całym sercem w Jezusie Chrystusie, prosząc o udzielenie nam wszystkich światła
do poznania prawdy, odwagi i łaski by pójść za nią tak by złączyć się w jednej owczarni
na ziemi, by móc z nim się cieszyć w niebie. Łącząc wyrazy etc.
Turyn, 19-4-1856 r. Dev. mo servitore n G. C. Ks. JB”.
Na co znów inżynier odpisywał:
„M. R. Signor D. Bosco
Cenny jego list z dnia 19 bm. , doręczony mi został w biurze, za który mu
serdecznie dziękuje. Nie jest mi zawsze możliwe odpowiadać natychmiast na listy ze
względu na moje zajęcia urzędowe i rodzinne. Niech służy za wytłumaczenie, jeśli nasza
konferencja nieco się opóźni. Odpowiadając po kolei na punkty listy Przewielebności,
224
|
|
23.5 Page 225 |
▲back to top |
wyraziłem dostatecznie cel, to jest wykazanie mej wiary, nadziei oraz podstaw, na jakich
są oparte. Konsekwencje odnoszą się raczej do innych, gdyż sam wiem, komu
zawierzyłem, jeśli to Jemu się podoba, że Jego Duch jest pośród nas i otwiera serce temu,
który gotów jest postępować za jego wolą nie zważając na słabości ludzkie. Dlatego
oświadczam, że przeszkodą nie stanie się moje usposobienie, lecz jeżeli zostanę
przekonany, chętnie przyjmę prawdę. Zależy to jednak od wolnej woli człowieka, gdyż
przeciwnik może silić się na argumenty, gdy druga strona z niewiadomości, czy
niedoświadczenia nie może mu przeciwstawić odpowiednich argumentów i ma usta
zamknięte. Umysł i serce nie inaczej skłonią się, jak pod warunkiem, że widzi się kogoś
pełnego ducha bożego. Uważam za hipokryzję u siebie i u drugich, kto twierdzi dla
przypodobania się drugim, że idzie za religią bez przekonania wewnętrznego. Względem
zaś wymiany naszych opinii w obliczu Tego, który się nie myli nie wątpię, że taka będzie
postawa Wielebnego Księdza, gdyż inaczej nie byłbym go wybrał. A co dotyczy mnie
i mego brata, wyrocznią będzie sama Biblia komentowana przez Biblię.
Stąd Wasza Wielebność zrozumie, że podobna będzie odpowiedź na punkt drugi,
to jest, że nie mogę przyjąć tradycji względem tego, co jest zawarte w Biblii
i argumentuję tylko z niej i z historii.
Odnośnie tłumaczeń Biblii jest mi obojętne przyjąć Wulgatę (z wyjątkiem ksiąg
wprowadzonych przez Sobór Trydencki, Biblię Diodatiego, Francuską Martin’a czy tekst
grecki Nowego Testamentu w tych punktach, w których różnice i niezgodności, jeśli
będą one filologiczne, zadecydują słowniki i styliści językowi, jeśli będą dogmaty,
rozstrzygnie Biblia.
Nim zakończę, zaznaczam, że również p. Pina nie będzie mógł tak szybko stawić
się na konferencję ze względu na swe zajęcia na prowincji w sprawach urzędowych. To
jednak nie przeszkodzi naszemu życzeniu konferowania a tylko odłoży je.
W międzyczasie, jeśli Bóg pozwoli, mam nadzieję w przyszłym tygodniu spotkać się
z Nim osobiście i jeśli mu się spodoba, rozmawiać o Królestwie Bożym, które jest bliskie
i zwalczaniu szatana, diabła oskarżającego nas we dnie i w nocy przed Bogiem (J. X. 19.
APEL. XII. 10). Z głębokim szacunkiem i miłością w P. N. J. Chr. mam zaszczyt kreślić
się
Turyn, 24-4-1856 r. Dev. serv. inż. J. Prine”.
225
|
|
23.6 Page 226 |
▲back to top |
Ileż tu niedorzeczności, ileż uporu w błędzie w liście owego pana. Wystarczy do
wykazania, jak błędną i bezzasadną religią jest protestantyzm, gdyż dla przyjęcia go
trzeba być doprawdy albo szaleńcem lub mieć serce puste, względnie ducha
bezrozumnego oporu przeciw Jezusowi Chrystusowi, Prawodawcy ewangelicznemu.
Stąd to zacietrzewienie heretyckie. Dyskusja z nim niełatwo może doprowadzić do ich
nawrócenia. Błędy ich są aż nadto widoczne tam, kto ma zdrowy rozsądek.
Zeszyt z marca 1838 Nr. LVII, str. 281 Roczników Rozkrzewienia wiary
opowiada o publicznej dyspucie monsignora Parcelli biskupa Cincinnati (USA)
z ministrem protestanckim. Biskup ów tak konkluduje: „Mogę tylko zakończyć swą
rozmowę przytoczeniem faktu będącego odpowiedzią na wątpliwości i zniewagi. Otóż
szli razem kapłan katolicki z ministrem protestanckim i spotkali rabina żydowskiego. Oto
jest nas trzech różnych wyznań, mówi protestant, któryż z nas ma rację? Ja wam
rozstrzygnę, odpowiada rabin. Mam rację ja, jeśli Mesjasz nie przyszedł. Ma rację
katolik, jeśli przyszedł. A co do was, to równie jesteście w błędzie, przyszedł czy nie”.
Tak też dysputa Księdza Bosko z owym inżynierem protestantem miała miejsce
lecz nie umielibyśmy odpowiedzieć, z jakim skutkiem dla duszy owego biedaka.
Metoda, jakiej się trzymał w tego rodzaju dysputach, jest opisana w jego
działaniach, zwłaszcza zatytułowanym:
„Alojzy, czyli dysputa między adwokatem a ministrem protestanckim”.
Maksymin, czyli spotkanie chłopca z ministrem protestanckim na Kapitolu – Seweryn, .
etc.
226
|
|
23.7 Page 227 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXVII
Wobec powiększającej się nędzy i rosnącej liczby zgłoszeń, Ksiądz Bosko
powziął, jak powiedzieliśmy, decyzję rozbudowy zakładu. Wezwał, więc niejakiego pana
Juwenalisa Delponte inżyniera wykonawcę, pytając czy posiada fundusze na pierwsze
wydatki.
Nie, odpowiedział.
Także i ja, wyznał Święty
Więc co?
Zacznijmy w równej sytuacji, powiedział Święty i zanim nadejdzie czas wypłaty,
mam nadzieję, że Pan Bóg ześle jakiś grosz.
Był to zwykły frazes powtarzany przez niego, ilekroć zabierał się do jakiejś
budowy. No cóż? Zachodzi konieczność budowy nowego budynku ja nie mam pieniędzy,
mimo to zacznijmy, czym prędzej dzieło!
Ze wszystkich obliczeń wynikało, że koszty wyniosą 40 tys. lir. Jan Villa
kilkakrotnie słyszał z ust Świętego:
Prawda, że Ksiądz Bosko jest ubogi, lecz wszystko możemy w Bogu. Opatrzność
dokona dzieła: tylko nie popełniajmy grzechów a ten Bóg, który opatruje ptaszki,
pomyśli i o nas.
Mówił również:
O, jak pocieszająca jest modlitwa, którą odmawiamy co dzień rano i wieczór:
Ojcze nasz… Jak pocieszająca jest myśl, że mamy w niebie Ojca, który myśli o nas.
Ufność ta nie zawodziła go, ani zmniejszała się, gdy brakło środków na
wykonanie jego dzieł lub, gdy napotkał na przeszkody nawet ze strony osób
przychylnych. Ufał wbrew nadziei, tak był pewny swej boskiej misji. Nawet wśród
nieszczęść zachowywał spokój. Miał, bowiem obietnicę Matki Najświętszej
Pisał i opowiadał nam ksiądz Rua:
Ksiądz Bosko posiadał w wysokim stopniu dar proroczy. Przepowiadanie rzeczy
przyszłych i losowych w pełni potwierdzonych były tak liczne, iż posiadał ten dar
habitualnie. Często opowiadał nam o snach odnoszących się do Oratorium i Pobożnego
Towarzystwa. Między innymi wspomniał o następującym wydarzeniu.
227
|
|
23.8 Page 228 |
▲back to top |
Było to jakoś w roku 1856.
Znalazłem się na jakimś placu, gdzie zauważyłem aparat podobny do tzw. koła
szczęścia. Zaraz nasunęła mi się na myśl, że przedstawia on Oratorium. Rączkę tego
aparatu trzymał osobnik, który wezwawszy mnie do siebie rzekł: Uważaj!
I zakręcił kołem. Usłyszałem lekki szmer ledwie dosłyszalny dla mnie. Wtedy
nieznajomy spytał: Co widziałeś? Co słyszałeś?.
Owszem. Widziałem, że obróciłeś kołem i usłyszałem lekki szmer.
A wiesz, co oznacza jeden obrót?
Nie wiem.
Jeden obrót, to jedno dziesięciolecie twego Oratorium. Zakręcił potem kołem
jeszcze cztery razy powtarzając te same pytania. Za każdym razem rumor koła się
wzmagał. Po drugim obrocie odniosłem wrażenie, że go usłyszano już poza Turynem
w Piemoncie; po trzecim w całych Włoszech, a po czwartym w Europie, a gdy zakręcił
po raz piąty, łoskot jego rozległ się na cały świat. Nieznajomy kręcący kołem zakończył
swój pokaz tymi słowy:
Taka będzie przyszłość twego Oratorium.
Po przetoczeniu tego snu, tak kończy swe uwagi ksiądz Rua: otóż biorąc pod
uwagę obecny stan dzieł Księdza Bosko widzę jak na dłoni wierne spełnienie się tego
snu. W pierwszych dziesięciu latach, po wyświęceniu na kapłana, działalności Księdza
Bosko nie bardzo znano nawet w Turynie. W następnym dziesięciu mówiono już o nim
w całym Piemoncie; w trzecim dziesięcioleciu, a więc od 1861-1871, Zgromadzenie jego
znane już było we Włoszech a następnie działalnością swą sięgnęło do Ameryki a już na
początku XX wieku objęło świat cały.
/X. Slósarczyk, Sny X. Bosko, Koło szczęścia, str. 27 /.
Z tą nadzieją Święty rozesłał listy do swych Dobrodziejów, miedzy innymi
również do Dyrekcji Dzieł św. Pawła Ap, , od której otrzymał odpowiedz negatywną.
W marcu, zatem przystąpiono do prac budowlanych. Rozebrano stary budynek
Pinardiego i wznoszono nowy zgodnie z przygotowanym planem. W czasie rekreacji
chłopcy chętnie pomagali przy rozbiórce murów i znoszeniu cegieł.
Między innymi pracowali przy murarce bracia Karol i Jozue Buzzetti, pierwsi
wychowankowie Księdza Bosko, którzy od tego czasu byli mu zawsze pod ręką. Obaj
uzdolnieni, przy tym bardzo przywiązani do Księdza Bosko, zdobyli sobie z czasem
228
|
|
23.9 Page 229 |
▲back to top |
renomę doskonałych majstrów w Turynie. Ze względu na pilne zapotrzebowanie na
jesień br. przyśpieszono prace tak, że z końcem lipca budynek był pod dachem
i nadawał się na zamieszkanie.
W trakcie tych robót Święty wyszedłszy raz z Oratorium spotkał zaprzęg mułów
i przystanął. Wozacy odezwali się:
Niech się Ksiądz nie obawia, to zwierzęta spokojne. Na to Święty: Moja matka
mawiała tak często: Janku, nie ufaj temu, kto się nie spowiada. Wozacy spojrzeli po sobie
znacząco zrozumiawszy dowcip.
To znowu spotkał na ulicy bardzo silnego konia, którym powoził stangret. Zwracał
on uwagę Księdzu Bosko, by się zbyt nie przybliżał, bo może dostać kopytem. Na co
Święty:
Zawsze to mówiłem: wystrzegaj się tego, który nie był do spowiedzi
wielkanocnej.
Tymczasem na zapoczątkowanie budowy minister Ratazzi przysłał czek na tysiąc
lir tak pisząc:
Podpisany minister chwaląc przedsięwzięcie Księdza Bosko rozbudowy zakładu
na Valdocco, celem przyjęcia większej liczby chłopców bezdomnych, udziela mu
subwencji w kwocie tysiąca lir z funduszów ministerialnych.
Minister Urbano Ratazzi.
Święty tymczasem znajdował się w niemałym kłopocie, co do tygodniowej
wypłaty murarzy. Wobec tego musiał się zadłużyć względem dostawców żywności.
Wynika to z korespondencji do znajomych. (…)
Musiał również spłacać roczne procenty z kapitału wypożyczonego od opłat
Rosminiego na kupno domu Pinardiego oraz regulować inne rachunki, na przykład
parcelę zakupioną na drukarnię. Zawiadamiał o tym ks. Karola Gilardiego w Stresa:
„Carssimo Sig. D. Carlo
Dobrze się czeka lecz czas wielkanocny się kończy i trzeba załatwić rachunki.
Ubiegłego roku Wasza Przewielebność sprawdził konto i znalazł wierzytelności,
o których nie było mi wiadome. Kto wie, czy i w tym roku nie będzie to samo? Wpłynęło
wiele zgłoszeń, lecz oferty są zbyt małe, największa była 200 fr. Przewielebny ks. Pagani
oglądał ją: położenie podobało mu się: powiedział, że obecnie nie jest czas sposobny na
229
|
|
23.10 Page 230 |
▲back to top |
sprzedaż, jeżeli nie ma propozycji korzystnej, czego można się spodziewać tej wiosny.
Pozdrawiają go: moja matka, klerycy, chłopcy etc.
Turyn, 9-5-1856 r. Obbl. mo Servit. XJB”.
Sławne, więc pole snów, którego jedna część należała jeszcze do Księdza Bosko
a reszta była własnością Rosminianów, zrządzeniem Boskiej Opatrzności nie zostało
sprzedane.
Tymczasem miesiąc Maryi zaznaczył się w Oratorium trzema pamiętnymi
wydarzeniami: gorliwością młodzieży w nabożeństwie maryjnym, rocznicą Konstytucji
i wycieczką śpiewaków do Susa.
Wielu chłopców w Oratorium próbowało naśladować Dominika Savio, który
własnym przykładem zapalał ich do pobożności. Myśl o tak cnotliwych wychowankach
dodawała Księdzu Bosko otuchy w postępowaniu stromą drogą, którą mu Bóg
wyznaczył.
Pod koniec kwietnia Savio przyszedł do Księdza Bosko pytając, w jaki sposób
mógłby święcie przeżyć miesiąc Maryi.
Spędzisz go przez dokładne wykonywanie swych obowiązków, opowiadając
każdego dnia jakiś piękny przykład swym kolegom i zachowując się tak, byś, co dzień
mógł przystąpić do Komunii św.
Dobrze, postaram się to uczynić, o jaką łaskę mam prosić Boga?
Poprosisz Matkę Najświętszą by ci wyjednała zdrowie oraz łaskę świętości.
Doskonale! Oby mi dopomogła zostać świętym, umrzeć święcie oraz by
w ostatnim momencie była przy mnie i zaprowadziła mnie do nieba.
Istotnie, tak gorliwie sprawował się w ciągu miesiąca, że wydawał się być aniołem
w ludzkim ciele. Pisał i rozmawiał o Maryi, uczył się, śpiewał, szedł do szkoły, wszystko
z miłości ku Maryi. Miał zawsze gotowy przykład do opowiedzenia kolegom.
Ksiądz Bosko widząc, że podupadł na siłach, wezwał lekarzy.
Wszyscy podziwiali jowialność, żywość i roztropność odpowiedzi chłopca.
S. P. doktor Vallauri uczestniczący w konsulcie wyraził się: Cóż to za drogocenna perła
ten chłopaczek!
Ksiądz Bosko spytał: Jaka jest przyczyna choroby?
Delikatna kompleksja, zbyt wczesny rozwój umysłowy, ustawicznie natężony
umysł, są to niewidzialne jakby pilniki podcinające siły fizyczne tego chłopca.
230
|
|
24 Pages 231-240 |
▲back to top |
|
|
24.1 Page 231 |
▲back to top |
Jaki środek można na to wskazać?
Najlepszym byłoby mu pozwolić iść do Raju, do którego jak się wydaje jest już
dojrzały. Jedyną rzeczą, która mogłaby mu przedłużyć życie, jest na jakiś czas odłożyć
naukę a zająć go czymś innym stosownym do jego sił fizycznych.
Doktor Vallauri postawił słuszną diagnozę. Istotnie, Pan Bóg uprzywilejował tego
chłopczyka szczególnymi darami, którymi na ogół obfituje życie Świętych. Często
bowiem po Komunii św. lub gdy znajdował się przed Najświętszym Sakramentem,
doznawał jakby ekstazy, pozostając w takim stanie wiele godzin.
Pamiętam, opowiada ks. Jan Bonetti, że razu pewnego brakowało go na śniadaniu,
w klasie a nawet na obiedzie. Nikt nie wiedział, gdzie się podział, nie było go na studium
ani w sypialni. Była już godzina druga, gdy zawiadomiono o tym Księdza Bosko. Ten od
razu powziął słuszne przypuszczenie, że trzeba go szukać w kościele, jak to już
kilkakrotnie się zdarzyło. Nie mówiąc nic nikomu idzie do kościoła za ołtarz
i znajduje Dominika stojącego nieruchomo jak marmur. Wspierał się o klęcznik a drugą
rękę trzymał na piersi, twarz zwrócona ku Tabernakulum ze spojrzeniem iście anielskim,
że trudno by to było opisać. Ksiądz Bosko woła go po imieniu. Dominik nie odpowiada.
Potrząsa nim, wówczas św. młodzieniaszek zwraca się do pytającego:
Czy już po Mszy św.
Popatrz, mówi Święty pokazując mu zegarek, już jest druga.
Na ten widok Dominik zmieszany począł przepraszać za przekroczenie
regulaminu i chciał iść do klasy. Lecz Ksiądz Bosko zabrał go na obiad aby uwolnić od
natarczywych pytań kolegów i polecił:
Jeśli cię, kto spyta, gdzie byłeś, odpowiesz, że wypełniałeś moje polecenie.
Szczęśliwe te kolegia, w których znajdują się tacy chłopcy. Savio w Oratorium nie
był przy tym jedyny.
Drugim faktem była rocznica uchwalenia Konstytucji. Opowiada Jan Villa:
Z okazji tego obiadu Ksiądz Bosko nie chcąc, żeby chłopcy eksterniści włóczyli się po
mieście i brali udział w niebezpiecznych widowiskach, zakupił duże wiązki kiełbasek,
bułek i niewielkich butelek wina. Te właśnie rzeczy porozwieszane na dziedzińcu na
długich sznurach stanowiły nieopisaną radość chłopców. Ksiądz Bosko zachęcił ich
poprzedniej niedzieli, by przyszli punktualnie na nabożeństwo. Obecnie zwoławszy
młodzież przemówił:
231
|
|
24.2 Page 232 |
▲back to top |
Pewien pan dał mi trochę grosza, bym kupił świece i kolorowe lampki, by
Oratorium było iluminowane z okazji obchodów konstytucji. Ale ja powziąłem odmienną
ideę. Myślę sobie: co jest lepsze: czy ubawić oczy światłem kolorowych lampek, czy dać
coś do ust chłopcom? Dlatego zakupiłem te rzeczy dla was. Powiedzcie mi dobrze
zrobiłem?
Istna kaskada oklasków i wiwatów przerwała mu. On zaś ciągnął dalej:
Obecnie każdy z was wyciągnie los z tego tu worka. Jak było dawniej, wygrana
przypadnie na trzech chłopców zbiorowo: pierwszy otrzyma bułkę, drugi kiełbaskę,
trzeci flaszeczkę wina.
Podzieleni, więc na liczne trójki raczyliśmy się zadowoleni podwieczorkiem,
w którym uczestniczyli również interniści.
Okazją niemałej radości była również wycieczka do Susa, o której święty
wspomniał w liście swemu przyjacielowi księdzu kanonikowi Rosaz:
„Turyn, 26-5-1856 r. Ger. mo Sig. Canonico
Za parę dni przyjedzie zamówiony organista, który jak sądzę, nie zawiedzie
oczekiwania. Na razie nie mogę, jak bym pragnął, przyjąć chłopca szewca a to z powodu
obalenia starego domu, na którego miejsce buduje się nowy. Odnośnie kandydata do
gimnazjum, być może, zajmę się nim; niech na razie kończy kurs łaciny a przy jakiejś
okazji niech przyjedzie do Turynu, do mnie. W ciągu wakacji, mam nadzieję, z pomocą
Bożą, zaspokoić go. Proszę spowiadać, swobodnie w czasie Oficjum, jeśli go poproszą,
względnie, gdy petenci czekają przy konfesjonale; takie jest również zdanie księdza
Cafasso. Sonaty otrzyma od naszych chłopców, gdy przybędą uświetniać zakończenie
majowego nabożeństwa. Mam nadzieję wkrótce wpaść do Suza; wtedy porozmawiamy
o naszych sprawach. Proszę pozdrowić ks. kanonika wikariusza generalnego ks. kan.
Gay. Pozostaję z wyrazami czci.
Aff. mo Amico XJB”.
Wycieczka z Oratorium odbywała się w pierwszą niedziele czerwca. Dziennik
Armonia z 8 czerwca, podał wzmiankę o tym. Chciałbym wspomnieć o przepięknej
pobożnej muzyce, którą uświetniali nabożeństwo wychowankowie Oratorium
św. Franciszka Salezego pod kierunkiem tego męża apostolskiego, jakim jest Ksiądz
Bosko. Trzeba zauważyć, że jeśli muzyka ta była sama w sobie doskonała, to cudowne
było to jej wykonanie przez pobożnych, skromnych chłopców, którzy swą postawą
232
|
|
24.3 Page 233 |
▲back to top |
wyrażali to, co w duszy odczuwali. Uświadomicie sobie jak rzadkim zjawiskiem jest
muzyk laik w kościele zachowujący się skromnie i pobożnie…/…/ Pragnąłbym, by ten
moment wychowawczy tak świetnie zaakcentowany przez Księdza Bosko był lepiej
doceniony i naśladowany przez innych, by móc wygnać z kościoła istną profanację
muzyki teatralnej wykonywanej przez muzyków z nieprawdziwego zdarzenia.
233
|
|
24.4 Page 234 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXVIII
Nie było dotąd mowy o stowarzyszeniu od paru lat zorganizowanym przez
Księdza Bosko w Oratorium wśród eksternistów, które od 11 maja br. nabrało ostatecznej
formy.
Widzieliśmy, że w roku 1850, Ksiądz Bosko mając na względzie działalność na
wzór św. Wincentego a Paulo, popierał założenie w Turynie Konferencji św.
Wincentego. Pod koniec 1853 liczyły się już cztery. Spośród nich wyróżniała się
niebawem ta dla wspierania ubogich nawiedzonych cholerą. Rozciągnęła ona opiekę nad
430 rodzinami wydając sumę około 3 tysięcy lir na terenie zwłaszcza parafii Borgo Dora
gdzie najbardziej srożyła się straszliwie zaraza.
Stwierdzono przy tym, że spora liczba biednych rekrutowała się ze Sabuadii
i Francji. Dlatego w listopadzie tegoż roku powstała nowa Konferencja z patronem
św. Franciszkiem Salezym do opieki nad nimi. Przewodniczył jej otwarciu monsignor
Mermillod późniejszy ordynariusz Genewy i kardynał: uczestniczył w niej i Ksiądz
Bosko, jak również nie brakowało go w akcji w Borgo Dore.
Wraz z gorliwym hrabią Caysem, pierwszym prezesem Rady Naczelnej
Stowarzyszeń św. Wincentego a Paulo stanowili jedną duszę i jedno ciało w akcji
młodzieżowej oraz w opiece nad tymi rodzinami.
Na tym nie poprzestał. Z końcem 1854 ustanawiał w Oratorium na Valdocco jakby
małą Konferencję, której pierwszym Patronem był św. Wincenty a Paulo a drugim
św. Franciszek Salezy. Popierali ten pomysł panowie przychodzący do Oratorium uczyć
katechizmu, jak np. markiz Dominik Fassati, hr. Radicati di Brozzolo, markiz Scarampi,
niektórzy profesorowie uniwersytetu i kilku bogatych kupców.
Ksiądz Bosko studiował uważnie regulamin stowarzyszenia, środki zalecane przez
niego i opracowywał własny projekt. Jego celem była szczególnie opieka nad młodzieżą
spotykaną w odwiedzanych rodzinach.
Święty zachęcił starszych chłopców do zapisywana się na członków wspomnianej
Konferencji. Prezesem jej był zazwyczaj ktoś spoza Oratorium. Przez wiele lat obowiązki
sekretarza spełniali: kleryk Michał Rua, Juliusz Barberis, Dominik Bongiovanni, wśród
234
|
|
24.5 Page 235 |
▲back to top |
członków wymienimy Piotra Enria, ks. Jana Anfossi, Jana Villa, ks. Jana Turchi i wielu
innych.
Przy przyjęciu nowego członka zazwyczaj wygłaszał przemówienie Ksiądz Bosko,
jak na przykład z okazji przyjęcia Jana Garine, kiedy między innymi powiedział:
(nawiązując do nazwiska znanego rzeźbiarza w Turynie):
Ów rzeźbiarz wyczarowuje wspaniałe figury z marmuru, podobnie ty powinieneś
rzeźbić w duszach młodzieży bliźnich pobożne myśli, dobre postanowienia, szlachetne
przykłady. Dodawał, że celem Konferencji jest czynić dobrze naprzód sobie samemu
a równocześnie bliźnim.
Wspomniani młodzieńcy, każdej niedzieli odwiedzali wskazane rodziny zanosząc
wsparcie, nie szczędząc przy tym stosownych rad odnośnie religijnego wychowania
dzieci. Zachęcali, by przychodzili do Oratorium na katechizm. Przyjmowano ich
życzliwie, gdyż wizyty tego rodzaju wnosiły wiele radości i zacieśniały wzajemne
kontakty; wizytujący poznawali potrzeby bliźnich by w przyszłości móc tym skuteczniej
oddziaływać na otoczenie. Posiedzenia odbywały się w refektarzu przełożonych
po południu. Uczestniczył w nich Ksiądz Bosko oraz wielu znakomitych członków
Konferencji w mieście, jak hr. d’Agliano, komandor Cotta, hr. Cays. Po modlitwie,
odczytywaniu protokołu z poprzedniego posiedzenia i zreferowaniu akcji dobroczynnej
przyznawano punkty nagrody za wzorowe sprawowanie podopiecznych, zwłaszcza
młodzieży. Kto otrzymał ich najwięcej temu dostawała się nagroda w formie części
odzieży, obuwia itp. Rozdawano popularne książki. Przy końcu posiedzenia urządzano
składkę dla biednych. Nawet biedniejsi dawali jakiś grosz, co bardzo podobało się
Księdzu Bosko. Niewiele przynosiła ta kolekta, z wyjątkiem gdy otwierali swą sakwę
tacy panowie jak hr. Cays, hr. Collegno lub inni arystokraci.
Wybierano zazwyczaj na wizyty czas od godziny 10.00 – 10.30 po
nabożeństwach, gdyż chłopcy z rana byli w Oratorium na Mszy św. i do swoich domów
wracali dopiero na obiad. W rozmowie z rodzicami otrzymywali informację
o sprawowaniu się swych podopiecznych. Niekiedy rodzice kłamali w nadziei
otrzymania nagrody przez ich syna. Dlatego zasięgano również opinii właścicieli
sklepów i warsztatów. Wspomnianą klientelą byli to na ogół chłopcy od lat 14-15.
Zwracano uwagę na frekwencję sakramentalną, posłuszeństwo i pracowitość.
235
|
|
24.6 Page 236 |
▲back to top |
By dodać bodźca młodzieży, urządzano raz w miesiącu małą loterię fantową.
Również w Oratorium św. Alojzego istniała Konferencja na wzór tej z Valdocco a obie
kontaktowały się ze stowarzyszeniem centralnym w mieście. W roku 1856 było tych
konferencji młodzieżowych w całym Piemoncie szesnaście. Rada Głowna mieściła się
w stolicy a jej prezesem był hrabia Cays.
Z tej unii wyciągnął Ksiądz Bosko nie małą korzyść. Mianowicie kontakty z wielu
osobistościami w kraju i zagranicą.
„Pewnego razu, opowiada ksiądz kanonik Anfossi, przybyło do oratorium czterech
panów z arystokracji: książe Scotti z Mediolanu, markiz Patrii z Rzymu, markiz Fassati
i hrabia Cays z Turynu. Uczestniczyli oni w konferencji, której członkowie nawiedzali
ubogich w ich mieszkaniach w towarzystwie jakiegoś członka Stowarzyszenia
św. Wincentego a Paulo.
Ksiądz Bosko przyjął ich serdecznie nie chcąc jednak zostawiać chłopców samych
na rekreacji, zaprosił ich by usiedli z nim na drewnianej ławie w środku podwórza. Po
rekreacji przydzielił każdemu lekcję katechizmu w poszczególnych grupach. Panowie
chętnie przyjęli propozycję.
Po nabożeństwie odbyło się zebranie. Panowie cieszyli się widząc tak liczna grupę
chłopców ożywionych gorliwością Księdza Bosko w praktykowaniu miłosierdzia
chrześcijańskiego. Ja sam również miałem szczęście być tam obecnym”.
Jan Villa wspomina, że na jednym posiedzeniu przewodniczył sam prezes
Konferencji rzymskiej. Przemawiał tak podniośle, że Ksiądz Bosko przy końcu podszedł
gratulując:
„Szanowny Pan Prezes przemawiał jak prawdziwy apostoł!”.
236
|
|
24.7 Page 237 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XXXIX
Przyszła też kolej na inne stowarzyszenie w Oratorium. W roku 1856 zostało
zorganizowane Towarzystwo Niepokalanej. Historia jego była następująca. Pewnego
dnia zabrakło komunikujących się przy balustradzie i Ksiądz Bosko na darmo wyjął
puszkę z Hostiami. Młodzieniec Celestyn Durando, oratorianin uczęszczający do
gimnazjum w mieście, spotkawszy swego kolegę Józefa Bongiovanni powiedział:
Wiesz, dzisiaj Księdza Bosko spotkała wielka przykrość!
Wkrótce pewna grupa gorliwszych wychowanków porozumiała się wyznaczając
sobie dzień w tygodniu na Komunię świętą, tak by zawsze był ktoś u Stołu Pańskiego.
Dominik Savio był jednym z inicjatorów tego stowarzyszenia i za radą Księdza
Bosko postarał się je utrwalić. Wybrał sobie w tym celu najlepszych kolegów i zachęcił,
by wspólnie utworzyli stowarzyszenie pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia.
Celem jego było zapewnienie sobie szczególnej opieki Matki Bożej w życiu,
zwłaszcza w chwili śmierci postanowiono w tym celu odmawiać pewne praktyki pobożne
ku czci Niepokalanej oraz przystępować często do Komunii św. Przy współudziale
kolegów Dominik napisał regulamin, a w dniu 8 czerwca, na dziewięć miesięcy przed
swą śmiercią odczytał go wraz z nimi przy ołtarzu Madonny. (opuszczony regulamin).
Ksiądz Bosko przejrzał go i zatwierdził dodając następujące warunki:
Wspomniane obietnice nie obowiązują pod ślubem ani pod jakimkolwiek
grzechem.
Na zebraniach ustalić należy jakiś dobry uczynek, na przykład
utrzymywanie czystości w kaplicy, nauczanie katechizmu, itp.
Przydzielić członkom poszczególne dni tygodnia na przystąpienie do
Komunii św.
Nie dodawać żadnej praktyki pobożnej bez wiedzy przełożonych.
Jako główny cel rozszerzać nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny i do
najświętszego Sakramentu.
Przed przyjęciem kogokolwiek zapoznać go życiorysem kleryka Comollo.
Dominik Savio przyświecał gorliwością wszystkim. Każdy był jego przyjacielem.
Zbliżał się do malkontentów, opowiadał coś ciekawego, zapraszał do gier, by ich
237
|
|
24.8 Page 238 |
▲back to top |
pociągnąć do Boga. Członkowie Towarzystwa zbierali się na regularne konferencje, oraz
dla odmówienia wspólnie praktyk pobożnych.
Wspomniane konferencje odbywały się za wiedzą przełożonych pod
przewodnictwem samych chłopców lub kapłana. Kleryk Rua został obrany prezesem
Towarzystwa.
Zbierano się raz w tygodniu. Po modlitwie była krótka lektura duchowna, potem
otwierano posiedzenie. Zastanawiano się jak obchodzić większe święta, planowano,
co należy wykonać w nadchodzącym tygodniu, przeznaczano jakiegoś chłopca
potrzebującego specjalnej opieki któremuś z członków. Wymagało to zastanowienia się,
jakich środków użyć w danym wypadku. Sporządzano listę chłopców roztrzepanych,
niedbałych w obowiązkach, nieprzystępujących do Sakramentów św., względnie
podejrzanych o coś złego. Studiowano ich usposobienie i skłonności, następnie
oddawano pod opiekę towarzyszy podobnych charakterem. W taki sposób członkowie
Towarzystwa stawali się w pewnej mierze wychowawcami drugich. Na następnej
konferencji dzielono się spostrzeżeniami i sukcesami. Otrzymywano nowe wskazówki,
by z większą korzyścią wykonać asystencje koleżeńską. Wszystko to przyczyniało się do
ogólnego postępu Oratorium. W taki sposób Towarzystwo Niepokalanej w działalności
swej było podobne do zabiegów Anioła Stróża, którego praca jest niewidoczna, ale
realna.
Pozyskany kolega chętnie ulegał ich radom, dawał się pociągnąć do dobrego
a w stosownym czasie szedł do spowiedzi. Ileż dusz w ten sposób zostało zbawionych!
Koledzy z Towarzystwa Niepokalanej nie byli oskarżycielami, lecz obrońcami swych
towarzyszy słabych w cnocie, nawet złych, o ile tacy się znaleźli, bo potrafili uczynić ich
nieszkodliwymi. Zmniejszali im karę u przełożonych, zastawiali się wprost u Boga o ich
przyszły los, czasem przejmowali na siebie ich kary usiłując bronić, by nie zostali
wydaleni z zakładu. Był to doprawdy jeden z najszczytniejszych apostolatów lecz
wymagał wielkiego taktu i wypróbowanej cnoty. Gdy podopieczny zachorował,
potrzebował pomocy w nauce czy w pracowni, gdy spotykała go przykrość, mógł wtedy
liczyć na dyskrecję i pomoc szczerego przyjaciela oddanego mu w Chrystusie. Taki to
był ten Legion Niepokalanej postawiony przez Księdza Bosko na czatach, by
nieprzyjaciel nie wtargnął do Oratorium. Mawiał on:
Moralność! Oto, co najważniejsze w zakładzie.
238
|
|
24.9 Page 239 |
▲back to top |
Towarzystwo Niepokalanej oddało w ciągu lat niezaprzeczalne usługi dla dobrego
prowadzenia się chłopców.
Słyszałem w ostatnich latach od byłych wychowanków, że jeśli utrzymywali się
w Oratorium i przykładali do obowiązków, zawdzięczali to kolegom, o których
wiedziałem, że należeli do Towarzystwa Niepokalanej.
Oni to ożywieni duchem Księdza Bosko stawali się twórczą komórką domu.
Obracając się między żywiołowymi chłopcami uprzejmym słowem i przykładem byli
elementem karności, spokoju i porządku.
Widziało się grupy chłopców bawiących się w przerwach, bądź przechadzających
się a w każdej z nich znajdował się jeden, który nadawał ton wszystkiemu. Potrafił
zręcznie uchylić szemranie, przeklinanie, bójki. Miał mir u wszystkich i chętnie się go
słuchano. Nie znano wtedy jeszcze rządów, lecz na głos dzwonka wszyscy w milczeniu
szli na swoje miejsce.
Członkowie Towarzystwa Niepokalanej zajmowali się zwłaszcza świeżo
przybyłymi do zakładu. Czasem smutek i przygnębienie trapiły niejednego biedaka
przybyłego ze wsi do miasta, lecz oto podchodzi doń towarzysz, uprzejmie zagaduje,
zaprasza do gry, pociesza, zaznajamia z obowiązującym regulaminem, prowadzi do
kaplicy na nawiedzenie, do spowiedzi, jakby to uczynił sam Ksiądz Bosko.
W taki sposób przeszkadzano złu a krzewiło się dobro. Ksiądz Bosko zachęcał, by
wzajemnie spełniano obowiązek monitora.
Ja sam, pisze ksiądz Rua, doświadczyłem użyteczności ojcowskich zabiegów
naszego Ojca, gdy jako chłopiec znalazłem dobrego kolegę, monitora i dzięki niemu nie
traciłem czasu na próżno.
W tym samym roku, gdy Pius IX ogłaszał Uroczystość Najświętszego Serca Pana
Jezusa na cały Kościół, gdy formował się zawiązek Towarzystwa Salezjańskiego,
powstało Towarzystwo Niepokalanej przynosząc wiele pociechy Księdzu Bosko.
Równocześnie prowadził on korespondencję z młodzieńcem Dominikiem Ruffino
przyszłym wartościowym salezjaninem:
„Carissimo Figlio!
Bardzo dobrze zrobiłeś pisząc do mnie, jeśli szczerze wyrażasz słowami co masz
w sercu, to znajdziesz we mnie przyjaciela, który postara się wyświadczyć ci wszelkie
239
|
|
24.10 Page 240 |
▲back to top |
możliwe dobro. Ofiaruj swe prace Bogu, bądź nabożny do Matki Najświętsze, a gdy
przyjedziesz do Turynu, pomówimy.
Niech ci Bóg błogosławi, módl się za mnie etc.
Aff. mo XJB”.
Nowym powodem radości było udzielenie przez Ojca świętego odpustu zupełnego
za nawiedzenie kościoła oratoryjnego w główne święta Matki Boskiej, uroczystość
świętego Franciszka Salezego oraz świętego Józefa. Odpusty cząstkowe za
uczestniczenie w skupieniu miesięcznym w wymienionym kościele oraz innych
odpustów dla wiernych uczestniczących w Pasterce w noc Bożego Narodzenia.
(op. dwa listy apostolskie tekst łaciński).
W radosnym nastroju witał Turyn powracające oddziały piemonckie z kampanii
krymskiej. Żołnierze uczestniczyli we Mszy św. polowej wraz z Te Deum. Po
nabożeństwie niektórzy żołnierze byli wychowankowie odwiedzili Księdza Bosko
w Oratorium, witani uroczyście.
Z niemniejszą pompą obchodzono św. Jana Chrzciciela i świętego Alojzego. Z tej
okazji Ksiądz Bosko polecił wydrukować 7.500 obrazków pamiątkowych; wydrukowano
również program tych obchodów.
Szatan okazywał swój gniew na widok dobra zdziałanego przez Towarzystwo
Niepokalanej w Oratorium. Dziedziniec dotąd nie był opasany murem, by przeszkodzić
wtargnięciu niektórych osobników, zwolenników waldensów lub nawet samego Judasza.
Wybierali zwłaszcza okazję, gdy Ksiądz Bosko był nieobecny. Zbliżali się do chłopców
z zakłamanym uśmiechem i kuszącymi sugestiami. Raz zjawił się jakiś przewrotny
młodzieniec dość gładkiej powierzchowności, chytrze i przewrotnie starając się
pociągnąć niebacznych chłopców. Dawały jednak baczenie czujki Niepokalanej
i zręcznie odwracały od niego wychowanków. To znów jakiś osobnik znalazł się wśród
chłopców bawiących się na dziedzińcu próbując ich zainteresować opowiadaniem
różnych dowcipów. Potem przeszedł na sprawy religijne drwiąc sobie z rzeczy świętych.
Niektórzy nie czując się na siłach, by odpowiednio zareagować, oddalili się, reszta
jednak bezkrytycznie słuchała. Nadbiega Dominik. Zorientowawszy się w sytuacji
zwrócił się energicznie do kolegów:
Chodźmy stąd! Zostawmy tego nieszczęśliwca, chce on ukraść nam duszę!
Chłopcy usłuchali i odeszli szybko. A ów typ ulotnił się.
240
|
|
25 Pages 241-250 |
▲back to top |
|
|
25.1 Page 241 |
▲back to top |
Pewien oratorianin przyniósł gazetę z niemoralnymi ilustracjami. Pokazywał je
grupie lekkomyślnych kolegów. Wtem nabiegł Dominik Savio. Chwycił gazetę i podarł
na strzępy wołając:
Czy zapomnieliście, co mówi Zbawiciel, że jedno spojrzenie plami duszę
grzechem i prowadzi do piekła. A wy przypatrujecie się tego rodzaju obrazkom?
Oglądaliśmy je dla żartu, powiedział któryś.
Ładne mi żarty, chcecie iść do piekła żartując?!
Przyznano rację Dominikowi i rozeszli się.
Na miesiąc czerwiec ukazał się zeszyt Letture Cattoliche zatytułowany: „Krótkie
refleksje na temat zgadzania się z Wolą Bożą”. Drukowany był w Ivrea. Książeczka
przyniosła wielkie korzyści dla dusz wykazując, że Wola Boża jest zawsze dla nas
korzystna i że w niej człowiek znajduje swój pokój i doskonałość wewnętrzną.
241
|
|
25.2 Page 242 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XL
W roku 1856 Ksiądz Bosko złożył młodzieży włoskiej, w dowód niezniszczalnej
miłości do tej nadziei kościoła i ojczyzny znakomity dar: „Historię Włoch”.
Czytelnicy zapewne zdziwią się skąd Mąż Boży wśród tylu trudów i kłopotów
związanych z prowadzeniem swego Dzieła, znalazł jeszcze tyle czasu, by napisać
„Historię Włoch”, jedną z cenniejszych książek, jakie wyszły spod jego pióra. Pospieszył
się z napisaniem tego dzieła pod wpływem księdza Cafasso. Pytał go mianowicie o radę:
„Czy mam napisać historię Włoch, czy metodę spowiadania młodzieży?”.
Mogło się wydać słuszniejsze napisanie książki na drugi temat. Widział, bowiem
jak wielu kapłanów niedocenia wagi spowiedzi młodzieżowych. Przesąd, że to strata
czasu, niecierpliwość i nuda wynikające z lekceważenia i nieznajomości duszy
młodzieńczej lub może brak doświadczenia, sprawiały, że w wielu miejscowościach
brakło księży umiejących i zabierających się rzetelnie do słuchania spowiedzi młodzieży.
Spowiadano ich zazwyczaj tylko z okazji Wielkanocy.
Ksiądz Cafasso usłyszawszy rację Księdza Bosko zawyrokował:
Niech Ksiądz napisze historię Włoch!
Święty usłuchał. Z rozgoryczeniem sam widział, jak wielu pismaków w różnego
rodzaju epilogach, sumariuszach itp. po barbarzyńsku okaleczało dzieje Włoch,
odświeżając już po tylekroć odparte kalumnie przeciw papiestwu, przedstawiając papieży
jako wrogów ojczyzny, zapoznając, wypaczając lub zamilczając fakty chwalebne a w ich
miejsce podając jako historyczne zmyślone brednie czy bezpodstawne opinie przeciwne
papieżom. Nawet wybitnych Papieży, którym wiele zawdzięcza Italia i Europa, stawiano
w ujemnym świetle jako sprawców nieszczęść, klęsk itp. A co gorsza, tego rodzaju
podręczników zawierających te treści używano powszechnie w szkołach. Dodać do tego,
że protestanci w swych pismach zaciekle zwalczali papiestwo, a prasa sekciarska
atakowała władzę doczesną papieża i Kościoła fałszując jej początki, cele i odmawiając
wszelkich podstaw prawnych.
Te fałszerstwa, zatruwanie umysłów młodzieńczych, oburzało do najwyższego
stopnia Księdza Bosko, to też zebrał się, by sporządzić antidotum na to, możliwie
najskuteczniejsze.
242
|
|
25.3 Page 243 |
▲back to top |
W 1855 Paravia rozpoczął druk książki. Stronice jej zawierają prawdziwą obronę
Kościoła i Papiestwa, wykazują dobrodziejstwa oddane przez nich cywilizacji, zwłaszcza
Włochom, podtrzymują zdecydowanie legalność władzy doczesnej papieży konieczną dla
wykonywania ich misji duchowej.
Treść dzieła ujęta jest w czterech epokach. Zazwyczaj historycy dokonują
podziału na trzy epoki: okres królów, republiki, oraz imperium.
Pierwsza epoka obejmuje okres od najdawniejszych mieszkańców Italii aż do
końca republiki, kiedy cezar August objął władze nad imperium rzymskim.
Druga, od początku cesarstwa aż do jego upadku na zachodzie w roku 476, kiedy
to chrześcijaństwo rozszerzyło się na całą Italię.
Trzecia epoka, od upadku imperium rzymskiego na zachodzie do odkrycia
Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w roku 1492, czyli średniowiecze.
Czwarta obejmuje pozostały okres czasu, to jest do 1855, zazwyczaj zwany
historią nowożytną. Przy czym prawie każdy rozdział kończy się sentencją z Pisma Św.
(Księga Przysłów).
Ksiądz Bosko posyłał odbitki do przeglądnięcia profesorowi Amadeuszowi
Peyron z prośbą o wydanie opinii. Profesor chcąc mu się przysłużyć czytał, skreślał,
poprawiał, wreszcie przy końcu musiał przyznać, że lepiej nie może tego ująć jak autor
i pozostawił wszystko jak było. Tak świadczył profesor ks. Garino.
Przy sposobności dał Księdzu Bosko ważne upomnienie. Otóż wśród biografii
sławnych mężów znalazło się też wspomnienie o Wiktorze Alfierim. Peyron opiniował:
„Dlaczego w podręczniku dla młodzieży dawać biografię Alfierigo, który tyle złego
spowodował swymi pismami i utworami scenicznymi? Należy ją usunąć i wcale nie
wspominać o nim. Jeśli się o nim pisze, obojętnie, dodatnio czy ujemnie, rozbudza się
ciekawość u młodzieży, która zacznie czytać jego książki z wielką szkodą dla duszy”.
Powyższa uwaga odniosła skutek. Ksiądz Bosko będzie również przestrzegał
swych profesorów, by unikali wymieniania autorów niemoralnych książek, tym mniej
wychwalali ich styl literacki.
Zasięgał również opinii u swego dawnego profesora księdza Piotra Banaudi
odnośnie pewnych faktów z historii kościelnej. (list op. )
243
|
|
25.4 Page 244 |
▲back to top |
W połowie roku 1856 ukazała się Historia Włoch dla młodzieży, od zmierzchłych
dziejów aż po współczesność, napisana przez księdza Jana Bosko. Pierwsze wydanie
liczyło 2. 500 egzemplarzy.
Zamieszczamy dosłownie wstęp świadczący o celu przyświecającym autorowi
w napisaniu tej książki jako podręcznika nauki historii dla młodzieży.
„Wszyscy zgodni są, co do tego, że książki powinny być przystosowane do
poziomu umysłowego czytelników, podobnie jak pokarm powinien odpowiadać
potrzebom organizmu”.
Tej zasady trzymał się autor w opracowywaniu podręcznika „Historii Włoch” dla
młodzieży, tak, co do układu jak stylu, podobnie jak w poprzednich książkach.
Podawałem fakty udokumentowane, zdrowe moralnie i zdatne do pouczenia,
z pominięciem niepewnych, względnie prywatnych opinii autorów.
„Mogę zapewnić czytelnika, że nie napisałem żadnego zdania nie konfrontując
autorów także współczesnych. Nie szczędziłem trudu w przestudiowaniu współczesnej
historiografii Włoch. We wszystkim miałem na oku pożytek studiującej młodzieży,
będącej nadzieją społeczeństwa. Dać jak najbardziej zbliżony do prawdy historycznej
obraz wydarzeń, zachęcić do cnoty, wzbudzić wstręt do występku, zganić lenistwo,
uwydatnić szacunek dla władzy państwowej i religijnej, oto cel przyświecający autorowi
na każdej stronicy tej książki.
Żywi on nadzieję, że jak poprzednie, tak i ta książka zadowoli życzenia
czytelników. A jeśli przyniesie im jakąś korzyść, to niech będzie za to dzięki Dawcy
wszelkiego dobra, Bogu Najwyższemu!”.
Tyle autor. Szereg wybitnych osobistości wyraziło pochlebne opinie o powyższej
książce.
Nasz wychowanek nauczyciel D. Truso opowiadał, że pewien znakomity profesor
na Sycylii, po przeczytaniu tego dzieła wyraził się:
Doprawdy autor tej książki musiał być świętym!
Książka została pochlebnie oceniona przez zespół redakcyjny „Civilita Cattolica”,
„że nie masz temu dziełu równego w całej Italii”. Miedzy innymi pisano tam:
„Pod piórem znakomitego autora (Księdza Bosko) historia nie przemienia się
w przemycanie obłudnych teorii liberalnych, jak to ma miejsce u niektórych
kompilatorów różnych skrótów, sumariuszy, etc. Krążących wśród ludu, niestety
244
|
|
25.5 Page 245 |
▲back to top |
będących w użyciu nawet w pewnych szkołach. Co do rzetelności faktów przytoczonych,
przejrzystego rozkładu treści, prostoty stylu, obok zdrowej doktryny moralno – religijnej,
książka ta nie pozostawia nic do życzenia”.
Podobnie pochlebna recenzja ukazała się w Armonia.
Wśród głosów pochwał nie brakło smętnej nuty krytyki ze strony jezuity
posądzającego autora o plagiat, o czym mówiło się dość głośno. Doszło to do
wiadomości autora, który o tym zamilczał. Lecz profesor Picco wziął go w obronę
odpowiadając na krytykę:
Och, co za pyszny jezuita! Ja przecież osobiście czytałem rękopis Księdza Bosko,
nawet byłem świadkiem jak go pisał!
Święty tymczasem pośpieszył przesłać artystycznie oprawiony egzemplarz Ojcu
Świętemu. W jego imieniu dziękował kardynał Antonelli pisząc:
„Ill. mo Signor D. Bosko!
Zgodnie z życzeniem, doręczyłem Ojcu Świętemu przesłaną książkę: „Corso della
Storia d' Italia raccontato alla gioventu”. Donoszę również, że Ojciec Święty przyjął
z przyjemnością dar mu sprezentowany i przesyła w zamian apostolskie
błogosławieństwo. Ze swej strony serdecznie dziękuję za drugi egzemplarz przeznaczony
dla mnie oraz oświadczam się etc.
Rzym, 18-9-1856 r. Serwitor vero G. kard. Antonelli”.
Jednocześnie rozsyłał egzemplarze innym osobistościom i przyjaciołom.
Z nadesłanych odpowiedzi cytujemy jedną: „Molto Rev. e carissimo D. Giovanni!
Spóźniłem się z podziękowaniem za przesłaną mi „Historię Włoch”(…). Obecnie
w wolnych chwilach odpoczynku na wsi odczytuję z przyjemnością tak wspaniałe dzieło
o naszym kochanym kraju (…). Podziwiam z jak doskonałym wynikiem bez fałszowania
historii i przemilczania faktów, opisuje dzieje naszych triumfów i upadków. Zasługuje
doprawdy na wdzięczność nie tyle młodzieży turyńskiej, której poświęca swe trudy, ale
rzec można, całych Włoch, gdyż treściwie zamyka całe ich dzieje od zamierzchłych
początków. Korzystam z miłej sposobności podziękowania za to, że jego młodzież
wykonuje me utwory z takim skutkiem.
Proszę o wybaczenie długiego listu etc.
Mediolan 29-10-1856 r. Dev. mo obbl. mo servo C. di Castelbaro”.
245
|
|
25.6 Page 246 |
▲back to top |
W następnych wydaniach dodał Ksiądz Bosko rozdział o odzyskaniu Lombardii
w wojnie wyzwoleńczej z 1859 a później sumariusz chronologiczny wydarzeń od pokoju
w Villafranca (1859) do śmierci Napoleona III (1873). Dołączył wzmianki biograficzne
znakomitych mężów włoskich i obcych dla cywilizacji.
Wzmiankując o Manzonim i jego dziełach miedzy innymi „Promessi
Sposi”(Narzeczeni), czyni następującą uwagę o tym romansie:
„Pomimo uznania, jakie mamy dla tej książki, nie możemy powstrzymać się od
krytycznej uwagi względem proboszcza Abbondio i nieszczęśliwej Gertrudy. Autor
chcąc sprezentować Włochom książkę doprawdy wartościową i natchnioną duchem
chrześcijańskim, mógł z pewnością stworzyć szlachetniejsze charaktery; inni pisarze
romantyczni spoza Alp kreślą odmienny wizerunek proboszcza katolickiego. Młodociany
czytelnik, który wyniósł z domu szacunek dla własnego proboszcza, musi z pewnością
odnieść ujemne wrażenie czytając wspomnianą książkę”.
Dlatego osobiście nie zachęcał do czytania jej, lecz tylko tolerował, gdy była
przypisywana jako lektura szkolna. Stąd wynika, co myślał o innych pisarzach
beletrystycznych i ich romansach. Zawsze był zdania, że lektura niekoniecznie zła lecz
lekka a pasjonująca może ujemnie wpływać na młodzież.
Wspomniany podręcznik historii był niekiedy pomawiany przez pisarzy
i literatów, zresztą o niepodejrzanej ortodoksyjności o zbytnią katolickość. Bogu tylko
wiadome ile dobrego przyniósł młodzieży oraz od jakiego go uchronił. Gdy tylko został
należycie doceniony, ubiegali się o ten podręcznik ojcowie rodzin, nauczyciele,
wychowawcy, którym leżało na sercu nie tylko wykształcenie młodzieży w duchu
patriotycznym lecz ustrzeżenie jej od prądów laickich.
Dodamy, że w przeciągu lat 30 książka rozeszła się w 70 tysiącach egzemplarzy.
Sam minister oświaty Jan Lanza wydał o niej pochlebną opinię, nagrodził premią
i wyraził życzenie, by została wprowadzona do szkół państwowych. Proponowano nawet
autorowi ze strony ministerstwa oświaty, że książka zostanie zaaprobowana do użytku
w szkołach, pod warunkiem, że autor zgodzi się na niektóre poprawki w tekście. On
jednak nie zgodził się nie dbając o znaczną tantiemę. Co więcej nie reagował wcale na
gniew sekciarzy krytykujących autora jako reakcjonistę i przywódcę papistów.
246
|
|
25.7 Page 247 |
▲back to top |
Młodzież za to rozczytywała się w tej Historii, a niektórzy nawet recytowali na
pamięć całe jej stronice. A Ksiądz Bosko rozdawał nagrody najlepszym, podobnie jak to
czynił z nauką katechizmu lub innych przedmiotów szkolnych.
Inną nadmierną korzyść przyniosła Historia Włoch społeczeństwu. Posłużyła
bowiem za natchnienie i dała bodźca pisarzom katolickim, autorom literatury osnutej na
tle dziejów ojczystych, by wyrwać z rąk młodzieży romanse i powieści popularne,
niebezpieczne dla moralności.
Musimy dodać, że Ksiądz Bosko poprzez swą książkę dał się poznać nawet
w dalekiej Anglii, gdzie znalazła poczytność nawet w szkołach. Nasi Współbracia
widzieli jej tłumaczenie na pewnej wystawie w języku angielskim. Książka była
poprzedzona przedmową tłumacza, który tak pisał:
„Styl książki jest wyjątkowo prosty, w tekście dodano wiele wyjaśnień
niekoniecznych dla czytelnika nieco wykształconego. Próbowałem naśladować w języku
angielskim prostotę stylu włoskiego. Niektóre z wyjaśnień pozostawiłem, inne
pominąłem jako zbędne. Ponieważ autor jest kapłanem katolickim, (…) przeto jego
opinie (…) mogą być kontrowersyjne dla nas Anglików i protestantów. Uważam się tedy
za usprawiedliwionego, modyfikując je, względnie nawet pomijając w niektórych
wypadkach …”.
247
|
|
25.8 Page 248 |
▲back to top |
Rozdział XLI
Po tak pomyślnych sukcesach z wydaniem historii Włoch, obecnie przyjemnie
będzie wglądnąć wewnętrzne życie Oratorium, tym bardziej, że posiadamy w ręku
najbardziej autentyczny dokument. Jest nim gruba księga przyjęć wychowanków na rok
szk. 1855/56, pisana odręcznie przez Księdza Bosko, w którym pełno różnych uwag.
Zawiera rachunki bieżące, a przy tym nazwiska 153 wychowanków, z których 63 jest
gimnazjalistów, a 90 rzemieślników. Jak stwierdzają byli wychowankowie z owych
czasów, spis ten nie jest kompletny, gdyż brakuje pewnej grupy dochodzących do szkół
w mieście, oraz tych którzy znajdowali się w Oratorium przejściowo. Obok nazwisk
niektórych widnieje uwaga: „gwałtowny i niepoprawny”, „podejrzany o kradzież”,
„niepoddający się regulaminowi”, co zostali wydaleni z zakładu. Zanotowano,
że niektórzy opuścili Oratorium dobrowolnie. O Karolu Gastinim czyta się: „odszedł na
samodzielne mieszkanie w miesiącu maju”.
Niektóre notatki, zwłaszcza obok rzemieślników, podają nazwiska zmarłych,
którzy skutkiem opuszczenia, nędzy i innych przyczyn, wznieśli ze sobą zarodki
niszczycielskiej gruźlicy. I tak, w szpitalu Cottolengo w Turynie w pierwszych
miesiącach 1856 zmarli: Jan Picene lat 17 z Uremolino i Alojzy Pesciallo lat 15
z Vacarezza, w szpitalu św. Maurycego, Bernard Raggi lat 16 z Cremolino znów inny
Picene młodszy brat wspomnianego.
Ksiądz Bosko odwiedzał troskliwie swych wychowanków w szpitalach
i przygotowywał ich do pobożnego zakończenia życia.
Po skończonym roku szkolnym część gimnazjalistów wyjeżdżała na wakacje.
A Święty troszcząc się, by nie pozostali bez opieki dawał każdemu list polecający
do proboszcza. Oto jego treść:
„Ill. mo e molto Rev. do Signore!
Polecam serdecznie naszego wychowanka ojcowskiej troskliwości
Przewielebnego Księdza Proboszcza, prosząc pokornie o roztoczenie nad nim opieki
w czasie wakacji, a za powrotem wystawienie mu zaświadczenia, w którym proszę
zaznaczyć:
1). czy w czasie wakacji przystępował do Sakramentów św.
248
|
|
25.9 Page 249 |
▲back to top |
2). czy uczęszczał na nabożeństwa do Kościoła i służył do Mszy.
3). czy nie przebywał w złym towarzystwie i czy nie dał powodu do skarg
swym
nieodpowiednim
zachowaniem.
W nadziei otrzymania dobrych referencji o nim z góry składam serdeczne podziękowanie
oraz mam zaszczyt etc.
Obbl. mo serv. XJB”.
Wolne miejsca w Oratorium były natychmiast zajmowane prze nowych chłopców.
Miłość jego względem takich, co znajdowali się w niebezpiecznej sytuacji,
nie pozwalała mu na stawianie wstępnych warunków i z miejsca przyjmował
przysłanych mu przez Opatrzność Bożą. Opowiada Jan Villa:
„Pamiętam, że Ksiądz Bosko spotkał u pewnego fryzjera jego chłopca pomocnika.
W uprzejmej rozmowie dowiedział się, że uciekł on z domu w miejscowości Cavour.
Znalazł się tu jako pomocnik fryzjerski za 5 soldów dziennie. Ksiądz Bosko
zaproponował mu, by przyszedł do Oratorium, na co chłopiec chętnie się zgodził
i pożegnawszy się ze swym chlebodawcą poszedł z Księdzem Bosko. Ten napisał do jego
ojca pytając, czy zgadza się na to, by syn pozostał w Oratorium, na co ojciec chętnie
przystał”.
„Znałem tego chłopca aż do odejścia do wojska. Był zawsze bardzo grzeczny
i obecnie jest urzędnikiem w Turynie. Przy spotkaniu ze mną wyrażał się zawsze
z wielką wdzięcznością o Księdzu Bosko”.
Tak samo kochał Ksiądz Bosko swych oratorianów. Ilekroć wyjeżdżali na stałe
z Turynu, nie zapomniał o nich (…). Między innymi świadectwami, przytoczymy
wspomnianego już Jana Ville: „Po roku pobytu w Turynie, gdzie uczęszczałem
do Oratorium Księdza Bosko, wyjechałem z ojcem do Biella. W lipcu 1850,
dowiedziałem się od ks. proboszcza, że Ksiądz Bosko pisał do niego list z prośbą
o powiadomienie mnie i brata, że w takim to a w takim dniu będziemy mogli spotkać się
z nim w Oratorium św. Filipa w Biella. Oczywiście skorzystaliśmy z tego, by usłyszeć
parę słów od niego. Pierwsze jego słowa były, czy nie zapomnieliśmy o praktykach
spełnianych w Oratorium. Zaprosił mnie, by przenieść się do Turynu. Ojciec mój
początkowo sprzeciwiał się, później dał zezwolenie”.
Znalazłszy się w Turynie mogłem kontynuować naukę swego zawodu
a równocześnie uczęszczałem do Oratorium Księdza Bosko. Jemu zawdzięczam tak
249
|
|
25.10 Page 250 |
▲back to top |
wiele. Również w czasie mej służby wojskowej pamiętał o mnie pisząc często i polecił
mnie biskupowi Osimo. Obecnie moje powodzenie w zawodzie kupieckim zawdzięczam
wychowaniu odebranemu od Księdza Bosko oraz jego wpływom u pewnych osób, którzy
mi dopomogli w mej karierze.
Tymczasem Ksiądz Bosko gotując się do podróży na rekolekcje do S. Ignazio
k/Lanzo pisał do kleryka Delprato Jakuba w Savigliano, który inkardynowany
do diecezji turyńskiej prosił go o radę względem swego powołania:
Carissimo Figlio!
Odwlekałem pisanie, gdyż sądziłem, że przybędziesz na rekolekcje do S. Ignazio.
Z listu twego wywnioskowałem, że masz pewne wątpliwości, dlatego zawiadamiam,
że na czas rekolekcji udaję się do S. Ignazio. A następnie po 25 bm. wracam do Turynu
i w tym czasie będę mógł ci służyć. Możesz liczyć na mnie, który pozostaje etc.
Aff. mo Amico. XJB.
W między czasie odbył posiedzenie z członkami Konferencji św. Wincentego
zalecając miedzy innymi modlitwę. Zapewnił w czasie rekolekcji swą pamięć
o wszystkich, zwłaszcza swych oratorianach. Podkreślił, że modlitwą możemy
dopomagać Kościołowi w dalekich krajach np. w Ameryce, bądź dzięki „Communio
Sanctorum” lub też dlatego, że wierni modląc się za braci odłączonych są wysłuchani
przez Boga, który jest wspólnym ojcem wszystkich ludzi. Zakończył prosząc obecnych
o modlitwę za zbawienie swej duszy. W tej chwili wszedł na salę p. Peyron, pozdrowił
Księdza Bosko, który skierował doń parę słów: poczym z uśmiechem odezwał się do
Świętego:
Ach, Księże Bosko, niech się Ksiądz już nie nawraca na rekolekcjach! Opowiadał
o tym obecny Józef Reano.
W dniu 14 lipca udawał się do S. Ignazio w towarzystwie kleryka Rua, Rocchietti,
Józefa Bongiovanni, Pettiva i innych. Tam również prócz zwykłej posługi kapłańskiej,
mógł konferować z wielu panami członkami Konferencji św. Wincentego
a Paulo również rekolektantami, jak np. hr Cays, p. Gonelle i innymi. Zebrano kolektę
w wysokości 22 lir. Przeznaczono ją na pomoc dla rodzin wychowanków Oratorium.
Doniesiono o tym listownie sekretarzowi Józefowi Bongiovanni.
250
|
|
26 Pages 251-260 |
▲back to top |
|
|
26.1 Page 251 |
▲back to top |
Święty, któremu zawsze leżało na sercu dobro wychowanków, pisał inny list do
księdza prefekta Alassonattiego, w którym postawił pytanie wychowankom
w domu, przyrzekając za powrotem piękną nagrodę tym, co dobrze odpowiedzą na nie.
Oto one:
1. Na czym zależy Panu Bogu, że dał człowiekowi jedną duszę?
2. Jak nazywamy tego, który nie dba o jej zbawienie?
Pisał jeszcze wiele innych listów, lecz dotarł do nas jedynie następujący:
Carissimo Cagliero!
Ja również, pragnę byś zajmował się muzyką fortepianową i organową.
Ale ponieważ szkoła metodyki muzyki zgodna jest z twoimi studiami filozoficznymi,
którym się oddajesz tym bardziej, że to sprawa paru miesięcy, pragnę byś wybrał raczej
metodykę wykorzystując na fortepian resztę czasu, jakim dysponujesz, zresztą
ewentualne braki uzupełniasz po egzaminach. Studiuj zawszę metodę zmniejszenia sobie
liczby wrogów, a pomnożenia przyjaciół i uczynienia sobie wszystkich przyjaciółmi
w Jezusie Chrystusie. Kochaj mnie w Panu i niech ci zawsze będzie niebo otwarte.
S. Ignazio k/Lanzo, 23-7-1856 – Tuo aff. mo in G. C. XJB.
Komentując ten list wyjaśniamy, że Ksiądz Bosko polecał swym klerykom
studiować na wakacjach konieczne przedmioty, by zdać mogli egzamin nauczycielski.
Prof. D. Rosio był m. in. zaangażowany do ich nauki.
Był w trakcie pisania różnych listów. Konferował z ks. Cafasso, gotując się do
powrotu do Oratorium. Lecz oto, jakby jakiś zły duch czaił się na to, by zgasić życie
człowieka poświeconego chwale Kościoła.
Nadszedł ostatni dzień rekolekcji 25 lipca, przeznaczony na powrót
do Turynu. Ksiądz Bosko znajdował się na korytarzu domu kapelana naprzeciw drzwi
zaszklonych wiodących na balkon zapartych drewnianą zasuwą. W pewnej chwili
z wielkim łoskotem rozwarły się wierzeje, zasuwa wyrwana ze skobli spadła na Księdza
Bosko uderzając go w bok. W pobliżu padł piorun wyrywając mu kilka cegieł spod nóg.
On jednak stał wyprostowany nad kupką gruzu, przyprószony wapnem. Za chwilę
odzyskał swój naturalny rezon. Nadbiegli ludzie, mocowano się z wichurą
przeszkadzającą w zamknięciu drzwi. A Ksiądz Bosko tymczasem poszedł do pokoju, by
przeczekać chwilowe zamieszanie.
251
|
|
26.2 Page 252 |
▲back to top |
Panowie mający celki wokół świątyni, nie wiedząc o niczym zeszli się do kościoła
na Mszę św. i ze zdumieniem spostrzegli, że Ksiądz Bosko utyka. Zwłaszcza markiz
Berzetti z Mulazzano, doskonale orientujący się w rubrykach mszalnych nie mógł sobie
wytłumaczyć, dlaczego Ksiądz Bosko nie klęka. Cóż to? Mruczał, czy już zmienione
zostały ceremonie?
Lecz gdy dowiedziano się, co zaszło, dziękowano Bogu za cudowne ocalenie
Księdza Bosko. Skutki uderzenia piorunu odczuwał on jeszcze prze parę dni jako ból
głowy, policzków, nóg oraz kłucie w boku jeszcze parę miesięcy. Dotąd pokazują
ów pokój, gdzie uderzył piorun.
Wróciwszy do Oratorium pod wieczór tego samego dnia 25 lipca, był uroczyście
witany przez młodzież. 27 lipca w niedzielę wygłosił kazanie w Oratorium monsignor
kapelan księżny w Geanui, w narzeczu piemonckim, chciwie słuchany przez chłopców.
Opisał wypadek w Sant’ Ignazio pobudzając młodzież do gorącej modlitwy wdzięczności
Bogu i Najświętszej Dziewicy za tak cudowne ocalenie ich dyrektora. Odśpiewano
Te Deum wraz z Błogosławieństwem Eucharystycznym. Po nabożeństwie w kościele
kapela przez dwie godziny koncertowała na dziedzińcu.
Wspominali o tym zdarzeniu księdzu Rua i pan Reano. A monsignor Cagliero
świadczy, jak w pół roku później w czasie gwałtownej burzy z piorunami, cała osoba
Księdza Bosko spowita była jakby obłokiem pary, a w dłoniach czuć było jakby zapach
siarki.
Zauważono również w r. 1884, w czasie wyładowania atmosferycznego, że ręce
Księdza Bosko były nabrzmiałe, a gdy spadł piorun, dłonie sklęsły.
Ksiądz Bosko zabrał się bezzwłocznie do przygotowania zeszytu na miesiąc
sierpień. Opisywał nawrócenie Hermana Cogen Izraelity, obecnie Ojca Augustyna od
Przenajświętszego Sakramentu, karmelity bosego. Był to jeden z tysięcznych cudów
na rzeczywistą obecność Pana Jezusa w Najświętszym Sakramencie.
Zeszyt wrześniowy drukował się w Ivrea, zatytułowany: „Andrzej, czyli szczęście
w pobożności”, opowiadanie pani Cezarii Fazzena, spopularyzowane przez
hr. G. Birago. Było przeznaczone dla młodzieży. Za pomocą kontrastu wykazywano
niepokój duszy młodzieńca, który wzgardził wychowaniem katolickim a wszedłszy
na drogę występku gryzł się wewnętrznie, aż wreszcie doznał ukojenie przez szczere
nawrócenie. Podkreślano młodzieży: To, co uszlachetnia młodzieńca w obliczu Boga
252
|
|
26.3 Page 253 |
▲back to top |
i ludzi, to, co czyni go prawym dżentelmenem, jest solidne wypełniania obowiązków
względem Boga, siebie samego i bliźnich. Obowiązki te można wypełnić należycie
jedynie pod kierunkiem Kościoła w świetle prawd wieczystych i dodawał: Czy znasz
dobrze katechizm? Czy uczęszczasz na kazania we własnym kościele parafialnym? Jeśli
tak, to jesteś doprawdy szczęśliwy! Choćby, kto nie posiadał wiedzy ludzkiej, nawet był
analfabetą, a żył cnotliwie i święcie, będzie więcej pożyteczny sobie i bliźnim, niż gdyby
posiadał wszelką wiedzę doktorów, którzy znają wszystko prócz własnych obowiązków.
W drukarni Paravia drukowano na październik i listopad następujące dziełko:
Rozważanie moralne na temat obrzędów i ceremonii Mszy św. Z objaśnieniami
wprowadzającymi w należyte w niej uczestnictwo, przez O. kapucyna F. Karola Filipa de
Poirino. Jest to przepiękna książka, także przeciw protestantom, zbijająca ich błędy
i kalumnie na Kościół Katolicki, wykazując, że świątynie, obrzędy, strój kapłański
zostały ustanowione przez Boga w St. Testamencie, podobnie jak Ofiara Mszy św. Jej
ryty, modły były praktykowane już od pierwszych wieków Kościoła. Wykazuje także
uzasadnione używania języka łacińskiego w liturgii rzymskiej. W ślad za Leonardem
a Porto Maurizio poucza jak chwalić nieskończony majestat Boga od początku Mszy
aż do Ewangelii, od Ewangelii do Podniesienia – prosimy o przebaczenie naszych
grzechów; od Podniesienia do Komunii dziękujemy za dobrodziejstwa nam udzielone; od
Komunii aż do końca przekładamy nasze potrzeby jako naszemu Panu i Stwórcy
wszechświata.
Wspomnieć należy także, iż podejmował się, o ile mógł, misji diecezjalnych
głosząc ze skutkiem Słowo Boże. Nie mogąc tego uczynić w proponowanym czasie
obiecywał, kiedy indziej.
(list op. )
Święty był obecnie nieco swobodniejszy dzięki temu, że wyręczał ks. Wiktor
Alassonatti w kierownictwie Oratorium i zakładu, w którym mimo pory wakacyjnej nie
brakło mieszkańców. Na przykład, byli tu klerycy z diecezji Ivres, przygotowujący się do
egzaminów, pod kierunkiem znanych profesorów w mieście. Było też około 150
wychowanków, gdyż część gimnazjalistów po miesięcznym odpoczynku wracała
przerabiać kurs nauki przez miesiąc, by potem na październik pojechać do domu.
Przebywało tu również wielu chłopców poleconych przez kogoś, bądź też biorących
253
|
|
26.4 Page 254 |
▲back to top |
korepetycje naukowe i zawodowe. O jednym z takich referował Ksiądz Bosko w liście do
księży La Val Montmorency, De Maistre w Villastellone Borgo:
Benemerita Signora Duchessa!
Przybywając do domu z rekolekcji zastałem list W. E. wraz z małym Henrykiem.
Zastosowałem się do życzeń W. E. tak co do nauki rysunków i katechizmu jak względem
pokoju. Jak mnie informują, poczynił znaczne postępy. Także, co do pobożności, jest
dobrze: w niedzielę był na nabożeństwie i podoba mi się, że naśladuje cnotliwych
kolegów. Zadziwiająco podrósł w ostatnim czasie. Byłem z nim na przechadzce
w Fruttiera. Pani hrabina de Maistre, panna Filomena, Francieszka, Smanuel mają się
dobrze. Ks. Chiatellino miał gorączkę, która ustąpiła lecz czuje się osłabiony. Seweryna
zawsze jednakowa: w ciągu dnia wstaje, lecz chcąc zrobić parę kroków musi używać
koziołków. Jest tak rychliwa, jakby się wciąż śpieszyła. Módlmy się, by Pan Bóg dał jej,
co jest korzystne dla jej duszy. – Opatrzność zabrała nam dwóch wielkich dobrodziejów:
jednego w osobie doktora Vallauri, który zmarł świątobliwie 13 lipca, oraz pana Moreno
brata biskupa Ivrei. Widzi W. S. jak nas Pan Bóg dotyka. Krytyczny był rok ubiegły,
a niemniej obecny: odszedł do Pana cały szereg dobrodziejów. Niech się dzieje Jego
wola, on wie, co jest dla nas lepsze.
Zawsze polecam się jej wypróbowanemu miłosierdziu bądź w utrzymaniu
oratoriów świątecznych, wyżywieniu sierot, czy otwarciu szkoły dziennej na WW.
Świętych. To wszystko dla pozyskania dusz dla Chrystusa zwłaszcza w czasach, gdy
szatan tylu pociąga do zguby. Z mej strony nie przestanę modlić się etc.
Turyn 12-8-1856. Obbligatissimo servit. ks. J. Bosko.
Wśród tylu zajęć Święty od czasu do czasu czuł potrzebę specjalnego
błogosławieństwa Ojca św. dla siebie i swych chłopców, dlatego prosił o nie w pokornym
liście do Ojca św. :
Beatissimo Padre!
Ksiądz Jan Bosko przełożony Oratorium św. Franciszka Salezego dla
zaniedbanych chłopców w Turynie, z pokorą prosi o błogosławieństwo apostolskie wraz
z odpustem zupełnym dla siebie i młodzieży, której liczba rośnie sięgając obecnie 900.
13. 8. 1856, na co otrzymał odręczny autograf Piusa IX. co opublikował
w rozkładzie nabożeństw uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
254
|
|
26.5 Page 255 |
▲back to top |
Rozdział XLII
Zaplanowany budynek zakładu był już doprowadzony pod dach, dachówki
przygotowane, zakładano futryny do drzwi i okien. Lecz oto nieszczęście. W dniu 22
sierpnia około godz. 10. przed południem murarz rozbierał rusztowania od strony
północnej. W dniach poprzednich usunął już je z pięter niższych. Owego dnia usuwał
stemple na przedostatnim piętrze. Już prawie kończył pracę, gdy tram wysunął mu się z
rąk i spadł na sklepienie: to obsuwając się spadło na następne niższe i tak dalej lawinowo
aż do piwnic. W jednej minucie trzy piętra tej części budynku stały się kupą gruzów.
Nieszczęście spowodowało wielkie wydatki dla Oratorium. Tym niemniej okazał
się także wyraźny palec Boży. Wspomnimy o dwóch znamiennych faktach. Mianowicie,
na parterze od kilku dni wolnym od rusztowań bawiło się wielu chłopców, wraz
z klerykami przygotowującymi się do egzaminów. Lecz o godzinie 9.30 na znak
dzwonka wszyscy odeszli na swe miejsca. Zaledwie opuścili to miejsce, dał się słyszeć
łoskot walących się w tej chwili sklepień. Gdyby to nastąpiło parę minut wcześniej,
byłyby na pewno ofiary. (…)
Znamienne było również uratowanie się owego murarza. Skoro się spostrzegł,
że sklepienie zapada się, ratował się na bezpieczniejsze miejsce bliżej ściany, a gdy
brakło mu cegieł pod stopami, zawisł ciałem nad łukiem wspierającym. Uratował się
wprost cudownie trzymając się paru cegieł na skrawku łuku. Podobnie inni robotnicy
pracujący przy budowie nie odnieśli żadnego szwanku.
Święty w owym dniu był poza domem. Wróciwszy do Oratorium na wieść
o nieszczęściu spytał najpierw: Czy nikt nie zginął? Dowiedziawszy się, że wszyscy
zdrowi, dziękował Bogu i humorem pocieszał chłopców: To niewielkie zło, jeśli obeszło
się bez ofiar. Reszta to fraszka!. . A wy coście byli w domu nie pobiegliście,
by podłożyć paluszki pod sklepienie, by nie zleciało na dół? Ach wy nicponie. Lecz
daruję wam to! To Berlich (diabeł, zadziora z pism) fiknął nam rogami. To już po raz
wtóry ta bestia przewraca nam dom. Ale nie szkodzi. Będzie miała do czynienia
z Bogiem i Madonną i nic nie zyska. Podniesiemy sklepienia, tak żeby już nie spadły
ponownie. Pan Bóg, który dopuścił na nas tę próbę, nie opuści nas. Więc nie bójmy się.
255
|
|
26.6 Page 256 |
▲back to top |
Buzzetti jednak nie mógł znieść tej ruiny tym bardziej, że odkryto pewne kanty
z jego strony, który od dawna był rzekomo zainteresowany dobrym Oratorium. Trudno
wprost było Buzzettiemu pojąć, jak mógł znaleźć się ktoś zdolny nadużywać dobroci
Księdza Bosko. W zapale, więc nie przebierał słów soczystych pod adresem tej jednostki,
podczas gdy Ksiądz Bosko starał się go uspokoić.
Ależ Buzzetti, cierpliwości! Zobaczysz, że Pan Bóg nam pomoże.
Dobrze, dobrze, pomoże. Tymczasem Ksiądz niedosypia, pracuje dzień i noc,
by zarobić parę setek franków, a inni mu kradną tysiące w jednej chwili. Trzeba im dać
solidną nauczkę!
Dajmy spokój! To zrobi Pan Bóg. Były to słowa zaiste prorocze. Ów biedak
nie zrobił fortuny, a mimo że został zwolniony przez Księdza Bosko, otrzymał od niego
wsparcie w nędzy.
Buzzetti miał jednak rację podnosząc głos w obronie Księdza Bosko. Z pokory,
oraz z powodu urwanego od wystrzału z pistoletu palca, złożył sutannę. Lecz nie przestał
poświęcać się dla Oratorium. Był gospodarzem dbałym o różne naprawki w domu,
dostawcą, ekonomem troszczącym się o schludność, uczył katechizmu, prowadził kapelę,
ekspediował Letture Cattoliche. Był duszą wszystkich loterii, dostarczał pracy dla
warsztatów, zawiadywał piekarnią i dokonywał różnych zakupów, zanosił Księdzu
Bosko rachunki do zapłacenia.
Chciałbym płacić, ale nie mam, z czego, mówi Święty. W odpowiedzi Buzzetti
wyciągał pokwitowanie od wierzyciela. Własnymi zachodami potrafił gdzieś zdobyć
pieniądze i zapłacić rachunek. Był przybocznym dla Świętego, towarzysząc mu często
późną porą do domu. Sam widok jego marsowej twarzy z kędzierzawą brodą zdolny był
powściągnąć niejednego łobuza.
Koledzy jego murarze często zagadywali: Słuchaj, dlaczego nie zostaniesz
księdzem? Co właściwie robisz w Oratorium? Na wypadek śmierci Księdza Bosko,
będąc bez zawodu, jak sobie poradzisz w życiu?
Ksiądz Bosko im powiedział, że na wypadek jego śmierci będę miał zapewnione
utrzymanie, jeśli pozostanę mu wierny. Dziękuje wam za troskliwość.
Parę lat później i dla niego nadszedł moment zniechęcenia. Widział, jak pierwotne
życie patriarchalne zostało ujęte regulaminem. Klerycy stopniowo przejmowali
asystencję chłopców, uczyli w szkole. Powierzano im ważne sprawy, które przedtem
256
|
|
26.7 Page 257 |
▲back to top |
należały do niego. Dlatego postanowił usunąć się z Oratorium. Znalazł sobie gdzieś
posadę z dostatecznym wynagrodzeniem.
Poszedł, więc się pożegnać z Księdzem Bosko; tłumaczył się, że jako świecki
został ostatni w tym domu, w którym był jednym z pierwszych wychowanków Księdza
Bosko, że zmuszony był obecnie podlegać dawnym chłopcom. Opuszcza, więc ten dom,
który pod jego okiem powstał od fundamentów.
Święty nie odrzekł nic na jego skargi. Za to pilnie dowiadywał się o jego nowej
posadzie i czy będzie miał dostateczne utrzymanie. Po chwili mówi: Wiem, że nie masz
pieniędzy na pokrycie pierwszych wydatków. Powiedz mi, ile ci potrzeba, a ja ci dam je.
Nie chcę, żeby mój pierwszy przyjaciel znalazł się w kłopotach. Przecież zawsze żyliśmy
razem. Mam nadzieję, że nie zapomnisz o Księdzu Bosko.
Wobec tych słów ojcowskich i tak wiele mówiącego spojrzenia, Buzzetti
wybuchnął płaczem: Ach, nie, nie, nie opuszczę Księdza Bosko! Chcę pozostać z nim na
zawsze!
I pozostał w domu będąc przez wiele lat dla niego podporą. Bo gdy Ksiądz Bosko
nie miał, komu powierzyć jakiejś ważnej sprawy, mówił: Zawołajcie mi Buzzettiego!
I ten zjawiał się gotów do załatwienia każdej choćby karkołomnej sprawy.
Zarówno Buzzetti jak wielu wychowanków, gorącymi modlitwami
i ofiarami starali się pomóc Księdzu Bosko w podźwignięciu domu z ruiny.
A Dobrodzieje z niewyczerpaną hojnością spieszyli z pomocą ofiarami. Posiadamy kilka
listów Księdza Bosko z tego czasu, jest również jeden dłuższy w formie dialogicznej, do
hrabiego Pio d’Agliano z Cuneo (op. ).
Za jego wdzięczność względem dobrodziejów nie była niczym frazesem wskazuje
notatka zamieszczona w dzienniku Armonia, z 12 września: Wczoraj, w Oratorium
św. Fr. Salezego na Valdocco zostało odprawione uroczyste nabożeństwo żałobne
za spokój duszy śp. doktora Franciszka Vallauri. Przybrany kwiatami katafalk, pienie
liturgiczne wychowanków, wielka liczba komunii św. były wzruszającym dowodem
ich miłości na rzecz wspomnianych opuszczonych chłopców. Mając nadzieję etc.
Turyn – 1-10-1856 r. Obbl. mo servit. ks. J. Bosko.
Sam bezzwłocznie zabrał się do dzieła. Wybudowano odpowiedni barak wzdłuż
ulicy Giardiniera, mieszczący dwie klasy. Niebawem skierował do obywateli nowy apel
o pomoc w urządzeniu szkoły. (op. )
257
|
|
26.8 Page 258 |
▲back to top |
Również minister Ratazzi pospieszył z pomocą Księdzu Bosko po znanej
katastrofie budynku asygnując na ten cel w dwóch kolejnych przekazach sumę 2 tys. lir.
Na temat powyższych pism od ministra Ratazzi czyni komentarz ks. Jan Bonetti
w swej książce”25-lecie Oratorium Księdza Bosko”i tak kończy: (…) Pomimo
nieprzyjaznego nastawienia władz państwowych do instytucji kościelnych, Ksiądz Bosko
mógł jednak nadal prowadzić swe dzieło. Zawdzięcza ono swój rozkwit głównie pomocy
z Nieba: , ale trzeba również podkreślić, że trzymał się on zasady ewangelicznej:
„oddajcie, co cesarskiego cesarzowi…” spełniając powinności dobrego obywatela
i wychowując w tym duchu młodzież.
O ile słuszne są powyższe uwagi, o tyle trzeba zaznaczyć, że Ratazzi
z dziwną niekonsekwencją prześladował zakony nie widząc niezmiernego dobra, jakie
one przynosiły państwu.
258
|
|
26.9 Page 259 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLIII
Księdza Bosko udawał się ze swą młodzieżową komitywą na doroczny odpust
Matki Bożej Różańcowej do Becchi, a w dniu 28 września do Castelnuovo gdzie z okazji
odpustu Matki Bożej Bolesnej wygłosił kazanie. Ks. proboszcz Cinzano nie posiadał się
z radości mogąc go gościć w parafii. W czasie obiadu, jak świadczy Józef Reano, wzniósł
toast wychwalając Księdza Bosko: Ty, Księże Bosko, miałeś zawsze fenomenalną
pamięć, recytowałeś całe stronice z teologii! Co za wytrwałość! Jesteś doprawdy
cudownym fenomenem! Działasz cuda w Turynie, a niezadługo cały świat będzie
o Tobie mówił, itp. Ksiądz Bosko słuchał z uśmiechem, potem odpowiedział:
Są krawcy artyści, którzy prowadzą konfekcję; ja jestem z tych, co tylko
naprawiają.
Kawalkada składała się z 30 chłopców, między innymi był JB Piano późniejszy
proboszcz Matki Boskiej w Turynie. Jak opowiadał, nie było żadnych przykrych
niespodzianek, gdyż Ksiądz Bosko wszystko dobrze obmyślił i ułożył. W wigilię
przyjechała kapela urozmaicając odpust swymi występami. Zaś mniejszy zespół
kameralny złożony ze skrzypiec, gitary, fisharmonii i fletu występował, jak zawsze na
akademii. /…/
Tych, co nie mogli pomieścić się na plebani, gościli u siebie gospodarze. Trzeba
powiedzieć, że na odpust przychodziło wiele młodzieży z Asti, Chieri, Buttigliera,
Castelnuovo, Capriglio, Mondonio i innych wsi. Z braku miejsca wielu z nich pieszo
odbywało daleką drogę do kościoła. Dla nich to Ksiądz Bosko przygotował duży kocioł
polenty /…/, bo przychodzili na czczo, spowiadali się i komunikowali.
W Becchi otrzymał list od jednego studenta z Sanfront, któremu odpowiadał:
Turyn, 8-10-1856 r.
Car. mo Giuseppino
Zrobiłeś mi przyjemność swym listem. Gdy przystroisz pięknie swój ołtarzyk,
postaram się przybyć i powiedzieć kazanie, jak przyrzekłem. Wtedy pomówimy o naszej
przyjaźni i innych sprawach osobistych. Czy pamiętasz o naszym kontrakcie?. . /…/
Przyjemność, jak piszesz, rozmawiania o rzeczach Bożych, jest dobra i oznacza, że Pan
Bóg cię kocha, oraz że ty również powinieneś się starać okazywać mu większą miłość.
259
|
|
26.10 Page 260 |
▲back to top |
Znaczy jeszcze, co innego, o czym ci powiem przy okazji naszego spotkania. Zrób mi
przyjemność i pozdrów tatę i mamę; pozdrów księdza wikarego i ucałuj ode mnie
braciszka. Niech ci Bóg błogosławi ect.
Aff. mo Amico. ks. Jan Bosko.
W parę dni po odpuście Ksiądz Bosko wyjechał z Becchi. Wstępował zazwyczaj
do Moncucco do pp. Moglia dawnych swych chlebodawców, którym chciał okazać
wdzięczność. Potem już kierował się do Turynu.
Tymczasem z początkiem października budynek był już zrekonstruowany.
Osobiście opracował szczegółowy plan pomieszczeń przeznaczonych na użytek
młodzieży. Nie życzył sobie, by w pokojach prywatnych były od wewnątrz zasuwki,
by można się zamknąć.
Budynek stojący po dziś dzień z trzech stron otacza podwórze znane „Księdzu
Bosko” bez portyków przylegających do kościoła św. Franciszka Salezego /…/
prezentował się dość skromnie. Ksiądz Bosko nie życzył sobie żadnego luksusu
w lokalach, nie chciał zbyt wiele korytarzy, obszernych klatek schodowych. Przejścia
były tak skonstruowane, że tylko dwie osoby mogły się minąć. Gdy zakład zwiedzał,
któryś z biskupów wyraził się:
Patrzcie, co za luksus. Nie wiem, czy znalazłby się gdzieś tak wąskie schody
i korytarze jak tu.
Pomieszczenia były należycie rozplanowane. Obecny refektarz służył w okresie
zimowym za rozmównicę, przerobiony następnie na zakrystię. Na parterze z drugiej
strony głównych schodów znajdowały się trzy duże pokoje. Pierwszy służył
za pracownię szewską, drugi za introligatornię, trzeci obejmujący przestrzeń nad
pokojami Księdza Bosko, gdzie znajdował się refektarz przełożonych i kuchnia,
mieli zająć stolarze.
W Oratorium mieściła się czwarta klasa rzemieślników wycofanych
od majstrów w mieście. Z końcem roku została zaopatrzona w ławki i różne narzędzia,
z przyległą szopą na materiały. Pierwszym majstrem był niejaki Corio, który także
śpiewał w chórze.
Na drugim piętrze była sypialnia rzemieślników pod pokojami Księdza Bosko;
od południa studium. Po drugiej stronie schodów pokój gościnny, biuro prefekta,
pracownia krawiecka. Szkoły zmieniały lokale stosownie do potrzeb.
260
|
|
27 Pages 261-270 |
▲back to top |
|
|
27.1 Page 261 |
▲back to top |
Na trzecim piętrze nad kaplicą Matki Boskiej była sala śpiewu i muzyki kleryka
Cagliero. Nad wejściem do niej Ksiądz Bosko kazał dać napis „NE IMPEDIAS
MUSICAM’’. Od południa sala muzyki instrumentalnej, dyspensa, infirmeria, pokój
Mamy Małgorzaty oraz jej pomocnic, aż wreszcie na poddaszu szatnia. Pozostałą część
budynku od północy zajmowały sypialnie i poddasza, gdzie zwłaszcza od południa
znajdowały się celki dla nauczycieli i starszych kleryków.
W budynku z 1853, pierwotnie niepodpiwniczonym, w obecnym roku urządzono
w suterenach refektarz dla przełożonych i dla wychowanków oraz kuchnię.
Wiele z tych pomieszczeń nie nadawało się do zamieszkania z powodu wilgoci.
Wciąż jednak istniała potrzeba ich adaptacji. Zbliżała się zima. Co tu robić? Ksiądz
Bosko się nie zawahał. Zbyt wiele zależało mu na przyjęciu więcej sierot do zakładu.
Polecił poustawiać paleniska z prętów żelaznych w owych pomieszczeniach
i podtrzymywać ogień, by w ten sposób je osuszać. Operacja udała się znakomicie.
Miała tu miejsce widoczna opieka Matki Bożej w przeszkodzeniu wielkiemu
nieszczęściu. Otóż w pokoju w pobliżu dzwonnicy palił się przez 15 dni duży stos węgla
kamiennego. Okna i drzwi były szczelnie zamknięte. A mimo to nazajutrz kilku
lekkomyślnych chłopców, wbrew zakazowi przełożonych przychodziło tam się ogrzać,
niektórzy nawet przynosili ze sobą materac na noc. Był to prawdziwy cud, że nie
zaczadzili się.
Z tej i innych przyczyn Ksiądz Bosko surowo zarządził, by wszystkie lokale po
wyjściu chłopców były zamykane, a klucze miał mieć przy sobie asystent.
Po należytym urządzeniu całego domu, prefekt ks. Alassonatti w porozumieniu
z Księdzem Bosko umieścił na korytarzu zarządzenie następującej treści:
„Począwszy od października w sali na pierwszym piętrze, będzie dyspensa dla
przełożonych i wychowanków. W tymże pokoju, co niedziele, po śniadaniu i po
wieczerzy, któryś z przełożonych przyjmować będzie chłopców w sprawach tyczących
się ich zajęć w mieście u pracodawców, skargi tych ostatnich oraz załatwiać różne
potrzeby chłopców.
Kwadrans przed śniadaniem oraz pół godziny przed lekcjami popołudniowymi
będzie dyspensa dla gimnazjalistów. Stąd wysyłać się będzie rachunki za naprawę
odzieży, obuwia itp”.
261
|
|
27.2 Page 262 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko chcąc należycie wykończyć budynek kazał otynkować
i pobielić krużganki. Na murze, pod łukami kolumn polecił Enrii umieścić dużymi
literami napisy skrypturalne (napisy z Pisma św.). Chciał, by wszystko w jego domu
mówiło o potrzebie zbawienia duszy. Rozumował: Pod tymi krużgankami będą
zatrzymywać się i przechadzać chłopcy. Będą tu przychodzili obcy oczekując na
przyjęcie. Jedni i drudzy będą zapewne ciekawie czytali choćby z nudy te napisy, które
w swoim czasie przyniosą zbawienny skutek. Oto one: (napisy po łacinie i po wł. )
I. In ea omnis qui petit accipit, qui quaerit invenit et pulsanti aperietur.
/Mt.7,8/ „Każdy który prosi bierze, a kto szuka, znajduje, a pukającemu będzie
otworzone”.
II. Unus autem ex iliis qui arat primus sic sit: Quid quaeria et quid vis discere a
nobis? Parati sumur mori, magis quam patrias Dei leges praevaricari /Mach. 7, 2/:
„A jeden z nich który był pierwszy, tak mówił: Czegóż się pytasz, albo czego chcesz się
od nas dowiedzieć? Gotowiśmy raczej umrzeć, nieśli prawo Boże ojczyste przekroczyć”.
III. Quorum remiseritis peccata remittuntur eis et quorum retinueritis retenta sunt
/J. 20, 23/: „Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie są im
zatrzymane”.
IV. Confitemini ergo alterutrum peccata vestra et orate pro invicem ut salvemini:
multum enim valet deprecatio justi assidue /Jac. 5, 16/: „Wyznawajcie wtedy jedni
drugim grzechy i módlcie się wzajemnie za siebie, abyście byli uleczeni, albowiem wiele
może usilna prośba sprawiedliwego”.
V. Si confiteamur peccata nostra fidelis est et justus Deus, ut remittat nobis
peccata nostra et emundet nos ab omni iniquitate /I J. 1, 9/: „Jeśli wyznajemy grzechy
nasze, to On wierny i sprawiedliwy, odpuści nam grzechy nasze i oczyści nas od
wszelkiej nieprawości”.
VI. Et tibi dabo claves regni coelorum et quodcumque ligaveris super tarram erit
ligatum et in coelis, et quodcumeque solveris terram erit solutum et in coelis /Mt. 16, 19/:
„I tobie dam klucze królestwa niebieskiego: a cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie
związane i w niebiosach, a cokolwiek rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane
w niebiosach”.
VII. … Donec confiteantur iniquitates suas et majorum suorum quibus praevaricati
sunt in me et ambulaverunt ex adverso mihi, /Lev 26, 40/: „Aż wyznaje nieprawości
262
|
|
27.3 Page 263 |
▲back to top |
swoje i przodków swoich, którzy wystąpili przeciwko mnie i chodzili sprzeciwiając mi
się”.
VIII. Delicum meum tibi cognitum feci et injustitiam meam non abacondi. Dixi:
Confitebor adverum me injustitiam meam Domino: et remisisti iniquitatem peccati mei
/Ps. 31, 5/: „Grzech mój wyjawiłem tobie, a niesprawiedliwości mojej nie ukrywałem.
Rzekłem: wyznam przeciwko sobie niesprawiedliwość moją Panu – i tyś odpuścił
niegodziwość grzechu mego”.
IX. Et steterunt et confitebantur peccata sua et iniquitates patrum suorum
/IIEsd. 9,2/: „I stanęli i wyznawali grzechy swoje i nieprawości ojców
swoich”.
Powyższe napisy są prawdziwym traktatem o spowiedzi.
Pierwszy stawia jako warunek modlitwę;
Drugi, zdecydowanie w utrzymaniu łaski bożej;
Trzeci, ustanowienie Sakramentu Pokuty i władzę odpuszczenia grzechów daną
apostołom;
Czwarty, nakaz wyznawania win na spowiedzi;
Piąty, pewność odpuszczenia grzechów;
Szósty, pełna władza Piotra ustanawiania cenzur i rezerwatów;
Siódmy i ósmy, szczerość na spowiedzi; dziewiąty – zwyczaj u Hebrajczyków
wyznawania grzechów.
Na czołowym miejscu w portyku przy kościele umieszczona została przepiękna
statua Madonny, przed którą w maju chłopcy odmawiali pacierze wieczorne przy dobrej
pogodzie. Niżej widniał karton, na którym wypisywano wiązanki ku czci Madonny na
każdy dzień miesiąca maja i główniejszych jej świąt. Z niszy tej widać było inną statuę,
która przez lat dziesięć czuwała nad domem Pinardiego, to jest od 1846-1856, a zniknęła
w czasie przeróbek budowlanych. A jak się to stało? Ksiądz Giacomelli chcąc zatrzymać
u siebie statuę upamiętniającą ważniejsze momenty od założenia Oratorium, przeniósł ją
do Avigliana, do własnego domu rodzinnego, gdzie doznaje szczególnej czci nawet po
jego śmierci.
Na murze przeciwległym portyku był napis:
„Którzy czynią grzech i nieprawość, nieprzyjaciółmi są dla duszy swojej”. (Tob.
12)
263
|
|
27.4 Page 264 |
▲back to top |
Podobnie każdy z jedenastu pilastrów krużganka nosił własny napis: był to
Dekalog:
I. Będziesz czcił Pana Boga twego i jemu samemu służyć będziesz. /MT. IV/
II. Nie będziesz brał imienia pana Boga twego na daremno.
III. Kto zbluźni Imię Pańskie śmiercią umrze. (LEV. XXIV)
IV. Pamiętaj abyś dzień święty święcił (Wyjśc. XX)
V. Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś żył długo na ziemi. – Kto będzie bluźnił
ojcu i matce, albo ich uderzy, śmiercią umrze.
VI. Nie zabijaj (Wyjśc. XX) – Zabójca nie wejdzie do Królestwa Niebieskiego.
VII. Nie cudzołóż (Wyjśc. XX) – cudzołożnicy nie wejdą do Królestwa
Niebieskiego.
VIII. Nie będziesz kradł /Wyjśc. XX, 15/Złodzieje ani chciwcy nie posiądą
Królestwa Bożego.
IX. Nie będziesz mówił fałszywego świadectwa. – Nie mów fałszywego
świadectwa przeciw bliźniemu twemu (W. XX)
X. Nie pożądaj żony bliźniego twego (W. XX) – Kto ujrzał niewiastę pożądając ją,
już popełnił grzech cudzołożenia w sercu swym (Mt. V, 28).
XI. Nie pożądaj domu, ani sługi bliźniego swego /W. XX). Ci, którzy pragną
bogactw, wpadają w pokuszenie i sidła diabelskie (I ad Timot. ).
Przy wejściu na schody główne znajdowała się skarbonka z napisem: „Jałmużna
od śmierci wybawia i oczyszcza z grzechów oraz znajduje miłosierdzie i żywot
wieczny”(Tob. 12, 9).
Ksiądz Bosko był bardzo zadowolony, gdy Enria skończył powyższe napisy. Na
słówkach wieczornych objaśniał je chłopcom pokrótce. Przechadzając się od czasu do
czasu z jakimś gościem pod portykami lubił odczytywać poszczególne sentencje biblijne
nazywając je zasadami swego kodeksu domowego, jak mówił, sztukę dobrego życia
i umierania.
Również księdzu Borelowi bardzo się podobały wzniesione zabudowania, gdy je
oglądał i wyrażał się wobec kl. Rua: ”No, widzę na własne oczy, jak sprawdziła się
przepowiednia Księdza Bosko, uważanego wówczas za szaleńca. Twierdził wówczas, że
widzi swe Oratorium, które ja oglądam w obecnym jego kształcie”.
264
|
|
27.5 Page 265 |
▲back to top |
A cóż z owym usypiskiem na miejscu, którego jak twierdził Księdza Bosko, miał
znaleźć się główny ołtarz św. Franciszka Salezego? Od siedmiu lat widzieliśmy wciąż to
usypisko, aż wreszcie zniknęło ustępując przepowiedzianemu ołtarzowi.
265
|
|
27.6 Page 266 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLIV
W połowie października 1856 grupa chłopców w zakładzie doszła do cyfry 150.
Co dotyczy nauki, to w roku szkolnym 1856/57 kl. Francesia prowadził w dalszym ciągu
trzecią gimnazjalną, zaś profesor Blanchi bezinteresownie uczył w pierwszej i drugiej.
Wspomnianego nauczyciela z dyplomem zdobył sobie Ksiądz Bosko we Foglizzo,
gdzie był zaproszony z kazaniem przez ks. proboszcza Mateusza Alberti.
Tak, więc wszystkie klasy gimnazjalne mieściły się już w Oratorium. Tylko na
humanistykę i retorykę uczęszczano w mieście do profesora księdza Mateusza Picco.
Między innymi był tam również Dominik Savio, którego stan zdrowia był jeszcze
zadowalający. Wydawał o nim pochlebną opinię ks. prof. Picco przyjmując go gratisowo
na kurs humanistyki.
Wśród chłopców nowo przyjętych do zakładu na gimnazjalistów zostali zapisani:
Karol Ghivarello, Mikołaj Cibrario, Franciszek Cerrutti, Dominik Bongiovanni i Jan
Boggero. Franciszek Gerrutti zostawił następujące wspomnienie z owych czasów: „Gdy
11 listopada 1856, wstąpiłem do Oratorium jako uczeń II kl. Gimnazjum, wśród 169
wychowanków internistów wielkie wrażenie wywarł na mnie Ksiądz Bosko. Widziałem
w nim coś zgoła odmiennego, niepodobnego do innych znanych mi księży. Podzielałem
przekonanie wielu swych kolegów, że Ksiądz Bosko to święty. Rosło ono we mnie,
w miarę jak stykałem się z nim z bliska, słyszałem jego słowa, rady udzielane publicznie
i prywatnie zwłaszcza w konfesjonale zmierzające do chwały bożej i dobra mej duszy.
Podziwiałem w nim pokorę, z jaką zniżał się do najbiedniejszych chłopców z Oratorium,
obdartusów, uliczników, często brudnych i zawszonych. Na zawsze utkwiła mi
w pamięci moja pierwsza spowiedź u niego /…/. Widziałem również w niedzielę,
czy dnia powszedniego jak obracał się wśród urwisów, których potrafił stopniowo
poprawić i uczynić dobrymi katolikami. Lubił nazywać się naczelnikiem łobuzów
w Turynie. Przyciągał ich do Oratorium różnymi sposobami; przez szkołę wieczorową,
rozrywki i sport, muzykę, teatr, podwieczorki, słodycze, czy magiczne sztuczki, jakie
sam odstawiał”.
Nieznużenie przyjmował z dobrym humorem chłopców, których mu podsyłała
Opatrzność nie zważając na swe zdrowie, ani różne dolegliwości spełniał zwykłe swe
266
|
|
27.7 Page 267 |
▲back to top |
zajęcia, uczył katechizmu, głosił kazania, był pierwszy wszędzie. Dołączamy jeszcze
świadectwo Dominika Bongiovanni:
„Zacząłem uczęszczać do Oratorium świątecznego w 1852, do zakładu wstąpiłem
w 1855. Początkowo z braku miejsca uczęszczałem tylko do szkoły. Potem w osobistej
rozmowie Ksiądz Bosko polecił mi odprawienie spowiedzi generalnej, by poznać wolę
Boga względem mego powołania. W parę miesięcy później ostatecznie wstąpiłem do
zakładu i uczęszczałem do drugiej klasy gimnazjalnej. Było wówczas chłopców
w gimnazjum i rzemieślników około 200. Podziwiałem Księdza Bosko zawsze tak
spokojnego, cierpliwego i pogodnego. Mówiono, że był on z natury gwałtownego
temperamentu; a mnie zdawało się, że od urodzenia był łagodny i zadawał sobie gwałt,
gdy trzeba było, kogo skarcić. Tak wszystko szło w Oratorium w pełnym ładzie dzięki
obecności Księdza Bosko, która był dla chłopców ustawicznym kazaniem i zachętą do
nauki i cnoty”.
Kanonik Angelesio z Małego Domku Opatrzności, nie mając własnych
profesorów, a nie chcąc posyłać swych wychowanków do miasta prosił Księdza Bosko,
by ich przyjął do swej szkoły w Oratorium. Stąd od roku 1856/859 każdego dnia spora
ich grupa przychodziła na nasze lekcje. Niektórzy z nich byli bardzo zdolni. Przy końcu
roku było rozdanie nagród celującym uczniom. Z tej okazji zapraszano różne osobistości
z miasta oraz dobrodziejów. Wielu naszych kolegów z Domu Cottolengo zrobiło wybitną
karierę, niektórzy zostali biskupami, inni przykładnymi kapłanami w swych diecezjach,
misjonarzami, czego zasługę przypisywano Księdzu Bosko. Inni objąwszy karierę
cywilną zajmowali wysokie stanowiska państwowe lub wyróżniali się w wojsku.
W naszym archiwum przechował się list zbiorowy uczniów z Małego Domu
Opatrzności do ich profesora ks. JB Francesia w Oratorium.
W listopadzie 1856 lokale przeznaczone dla szkoły dziennej były już gotowe
i należycie umeblowane. Ksiądz Bosko niebawem otworzył ją dla chłopców
eksternistów. Było to istotne rojowisko chłopców zbiegających się tu z okolicznych
zaułków. Nauczycielem ich był młodzieniec Jakub Rossi z Foglizzo, dobry śpiewak,
grający na trąbie, którego pozyskał Ksiądz Bosko dla Oratorium w czasie, gdy tam głosił
kazania.
Oratorium podobnie jak zakład, gromadziło coraz więcej młodzieży. Święty
radował się w duchu na widok tak wielu chłopców wyrwanych z sideł występku
267
|
|
27.8 Page 268 |
▲back to top |
a skierowanych na drogę cnoty. Starsi wychowankowie również cieszyli się na widok
zwiększonej liczby młodych braci. Ci zaś dziękowali Bogu, że znaleźli drogę do nauki
i zawodu. Rodzice zaś najbardziej dziękowali Księdzu Bosko za dobre wychowanie
swych synów; dobrodzieje na widok tak pocieszającego owocu ich dobroczynności. /…/.
Najskuteczniejszym bodźcem do dobrego postępu chłopców była miłość ujawniająca się
zwłaszcza w słówkach wieczornych.
Reano Józef zanotował kilka takich słówek:
W pierwszym dniu nowenny do Ofiarowania Najświętszej Marii Panny Ksiadz
Bosko wstąpiwszy na podium zawołał kleryka Vaschetti pytając: Dlaczego mamy mieć
za pewne, że Pan Bóg chce nam dać niebo?
Kleryk odpowiedział jak należało, a Święty dodał:
Tak jest! Ponieważ Pan Bóg pozwolił nam urodzić się na łonie Kościoła
katolickiego spośród tak wielu pozostających w błędzie, dlatego winniśmy mocno
wierzyć w to, czego naucza Kościół katolicki, zachowywać jego przykazania i unikać,
czego zakazuje. Następnie zachęcał, by zrobić rachunek sumienia z lat ubiegłych,
by przekonać się, czy jest dodatni czy ujemny.
Następnego wieczoru pytał chłopców: Dlaczego winniśmy uważać za pewne,
że Bóg chce nam dać niebo?, uzupełniał odpowiedz chłopców: Ponieważ nie tylko
zostaliśmy stworzeni i urodziliśmy się na łonie Kościoła katolickiego, lecz zostaliśmy
przez Chrzest uznani za dzieci bożych. Winniśmy pamiętać, że przez naszych
chrzestnych wyrzekliśmy się szatana, świata, pożądliwości ciała i uroczyście
przyrzekliśmy Chrystusowi i Jego Kościołowi.
Przez sześć kolejnych słówek stawiał Ksiądz Bosko chłopcom to samo pytanie
i uzasadniał, że jest wolą Boga nasze zbawienie:
„Nie tylko, że urodziliśmy się na łonie Kościoła i zostaliśmy ochrzczeni, lecz
dlatego, że Chrystus Pan ustanowił spowiedź, w której nie raz, nie dwa i więcej razy, lecz
po wielekroć razy możemy odzyskać jego łaskę utraconą przez grzech. Pamiętać
musimy, że tylko przez szczerą spowiedź i żal oraz skuteczną wolę nie obrażania Pan
Boga mamy nadzieję przebaczenia.
Zatem prócz tego co powiedziałem na poprzednich słówkach, Jezus Chrystus
uprzywilejował nas przez ustanowienie Najświętszego Sakramentu Ciała i Krwi swojej
na pokarm dusz naszych, kiedy powiedział: „Kto spożywa moje Ciało i pije Krwi moją,
268
|
|
27.9 Page 269 |
▲back to top |
żywot wieczny posiądzie”. Pamiętajcie, na miłość boską, że potępia się, kto przystępuje
do Komunii św. niegodnie.
Dlatego, że druga Osoba Trójcy Przenajświętszej stała się człowiekiem, by nas
uwolnić od potępienia. My winniśmy dziękować ustawicznie Boskiemu Zbawcy,
praktykować umartwianie chrześcijańskie, zapierać się swej woli unikając przyjemności
ziemskich z miłości do Pana Jezusa.
Dlatego, że Jezus Chrystus umarł za nas na krzyżu, wylewając swą Krew
dla naszego zbawienia, gładząc cyrograf potępienia i zostawiając nam za Matkę Maryję
Najświętszą.
Dlatego, że Bóg nas ukochał od wieków, nakazał nam miłować Go ponad
wszystko i oznajmił, że to jest pierwsze ze wszystkich przykazań, uważa miłość
bliźniego za jedno z miłością Boga oraz że Niebo będzie wypełnieniem łaski. I dodawał:
Nie wszyscy mogą pościć, podejmować dalekie podróże misyjne dla chwały bożej, nie
wszyscy mogą czynić jałmużny, lecz wszyscy mogą kochać Boga. A to wystarczy.
W podobny sposób Ksiądz Bosko głosił kazania do młodzieży z zewnątrz,
argumentując stosownie do ich pojętności. W związku z tym, że protestanci zalewali ich
złymi pismami i książkami, Ksiądz Bosko przemawiając do młodzieży 16 listopada
wyraził się: „św. Paweł kazał w Efezie spalić książki zawierające czary i niemoralność,
służące do zdemoralizowania ludu”. Potem spytał kleryka Vaschettiego:
Dlaczego św. Paweł każe spalić tak ogromną ilość książek, których wartość
sięgała setek tysięcy lir. Zamiast dać te pieniądze ubogim? i nie pozwala trzymać ich
w zamknięciu?
Veschetti odpowiedział: „Gdyby dostały się do rąk innych, wyniknęłoby wiele zła
dla dusz. Dlatego uznał, że należy je zniszczyć. Sam również nie czytał tego rodzaju
książek”.
„Dobrze odpowiedziałeś, ponieważ jeśli jakaś trucizna jest szkodliwa dla mnie
samego, to będzie szkodliwa i dla innych, i nie ma korzyści materialnej, którą można
by porównać ze szkodą dla duszy”.
Chłopcy, „Oratorianie”znosili Księdzu Bosko książki i dzienniki złe znajdujące się
w ich domach, czy podarowane przez kogoś, by zostały spalone. A ile ich zniszczył
dzięki wydawaniu dobrej lektury!
269
|
|
27.10 Page 270 |
▲back to top |
Z drukarni F. Tea w Ivrea wychodził zeszyt Letture Cattoliche zatytułowany:
„Anioł Stróż dzieci, myśli wyjęte z książki Klaudiusza Arvisenta kanonika i wikariusza
gen. Tryes”. Jest to przewodnik dla dzieci o codziennym życiu religijnym i domowym.
Zawiera też dowody prawdziwości naszej św. Religii w formie dialogu, wyjęte z obu
Testamentów, oraz krótkie modlitwy w różnych okazjach.
A wiele innych książek było w druku w czterech innych drukarniach. Monsignor
Bertagna także wydał świadectwo pracowitości Świętego:
„Ksiądz Bosko świecił przykładem męstwa i niestrudzonej pracowitości;
podejmował trud za trudem, nie spoczywając w ciągu dnia, nieraz i w nocy pracując /…/.
Nie okazywał zmęczenia nawet po całonocnym czuwaniu, gdyż jak mówi św. Augustyn
to, co się kocha, tym się człowiek nie nuży, względnie sam trud jest kochany.
Wśród tylu trudów a zarazem powodów radości, nadszedł jeden będący powodem
płaczu. Oto ks. Franciszek Rossi, od lat trzech dyrektor Oratorium, św. Alojzego Gonzagi
w Portanuova, zmarł w kwiecie wieku 28 lat życia. Wykształcony, o żywym
usposobieniu, oddany pracy kapłańskiej, uprzejmością i wyrozumiałością podbijał sobie
wszystkich. Miał zwłaszcza szerokie serce dla chłopców narażonych na
niebezpieczeństwa ulicy. Był niestrudzony w katechizowaniu, spowiadaniu, upominaniu
oratorianów. Biegał po mieście wyszukując dla nich miejsca pracy, polecał ich
wyrozumiałości majstrów, zachęcał do pracy ich czeladników, dyskretnie zanosił
pieniądze i odzież osobom w niebezpiecznych okazjach. Zawsze chętnie podejmował się
głoszenia rekolekcji, triduów, misji, nowenn. Więzienia, szpitale, zakłady dobroczynne,
młodzież studiująca, koszary wojskowe – oto teren jego apostolstwa. Był to prawdziwy
współpracownik i naśladowca Księdza Bosko. Stopniowo jednak podupadał na zdrowiu.
Przyjaciele doradzali, by miał wzgląd na siebie. Lecz on odpowiadał: Dobry fachowiec
nie powinien odkładać na jutro tego, co może zrobić dzisiaj. Przyszła ciężka i długa
choroba znoszona z heroiczną cierpliwością, która go pozbawiła życia”.
Młodzież oratorium odprowadziła go na cmentarz dnia 13 listopada. Na polecenie
Księdza Bosko odprawione zostało w ich kaplicy przy udziale delegacji z Oratorium na
Valdocco, uroczyste nabożeństwo żałobne za jego duszę.
Armonia z 20 listopada zamieściła piękne wspomnienia o nim, być może pióra
Księdza Bosko.
270
|
|
28 Pages 271-280 |
▲back to top |
|
|
28.1 Page 271 |
▲back to top |
Tym większa była jego żałoba, że brakowało godnego następcy. Przez cały rok
Oratorium św. Alojzego nie miało stałego dyrektora. Ksiądz Bosko posyłał kleryka,
co niedziele i święto, który starał się o jakiegoś kapłana ze Mszą św. i kazaniem dla
młodzieży, a czasem jeszcze drugiego do nieszporów z nauką katechizmową. Niekiedy
ks. Cafasso posyłał któregoś kapłana z Konwiktu kościelnego.
Spośród wielu innych, godnym wzmianki był ks. D. Demonte. Ten z powodu
pewnych braków wymowy, nie mógł głosić kazań ani spowiadać. Za to odprawiał
gorliwie Mszę św. starał się o katechizację, fundował własnym sumptem nagrody,
rozrywki i sprzęty do kaplicy. Ten świątobliwy kapłan był majętny, później utracił
majątek skutkiem żyrowania weksli swych krewnych. Pomimo to nawet ubóstwo nie
zaciążyło na umiłowaniu służby bożej i dobroczynności.
271
|
|
28.2 Page 272 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLV
Po śmierci księdza Rossi nowy smutek zawisł nad głową Księdza Bosko.
W drugiej połowie listopada 1856 zapadła na zdrowiu Matka Małgorzata. Była ona dla
sierot jakby drugą matką. Wywiązało się ostre zapalenie płuc. Całe Oratorium słało do
Boga gorące modły o jej wyzdrowienie. Prawie o każdej porze u progu jej pokoju stali
chłopcy dowiadując się o stanie jej zdrowia. Na słówku wieczornym wszyscy
z niepokojem oczekiwali wieści od Księdza Bosko lub księdza Alassonattiego i nikt
nie kładł się do łóżka nie zmówiwszy pacierza w jej intencji.
Opiekował się nią troskliwie doktor Celso Bellingeri wykładający biologie grupie
kleryków Oratorium, przygotowujących się do egzaminów na uniwersytecie. Ksiądz
Bosko bardzo go szanował i cenił jako swego przyjaciela. Czuwał sam nieustannie przy
łożu matki nie szczędząc niczego, co by mogło przynieść jej ulgę. Podsuwał jej święte
myśli oraz akty miłości bożej. Towarzyszył mu brat Józef, przybyły pośpiesznie
z Casretnuovo, ciocia Maria Anna Occhiena oraz pani Joanna Maria Rua.
Choroba jednak czyniła nieubłagane postępy. Chora została zaopatrzona
na śmierć. Małgorzata świadoma swego stanu przyzywała synów do siebie. Do Księdza
powiedziała:
To, co ci teraz powiem, niech będzie jak na spowiedzi, byś znał sprawy
Oratorium. Odnoś się z wielkim zaufaniem do swych współpracowników w winnicy
Pańskiej, lecz tylko ściśle w sprawach tyczących się chwały bożej. Uważaj, gdyż wielu
zamiast chwały bożej szukają własnej korzyści. Ja muszę już odejść i zostawić sprawy
zakładu w ręku innych. Ta zmiana może spowodować przykre konsekwencje, lecz
Madonna nie opuści cię.
Nie szukaj elegancji ni złudnego blichtru w swych dziełach, lecz chwały bożej
i miej za podstawę ubóstwo. Masz wielu, którzy szukają ubóstwa u innych, lecz nie
u siebie. Niech twój zakład pozostanie ubogim, co jest właściwym jego stanem,
a wyniknie stąd wielkie dobro.
Tu poczęła mówić o różnych sprawach poufnych w tak trafny sposób, iż Ksiądz
Bosko zdumiał się nad jej przenikliwością. O klerykach Cagliero, Durano, Francesia –
272
|
|
28.3 Page 273 |
▲back to top |
wyraziła się, że zostaną jego wiernymi współpracownikami. Innym nie można było do
tego stopnia zaufać.
O dwóch braciach Fer. wyraziła się: Uważaj, chcą wykorzystać twą
dobroczynność i nic więcej. W końcu poleciła się modlitwom księży, kleryków
i wychowanków i dodała, że jeśli z dobroci bożej zostanie zbawiona, będzie ustawicznie
modlić się za Oratorium. Po tym przeszła w majaczenie.
Obecnie, znów mówiła patrząc w twarz syna, czynisz, czego nie wiesz, dowiesz
się, gdy otrzymasz światło od Gwiazdy.
Następnie rozmawiała z synem Józefem: Mój drogi Beppo widzisz, ja muszę
opuścić ciebie i twą rodzinę. Robiłam zawsze, co mogłam i byłam wyrozumiała. Czuwaj
jednak, by twoje dzieci pozostały w stanie, w jakim Bóg ich umieścił, z wyjątkiem, gdy
zechcą poświęcić się Bogu w stanie zakonnym lub kapłańskim.
Zważaj na to, żeby jako wieśniacy pracowali uczciwie na swe utrzymanie. Jeśliby
chcieli żyć ponad stan, dopuściliby się wielkiego marnotrawstwa. To, co ci mówię
obecnie, posłuży ci za wskazówkę w wielu sprawach, czego już nie mogłam ci
wytłumaczyć. Czyń wszystko, co możesz, dla dobra Oratorium, a Najświętsza Dziewica
będzie błogosławić tobie i twoim wychowankom.
Przed przyjęciem Namaszczenia zwróciła się do syna ze słowami: Był czas, gdy ja
cię przysposabiałam do przyjęcia Sakramentów św. Obecnie ty winieneś
w tym dopomóc twej matce. Odmawiaj przy mnie modlitwy, gdyż przychodzi mi ciężko
wymawiać słowa: ja będę powtarzała je w sercu.
Nadszedł ostatni wieczór w życiu matki. Syn czuwał do późnej nocy przy niej
załamany bólem. Obok łoża stał drugi brat Józef bardziej opanowany. W pewnej chwili
matka szepce słabnącym głosem: Janku, Bóg wie jak bardzo cię kochałam.
Mam nadzieję jeszcze więcej cię kochać w niebie. Jestem spokojna: spełniłam
swój obowiązek. Byłam może niekiedy zbyt surowa dla ciebie, lecz tak nakazywało mi
sumienie. Powiedz drogim chłopcom, że pracowałam dla nich i że ich kocham jak matka.
Powiedz, by wiele modlili się i przynajmniej raz ofiarowali za mnie Komunię św.
Wzruszenie przerwało jej mowę, syn również stał oniemiały z bólu.
Małgorzata odetchnąwszy mówiła: Mój drogi Janku, odejdź już teraz,
gdyż przykro mi bardzo widzieć cię w takim stanie. Do widzenia, drogi Janku. Pamiętaj,
273
|
|
28.4 Page 274 |
▲back to top |
że to życie polega na utrapieniu. Prawdziwa radość nastąpi tam za progiem. Idź teraz do
swego pokoju i módl się za mnie.
Syn wahał się, lecz usłuchał. Ucałował rękę matki i wyszedł nie sądząc, żeby
to miał być już koniec. Po trzykroć zapalał świecę i zawsze mu gasła.
Lecz co to? Portret matki wiszący na ścianie był odwrócony. Przecież sam tego
nie zrobił i komu przyszedłby do głowy taki kiepski żart?. Nie mógł zdecydować by
położyć się. Może to znak z nieba rychłe odejście mej matki, myśli sobie.
Wrócił, więc do łoża konającej. Było około północy. Matka zauważyła go
i dała znak odejścia. Lecz syn się nie ruszył i wśród tłumionego łkania wyjąkał: Ach,
mamo, nie mogę cię opuścić w tym momencie. Matka szepce: Janku, proszę cię,
o tę przyjemność. Cierpienie podwójnie na widok twego bólu. Mam dobrą opiekę.
Odejdź, odpocznij, pomódl się za mnie. Niczego już mi nie potrzeba. Do widzenia!
I to były jej ostatnie słowa. I syn posłusznie odszedł. Małgorzata za chwilę weszła
w agonię. O trzeciej nad ranem Ksiądz Bosko, który nie zmrużył oka tej nocy, usłyszał
pukanie do drzwi. Wszedł Józef mówiąc: Nasza mama zmarła.
Obaj bracia spojrzeli po sobie zbolałym wzrokiem. Obaj płakali, a wraz z nimi
całe Oratorium złożone z księży, kleryków i wychowanków. Opłakiwano utraconą
matkę.
Święty zgromadziwszy chłopców powiedział:
Drodzy chłopcy, straciliśmy matkę! Lecz jestem pewny, że ona już jest u Boga
szczęśliwa i będzie nam dopomagać z Nieba. /…/.
Była powszechna opinia, że to święta. Po jej śmierci nie znaleziono niczego w jej
pokoju, co by mówiło o jakiejś wygodzie, żadnego pokarmu ani napoju. Niektóre
pobożne niewiasty, które przyszły pomóc złożyć ją do trumny, prosiły Księdza Bosko
o pozwolenie zabrania na pamiątkę coś z jej odzieży. Cóż, kiedy dosłownie nic nie
pozostało prócz jej sukni, w którą ją ubrały do trumny, bo wszystką bieliznę i odzież
oddała na chłopców czy biednych. Znaleziono tylko 12 lir, których nie zdążyła już
wydać.
Z rana tego samego dnia, Ksiądz Bosko w towarzystwie Józefa Buzzettiego,
wyszedł odprawić Mszę św. w kaplicy Matki Bożej Pocieszenia. Tam u stóp Madonny,
po złożeniu bezkrwawej ofiary za duszę matki, modlił się długo: „O Najłaskawsza
274
|
|
28.5 Page 275 |
▲back to top |
Matko, o to zostaliśmy ja, wraz z mymi dziećmi sierotami bez matki ziemskiej. Ty bądź
teraz dla mnie i dla nich matką!”.
Zdawało się, że Matka Boża wysłuchała tej modlitwy, jak dowodzą dalsze dzieje
Oratorium.
Pogrzeb Małgorzaty Bosko stał się manifestacją czułej wdzięczności i miłości
wszystkich mieszkańców Oratorium. Chłopcy gremialnie przystąpili do Komunii św. za
duszę ich wielkiej dobrodziejki. Potem odprowadzono ją na cmentarz parafialny
z towarzyszeniem orkiestry grającej psalm żałobny.
Ksiądz Bosko złamany bólem wyjechał na parę dni do swego przyjaciela kanonika
Rosaz, by nieco odpocząć i przyjść do siebie. Za parę dni powrócił do Turynu i zarządził
modły oraz zapowiedział uroczyste nabożeństwo w ósmy dzień po zgonie matki. Mówił
często o jej cnotach publicznie i prywatnie. Polecił również jednemu z księży zebrać
wiadomości z jej życia (ks. Lemoyne) i ogłosić drukiem.
Nawet w ostatnich dniach życia dał poznać, jak gorąco kochał matkę, gdyż
wspominając ją płakał. A ci go pielęgnowali, słyszeli jak nieraz przez sen wzywał swą
matkę. Widział ją często w swych snach, jakie opowiadał młodzieży.
Tak np. w sierpniu 1860, miał widzenie swej matki w pobliżu świątyni Consolaty
w Turynie, gdy wracał do domu. Twarz Małgorzaty jaśniała, oczy były promieniujące.
Mamo, jesteście tu? Przecież zmarliście!
Tak, synu, umarłam, lecz żyję, odpowiedziała Małgorzata.
Czy jesteście szczęśliwa?
Jak najszczęśliwsza:
Święty między innymi spytał, czy zaraz po śmierci poszła do Raju. Małgorzata
odrzekła, że nie. Potem spytał: Czy w niebie znajdują się chłopcy? Wymienił nazwiska.
Małgorzata potwierdziła.
Teraz, mamo, powiedzcie mi, czym się cieszycie w niebie?
Nie mogę ci tego wytłumaczyć.
To przynajmniej dajcie jakiś znak waszej szczęśliwości, odczuć jakąś jej kroplę!
Wówczas twarz Małgorzaty rozjaśniała się cudownym blaskiem, postać przybrana
w drogocenną szatę nabrała majestatycznego wyglądu. Z towarzyszącym jej licznym
orszakiem zanuciła słodką pieśń. Było to uniesienie ducha niezmiernie rozkoszne
i słodko zniewalające: harmonia tysięcznych głosów, w całej ich rozpiętości,
275
|
|
28.6 Page 276 |
▲back to top |
sile i modulacji, skombinowana tak misternie, delikatnie a zgodnie, jakby jeden akord.
Ksiądz Bosko był pod wrażeniem iście niebiańskiej ekstazy tak, że o nic już nie pytał
swej matki. Małgorzata skinęła mu na pożegnanie mówiąc: Oczekuję cię w niebie, gdzie
pozostaniemy na zawsze razem. I znikła.
Po śmierci matki, opowiadał ksiądz Rua, ”Ksiądz Bosko widział
się w konieczności założenia zgromadzenia zakonnic, mających zająć się kuchnią
i szatnią jego tak licznej rodziny. Odłożył jednak swój projekt do czasu, kiedy
Opatrzności spodoba się dać mu poznać swą wolę”.
Dla wybadania opinii w swym domu, postawił na słówku pytanie młodzieży:
Czy wypada zatrudnić w domu kilka sióstr, które zajęłyby się szatnią
i naprawą ubrań – czy też przyjąć jakąś osobę spoza zakładu?
Chłopcy zgodnie orzekli, by przyszła jakaś osoba z miasta. I przyszła do
Oratorium nie osoba najemna, lecz dobrze znana już wszystkim pani Joanna Maria Rua
matka kleryka Michała, która od lat pomagała Małgorzacie, rozumiejąc się z nią
doskonale. Po śmierci jej otrzymała zaproszenie zastąpienia zmarłej pobożnej swej
przyjaciółki. Wielkodusznie opuściła własny wygodny dom i przeniosła się do
Oratorium. Była dość posunięta wiekiem, lecz dobrej kondycji, bardzo rozsądna,
spokojna, pracowita i umartwiona, o solidnej pobożności, a przy tym bardzo delikatna,
lecz bynajmniej nie skrupulatka.
Chłopcy kochali ją i poważali, szczególnie rzemieślnicy, którym najwięcej
okazywała serca.
Dopomagała jej w szatni stryjenka Księdza Bosko Marianna Occhiena i jeszcze
dwie inne panie. Również panna De Maistre ubiegała się o to, by pomagać w Oratorium
lecz Pan Bóg dał jej powołanie zakonne.
Święty tymczasem starał się o przedłużenie pozwolenia na odprawianie uroczystej
Pasterki z Komunią Generalną w noc Bożego Narodzenia dla młodzieży, na co otrzymał
reskrypt pozytywny z Kongregacji rzymskiej.
W liście do księżny La Val Montmorency (op. ) wspomniał o chorobie swego
brata Józefa, o czym będzie jeszcze mowa. Do tego dołączył się smutek wobec
choroby i śmierci kleryka Jana Massaglia.
Ten w jesieni 1855, po pomyślnie zdanym egzaminie z retoryki i przywdzianiu
sutanny, pozostał na stałe w Oratorium rokując jak najlepsze nadzieje na przyszłość.
276
|
|
28.7 Page 277 |
▲back to top |
Cieszył się doskonałym zdrowiem, gdy napadła go grypa. Rodzice zabrali go do
Marmorito na kurację. Tam zmarł świątobliwie. Savio Dominik jego zaufany kolega,
godząc się z wolą bożą, opłakiwał go przez wiele dni. A Piotr Enria stwierdzał pod
przysięgą, że zgon jego podobnie jak wielu innych, przepowiedział Święty.
277
|
|
28.8 Page 278 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLVI
Święty Piotr! Papież! Oto Osobistość dla Księdza Bosko największa
i najczcigodniejsza. Entuzjazmował się przemawiając na ten temat do młodzieży:
„Kochajmy Ojca świętego i wszystkich Papieży, bez względu na czas i miejsce,
kiedy przemawiają, upominają, nawet, kiedy tylko wyrażają życzenia, które w takim
wypadku winno być dla nas rozkazem. Często mawiał: Kochajmy Ojca świętego!
Uważajcie na wrogów Kościoła tych, co słowami i pismami obrażają autorytet Papieża,
by zmniejszyć posłuszeństwo i szacunek jego pouczeniom i zarządzeniom”.
Ilekroć też Papież znajdował się w kłopotach, zachęcał wychowanków
do modlitwy i Komunii św. na jego intencję.
„Ksiądz Bosko, mówił monsignor Manacorda w mowie wygłoszonej podczas
nabożeństwa w trzydziestym dniu od zgonu Świętego, jako Założyciel Pobożnego
Towarzystwa św. Franciszka Salezego, w myślach, słowach i czynach był wyobrażeniem
męża pokory. Wszystko w nim tchnęło pokorą; nabierał jednak postawy rycerskiej,
ilekroć usłyszał święte słowo: Papież! Wówczas zapalał się, przemawiał z werwą. Nikt
ktokolwiek miał z nim styczność, nie słyszał słowa, które by nie były nacechowane
doskonałym posłuszeństwem i uległością dziecka”.
Dla niego nigdy nie dość było honorów oddawanych papieżom. /…/ Uroczystość
papieską obchodził rokrocznie z wielką pompą. Dowodem na to, jak gorąco płynęła jego
miłość względem wikariusza Jezusa Chrystusa było to, że przez całe życie był
pochłonięty myślą o nim. Konsekwentnie oddawał się pilnie studiom historii kościelnej.
Już w 1834 zaczął je w seminarium, potem kontynuował od 1851-1861. Ksiądz Turchi
poświadcza, że widział, jak rozczytywał się w dziełach dawniejszych i nowszych
historiografów. Zwłaszcza konsultował często Bollandystów, czytał uważnie żywoty
Świętych zawarte w ich tomach. Postarał się o wspomniane tomy do swej biblioteki
w Oratorium. Dzieła świętych są przecież najbardziej autorytatywnym komentarzem
dogmatu nieomylności papieskiej i ustawiają go we właściwym świetle. A Ksiądz Bosko
uznał go w całej rozciągłości.
Gdy czytano przy stole Henriona, Rohrbbachera, Audisio, Schmida i innych
autorów zrobił uwagę, że niektóre z nich, to historie narodowe, względnie traktujące
278
|
|
28.9 Page 279 |
▲back to top |
dzieje Kościoła ogólnikowo, marginesowo wspominając o soborach i Świętych,
a niewiele piszące o papieżach. A przecież – zdaniem Księdza Bosko – ośrodkiem
dziejów Kościoła jest papież, dlatego prawdziwa historia wina być historią papieży.
Czy papież nie jest naczelnikiem, Głową Kościoła, najwyższym Pasterzem
i Arcykapłanem? Pytał Ksiądz Bosko.
Czy w dziejach królestw, narodów, imperiów, główną postacią nie jest władca?
Czy wobec tego nie należy się papieżowi: honor, sława, posłuszeństwo,
jako ośrodkowi jedności, bez której Kościół nie jest już kościołem? Jest to wielki błąd
rozpisywać się szeroko o kościele nie wspominając nic o jego Głowie!
Zgodnie z tym kryterium, od roku 1849 począł pisać historię powszechną Kościoła
katolickiego, w celu skonfrontowania kłamstw i kalumnii heretyków oraz by poprawić
metodę i błędne ujecie niektórych autorów katolickich. Na stronach swej książki
uwydatniał ustawiczny wpływ papieży rzymskich na cały Kościół, zazębianie się ich
dziejów z dziejami świata, oraz akta urzędowe, w których uznawano ich najwyższą
jurysdykcję. Wykazywał również, że należało sprostować pewne nieścisłości,
tłumaczenie faktów, czy intencje pisarza w niektórych cieszących się powszechnym
uznaniem dziełach.
Doprowadził swe dzieło w czterech tomach do wieku XIX. W miarę jak ukończył
rozdział, oddawał klerykowi Jakubowi Bellia, by przepisał go czytelnie. Od niego też
mamy wiarygodne świadectwo, gdy w liście do księdza Rua w 1903 pisał: „Niektórzy
z naszych dawnych księży wątpią, czy Ksiądz Bosko sam napisał wspomnianą historię,
nie mając pojęcia, ile się nad nią napracował, nawet w czasie podróży, głosząc misje,
kazania etc. w różnych miejscowościach”.
Nie śpieszył się zbytnio z drukiem, pragnąć, by o ile możliwe, dzieło było
doskonałe. Dlatego wszędzie woził ze sobą swe manuskrypty i w każdej wolnej chwili je
odnotowywał i poprawiał. Ten zwyczaj był może powodem, że część jego trudów poszła
na marne. Otóż w roku 1862, w czasie wycieczki z wychowankami, zapomniał część
swych notatek w wiosce, gdzie nocowali. Po paru kilometrach drogi przypomniał sobie
o nich. Ksiądz Anioł Savio zdążył je jeszcze znaleźć. Lecz inaczej było w roku 1870.
Zostawiwszy ostatni tom w pociągu przy przesiadce zapomniał o nim i spostrzegł się
dopiero po kilku dniach i poszukiwania nie dały już rezultatu. Tak gotowe dzieło
279
|
|
28.10 Page 280 |
▲back to top |
pozostało niedokończone, gdyż już brakło czasu Księdzu Bosko na jego uzupełnienie
z powodu wielu pilnych zajęć.
Musiało mu sprawić wiele bólu utrata tak wielkiej części dzieła, które
go kosztowało wiele lat trudów. Zrezygnowany zachęcał swych kleryków, by niektórzy
z nich w przyszłości mogli się zabrać do pisania historii Kościoła dla osiągnięcia celu,
jaki jemu samemu przyświecał. Podawał przy tym dwie normy: pierwsza, by starali się
pisać stylem przystępnym, zrozumiałym dla ludu i świata robotniczego, po drugie, by
przejęli się głęboką czcią względem Stolicy Apostolskiej.
Polecenie to kierował zwłaszcza pod adresem księdza Jana Bonettiego, który wraz
z ks. Franciszkiem Cerrutim słyszał wielokrotnie od niego:
„Jestem doprawdy oburzony, jak wielu pisarzy lekceważy sobie papieża.
Pamiętajcie, że winniśmy zewrzeć swe szeregi wokół papieża i że nasze ocalenie jest
z papieżem i przez papieża”.
Powtarzał im także:
„Przykro mi wiedzieć, że niektórzy historycy kościelni rozpisują się o tak wielu
rzeczach, a niewiele i niedostatecznie o papieżu”.
Potrzeba, by postać Papieża zajaśniała w całym swym blasku przed całym
światem. Niektórzy twierdzą, że zbyt mało wiemy o pewnych papieżach z pierwszych
wieków, dlatego brak przedmiotu do pisania. To nie prawda! Niech czytają Bollandystów
i inne znakomite dzieła, znane niestety, tylko z tytułu, a zobaczą! Brakuje tylko dobrej
woli do tej pracy. Żaden trud nie jest zbyt wielki, gdy chodzi o Kościół i papiestwo.
Tych twierdzeń dawał dowody rozpoczynając drukować życiorysy papieży
z pierwszych trzech wieków, około których pracował już od roku 1854. Pragnął, by lud
katolicki poznał dawnych papieży. Dlatego zewsząd gromadził wiadomości o nich,
spędzał wiele czasu w bibliotekach publicznych i prywatnych i dzięki temu zebrał bogaty
plon o każdym z nich.
Życiorysy te ukazały się niebawem w Letture Cattoliche. Zadziwiający był
sposób, w jaki je spisywał. Mianowicie, gdy czas naglił, wołał któregoś ze swych
kleryków, zabierał ze sobą do Konwiktu Duchownego i tam bez pomocy żadnej książki,
dyktował mu, co już nie mając czasu na przejrzenie, oddawał do druku. A przecież
książeczki te były w wielkiej estymie u wielu uczonych, między innymi monsignora
Tripepi prałata domowego Piusa IX, późniejszego kardynała, który w swej książce o
280
|
|
29 Pages 281-290 |
▲back to top |
|
|
29.1 Page 281 |
▲back to top |
św. Piusie I papieżu, cytuje kilkakrotnie Letture Cattoliche pisząc o wspomnianym
papieżu i wyraża się o Księdzu Bosko jako o mężu niemniej uczonym jak świętym.
Że był erudytą, dowodem na to jest szybkie pisanie. Pamiętając doskonale wielką
ilość przeczytanych dzieł, nawet stronice przeczytanych przezeń cytował, gdy nie mógł
oddalić się z Oratorium, a potrzebował konsultować jakiegoś autora, czy włączyć cytat
z jego dzieła do swej książki, pisał na bilecie tytuł dzieła i nazwisko autora, tom, rozdział
nawet stronicę. Dawał to któremuś z kleryków czy chłopców, by poszli do biblioteki
uniwersyteckiej i sporządzili odnośny odpis, jaki mu był potrzebny. Tak np. prof. Peyron
dopomagał mu życzliwie w odszukaniu w bibliotece uniwersyteckiej odnośnych dzieł
i wskazaniu posłańcowi z Oratorium danego urywka do skopiowania.
Potwierdzał ks. kan. Anfossi: ”Parę razy pisałem pod jego dyktandem życiorysy
papieży i męczenników im współczesnych i pamiętam, że zabierał się do tej pracy ze
skupieniem iście modlitewnym. Rozpoczynał od modlitwy do Ducha Świętego
i kończył „Agimus”. W ten sposób praca jego wychodziła na pożytek bliźnich i chwałę
bożą, oraz na dowód, z jaką odwagą stawiał czoła napaściom heretyków. Dlatego
wspomniane zeszyty potwierdzały opinię, jaką powszechnie się cieszył wśród nawet
akatolików, którzy przychodzili doń zaczerpnąć pouczenia, co do wiary.
Niektóre z zeszytów podawały całkiem nową treść, inne urywki z jego historii
powszechnej Kościoła, z dodatkiem wielu komentarzy i cytatów autorów. Np. ks. Bellia
przeglądając po latach te ostatnie stwierdził, że były jego własne pisma. Zatem jest na to
dowód, że publikował wybrane wyjątki z większego dzieła, by przekonać się, z jaką
spotkają się krytyką u historyków, by móc z niej skorzystać.
W trakcie pisania tych dziełek każdej niedzieli na kazaniu opowiadał jakiś urywek
z historii papieży.
„Gruntowniejsze opracowanie, pisze ks. Paweł Albera, czerpał zawsze
z Bollandystów. Nic, więc dziwnego, że jego wychowankowie słuchali go tak uważnie
i chciwie. Nie nudzili się na jego kazaniach, choć przedłużały się one niekiedy do
półtorej godziny. A w dialogach między męczennikami a ich prześladowcami
kaznodzieja okazywał się doprawdy mistrzem. W efekcie budził u słuchaczy szacunek
i miłość do Stolicy Świętej, okrytej chwalebnymi czynami i uświęconej krwią przelaną
za wiarę. Nigdy nie schodził z ambony nie zapytawszy któregoś ze słuchaczy, jaką naukę
moralną stąd czerpiemy. Zazwyczaj, gdy kończył opowiadanie o życiu papieża lub
281
|
|
29.2 Page 282 |
▲back to top |
innego świętego, których dzieła były ilustracją czyjegoś pontyfikatu, życiorys danego
papieża ukazywał się niebawem w Letture Cattoliche, w których z przyjemnością czytało
się już rzeczy słyszane na kazaniu”.
Zatem na styczeń 1857, wyszedł zeszyt zatytułowany: „Życiorys św. Piotra
Apostoła, Księcia Apostołów, pierwszego papieża po Jezusie Chrystusie, staraniem
Księdza Jana Bosko. Każdy rozdział kończył się głęboką maksymą utrwalającą w sercu
czytelnika miłość do Kościoła. Książeczka kończy się apelem do protestantów, by
wrócili do owczarni Jezusa Chrystusa. Tak zawsze będzie postępował Ksiądz Bosko
w następnych zeszytach.
Jako dodatek wyszło dziełko ks. Marengo, profesora teologii, wydrukowane
w 1855, pod tytułem: „Podróż św. Piotra do Rzymu”, w którym autor naukowymi
dowodami uzasadnia ten fakt historyczny.
Życiorys św. Piotra poprzedza następujący wstęp: „Wielekroć zastanawiałem się
nad tym, jak uspokoić niechęć i nienawiść, którą niektórzy w tych smutnych czasach
okazują przeciw papieżowi i jego autorytetowi. Środkiem najskuteczniejszym wydała mi
się należyta znajomość faktów odnoszących się do życia Jezusa Chrystusa na ziemi,
by prowadzić nasze dusze do nieba. U żadnego rozumnego człowieka nie znajdzie się
chyba, myślałem o sobie, tyle złośliwości względem ludzi, co zdziałali tak niezmierne
dobro duchowe i doczesne dla ludzkości; którzy prowadzili życie tak święte i pracowite;
którzy odbierali zawsze część od ludzi dobrych do końca czasów, i którzy dla dobra
chwały bożej i dobra bliźniego, bronili religii boskiej oraz własnej powagi, nawet własną
krwią męczeńską.
Dlatego, czytelniku katolicki, postanowiłem opisywać działalność papieży
rzymskich, którzy od czasów Jezusa Chrystusa rządzą Kościołem aż do naszych czasów.
Poczynając od św. Piotra, ustanowionego przez samego Jezusa Chrystusa, przejedziemy
do jego następców, ograniczając się do koniecznych uwag, jakie nastręczy samo
opowiadanie. Św. Piotr jest tym apostołem, którego sam Zbawiciel nazwał
błogosławionym i który otrzymał klucze Królestwa Niebieskiego z władzą związywania
i rozwiązywania, w drodze zwyczajnej, tak, iż jego wyrok poprzedza sam wyrok boski:
ów apostoł, któremu Jezus nakazał utwierdzać we wierze swych braci, nakazując mu
paść owieczki swoje, którymi są pasterze Kościoła oraz swe baranki, którymi są wszyscy
wierni; dostarczać im paszy koniecznej dla ich życia duchowego i wiekuistego.
282
|
|
29.3 Page 283 |
▲back to top |
Słowem, jest on owym apostołem, któremu Jezus Chrystus polecił rządy nad
Kościołem, i który nim faktycznie rządził po chwalebnym wniebowstąpieniu Chrystusa
Pana.
Ponieważ władza św. Piotra, według słów Zbawiciela, winna utrzymać się
widzialna wśród ludzi aż do skończenia wieków, i ponieważ św. Piotr był człowiekiem
i jako taki musiał umrzeć, dlatego z legalnej sukcesji miała przechodzić na jego
następców (papieży) władza otrzymana od Chrystusa. Dlatego po życiorysie św. Piotra
Apostoła podawać będziemy biografię jego następców. A ponieważ każdemu synowi
miłe jest naturalnie słuchać chwalebnych czynów jego ojca, tak samo i my synowie
duchowi św. Piotra i jego następców winniśmy z głęboką radością czytać chwalebne
czyny tych mężów, którzy od XIX wieków rządzą Kościołem Chrystusowym. Muszę
jednak zrobić uwagę, że piszę dla ludu, dlatego z pominięciem wyszukanego stylu,
bezpłodnych dyskusji, starałem się podać treści w całej prostocie, jak tego wymaga
ścisłość historyczna zgodnie z wymogami teologicznymi oraz zasadami języka
włoskiego. Co dotyczy źródeł, skąd czerpałem wiadomości, mogę zapewnić czytelnika,
że nie napisałem nic ani podałem faktu bez skonfrontowania go ze współczesnymi
autorami, względnie autorami najbliższych czasów, do których odnoszą się wydarzenia.
Nie wyliczając tu autorów, którymi się posługiwałem, postaram się wymienić w tekście
ważniejszych, w miarę jak nastręczy się okazja po temu.
Starałem się zestawić treść zeszytów w taki sposób, by każdy zawierał kompletną
argumentację, by można dać komuś do ręki bez uszczerbku dla całości.
Dla tych, co pragnęliby zachować tę serię oddzielnie od innych zeszytów, zaznaczać się
je będzie literami alfabetu w treści dotyczącej dziejów papieży oraz wydarzeń z ich
czasów.
Z mej strony przyrzekam nie szczędzić trudu, by wykład był jasny. Równocześnie
zwracam się pod adresem kapłanów oraz tych, co mają jakąkolwiek władzę nad ludem
bożym, by przyszli mi z pomocą w propagowaniu tych broszurek w wioskach wśród
rodzin, gdzie tego będzie szczególna potrzeba.
Nadeszły ciężkie czasy dla naszej religii, wrogowie Kościoła wydają olbrzymie
sumy, podejmują dalekie podróże, ponoszą wszelkie trudy, by szerzyć niemoralne książki
podkopujące wiarę. Czy my wobec tego nie zdobędziemy się przynajmniej na równy
wysiłek celem zbawienia dusz z tymi, którzy tak wiele pracują, by je zgubić? Niech Bóg
283
|
|
29.4 Page 284 |
▲back to top |
wleje w serca wszystkich gorące pragnienie zbawienia dusz i pomoże nam stać mężnie
we wierze Piotra, a tak kroczyć drogą wiodącą do zbawienia. Amen”.
284
|
|
29.5 Page 285 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLVII
Następny zeszyt na miesiąc luty wymaga wyjaśnienia historycznego. Otóż Ksiądz
Bosko niezmordowanie walczył z heretykami w obronie prawdy katolickiej publicznie,
słowem drukowanym i w wielu dysputach. Po wstępnych zaczepkach ze strony ich
zwolenników, przychodzili do niego dyskutować ich ministrowie i pastorzy. Ich taktyka
polegała na przeskakiwaniu z kwestii na kwestię bez definitywnego rozwiązania. Gdy zaś
zostali przyciśnięci do muru wymawiali się: „Nie potrafimy odpowiedzieć należycie,
gdyż nie przestudiowaliśmy dostatecznie tej sprawy; ale nasz minister na pewno paru
słowami zamknie usta wszystkim księżom!”.
Księdza Bosko odpowiadał:
„Powiedzcie im, niech tu przyjdą, a jeśli potrafią zrobić racje przemawiające na
korzyść religii katolickiej, zdobędą sobie opinię ludzi uczciwych”.
Bywało, że mimo obietnic długo się nie pokazywali. Niekiedy jednak zjawiał się
taki pastor w towarzystwie dwóch asystentów przedstawiając się:
Uszanowanie Księdzu teologowi, wybaczy, że zabierzemy mu trochę czasu na
rozmowę.
Witam panów: , czym mógłbym służyć?
Przyszliśmy właśnie porozmawiać. Bo było tu kilku naszych, którzy nie mogą
sprostać dyskusji z Księdzem, prosili, by ich wyręczyć. Słyszeliśmy, że Ksiądz miał
jakieś kwestie do przedłożenia, na które jak twierdził, nikt nie zdoła odpowiedzieć.
W taki sposób zaczęła się dysputa na temat czyśćca. Argumenty, jakie Ksiądz
Bosko wysuwał, zdawały się być dość przekonujące dla rozmówców.
Tymczasem wyłoniła się nowa sekta kaptująca sobie zwolenników; był to
towianizm. Zainicjował go polski emigrant we Włoszech Andrzej Towiański. Oddawał
się on magnetyzmowi i zdobywał tajemną wiedzę pod kierunkiem rabinów żydowskich.
Ogłosił się prorokiem, wysłannikiem niebios i wywierał magnetyczny wpływ na
otoczenie. Zaprzeczał stworzenie świata przez Bożą łaskę, grzech pierworodny, wolną
wolę, zasługi dobrych uczynków, boskość Jezusa Chrystusa, Sakramentu św. kapłaństwa.
Głosił buddyjską metempsychozę. Dla zafascynowania prostaczków błędy te osłaniał
zręcznie misterną frazeologią na temat Jezusa Chrystusa.
285
|
|
29.6 Page 286 |
▲back to top |
Zjawiwszy się w Turynie w 1840, zyskał sobie pewną grupę osób nawet
wykształconych i pobożnych.
Władze kościelne wytoczyły mu proces w 1854 i potępiły jego błędy. Niektórzy
uwiedzeni cofnęli się, ale byli i tacy, co trwali w uporze podtrzymując kontakty
z Towiańskim przebywającym w Szwajcarii.
Doszło do wiadomości Świętego, że niektórzy duchowni i kilka rodzin
znakomitych przystało do sekty towiańczyków, zaprzeczając zwłaszcza istnieniu
czyśćca. Dlatego usiłował położyć zaporę dalszemu jej szerzeniu się. Odwiedzał, więc
niektóre wpływowe osobistości sprzyjające towianizmowi. Napisał również odpowiednią
broszurę na temat czyśćca, którą wydał w Letture Cattoliche na miesiąc luty. Nosiła tytuł:
”Dwie konferencje między dwoma ministrami protestanckimi a kapłanem katolickim na
temat czyśćca”z dodatkiem rozważania na temat różnych liturgii opracowane przez
Księdza Jana Bosko.
Wspomnianym zeszytem kończył się czwarty rok wydawnictwa. A oto treść
powyższego zeszytu:
AL LETTORE CATTOLICO
Publikując niniejszy zeszyt muszę uprzedzić czytelnika, by nie dochodził
nazwiska osób występujących w dyskusji. Powstrzymuję się od ich wyjawienia z wielu
powodów, między innymi i dlatego że byłem o to proszony. Zresztą sam fakt jest
historyczny. W wyłożeniu treści dwie sprawy miałem na względzie: trzymanie się
umiaru w dyskusji z przeciwnikami porównując ich twierdzenia z tym, co głoszą
protestanci.
Trudności zostały wyłożone zasadniczo. Uporządkowałem nieco ich tok bez
powtarzania się. Opuściłem niektóre wyrażenia nieprzyzwoite lub uwłaczające świętości
mogące obrazić czyjąś delikatność.
Jeśli argumenty przytoczone nie wyczerpały całkowicie kwestii istnienia czyśćca,
to przynajmniej dostatecznie jasno podkreślały, jak uzasadniona jest nauka Kościoła
katolickiego o tym dogmacie.
Uznaję, że niektóre poruszone tu sprawy nie są dość przystępne zwykłemu ludowi,
dla którego piszę: , co starałem się jednak uzupełnić stylem jasnym i popularnym, dzięki
czemu ufam, zostały rozwiązane pewne trudności. Skądinąd wypadało jasno przedstawić
286
|
|
29.7 Page 287 |
▲back to top |
zarzuty wrogów Kościoła przeciw czyśćcu oraz jak słabe argumenty nawet
wykształconych protestantów występujących przeciw jasnej nauce Kościoła katolickiego.
Bierz, więc do ręki czytelniku tę książkę dla twego pouczenia i połącz się ze mną
w modlitwie do Boga miłosiernego, by dał nam łaskę życia wzorowego, byśmy po
śmierci zdołali uniknąć kar czyśćcowych i doszli bezpośrednio do chwały
błogosławionych w niebie.
Do wspomnianego zeszytu dołączył następujący okólnik do korespondentów
i przyjaciół wydawnictwa: Zamykając czwarty rok naszego wydawnictwa kierujemy do
was kilka słów. Rzecz jasna, że czerpaliśmy od jednych czy drugich zachętę do
wytrwania w naszym przedsięwzięciu w tych krytycznych latach. Jak z jednej strony
dziękujemy Opatrzności, że błogosławiła naszym wysiłkom, tak z drugiej kierujemy
słowa uznania do naszych zacnych Korespondentów za ich starania i wysyłki
w propagowaniu wydawnictwa wśród szerokich rzesz ludu, dla którego piszemy oraz dla
rozkrzewienia naszej św. Wiary. /…/ Protestanci chełpią się rozrzucaniem wśród
katolików milionów swych ulotek i pism podrywających wiarę i dobre obyczaje. A my
katolicy damy się im pokonać? Pozwolimy, by podkopywali wiarę, deprawowali
obyczaje, nie przeciwstawiając im zapory? Mimo że jesteśmy słabi, po Bogu naszą
nadzieję pokładamy w naszym znakomitym episkopacie, chlubą i chwałą katolicyzmu
w Piemoncie. Ku niemu wznosimy oczy, za którego poparciem przedsięwzięliśmy to
popularne wydawnictwo, prosząc by raczył nas podtrzymywać radami i pomocą. Prosimy
również gorąco Czcigodnych Księży Proboszczów, od których w znacznej mierze zależy
powodzenie Letture Cattoliche, by je propagowali na terenie swych parafii oraz
wpływali, by każda rodzina stała się członkiem popierającym wydawnictwo.
Prosimy również gorąco Szanownych Korespondentów tak zasłużonych w sprawie
propagowania Letture, by starali się dać je poznać tym, co jeszcze ich nie znają. Wreszcie
prosimy o odnowienie prenumeraty wszystkich czytelników. /…/ Dyrekcja pragnie
uwzględnić wszelkie uwagi i życzenia tak ze strony członków jak korespondentów oraz
przyjaciół wydawnictwa dotyczące treści i formy zeszytów tym, którzy nie mogą ich
prenumerować.
287
|
|
29.8 Page 288 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLVIII
Nim podejmiemy wątek Memorie za rok 1857, rzucimy wzrokiem na inne
ogromne dobro zdziałane przez Świętego w 1856, za pomocą ulotek i książek, o których
jeszcze nie było mowy.
Otóż drukarz Paravia wydrukował mu 6.000 kopii „Maniera facile per imparare
la Storia saera”(łatwa metoda opanowania dziejów biblijnych). Życiorys św. Pankracego
Męczennika, 2 wyd. w lipcu zaś, 4.000 kopii „Avvisi alle figlie cristiane” (wskazówki dla
panien chrześc.), które rozdawał w czasie misji czy rekolekcji prowadzonych tu i tam.
Były to może te same uwagi znajdujące się w Porta-teco, cristiano (Vademecum
chrześcijanina) drukowanego w 1858. W tym samym czasie publikował 6.000 kopii
książki: „La chiave del paradiso in mano al cattolico” /Klucz do nieba w ręku katolika/.
Autor zwraca się w przedmowie do czytelnika: Niniejsza książeczka jest
zatytułowana „Klucz do nieba” ponieważ każdy chrześcijanin, który zna, wierzy
i praktykuje to co się w niej znajduje, może być pewny wiecznego zbawienia. Znajdziesz
tu czytelniku pobożny streszczenie prawd wiary katolickiej oraz praktyczny sposób
wypełniania zasadniczych obowiązków pobożności chrześcijańskiej, wraz z wyborem
pobożnych pieśni używanych w kościołach.
Wszystko zaczerpnięte zostało ze znanych autorów; uwzględniono tylko dodatki
lub zmiany, jakie uznałem za stosowne do poziomu ludu.
Mając szczęście należeć do prawdziwego Kościoła starajmy się poznać, wierzyć
i praktykować, co nam ta nasza dobra Matka w imieniu Boga przekazuje. Jeśli tak
postępować będziemy, iluż pójdzie za naszym przykładem! Ilu cofnie się z drogi
występku, by pójść drogą cnoty! Ile dusz wytrwa na tej drodze prowadzącej do
zbawienia! Jak wielka czeka nas za to nagroda w niebie!
Przytoczyliśmy tę przedmowę dla wykazania, jak Święty z niezwykłą pokorą
przypisywał nieraz zasługę swej pracy innym autorom wyznając otwarcie, że czerpał od
nich prawie dosłownie, co pisał. Wprawdzie czasem wyznanie to mogło być przesadne
a nieraz nie do przyjęcia, ponieważ pomysły innych przetwarzał przyoblekając je w nową
szatę.
288
|
|
29.9 Page 289 |
▲back to top |
„Klucz do nieba” jest wzorowany na drugim wydaniu „Młodzieńca
Zaopatrzonego”. Ponieważ książka jest przeznaczona dla ogółu wiernych, usunął z niej,
co stosowało się wyłącznie dla młodzieży, niektóre historyczne uwagi, pewne praktyki
pobożne: przerobił i uprościł niektóre modlitwy.
W pierwszej części podaje, w co chrześcijanin powinien wierzyć i praktykować,
stosując się do porządku katechizmu. Kreśli wspaniały portret chrześcijanina
a w refleksjach na temat wieczności porusza do głębi ducha.
W drugiej i trzeciej części usuwa koronkę do Matki Bożej Bolesnej, ćwiczenia
pobożne ku czci św. Anioła Stróża, nieszpory za zmarłych, śpiewy mszalne. Dodaje zaś
modlitwę o zachowanie wiary, wiele aktów strzelistych do odmawiania w ciągu dnia
ubogaconych odpustami. Pozostawia nieszpory niedzielne i o Najświętszej Maryi Pannie.
W końcu dodaje podstawy religii katolickiej rozszerzone w trzecim wydaniu Młodzieńca
Zaopatrzonego, które wówczas napisał, i które dotychczas znajdują się w tej cennej
książeczce.
„Klucz do nieba” miał wielkie powodzenie ponad czterdzieści wydań i blisko
800 tys. egzemplarzy rozeszło się wśród ludu zwłaszcza wiejskiego, który lubił
tę książkę ze względu na duże czcionki.
Wydał również kalendarz „Galantuomo” na rok 1857, jako podarek gwiazdkowy
dla czytelników Letture. W kalendarzu znalazły się opisy kampanii krymskiej.
Podnoszono pierwiastek religijny wpływający na morale wojska i floty, jako że wyprawę
oddano w szczególny sposób pod opiekę Matki Boskiej. – Podkreślano męstwo
i poświęcenie kapelanów wojskowych; jak cesarzowa Eugenia osobiście wręczała
generałom cudowny medalik, który w bitwie ocalił życie generałowi Canrobert;
jak żołnierze na polu bitwy ciężko ranni lub zarażeni cholerą wzywali kapłanów pragnąc
pojednać się z Bogiem; wreszcie jak Siostry Szarytki dokonywały cudów miłosierdzia
opatrując rannych.
Poświęca również chwalebną stronnicę wojsku sardyńskiemu. Stwierdza,
że większa część żołnierzy włoskich przystępowała do Sakramentów św. przed
wyjazdem na Krym, oraz przyjmowała medalik Niepokalanej; wspomina ich męstwo na
polu walki, bohaterską śmierć generałów Ansaldi i La Marmora, pułkownika
Montevechcio, kapitana San Marzno i wielu innych. Wyraża żal, że dotąd nie ukazała się
monografia o tych dziejach, które opromienią chwałą imię Sabaudii i objawią przed
289
|
|
29.10 Page 290 |
▲back to top |
światem głębokie przekonania religijne oficerów i żołnierzy, którzy umierając wołali:
Jeśli trzeba zginąć, to umierajmy za Ojczyznę i króla lecz w religii katolickiej,
w której się urodziliśmy, wychowali, zaopatrzeni Sakramentami św. , które dają pociechę
i nadzieję wiecznego zbawienia, pod opieką Najświętszej Dziewicy, która nam
żołnierzom piemonckim dodaje otuchy.
Istotnie, w wojsku piemonckim znalazło się sześciu kapelanów oraz 70 Sióstr
Szarytek, z których dziesięć wraz z kapelanem zmarło na cholerę, po wielu trudach
w pielęgnowaniu rannych i zarażonych.
Dołączono artykuł na temat niektórych zabobonów ludowych. Występuje
proboszcz w towarzystwie wieśniaków spędzających noc w stajni, którzy odpowiadają na
zapytanie w sprawie pewnych przesądów potwierdzonych niby przez rzekome fakty, na
przykład: sól rozsypana na stole zapowiada bliskie nieszczęście; to samo fatalna
trzynastka; hukanie sowy jest oznaką czyjegoś zgonu; piątek, to dzień feralny; pierwsza
osoba spotkana w Nowy Rok zapowiada przyszłość itp. Zacny proboszcz argumentami,
żartobliwymi upomnieniami, zwłaszcza powołując się na katechizm zbija jeden po
drugim powyższe zabobony, wykazując ich bezpodstawność i sprzeczność z Prawem
Bożym.
Na zakończenie dodawano jakąś poezję ludową w narzeczu piemonckim.
Ksiądz Bosko chcąc sprawić prezent noworoczny swym chłopcom, zakupił
w listopadzie 1.000 egzemplarzy kalendarza zawodowego, drukowanego przez Pawła
de Agostini.
W tymże miesiącu dał do wydrukowania Wykład 15 Tajemnic Różańcowych.
Mając coś napisać ważył każde słowo. Z tej okazji znajdował się w Konwikcie
Duchowym z księdzem Golzio poprawiając ten Wykład. Przystępując do trzeciej
tajemnicy radosnej, przy słowach: „W trzeciej tajemnicy radosnej rozważamy…”,
zwracając się do księdza Golzio spytał: „Wydała na światło dzienne” czy można tak
napisać, czy jest to poprawne?
Najzupełniej! Odrzekł ks. Profesor.
Święty jeszcze wahał się poprawiając: „Narodził się z Maryi Panny”? a wreszcie
zwróciwszy się do towarzyszącego kleryka powiedział: Napisz: „Rozważamy narodzenie
Pana Jezusa w stajence Betlejemskiej”.
290
|
|
30 Pages 291-300 |
▲back to top |
|
|
30.1 Page 291 |
▲back to top |
Niemniej poważnie zajmował się od dłuższego czasu należytym ułożeniem treści
swego „Młodzieńca Zaopatrzonego” uwzględniając potrzeby swego rozwijającego się
Dzieła. Znalazła się w nim Nowenna do Niepokalanego Poczęcia oraz Akt Poświęcenia
się Niepokalanej Dziewicy; artykuł na temat cnoty czystości; modlitwa św. Alojzego do
Matki Boskiej; uwagi odnośnie spowiedzi i Komunii św. , formuła Komunii duchowej;
problem wyboru stanu oraz środki do poznania własnego powołania; młodzieniec wierny
swemu powołaniu; modlitwa do Matki Boskiej o poznanie swego powołania; praktyka
codzienna i miesięczna oraz każdego dnia w czasie nowenny do św. Franciszka Salezego;
nabożeństwo za zmarłych; akt heroiczny miłości na rzecz dusz w czyśćcu; wreszcie
modlitwy w czasie procesji z poświęceniem pól.
Mając zamiar ustanowienia Towarzystwa św. Józefa dla rzemieślników włączył
również praktykę siedmiu radości i boleści św. Józefa oraz modlitwę do św. Józefa dla
uproszenia cnoty czystości. Wreszcie w 1868 w ostatniej redakcji książki dodawał
Nowennę do Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, wraz z modlitwami i pieśniami ku
czci Najświętszego Sakramentu, Matki Bożej oraz św. Patronów. Tu i tam zamieszczał
uwagi historyczne o pewnych nabożeństwach.
Niezmierną jest korzyść, jaką przyniosła ta książeczka dla młodzieży. Któż zliczy
chłopców, dla których była przewodnikiem duchowym, nawrócenia, jakie zdziałała
w duszach, powołania do stanu kapłańskiego i zakonnego, które pod jej wpływem
zakiełkowały. I doskonałość chrześcijańską, jakie rozwijała i popierała w duszach.
Czytelnika Młodzieńca Zaopatrzonego pociąga do religii i miłości ku Bogu
nieodparcie słodycz i głębia przekonania, z jakim przemawiają natchnione stronice tej
książki. Rzec można: mają one w sobie coś z namaszczenia ewangelicznego /…/.
291
|
|
30.2 Page 292 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLIX
Ksiądz Bosko zamierzał udać się do Genuy. Podróż swą poprzedził listem
pochwalnym przesłanym uczonemu i świętobliwemu arcybiskupowi tego miasta
monsignorowi Charvaz, który tak mu odpowiadał:
Signor Don Bosco!
Dziękuje serdecznie za jego Historię Włoch, której egzemplarz raczył mi przesłać.
Nie wątpię, że całkowicie odpowiada jego intencjom oraz życzeniom wielu osób, które
go znają. Po przeczytaniu dam ją do użytku w mych seminariach. Przy danej sposobności
postaram się również zareklamować jego doskonałe Letture Cattoliche, które osobiście
bardzo doceniam i pochwalam. Tysięczne dzięki za jego życzenia świąteczne, które mi
sprawiły wielką radość. Odwzajemniam się niemniej serdecznymi własnymi. Popieram je
gorącą modlitwą, by Pan Bóg błogosławił mu we wszystkim, zachował przy zdrowiu dla
swej chwały i dla dobra religii katolickiej. Życzę gorąco, by kontynuował swe
apostolstwo na polu kształcenia i uświęcania młodzieży. Do swych życzeń dołączam etc.
Genua – 1-1-1857 – Umill. mo ed Obb. mo Servitore
+ Andrzej arcybp.
Różne powody skłaniały Księdza Bosko do podjęcia tej podróży do Liguri.
Między innymi ks. Franciszek Montebruno zainicjował w Genui Instytut Artiggianelli
i w domu wynajętym na ten cel dał schronienie dla 40 podopiecznych sierot.
Podobieństwo dzieł, charakterów oraz pracy, zawiązały między Księdzem Bosko
a ks. Monterbruno wzajemną przyjaźń. Ksiądz Bosko często mówił o nim w Oratorium.
Wymieniali między sobą korespondencję przyrzekając sobie wzajemną pomoc, nawet
połączenie swych instytucji, by tak kontynuować po śmierci zaczęte dzieło na korzyść
tylu sierot.
Musiały się do tego również przyczynić szeroko kolportowane w tych stronach
Letture Cattoliche, czy rozsyłane bilety loterii /…/.
4 stycznia odbyło się w mieszkaniu hrabiego Caysa zebranie, na którym wybrano
Komitet wspomnianej loterii. W dniu 8 stycznia pisał Ksiądz Bosko do hr. Piusa Galleani
D’Agliano:
292
|
|
30.3 Page 293 |
▲back to top |
„W niedzielę ubiegłą szanowny Pan hrabia nie był na zebraniu w domu hr. Caysa,
pomimo to nie chce pozostawiać go nieczynnego w naszej loterii. Jest to dzieło
dobroczynne i to ważne dla niego. Za kilka dni zjawię się u pana hrabiego. Niech go Bóg
błogosławi etc”.
Zatem ukonstytuował się Komitet Loteryjny w liczbie 19 osób nie licząc Księdza
Bosko. Z korespondencji Świętego wynika, że miał on w tym czasie „pewne przykrości”
w domu. O Jakie przykrości chodziło? Była to zapewne poważna choroba brata Józefa.
Wspomnieliśmy już, jak go bardzo Ksiądz Bosko kochał. Był to mąż wielkiej
rzetelności, szerokiego serca i szlachetnego usposobienia. Z pierwszego widzenia
wydawał się poważnym i nieco szorstkim, lecz nie potrafił tego dokazać, gdy znalazł się
wśród młodzieży. Wystarczył gest, życzenie, które natychmiast był gotów spełnić.
Czasami odwiedzał Oratorium zatrzymując się na parę dni. Wtedy starsi chłopcy jak np.
Tonatis, odwiedzali go w pokoju, a on bawił ich miłą rozmową tak, że trudno było
oderwać się od niego. Posiadał niektóre rysy charakteru Księdza Bosko, zwłaszcza
uprzejmość i ducha rodzinnego. Jakiż, więc musiał być smutek w Oratorium, gdy
z końcem roku 1856 zapadł na płuca. Stan chorego, mimo troskliwej opieki lekarskiej
pogarszał się. Wobec tego wezwano z Castelnuovo jego małżonkę, by mogła z nim
jeszcze zobaczyć się przed śmiercią.
Lecz Święty był pełen wiary, że brat nie umrze tym razem, by móc jeszcze
zatroszczyć się o wychowanie swych nieletnich dzieci. Często, więc w ciągu dnia
zachodził do chorego, zwłaszcza przesiadywał przy nim do późnego wieczoru.
Pewnego razu wszedł do pokoju brata, gdzie znajdowało się kilku chłopców oraz
małżonka zapłakana. Ksiądz Bosko podszedł do łóżka, wziął za rękę chorego, dotknął mu
czoła, pytając jak się ma.
Było już późno w nocy i zdawało się jakby Ksiądz Bosko nie mógł oderwać się od
chorego. Przemawiał doń czule, na koniec powiedział:
„Słuchaj mój drogi Giuseppe! Musimy błagać Madonnę, aż cię uzdrowi. Co jesteś
zadowolony? Zacznijmy, więc modlitwę: będziesz ją powtarzał za nami myślą.
Po skończonej modlitwie, Ksiądz Bosko znowu dotknął czoła chorego, dodał mu
otuchy i nadzieję w opiekę Madonny i wyszedł na spoczynek. Nazajutrz Józefowi
znacznie się polepszyło i choroba poczęła ustępować tak, że za parę dni mógł wstać.
293
|
|
30.4 Page 294 |
▲back to top |
Po dłuższej rekonwalescencji powrócił do sił we własnym już domu w Becchi. Znajomi
powszechnie uznali w tym widoczną łaskę Madonny udzieloną Księdzu Bosko.
Gdy lekarz orzekł, że niebezpieczeństwo minęło, Ksiądz Bosko na zaproszenie
udał się do Genui. O tej podróży relacjonują pani Rosina Manassero Ferrerati:
„…Z końcem roku 1857 podróżowałam do Genui znajdując się w tym samym
przedziale z księdzem Bosko. Dzielił się on swymi obawami o tak wielu opuszczonych
chłopców wałęsających się po miastach zwłaszcza w dni świąteczne. Chodziło mu
szczególnie o chłopców zagrożonych przez propagandę protestancką w Turynie.
Opowiadał o trudnościach, na jakie napotykał i nadziejach, które żywił na ich ocalenie.
A mówił z taką śmiałością i gorliwością apostolską, że wszyscy byliśmy zbudowani i gdy
żegnano się mówiono: „Doprawdy, jeżeli ten kapłan nie jest świętym, to chyba żaden
nim nie będzie”.
Ksiądz Bosko zagościł w pałacu markiza Antoniego Brignole – Sale. Złożywszy
homagium arcybiskupowi zatrzymał się czas dłuższy u księdza Monterbruno. Próbowano
ułożyć wzajemne sprawy materialne z uwzględnieniem warunków lokalnych, możliwe
niezadowolenie dobrodziejów, perspektywy większych korzyści moralnych z tego
zjednoczenia ich sił dla dobra młodzieży.
Na razie jednak nie doszło do praktycznych wyników, gdyż jedno z dwojga dzieł
musiałoby się wyrzec własnej autonomii. Projekt jednak nie został zaniechany
i z biegiem czasu nie przedstawił większych trudności. Nie było jednak w zamiarach
Opatrzności zjednoczenie obu dzieł.
Święty odwiedził również księdza Anioła Fulle ekonoma seminarium
arcybiskupiego, który wraz z księdzem Bartłomiejem Mariconi podejmował się
przyjmowania nowych członków Przyjaciół wydawnictwa Letture Cattoliche.
Zaprzyjaźnił się również z przeorem klasztoru św. Sabiny księdzem Józefem
Frasinetti uczonym moralistą, którego prosił o napisanie jakiegoś artykułu do zeszytu
Letture; dalej, z panem Józefem Canale właścicielem kawiarni popierającym wiele
inicjatyw katolickich oraz z jego bratem czcigodnym ks. Janem Baptystą znanym
powszechnie w mieście. Zetknął się także z ks. Kanonikiem Melchiorem Fantini,
z którym od dłuższego czasu utrzymywał stosunki w Chieri, z księdzem Hieronimem
Campanella, proboszczem Matki Bożej Karmelitańskiej, oraz wielu innymi zyskując
294
|
|
30.5 Page 295 |
▲back to top |
u wszystkich szczerą sympatię i poparcie. Nie zapomniał również nawiązać kontaktu
z Konferencją św. Wincentego w Genui, której patronował hrabia Roch Bianchi.
O. Pierotti CM, rektor seminarium zagranicznego w Fassolo zaprosił
go do odwiedzenia tego zakładu, pragnąc z nim omówić pewne sprawy. /…/. Ksiądz
Bosko przyjął to chętnie, gdyż bardzo interesowały go sprawy misji i wyznaczył dzień
odwiedzin. Po załatwieniu wielu spraw w mieście Święty zjawił się w portierni w czasie
obiadu prosząc o widzenie się z O. Pierotti.
Portier opryskliwie odmówił z powołaniem się na reguły.
To proszę dać znać Przełożonemu; bardzo o to proszę. O. Pierotti chciał ze mną
rozmawiać i prosił, bym przybył.
Proszę zaczekać do końca obiadu, rzucił portier.
Nie mogę długo czekać, gdyż mam wiele spraw jeszcze do załatwienia w mieście.
Proszę przynajmniej zaanonsować: Jestem Ksiądz Bosko.
Portier był nieubłaganym służbistą, bądź z kaprysu, czy też nie chciało mu się
fatygować; być może również, że skromny wygląd kapłana nie budził w nim respektu.
Ksiądz Bosko musiał odejść z kwitkiem. O. Pierotti powiadomiony za późno pobiegł do
portierni lecz Księdza Bosko ku swej wielkiej przykrości już nie zastał. Po wielu latach
jako przełożony domu w Sarzana żalił się przed Księdzem Pawłem Alberą, że z winy
portiera został wówczas pozbawiony możliwości widzenia się z Księdzem Bosko.
Wróciwszy do Turynu, mile zaskoczony dobrodziejstwem hrabiego Piusa Galeani
d’Agliano dziękował serdecznie:
„Benemerito Signor Conte! Młodzież zakładu św. Franciszka Salezego w Turynie
składa czcigodnemu Panu hrabiemu najgorętsze podziękowanie za chleb im przysłany
oraz zapewnia o modlitwach w jego intencji. Wyrażając to w imieniu własnym oraz
chłopców łącze wyrazy etc.
Turyn, 22-1-1857 r. Obbl. mo serv. XJB”.
Niebawem w okólniku z 22 stycznia 1857 r. zwrócił się do społeczeństwa
z apelem o poparcie loterii fantowej na korzyść młodzieży. Odzew był wielkoduszny,
gdyż zgłosiło się ponad 400 panów i pań na członków Komitetu loterii.
Można stąd wnioskować o rozległej korespondencji Księdza Bosko z tym
związanej. Mimo, że w większości były to sprawy materialne, w listach jego zawsze
przebija myśl o Bogu. Można o nim powiedzieć jak o św. Bernardzie, że „każda
295
|
|
30.6 Page 296 |
▲back to top |
rozmowa, wszelka lektura nie smakuje mu, jeśli tam nie rozbrzmiewa św. Imię Jezusa
i Maryi”. /…/ Często również załączał do listów obrazki z jakąś sentencją religijną.
W tym celu miał zawsze pod ręką obrazki w lepszym wykonaniu ze złoconymi brzegami.
Na obrazkach była czasem zachęta do dobroczynności, podziękowanie za ofiarę lub
proste potwierdzenie odbioru etc. Tak na przykład z okazji uroczystości św. Franciszka
Salezego posyłał pewnemu patrycjuszowi obrazek św. Franciszka Salezego z napisem:
„Nasz św. Patron Salezy niech przyniesie w tym dniu panu baronowi błogosławieństwo
Boże na wszystkie jego sprawy. Amen. XJB”.
A jakie rezultaty przynosiły tego rodzaju korespondencje! Np. pewnego razu
wspomniał o swych kłopotach finansowych pewnej osobie bynajmniej nie dobroczynnej
a ta po odebraniu listu Księdza Bosko, posyła mu dość pokaźną sumę pieniędzy.
Podziw godne było załatwianie bezzwłocznie korespondencji przychodzącej.
Przez lat wiele kleryk Durando towarzyszył Księdzu Bosko w załatwieniu
korespondencji do konwiktu duchownego. Wtedy kleryk ledwo zdążył napisać adres
i zakleić kopertę, a tu już drugi, trzeci list czeka na niego. Po uporaniu się
z korespondencją zabierali się do wyjścia, a Święty z uśmiechem mówi:
„Tak, widzisz, załatwia się u nas korespondencję”.
296
|
|
30.7 Page 297 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ L
Komitet promotorów wystosował publiczną odezwę o tyle godną wzmianki, że we
wstępie określa się charakterystyczne podejście Świętego oraz aspekt społeczny jego
działalności. Między innymi czytamy: „…Miłość ewangeliczna pobudzająca do
podejmowania dzieł na korzyść bliźnich, chodź unika szukania publicznego rozgłosu, to
jednak gdzie tego wymaga chwała boża i dobro bliźniego, nie wzdryga się przed
organizowaniem imprez publicznych jak również nie gardzi reklamą, by pobudzić
społeczeństwo do ofiarności. Komitet loteryjny właśnie prowadzi taką propagandę, by
dać poznać społeczeństwu, co się dzieje w tych ośrodkach młodzieżowych”.
Odezwa wylicza następnie szczegółowo, co się robi dla młodzieży ze strony
religijno-oświatowej i wychowawczo-opiekuńczej. Dochód z loterii przeznacza się na
czynsz i renowacje lokali, wyposażenie szkół, kościoła, wyżywienie sierot po
zadżumionych. Do odezwy dołączono regulamin loterii złożony z 10 punktów. Wraz
z nią wysłano promotorom list odręczny Księdza Bosko następującej treści:
„Co uczyniliście jednemu z mych ubogich, mieście uczynili / Mt. 25, 40 / Ill. mo
Signore! Donoszę Wielmożnemu Panu, że sprawy z władzami zostały pomyślnie
załatwione; obecnie przesyłam program loterii oraz odezwę do publiczności.
Upoważniam Wielmożnego Pana do przyjmowania fantów, przechowania ich
i przesyłania pod adresem pana Gonella, Via Porta Nuova 23. O terminie losowania
zawiadomimy w swoim czasie. Składam szczere uznanie dla jego pracy i proszę o dalsze
jej kontynuowanie dla dobra młodzieży, która nieustannie zanosi do Boga gorące modły
w intencji swych Dobrodziejów.
Turyn – 23-3-1857 r. Obbl. mo serv. XJB”.
Wierni odpowiedzieli wspaniałomyślnie na apel Księdza Bosko tak, że niebawem
liczba napływających fantów sięgała 1. 900. Między innymi przesłał swój dar książę
Carignano. Ofiarodawcom wysyłano potwierdzenie odbioru. Między innymi
drogocennymi fantami był obraz namalowany olejnymi farbami przedstawiający
Jerozolimę wyzwoloną Torquato Tasso, dar ministra spraw wewnętrznych wartości 400
lir, o czym donosił Księdzu Bosko minister Urban Ratazzi.
297
|
|
30.8 Page 298 |
▲back to top |
Dziennik Armonia wyraziciel opinii kleru i ogółu katolików piemonckich tak
pisał: „…Zbyteczną jest rzeczą podkreślać doniosłość dzieł Księdza Bosko na rzecz
młodzieży z najniższych warstw społecznych. Wszyscy wiedzą również, że utrzymuje się
ono z dobroczynności społecznej obywateli. Obecnie ów kapłan organizuje loterię
fantową”. Dziennik przedrukował program loterii.
Mimo niezbyt sprzyjających tego rodzaju imprezom czasów, loteria wypadła
nadspodziewanie pomyślnie. Sześć sal wystawowych zalegały fanty wartościowe pod
względem formy, rodzaju i różnego ich pochodzenia. Wielka liczba zwiedzających
wystawę, duża ilość sprzedanych losów. Także na prowincji współzawodniczono
z przysyłaniem fantów, jak nabywaniem losów. Rozsyłano je urzędnikom, biskupom,
proboszczom, nawet królowi Wiktorowi Emanuelowi.
W czasie, gdy Ksiądz Bosko pilnie zajmował się sprawami loterii przybył mu
nieoczekiwanie nowy kłopot w związku z personelem nauczającym. Oto burmistrz
Turynu notyfikował mu następujące zarządzenie:
„Miasto Turyn, dział wojskowy, nr. 86-2, okólnik, zarządzenie wykonawcze
odnośnie ustawy o poborze rekruta z 20. 3. 1854, postanawia w § 14:
„Młodzież mieszkająca w zakładach opiekuńczych winna być wpisana na listach
poborowych gminy, na terenie której znajduje się zakład. Dyrekcja zakładu poda przed
upływem miesiąca grudnia spis chłopców kończących 19 rok życia. Równocześnie
dyrekcja poda nazwiska zmarłych w wieku poborowym celem skreślenie ich z listy”. /…/
burmistrz A. Colla
Ksiądz Bosko przesłał żądane wiadomości. Tymczasem wynikły pewne
nieporozumienia, gdyż wychowankowie: Jan Cagliero, Jan Turcho, zostali podani na
dwóch listach: jedna z Oratorium w Turynie, druga w Castelnuovo d’ Asti. Dlatego
burmistrz z Castelnuovo zwracał się o bliższe informacje do Księdza Bosko oraz czy
wspomniani poborowi życzą sobie znaleźć się na liście stołecznej, czy własnej gminy
w Castelnuovo.
Odpowiedź przesłana przez ks. Alassonattiego zasługuje na uwagę, gdyż daje
podgląd na charakter ówczesnego Oratorium:
„Ill. mo Sig. Sindaco!
W sprawie żądanych informacji podaję niniejszym co następuje: Oratorium męskie
Księdza Jana Bosko na Valdocoo jest przeznaczone dla chłopców z ukończonym
298
|
|
30.9 Page 299 |
▲back to top |
wiekiem 12 lat a nie zaczętym 18-rokiem życia. Dostają w nim utrzymanie, mieszkanie,
wykształcenie ogólne i zawodowe, oraz obywatelskie. Z nich niewielka liczba ma swych
krewnych na prowincji, u których spędza wakacje; od ich woli zależy dalszy kierunek
wykształcenia wychowanków.
Asystencją i nauczaniem wspomnianych chłopców zajmują się młodzieńcy
przeważnie studenci z miasta, do których zaliczają się wspomniani: Jan Cagliero oraz Jan
Turcho, obaj z gminy Castelnuovo d’Asti. Pragną oni być wpisani na listę studiujących
w mieście i w tym celu proszą o łaskawe przyznanie im tego prawa. Równocześnie
w moim imieniu za to z góry serdeczne podziękowanie. etc.
ks. Wiktor Alassonatti”.
Od tego czasu Ksiądz Bosko musiał corocznie w grudniu aż do roku 1864, składać
władzą listę chłopców w wieku poborowym, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Gdy
wymagała konieczność podawał w każdym poszczególnym wypadku powody
przemawiające za zwolnieniem od służby wojskowej daną jednostkę. A gdy chodziło
o kleryków, zwracał się do odnośnych biskupów, by zechcieli skorzystać z przywileju
egzempcji, oraz do rodzin po odpowiednie wyjaśnienie zgodnie z wymogami Kurii oraz
danych władz komunalnych oraz wojskowych. Wreszcie, co ważniejsze, zabiegał
o zdobycie sum pieniężnych potrzebnych na wykupienie wspomnianych kandydatów.
Wszystkie te kłopoty brał na siebie, by tylko zabezpieczyć Kościołowi znaczną liczbę
przyszłych sług ołtarza.
299
|
|
30.10 Page 300 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LI
W 1857 Wielki Post trwał od 25 lutego do 12 kwietnia. Ksiądz Bosko dla
pouczenia wiernych wydał w ramach Letture broszurkę zatytułowaną: „Wielkanoc
chrześcijańska”. Tłumaczono w niej początek uroczystości wielkanocnych, ważny
obowiązek uczestniczenia w Wieczerzy Pańskiej, oraz zawarto szereg innych pouczeń.
Wagę tych pouczeń podkreślała Armonia pisząc: „…Gdy się zważy gorliwość
i fanatyzm, z jakim protestanci rozsiewają wśród ludu sfałszowaną Biblię i inne broszury
polemiczne to wzbudzi się mimowolnie podziw i cześć względem czcigodnego kapłana
Księdza Bosko, który licząc na poparcie wiernych wydaje znakomite swe Letture
Cattoliche”.
Na dowód tego, co pisała Armonia przytoczyć można, że zuchwali heretycy
wciskali się nawet w okolice Księdza Bosko, wszędzie usiłując zdobyć sobie prozelitów.
Tak np. w Chieri pastor waldeński Bert głosił kazania w sali oddanej mu do dyspozycji
przez jakiegoś żydka, a nawet wzywał interwencji policji wobec złego rzekomo
traktowanie ze strony katolików. Heretycy żądali tego bezwzględnie w oparciu
o instrukcje wydane władzom bezpieczeństwa celem stosowania represji względem
katolików broniących swej religii przed uwodzicielami prostaczków. Nieraz władze
administracyjne stawały po ich stronie. Niektórzy z nich mieli czelność głosić swe nauki
w Castelnuovo w kawiarni i na ulicach, lecz spotkali się z należytą odprawą. Chcieli
również zorganizować odczyty publiczne w domu pewnego piekarza i w tym celu
sprowadzili swego predykanta do Turynu. Lud był oburzony, że burmistrz zgodził się na
to a niektórzy obywatele zwrócili się do Księdza Bosko o poradę. Dano im do
zrozumienia, by nie występowali z gwałtem przeciwko tym zebraniom, dokąd nie
doznają uszczerbku czyjeś prawa osobiste i majątkowe. Zresztą nie podano żadnej
normy. Lud zareagował właściwie. Oto w niedzielę 1 marca wieczorem pod
przewodnictwem predykanta Gai miało się odbyć szumne zebranie z udziałem 30 osób
raczej pociągniętych nadzieją zysku materialnego niż wrogością względem Kościoła.
Przeciwko temu obywatele zorganizowali demonstrację publiczną i tłum złożony
300
|
|
31 Pages 301-310 |
▲back to top |
|
|
31.1 Page 301 |
▲back to top |
z paruset chłopaków prowadzonych przez takich, co nie mogli znieść tego skandalu
zaatakował owo zebranie heretyckie robiąc kocią muzykę, aż dopiero zjawił się
miejscowy syndyk próbując ich rozproszyć. Skutek był taki, że wszystko się rozpierzchło
a predykant się ulotnił.
Z kolei następna manifestacja zwróciła się przeciw piekarzowi z żądaniem, by się
wyniósł z wioski. Ten pod wpływem heretyków wezwał na pomoc karabinierów.
Upatrzono, bowiem to miejsce jako punkt wyjścia całej ich akcji propagandowej
w okolicy Astigiano i Monferatu. Za ich wpływem władze ukarały sądownie czterech
głównych uczestników manifestacji pod zarzutem pogwałcenia prawa do zrzeszania się.
Usiłowano także zdobyć dowody mieszania się miejscowego kleru, lecz bezskutecznie.
Cała wioska została postawiona na nogi, gdy uwięziono czterech obywateli
między innymi Piotra Cafasso, brata księdza Józefa. Ksiądz Cafasso stanął w ich obronie.
Z własnej kieszeni wyłożył kaucję za ich uwolnienie. Osobiście odprowadził ich do
domu wygłaszając do rozentuzjazmowanej ludności przemowę dziękując za obronę
wiary. Zachęcił również obywateli, by się dawali baczenie na przyszłość. Był to ostatni
pobyt księdza Cafasso w jego rodzinnych stronach. Wróciwszy do Turynu poruszył
wszystkie sprężyny, by anulowano wyrok.
Skutkiem tych rozruchów wspomniany syndyk stracił posadę i musiał wynieść się
z Castelenuovo. Odtąd heretycy już nie powrócili, by mącić spokój tej dzielnej ludności
katolickiej.
Triumf ten być może zawdzięczano modlitwom Dominika Savio, który
nieustannie błagał Boga o podwyższenie wiary katolickiej. O Papieżu wyrażał się jak
kochający syn. Pragnął go ujrzeć, choć raz przed śmiercią mówiąc, że miał mu coś
ważnego do powiedzenia. Pewnego razu Ksiądz Bosko spytał go, co chciałby
zakomunikować Ojcu świętemu.
Gdybym mógł z nim rozmawiać powiedziałbym mu, żeby w swych troskach
duszpasterskich nie zapomniał o Anglii, Pan Bóg przygotowuje w tym państwie wielki
triumf Kościołowi katolickiemu.
Na czym opierasz swe słowa?
Powiem Księdzu, lecz proszę to zachować dla siebie. „Jeżeli Ksiądz uda się do
Rzymu proszę zakomunikować Piusowi IX. Otóż pewnego ranka, gdy modliłem się po
Komunii św. doznałem jakby roztargnienia zdawało mi się, że widzę rozległą równinę,
301
|
|
31.2 Page 302 |
▲back to top |
po której chodził lud spowity gęstą mgłą. Wyglądało jakby błądzili nie znając drogi. Ten
kraj, jak mi powiedział któryś z niech zapytany, to Anglia. Miałem jeszcze zapytać tę
osobę o inne rzeczy, gdy ujrzałem Pisua IX, tak jak się go przedstawia na obrazach.
W uroczystych szatach pontyfikalnych, kroczył z płonącą jasną pochodnią w ręku wśród
niezmierzonych tłumów jakby wskazując im drogę. W miarę jak zbliżał się do nich,
znikała mgła wobec blasku pochodni, a ludzie ci chodzili w pełni światła dziennego.
Ta pochodnia, mówi mi ów przyjaciel, jest to religia katolicka, która ma oświecić
Anglię”.
Dominik, jak widać, był prawdziwym prorokiem. Któż, bowiem nie widzi
wspaniałych postępów, jakie uczynił Kościół katolicki od tego czasu na Wyspach
Brytyjskich. Przywrócona została hierarchia katolicka w Anglii i Szkocji, przyznano
katolikom swobodę odprawiania swego kultu, wolność głoszenia kazań i prowadzenia
szkół, powstało wiele kościołów w miastach i osiedlach, liczne rzesze garnących się do
Kościoła konwertytów, wśród nich ministrów, deputowanych, senatorów, hrabiów,
książąt itp. Znikły stopniowo uprzedzenia do papieża i Kościoła katolickiego. Te i tym
podobne fakty są widocznym dowodem, że Dominik Savio proroczym swym okiem
widział świetlaną przyszłość Kościoła w Anglii.
Świątobliwy chłopak przepowiedział również własną śmierć, gdy mówił: „Muszę
biec szybko, inaczej zastanie mnie noc”.
Wychowankowie z początkiem roku odprawiali ćwiczenie dobrej śmierci, przy
końcu zaś odmówiono Ojcze nasz…, Zdrowaś Maryjo…, za tego, który pierwszy
zostanie powołany do wieczności.
Savio żartując mawiał: „Zamiast mówić: za tego z nas, który pierwszy umrze,
mówcie: za Dominika Savio, który pierwszy z nas umrze”.
Ksiądz Bosko posłał go już dawniej do domu próbując czy rodzinne powietrze nie
przyniesie mu poprawy na zdrowiu. Dominik usłuchał, lecz niechętnie. W tej podróży
zdarzył się mu dziwny fakt opowiedziany księdzu Józefowi Gamba przez jego matkę.
Otóż Dominik przybył powozem do Castelnuovo, by stąd dalej iść pieszo do
Mondonio; list, bowiem wysłany do rodziców nie przyszedł na czas. Przybył do domu
zmęczony długą drogą. Matka na jego widok niespodziewanie pyta:
Jak to? Sam tu przyszedłeś?
302
|
|
31.3 Page 303 |
▲back to top |
Wysiadłem z powozu i spotkałem natychmiast piękną majestatyczną panią, która
uprzejmie mi towarzyszyła aż do bramy naszego domu.
A dlaczego nie zaprosiłeś jej do mieszkania żeby sobie odpoczęła?
Gdyśmy dochodzili do wioski, znikła mi z oczu.
Mamusia wyszła z mieszkania i rozglądała się po okolicy, lecz nikogo nie
spostrzegła. Wspomnienie o tym utkwiło jej w pamięci na całe życie. Czyżby to była
Madonna?
Dominik po paru dniach zjawił się z powrotem w Oratorium, gdyż przykro mu
było przerywać naukę i zwykłe praktyki pobożne. Ksiądz Bosko osobiście pragnąłby go
zatrzymać w domu, musiał się jednak stosować do orzeczeń lekarza, tym bardziej,
że chłopiec od pewnego czasu stale kasłał. Dlatego zawiadomiono rodziców i Dominik
wyjechał na stałe z dniem 1 marca 1857. Chłopczyk gotów był uczynić tę ofiarę z miłości
ku Bogu.
Dlaczego, pytano go, wyjeżdżasz tak niechętnie, podczas gdy inny na twoim
miejscu cieszyłby się z tego, że jedzie na wakacje do rodziców?
Ja bym pragnął zakończyć swe dni w Oratorium.
No przecież, gdy ci się zdrowie poprawi, będziesz mógł wrócić do Oratorium.
Niestety! Ja już tu nie wrócę.
W przeddzień wyjazdu Dominik miał wciąż nowe pytania pod adresem Księdza
Bosko, na przykład pytał:
Co może uczynić chory, by się przypodobać Panu Bogu?
Ofiarować Mu często swe cierpienia.
A co jeszcze?
Ofiarować swe życie Panu Bogu.
Czy mogę mieć pewność, że zostaną mi odpuszczone me grzechy?
Zapewniam cię w imieniu Boga, że wszystkie twe winy zostały ci już
przebaczone.
Czy mogę być pewny swego zbawienia?
Tak, przez Miłosierdzie Boże, którego ci nie brak. Możesz mieć pewność
zbawienia.
Jeśli szatan przyjdzie mnie dręczyć pokusami, co mam mu powiedzieć?
303
|
|
31.4 Page 304 |
▲back to top |
Odpowiesz mu: za późno przyszedłeś, oddałem swą duszę Panu Jezusowi, który
ją nabył ceną Krwi swojej, by ją zbawić.
Czy z nieba będę mógł widzieć swych rodziców i kolegów z Oratorium?
Tak, z nieba będziesz widział wszystkie sprawy Oratorium, twych rodziców,
wszystko, co z tobą ma związek, i wiele jeszcze innych rzeczy.
A czy wolno mi będzie ich odwiedzić?
Tak, jeśli tego wymagać będzie chwała Pana.
Te i tym podobne pytania stawiał Księdzu Bosko; zdawało się, jakby już jedną
nogą stał przy bramie nieba, informując się, co się tam wewnątrz dzieje.
Nazajutrz odprawił wraz z kolegami ćwiczenie dobrej śmierci z wielką
pobożnością. Potem rozmawiał z każdym z osobna dając mądre rady kolegom.
Rozmawiał o Towarzystwie Niepokalanej zachęcając by wytrwali w swych obietnicach
złożonych Matce Najświętszej i pokładali w Niej wielką ufność. Tuż przed wyjazdem
poprosił Księdza Bosko i powiedział te znaczące słowa:
„Widzę się już tu bezwartościowym rekwizytem, który jestem zmuszony zawieźć
do Mondonio. Kłopot nie trwałby długo, potem wszystko byłoby skończone, lecz niech
się dzieje wola boża. Gdy Ksiądz znajdzie się w Rzymie, proszę pamiętać
o zleceniu do Ojca św. względem Anglii. Proszę modlić się o szczęśliwą śmierć dla mnie
i do widzenia w niebie!”.
U bramy Oratorium Dominik wciąż trzymając swą rękę w dłoniach Księdza Bosko
obrócił się do kolegów otaczających go mówiąc: „Do widzenia koledzy, módlcie się za
mnie i do zobaczenia się tam, gdzie wszyscy będziemy z Bogiem”.
Jeszcze prosił Księdza Bosko, by mógł uczestniczyć w odpuście zupełnym
w godzinę śmierci, jaki on wyjednał u Ojca św. dla wszystkich wychowanków i po raz
ostatni ucałował mu rękę.
Wyjechał z Turynu 1 marca, w towarzystwie swego ojca. Gdy przybył do domu
wezwano lekarza, który stwierdził zapalenie płuc i przepisał pijawki.
Sądzono ogólnie, że choremu się polepszyło. Lecz Dominik się nie łudził. Uważał,
że lepiej zawczasu przyjąć Sakramenty św. Wezwał więc ojca i tak mówi:
Tato! Lepiej zrobimy konsultację z lekarzem niebieskim: pragnę wyspowiadać się
i przyjąć Wiatyk.
304
|
|
31.5 Page 305 |
▲back to top |
Zadośćuczyniono jego życzeniu. Rozmawiał z Bogiem żarliwie, jakby już był
w jego objęciach. Po paru dniach mimo pewnego polepszenia, chory zażądał świętego
Namaszczenia. Krewni i przyjaciele widząc żartobliwą wesołość Dominika nie brali tego
na serio, spełniono jednak jego życzenie. Prosił jeszcze o błogosławieństwo papieskie.
Słowem, otrzymał wszystkie pociechy religijne ku swemu wielkiemu zadowoleniu.
Nadszedł wieczór dnia 9 marca. Mogło się komuś zdawać, że Dominik
wypoczywa sobie spokojnie na łóżku. Któżby mógł myśleć o jego śmierci, skoro był
w tak doskonałym humorze.
Jeszcze jakieś półtorej godziny przed zgonem odwiedził go miejscowy proboszcz
i był wielce zbudowany zachowaniem się Dominika, który wciąż polecał się modlitwom.
Ściskał w ręku mały krzyżyk wymawiając akty strzeliste, wyrażające gorące pragnienie
połączenia się z Bogiem.
Gdy proboszcz odszedł, Dominik zasnął, jakieś pół godziny. Obudziwszy się
widząc rodziców rzece:
Papa, jesteście tu?
Jestem, drogi synku, co ci potrzeba?
Drogi tatusiu, czas już: weźcie mego „Młodzieńca Zaopatrzonego” i odczytujcie mi
modlitwy o dobrą śmierć.
Matka wybuchnęła płaczem i wyszła z pokoju. Ojciec z bólem serca spełnił
życzenie Dominika i począł odczytywać modlitwy. Dominik powtarzał za nim, a sam
odpowiadał: „Jezu miłosierny, zmiłuj się nade mną”.
Gdy przyszli do słów: „Gdy wreszcie dusza moja stanie w obliczu twoim i ujrzy
po raz pierwszy jasność Majestatu twego, nie odrzucaj mnie od siebie, lecz racz mnie
przyjąć na łono miłosierdzia twego, bym chwałę twoją wyśpiewywał wiecznie”, Dominik
przerwał:
O jak gorąco tego pragnę! Tak, drogi tatusiu, śpiewać wiecznie chwałę Stwórcy!
Przez chwilę jakby zastanawiał się nad czymś poważnie. Po chwili tworzył oczy
i z uśmiechem głośno powiedział:
„Do widzenia, drogi tato, do widzenia! Ach, jak piękne rzeczy ja widzę!”– to
mówiąc z uśmiechem na twarzy, złożywszy ręce na piersiach zasnął w Panu.
„Powiększył grono Aniołów”, taka była powszechna opinia w Oratorium na wieść
o śmierci Dominika.
305
|
|
31.6 Page 306 |
▲back to top |
Przekonanie, że posiadł już Niebo gruntowało się na jego świątobliwym życiu,
praktykowaniu cnót w stopniu bohaterskim, oraz godnej pozazdroszczenia śmierci,
niemniej też nadzwyczajnych łaskach dziejących się za jego wstawiennictwem.
Fakt następujący opowiadał jego ojciec gotów stwierdzić pod przysięgą:
„Strata mego ukochanego syna była mi przyczyną wielkiego żalu, trapiła mnie
również myśl, czy jego dusza znajduje się już w niebie. Pan Bóg mnie pocieszył. Otóż,
w jaki miesiąc po jego zgonie, pewnej nocy, gdy nie mogłem zasnąć, zdawało mi się,
jakby sufit pokoju roztworzył się nade mną i ujrzałem mego Dominika w wielkim blasku,
z twarzą uśmiechniętą, lecz majestatyczną. Na ten widok jakby straciłem zmysły. Po
chwili zawołałem jakby w ekstazie:
Dominiku, o mój drogi Dominiku! Gdzie się znajdujesz? Czy jesteś już w niebie?
Tak, ojcze, jestem naprawdę w niebie!
Ach, jeśli Bóg udzielił ci łaski, że cieszysz się już chwałą, módl się za twych
braciszków i siostrzyczki, by mogli pójść za tobą.
O tak, ojcze, będę prosił Boga, byśmy się wszyscy spotkali w niebie.
Módl się i za mnie, twego ojca i matkę, byśmy złączyli się razem w Niebie.
Tak, tak, będę o to prosił Pana Boga.
To rzekłszy znikł, a ja obudziłem się w swym pokoju”.
306
|
|
31.7 Page 307 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LII
Od 2 marca zaczęła się katechizacja wielkopostna w Oratorium i trwała aż do
Wielkanocy. Za przykładem Księdza Bosko jego katechistom nie ciążył żaden trud, gdyż
pamiętali jego słowa:
„Dopomóżcie mi zbawić wiele dusz. Szatan pracuje bez przerwy, by je potępić
a my pracujemy niezmordowanie by je zbawić”.
Pewnego razu ksiądz Anioł Savio powiedział mu: Niech ksiądz sobie odpocznie;
niech nie wstaje tak wcześnie, niech nie kładzie się tak późno; obecnie nie ma potrzeby
jak to było dawniej.
Święty odpowiedział: „Tak, odpocznę sobie, gdy znajdę się kilkaset kilometrów
nad księżycem!”.
Więc i katechiści nie oszczędzali się. Każdy z nich - przełożony, bądź podwładny
śpieszył się coś przełknąć na obiad, poświęcał nawet rekreację poobiednią, by znaleźć się
na czas w swej klasie. Można było doprawdy podziwiać gorliwość katechistów
z Oratorium przydzielonych do innych Oratoriów w Turynie: w zimnie czy słocie,
odbywali codziennie pieszo 5-6 km drogi. A czynili to bez szemrania, nawet z radością.
Ksiądz Bosko po nauce katechizmu śpieszył do Konwiktu kościelnego
w towarzystwie jakiegoś kleryka, by redagować swe dziełka. Przytoczymy tu pewien
epizod świadczący o wielkiej czci Księdza Bosko względem swego kierownika
duchownego i dobroczyńcy Ks. Cafasso. Otóż nadeszła wigilia św. Józefa jego Patrona.
Ksiądz Bosko przyszedł do pokoju złożyć mu życzenia, jak to zwykł czynić corocznie,
a wyszedłszy posyłał także swego towarzysza. Kleryk zastawał księdza Cafasso
odmawiającego brewiarz, z palcem zatkniętym w miejscu, gdzie skończył psalm.
Wysłuchawszy życzeń spytał:
Jak się nazywasz?
Jestem kleryk N …
Kiedy przywdziałeś sutannę?
Po prawdzie, nie przypominam sobie, odpowiedział nieco zmieszany.
A w którym dniu przyjąłeś Komunię św. ?
Aaa, myśli i tego nie pamiętam.
307
|
|
31.8 Page 308 |
▲back to top |
Otóż wiedz, mój kochany, pewnych dat nie powinno się zapominać. Gdy
nadejdzie ich rocznica, powinno się je obchodzić wesoło i pobożnie. Następnie go
pożegnał.
Niebawem książeczka była gotowa. Tytuł jej brzmiał: „Życiorys św. Pawła
Apostoła Nauczyciela narodów, napisany przez Księdza Jana Bosko”.
Armonia pisała na jej temat: „Ksiadz Jan Bosko przedsięwziął serię życiorysów
św. Apostołów, w tym Papieży, w celu sprostowania prawdy, jaką wrogowie Kościoła
chcieliby zatuszować swymi niecnymi wymysłami. Służą one również dla umocnienia
ludu, któremu z braku czasu i wykształcenia niedostępne są grube tomy naukowe; za to
chciwie pochłaniają wszystko, co jest popularne i prosto napisane. Książeczka zawiera
168 stronic, w której prócz pokarmu duchowego, znajdują się fakty przeczące błędnym
stwierdzeniom heretyków /…/. Na przykład, protestanci przeczą prymatowi Piotra
a raczej przyznaliby go św. Pawłowi Ap.”.
Na to odpowiada im, że Apostołowie zawsze uznawali Piotra za swą głowę
i sędziego w sporach religijnych a św. Paweł udał się do Jerozolimy, by odwiedzić
i złożyć sprawozdanie ze swej misji św. Piotrowi Wikariuszowi Jezusa Chrystusa.
Protestanci pomawiają Kościół o nietolerancję względem różnowierców; autor zaś
przytacza słowa św. Pawła piętnującego czarnoksiężnika Elimasa nazywając go synem
szatana. Przytacza przykład kazirodczy w Koryncie, którego Apostoł ekskomunikował,
potem z powrotem przyjął do społeczności wiernych. Powyższe fakty wskazują,
że nieugiętość Kościoła Katolickiego jest taka sama jak św. Pawła, który nie uznawał
żadnej społeczności między Chrystusem a Belialem.
Wśród szyderstw protestantów przeciwko spowiedzi usznej znajduje się
i to, że w czasach apostolskich nie było mowy o takim sakramencie; na to odpowiadamy
za przykładem Efezjan, którzy pod wpływem kazań św. Pawła nawracali się i wyznawali
swe winy.
Protestanci nie uznają Tradycji. Odpowiada im się słowami Apostoła do
Koryntian: „Przeto bracia, stójcie mocno w tradycjach, których nauczyliście się bądź
przez pouczanie, bądź przez list nasz…”. To samo wspomina się w liście pisanym
z więzień w Rzymie do ucznia Tymoteusza: „Czego nauczyłeś się ode mnie, podawaj
ludziom pobożnym i zdolnym przekazywać innym po tobie. ”. /…/.
308
|
|
31.9 Page 309 |
▲back to top |
12 kwietnia obchodzono w Oratorium uroczystość wielkanocną, co wywarło na
młodzieży zbawienne wrażenie. Po wielokroć Ksiądz Bosko powtarzał im swą maksymę:
„Raczej umrzeć niż zgrzeszyć!”. On sam podobnie jak jego współpracownicy dawali do
zrozumienia, że gotowi są na dalsze trudy i poświęcenia, byle zbawić ich dusze.
A chłopcy mówili między sobą:
„Doprawdy, Ksiądz Bosko dla nas nie wahałby się ponieść nawet śmierć!”.
Pod wpływem jego nauk starali się również wpłynąć dodatkowo na swych
znajomych. Poprzestańmy na jednym przykładzie. Pewien młodzieniec dawny
Oratorianin wracał do Turynu, pracując poprzednio po wielu miastach Italii. Od lat nie
spowiadał się i nie czuł chęci do tego. Pewien jego krewny również były wychowanek
zaproponował mu odwiedzenie Księdza Bosko. Zastali go w zakrystii słuchającego
spowiedzi. Ów młodzian myślał, że Ksiądz Bosko powstanie z klęcznika, by go
przywitać, tymczasem jego towarzysz dał mu szturchańca popychając wprost w objęcia
Świętego. Ten spytał dobrotliwie: Co boisz się mnie? Nie jesteśmy przyjaciółmi?. Jeśli
chcesz wyspowiadać się, zrobisz to bardzo łatwo. Powiem za ciebie wszystko, dobrze?
Młodzian jąkając się wyspowiadał się szczerze i wrócił na dobrą drogę.
Opowiadał wszystkim z humorem swą przygodę.
Po świętach wielkanocnych trzy Oratoria podjęły na nowo swe czynności.
Oratorium św. Alojzego, po zgonie dyrektora ks. Pawła Rossi, otrzymało w jego miejsce
adwokata Kajetana Bellingeri z sercem apostoła. Nie mogło jednak tak pozostać długo
i Święty poszukiwał odpowiedniego kapłana na to stanowisko.
Parę miesięcy później spotkał na ulicy księdza Leonarda Murialdo
i zatrzymawszy go spytał:
Czy nie zechciałby mi ksiądz zafundować śniadanie?
Ależ jak najchętniej. I poszli obaj do kawiarni. Tam między żartami, Święty
opowiadając o pilnej potrzebie objęcia kierownictwa Oratorium św. Alojzego
zaproponował mu podjęcie się tego obowiązku.
Ks. Murialdo już obeznany z tą pracą zgodził się pracować pod kierunkiem
Księdza Bosko. Od tej chwili zajął się serdecznie Oratorium św. Alojzego kierując nim
do roku 1865, kiedy to udał się do Paryża na studia do Seminarium św. Sulpicjusza. Był
to doprawdy kapłan święty i ze wszechmiar zasłużony w duszpasterstwie
(Beatyfikowany w diecezji turyńskiej – uwaga tł. ). A Ksiądz Bosko mógł polegać na
309
|
|
31.10 Page 310 |
▲back to top |
nim i zająć się pilniej oratorium na Vanchiglia. Posyłał mu z pomocą kleryków
i katechistów wśród nich niektórych panów świeckich.
W Oratorium św. Franciszka Salezego Ksiądz Bosko sprawował osobisty nadzór
przez wiele lat, a młodzież tłumnie doń uczęszczała aż do roku 1862. Sam miewał
katechizm dla najstarszych, których entuzjazmował opowiadaniem przy końcu lekcji
ciekawych przykładów.
Do księdza Marengo długoletniego katechety, który nie baczył na poświęcenia
i trudy, dołączył się w tym roku 1857 kleryk Rua, przynależny do diecezji turyńskiej,
późniejszy kanonik katedralny, który przez cały post uczył katechizmu na chórze.
310
|
|
32 Pages 311-320 |
▲back to top |
|
|
32.1 Page 311 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LIII
Oratorium na Valdocco wrzało ustawiczną pracą umysłową, bądź techniczną, czy
duszpasterską. Żeby tylko wspomnieć o organizowaniu loterii, w których brał udział cały
sztab pracowników, panów i pań. Na całe królestwo rozchodziły się odezwy, zbierano
fanty, posyłano dary wystawiane we wspaniałej sali pana adwokata Gonella, którą
zwiedzała publiczność. Nie tylko osoby prywatne lecz i wysocy dostojnicy państwowi
spieszyli z okazywaniem swej życzliwości dla loterii.
Przysyłali dary lub zakupywali bilety w większej liczbie tacy ministrowie jak
minister wojny La Marmora, minister oświaty Jan Lanza, znany już nam minister spraw
wewnętrznych Urban Ratazzi, burmistrzowie miast etc.
Na uwagę zasługują dwie panujące osobistości: imperatorowa rosyjska oraz król
Wiktor Emmanuel. Cesarzowa wdowa rosyjska w podróży przez Turyn, gdzie była
przyjmowana z należnymi honorami, rozdawała wielu osobistością w Piemoncie ordery,
odznaczenia, z pominięciem ministrów Lanzy i Ratazziego oraz emigrantów
politycznych. Swą dobroczynnością objęła również Oratorium na Valdocco. Oto pismo
z jej kancelarii:
Min. Imp. Spraw Zagranicznych – Poselstwo imp. rosyjskie
Do dyrekcji Dzieł Oratoriów św. Fr. Salezego w Turynie!
Poselstwo imperialne Rosji zostało upoważnione przez J. M. Cesarzową do
wyasygnowania na rzecz biednych w Turynie sumę 300 lirów na korzyść Dzieła
Oratoriów św. Fr. Salezego etc.
Z prośbą o pokwitowanie odbioru etc. V. sekret legacji.
Również król Wiktor Emmanuel, pomimo że pamiętał dobrze, o czym mu pisał
Święty w roku 1853, przyjął 500 biletów loteryjnych i natychmiast kazał wypłacić
należność za nie generałowi d’Angrogna.
Pewnego razu rozmawiali oni na temat Księdza Bosko i jego dzieł. Król
zapomniał widocznie o przyjętych poprzednio 500 biletach, skoro spytał: „Podobno
Ksiądz Bosko urządza nową loterię”.
Tak, Wasza Królewska Mość.
311
|
|
32.2 Page 312 |
▲back to top |
„No to proszę wziąć 500 biletów na moje konto. Pomagajmy temu diavolo povero
prete! Z warunkiem jednak, że nie będzie mi pisał żadnych listów!”.
Hrabia d’Angrogna nie chciał przypominać królowi, że bilety zostały już raz
zapłacone i bez niczego posłał po nowych pięćset i z miejsca zapłacił za nie.
Wspomniany pan hrabia, zostawszy serdecznym przyjacielem Księdza Bosko
potrafił pozyskać dla niego również serce króla Wiktora Emmanuela. Monarcha
kilkakrotnie wyraził życzenie widzenia się z Księdzem Bosko i konferowania z nim lecz
to nie doszło do skutku.
Już miało raz dojść do tego spotkania w Turynie, nawet posyłał adiutanta, by go
uprzedzić lecz Ksiądz Bosko w międzyczasie wyjechał się z miasta. Również we
Florencji, gdy tam przeniesiona została rezydencja królewska, miało dojść do tego
spotkania. Ale król został powiadomiony o obecności Księdza Bosko już po jego
wyjeździe.
Monarcha żywił doprawdy szacunek względem Świętego. Gdy w Genui około
roku 1867 wizytował monsignora Charvaz arcybiskupa tego miasta w jego pałacu,
w obecności wielu gości wyraził się:
Monsignorze! Ksiądz Bosko doprawdy jest świętym kapłanem /…/.
Na miesiąc maj abonenci Letture otrzymali zeszyt zatytułowany: „Diariusz
Mariański poprzedzony opowiadaniem o nawróceniu Marii Alfonsa Ratisbonne”.
Diariusz był to utwór poetycki anonimowy, pisany wierszem 11-zgłoskowym, na każdy
dzień roku głoszący chwałę Maryi Dziewicy.
Utwór był bardzo stosowny dla rozbudzenia większej miłości ku Maryi, do czego
tak bardzo zachęcał Święty podając na każdy dzień odpowiednią wiązankę do
praktykowania. Józef Reano opisując w swym dzienniczku odprawiane gorliwie
rekolekcje gimnazjalistów, tak o tym pisze:
„Ksiądz Bosko celem pobudzenia wzrostu we czci Madonny polecił, by każdy
z własnej inicjatywy praktykował jakiś kwiatuszek, który można napisać na kartce
i oddać do jego rąk. Raz zjawił się na słówku z plikiem tych karteczek i odczytywał
niektóre najpiękniejsze, na przykład: kl. Rua, Bonettiego, Francesii, Cagliero,
Bongiovanni i innych. Pamiętam Rocchiettiego: „Ja również droga Matko, pragnę złożyć
ci obietnicę: wiem że nie będzie mi to łatwe ze względu na moją ułomność lecz z pomocą
Tego, który wszystko może, mam nadzieję dotrzymać jej: mam pięć zmysłów, a jest dni
312
|
|
32.3 Page 313 |
▲back to top |
trzydzieści jeden w miesiącu twej czci poświęconego. Otóż przyrzekam umartwić
każdego dnia któryś ze zmysłów tak, że co pięć dni powtarzał będę umartwienie mych
zmysłów…”.
Innego wieczoru Święty mówił: Najlepszymi kwiatuszkami są nasze praktyki
zwyczajne, na przykład: ucałowanie medalika trzy razy, krzyżyka przed położeniem się
do łóżka, zwrócenie uwagi kolegów, przeczytanie kilku wierszy z pobożnej książki
Maryjnej, opowiedzenie koledze tego, co się przeczytało; odmówienie modlitwy przed
i po jedzeniu, przed i po pracy, uważny znak Krzyża św. itp.
16 maja pewien chłopiec spytał na słówku, jaki był klucz Dominika Savio,
że został prawdziwym synem Matki Najświętszej. Ksiądz Bosko odpowiedział:
„Kluczem, którym sobie Dominik otworzył niebo a zamknął dostęp szatanowi było jego
posłuszeństwo i zaufanie do własnego kierownika duchowego”.
W miesiącu czerwcu przeżywało Oratorium pamiętne wydarzenie. Otóż
6 czerwca został wyświęcony pierwszy kapłan dany przez Księdza Bosko Kościołowi:
był nim ks. Feliks Reviglio.
Monsignor Fransoni na prośbę Świętego zgodził się na przynależność do diecezji.
W dniu następnym, w uroczystość Przenajświętszej Trójcy ks. Reviglio celebrował swą
Mszę Prymicyjną w asyście Księdza Bosko, z wielką pompą i uroczystą akademią
urządzoną na dziedzińcu zakładowym.
Lecz tego samego wieczoru żegnał się ze swym Dobroczyńcą przechodząc na
stanowisko diecezjalne. Był biednym moralistą w seminarium, potem proboszczem
w Volpiano, później w parafii św. Augustyna w Turynie ciesząc się opinią gorliwego
duszpasterza. Zawsze był szczerze oddany Księdzu Bosko, za pośrednictwem, którego
Bóg wyniósł go do godności kapłańskiej.
Również Ksiądz Bosko odwzajemniał mu ojcowskim uczuciem
usatysfakcjonowany za swe trudy, czcząc w nim charakter kapłański, podobnie jak
u wielu innych, których doprowadził do kapłaństwa. Nie dość na tym. Zawsze był gotów
spieszyć z pomocą w różnych okolicznościach i kłopotach, kiedy się do niego uciekano.
Nieraz kosztowało go to wiele fatygi i zabiegów, by otrzymać dla nich pomoc ze strony
władz duchownych i świeckich. Starał się o odpowiednie dla nich posady a nawet
udzielał zasiłków pieniężnych.
313
|
|
32.4 Page 314 |
▲back to top |
„Pewnego dnia - opowiada ks. Turchi - przybył do niego jakiś ubogi kapłan licho
ubrany prosząc o wsparcie. A Święty, który tylko co włożył na siebie nową sutannę
otrzymaną od kogoś w darze, przymierzył ją do proszącego i podarował z miejsca”.
W diecezji Ivraa było wielu złodziei obrabowujących kościoły, nie oszczędzając
nawet puszek z konsekrowanymi postaciami. Niewielu udało się schwytać. Biskup
ogłaszając publicznie siedem takich przypadków świętokradztwa wzywał wiernych do
publicznego zadośćuczynienia, księżom proboszczom zaś polecił usunąć
z tabernakulów złote naczynia, a zastąpić je szklanymi, kościoły zaś, w których miało
miejsce zbezczeszczenie, podlegały interdyktowi. Minister Ratazzi wezwał biskupa
Morano do odwołania tych zarządzeń jako krzywdzących prawa municypiów a ponieważ
biskup nie ustąpił, nakazał burmistrzom przeszkadzać w sprzedaży naczyń kościelnych
a w razie niestosowania się odwoływać się do władz sądowych.
W wypadku rzucenia interdyktu przez biskupa mieli starać się
o przywrócenie publicznego spokoju oraz zawiadomić ministerstwo.
Proboszczowie ogłosili list pasterski biskupa. Ksiądz Thea proboszcz parafii
Najświętszego Zbawiciela w Ivrea odczytując dodał jakiś komentarz uznany przez
władzę za obraźliwy i czekało go za to więzienie. Sprawa nabrała wielkiego rozgłosu.
Proboszcz ukrył się w Turynie. Ksiadz Bosko przy pomocy przyjaciół wstawił się za nim
u prokuratora, który polecił przeczekać aż do wyroku a wtedy będzie można apelować.
Tymczasem pozbawienie urzędu zostanie mu zaliczone na poczet kary. Ksiądz Thea
został uniewinniony.
W międzyczasie zagościł w Oratorium niejaki ks. prof. Riccardini przyjaciel
Księdza Bosko. Będąc wykładowcą w małym seminarium biskupim
w Vigevano przyjeżdżał często na wakacje do Oratorium, gdzie odprawiał Mszę św.
Udzielał chętnie lekcji filozofii klerykom Provera i Cerruttiemu. Był on wprost
zachwycony życzliwym i uprzejmym traktowaniem w Oratorium. Pochodziło to nie tylko
z czystej grzeczności lecz z ducha religijności i wiary, z jaką patrzył Święty na każdego
kapłana.
Z wielką czcią i szacunkiem odnosił się do proboszczów i kanoników. Przy
spotkaniu całował ich w rękę; do tego przyuczał swych chłopców, gdy spotkali ich na
mieście.
314
|
|
32.5 Page 315 |
▲back to top |
Witał serdecznie dawnych kolegów z seminarium. Gdy go odwiedzali, gościł
z wylaniem, jak w ogóle wszystkich przygodnych kapłanów w Oratorium, oddając do
dyspozycji pokój gościnny.
Niektórzy nie śmieli zwracać się do niego poufnie przez „ty” uważając jakby za
przełożonego. Lecz Święty żartobliwie zwracał im uwagę, że jak dawniej są zawsze
kolegami i nie pozwalał, by go tytułowano przez „Lei”.
Nieraz zwracał się do kapłanów po przywitaniu z jakąś sentencją z Pisma św. np.
„tu es sal et lux", „Salva salvando teipsum salva” itp. Udzielał życzliwych rad
proszącym, na przykład: księdzu proboszczowi Piano, który opowiadał – „Udzielił mi
mądrych wskazówek i na mą prośbę napisał na obrazku pod modlitwą do Maryi
Wspomożycielki: „Esto humilis et patiens, et Dominus Jesus dabit tibi velle et posse. Cor
tuum sit constanter super egenos et paiperes”. /…/
Spostrzegając, że niektórzy nie szanowali w sobie charakteru kapłańskiego, bolał
nad tym i płakał. Chciałby ukryć takiego biedaka przed oczyma wszystkich. Wielu takich
kapłanów polecali mu biskupi i wikariusze kapitulni. Z miłością i szacunkiem starał się
ich zrehabilitować, napominając, konferując czasem dopomagając pieniężnie. Gorliwość
jego bywała często hojnie wynagradzana tak, że większość z nich poodejmowała swe
zaszczytne stanowisko wobec Boga i ludzi oraz swych przełożonych
i wytrwała w dobrym. Niektórzy niestety, popadli w herezję: tych starał się nawrócić
i skłonić do odwołania błędów. /…/.
Trudniejsza sprawa była z tymi, których władza kościelna ukarała za
nieumiarkowanie w napojach. Ksiądz Bosko spotykając się z takimi nie upokarzał ich
lecz okazywał tyle współczucia i życzliwości, że biedacy czuli się tym głęboko
zawstydzeni i poruszeni. A przecież nigdy nie pozwolił sobie na wyrażenia ubliżające ich
godności kapłańskiej.
Spotykając się z recydywistami wracającymi do dawnych znajomości czy
sprzeniewierzeń wykazywał, jak łatwo można przy pomocy łaski Bożej pokonać
trudności, uzbrajał ufnością w dobroć i opiekę Maryi Wspomożycielki, przypominając
słowa księdza Cafasso: „Choćby nawet zdarzył się jakiś kapłan bez powołania, jeśli czci
i kocha doprawdy Madonnę, to ta dobra Matka wyjedna mu u swego Boskiego Syna
brakujące zalety, to jest ducha kapłańskiego, związane z tym przymioty i zespół łask, by
mógł zostać prawdziwym sługą bożym”.
315
|
|
32.6 Page 316 |
▲back to top |
Co do przyszłości to jeśli widział, że zwątpili w swe wieczne zbawienie,
względnie stracili szacunek u ludu, dodawał: Kochajcie, czcijcie, służcie Maryi! Starajcie
się dać ją poznać, pokochać i czcić przez ludzi. Na pewno nie zginie syn, który czci
Matkę lecz może spodziewać się wielkiej korony chwały.
Trudno opisać, jak mu leżało na sercu dobro dusz kapłanów.
Pewnego pogodnego dnia jesiennego odbywaliśmy wspólnie przechadzkę w góry
otaczające willę, w której gościł. Po paru godzinnej wędrówce zatrzymaliśmy się przed
mieszkaniem kapelana emeryta. Świętego, od paru dni dręczył ból zębów, był cały
zgrzany i spocony. Owo pomieszczenie wydawało się całkiem opuszczone. Naraz zjawił
się jakiś wieśniak. Ksiądz Bosko spytał go, jak się czuje kapelan.
Od długiego czasu choruje bez nadziei na uleczenie.
Czy udzielono mu Sakramentów św. ?
Chyba jeszcze nie.
Czy był tu jakiś kapłan odwiedzić go?
Nie widziałem nikogo.
A kto się nim opiekuje?
Syn jego gospodarza. Od miesiąca nie chce nikogo innego u siebie. Ksiądz Bosko
zamyślił się. A następnie zwrócił się do swych towarzyszy: Zaczekajcie chwilę. I poszedł
na górę. Wrócił po jakiejś godzinie. Nie pytaliśmy go o nic w czasie dalszej drogi i on
sam nic nie wspomniał. Można było przypuszczać, że miłość kierowała jego krokami.
316
|
|
32.7 Page 317 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LIV
Z zapisków pewnego współbrata dowiadujemy się, że dnia 21 czerwca uczniowie
z klasy prof. ks. Picco i pana Bonzanino obchodzili z kolegami na mieście uroczystość
świętego Alojzego Gonzagi w bazylice królewskiej. Uroczystość zaś w Oratorium
odłożona została na 29 czerwca.
Dnia 22 czerwca po dłuższej chorobie zmarła w Oratorium Świętobliwie Maria
Anna Occhiena, ciocia Księdza Bosko. Zajmowała się szatnią. Z powodu tego imieniny
Księdza Bosko przełożono na koniec roku szkolnego.
Pod wieczór dnia 26 czerwca przybył z wizytą do Oratorium Kardynał Franciszek
Gaude z Zakonu Kaznoznodziejskiego, chwała Piemontu, rodem z Cambiano.
Przyjmowano go uroczyście na tronie pod portykami. Purpurat w przemówieniu podnosił
zasługi Księdza Bosko i Oratorium.
Dodać należy, że w tych dniach udało mu się wyrwać pewną duszę ze szpon
apostazji. Dowiedzieliśmy się o tym od samego Świętego i Księdza Leonarda Murieldo.
Pewien młodzieniec były oratorianin wpadł w sidła protestanckie, posłany na
studia do Genewy, by otrzymać tam stopień ich ministra. Chociaż w głębi duszy chciał
utrzymać się katolikiem, to jednak jego wychowawcy zdołali go pchnąć za pomocą
diabelskich sztuczek do opłakania godnych ekscesów i ostatecznie do wyparcia się swej
wiary. Nabawił się nieuleczalnej choroby tak, że lekarze chcąc go ratować wysłali do
rodzinnego Turynu, gdzie jeszcze żyła uboga jego matka. Waldensi pospieszyli z hojną
zapomogą, nawet zaofiarowali się roztoczyć nad nim opiekę lekarską w zamiarze
przeszkodzenia przyjęciu Sakramentu Świętego.
Pewnego wieczoru ów nieszczęśliwiec dręczony wyrzutami sumienia skarżył się
matce: Pragnąłbym widzieć się z proboszczem, bo czuję się bardzo źle.
Matka przyrzekła go sprowadzić. Nazajutrz udała się na probostwo, lecz waldensi
zdołali ją wyprzedzić. Od tej chwili stale pilnowali go, by nie dopuścić kapłana.
Odpowiadano, że młodzieniec nie chce żadnego księdza katolickiego lub, że choroba nie
jest tak ciężka, względnie lekarz zabrania wizyt.
317
|
|
32.8 Page 318 |
▲back to top |
Biedny chory obezwładniony w taki sposób czując zbliżający się kres życia,
znudzony naukami, jakimi go karmiono, zwrócił się w gorącej modlitwie do Boga.
I został wysłuchany.
Jeden kapłan w porozumieniu z Księdzem proboszczem poszedł do Księdza
Bosko w tej sprawie. Ten zdecydował się na wszelki sposób dotrzeć do chorego.
Pewnego dnia w towarzystwie dwóch silnych młodzieńców zadzwonił do mieszkania
chorego.
Otwiera mu sam minister waldeński Amadeusz Bert.
Czego sobie Ksiądz życzy?
Życzę sobie pomówić z chorym.
Nie można, lekarz zabronił wszelkich wizyt.
Proszę mnie wpuścić, nie mam czasu długo czekać. Mam do zakomunikowania
choremu zlecenie dla jego matki.
Dzień dobry, matko! Zawołał widząc ją w tej chwili na schodach. Przyszedłem
zapytać o zdrowie waszego syna.
Równocześnie pchnął silnie drzwi do pokoju chorego mimo protestów pastora.
Znalazł się tuż u łóżka chorego:
No, jak się masz Piotrusiu!
Ach, kogóż ja widzę! Rozpłakał się chłopiec
No, jak się masz? Odpowiedz mój kochany. Czy przypominasz sobie mnie
jeszcze? Co znamy się, nieprawdaż?
Ach, z pewnością przypominam sobie Księdza. To Ksiądz Bosko! Dawny
przyjaciel mej duszy, od którego otrzymałem tyle dobrych rad lecz niestety, je
zapomniałem! Wstydzę się spojrzeć mu w twarz.
Jeśli mnie znasz, to dlaczego się lękasz? Przecież jestem twym przyjacielem.
Ach, nie lękam się Księdza tak dobrego dla mnie lecz wstyd mi, że byłem tak
niewdzięczny, że dopuściłem się tyle niegodziwości.
Pastor zdenerwowany próbował przerwać rozmowę:
Proszę Księdza, proszę stąd wyjść, ponieważ choremu może zaszkodzić
wzruszenie. Jego wizyta jest niepożądana, Piotr nikogo nie chciał przyjmować i obecnie
niczego od księdza nie potrzebuje.
318
|
|
32.9 Page 319 |
▲back to top |
Piotrusiu, kontynuował Święty nie zważając na pastora, odpocznij trochę i nie
męcz się zbytnio rozmową. Zostanę chwilę przy Tobie. I postawiwszy stołek usiadł przy
chorym.
Powtarzam Księdzu, żeby stąd poszedł, powtórzył gniewnym tonem pastor.
Ksiądz nie ma tu nic do szukania ani do powiedzenia.
Mam wiele do czynienia i powiedzenia temu memu synowi. Mam mu do
zakomunikowania bardzo ważną sprawę.
Ksiądz jest bezczelny! Zawołał pastor.
A pan jakie ma prawo, by tu rozkazywać?
Jestem pastor Amadeusz Bert, znamy się już skądinąd.
A ja jestem dyrektorem Oratorium Świętego Franciszka Salezego na Valdocco.
Więc co ksiądz ma do tego chorego?
Wiele, pragnę mu dopomóc w zbawieniu duszy!
Nie ma do tego żadnego prawa!
A dlaczegóż to, proszę?
On jest zapisany do kościoła waldeńskiego i nie ma już nic wspólnego
z katolikami.
Ja pierwszy niż pan zapisałem go do katalogu mych synów, jestem i chcę
pozostać przy swym prawie dlatego nie może on mieć do czynienia z waldensami.
Przemawiając w ten sposób ksiądz niepokoi sumienie chorego i pociąga pewne
konsekwencje, których może pożałuje.
Gdy idzie o zbawienie duszy, nie boję się niczego.
Niech sobie ksiądz stąd idzie!
Pan powinien pierwszy opuścić to miejsce.
Czy ksiądz wie, z kim mówi?
Tak wiem, pan także chyba wie doskonale.
Ja mam tu prawo!
Poważam wszystkich lecz nie dam się zastraszyć nikomu, nawet panu, bo wiem,
że chory żałuje, że zapisał się do waldensów i chce umrzeć po katolicku.
Ależ to kłamstwo! Czy nie prawda, Piotrze że chcesz wytrwać w naszym kościele
ewangelickim?
319
|
|
32.10 Page 320 |
▲back to top |
Chłopiec uniósł się na poduszkach i spoglądając na Księdza Bosko, jakby błagał
o pomoc powiedział: Chcę wytrwać w mojej religii.
Uważaj, Piotrusiu, uważaj na to, co mówisz!
Panie pastorze, mówi Ksiądz Bosko spokojnie! Postawię jedno pytanie choremu.
Odpowiedź jego będzie rozstrzygająca dla nas obu.
Pastor zamilkł i z wybałuszonymi oczyma obserwował Księdza Bosko. Ten
zwróciwszy się do młodzieńca przemówił:
Posłuchaj, kochany Piotrusiu: ten pan napisał książkę, w której powtarza raz po
raz, że dobry katolik może się zbawić w swojej religii, zatem żaden katolik nie powinien
zmieniać religii, by się zbawić. Wszyscy katolicy także twierdzą, że zachowując wiernie
swą religię na pewno się zbawią. Lecz również dodają, że ten kto upiera się trwać
w protestantyzmie, na pewno się potępia. Teraz, więc powiedz mi, czy chcesz porzucić
pewność zbawienia, a wystawić się na potępienie
Nie i jeszcze raz nie, potwierdził chłopiec. Urodziłem się jako katolik i chcę
umrzeć po katolicku. Żałuję bardzo tego, co uczyniłem.
Pastor usłyszawszy tak zdecydowaną odpowiedź wstał, wziął kapelusz
i zwróciwszy się do Księdza Bosko mówiąc:
W takiej chwili nie można dyskutować: przyjadę w lepszym czasie. Ale ty,
Piotrusiu, rzucasz się dobrowolnie w przepaści. Pamiętaj, że chcą ciebie nakłonić do
spowiedzi, która zamiast przynieść ci życie, przyniesie ci śmierć. To wyrecytowawszy
wyszedł.
Wówczas chłopiec bardzo wyczerpany poprosił o spowiedź. Ksiądz Bosko go
wyspowiadał. Nie potrzebne były żadne odwołania, bo nic nie głosił ani pisał publicznie
przeciw religii katolickiej.
Z absolucją sakramentalną zdawało mu się, jakby się uwolnił od srogiej bestii
siedzącej mu na grzbiecie. Powrócił mu pokój duszy. Ściskał, co chwila i całował rękę
Księdzu Bosko i czuł się szczęśliwym mimo swych bólów.
Święty przewidując, że byłby niepokojony i nakłaniany przez waldensów, postarał
się natychmiast przewieść go do szpitala publicznego.
Tam udzielono mu Wiatyku i Świętego Namaszczenia. Po 24 godzinach zasnął
spokojnie w Panu.
320
|
|
33 Pages 321-330 |
▲back to top |
|
|
33.1 Page 321 |
▲back to top |
To nawrócenie było wielką pociechą dla Księdza Bosko zajętego bardzo swą
loterią i wydawnictwem Letture Cattoliche.
Na miesiąc czerwiec wyszedł zeszyt następujący: „Życiorys Świętych Papieży
Linusa, Kleta, Klemensa, staraniem Księdza Jana Bosko. Na temat tego zeszytu Armonia
pisała: „To trzeci zeszyt z serii biografii Świętych Papieży, które przedsięwziął Ksiądz
Bosko dla ludu katolickiego. Autor poprzedził je objaśnieniem kilku pojęć używanych
w biografiach papieży oraz w ogólnej Historii Kościoła. Pojęcia te o ile korzystne będą
dla wszystkich, kierują się zwłaszcza do adresatów książeczki.
Opowiada więc dzieje Świętych Papieży: Linusa, Kleta i Klemensa. Pomijając
pewne kwestie, które nie służą jego celowi, śladami dawnych wiarogodnych pisarzy
starożytności chrześcijańskich rozwija historię Kościoła w okresie lat 30, to jest od roku
70 po Chrystusie do 103, odpowiadających pontyfikatowi trzech wspomnianych
następców Świętego Piotra. Przedstawia nie tylko ich dzieje lecz uwydatnia ducha
pierwotnego Kościoła, skąd łatwo się przekonać, że zarząd, karność, nauka i moralność
starożytnego Kościoła była taka sama jak dzisiaj i że winni są oszczerstwa heretycy
zarzucający Kościołowi katolickiemu nowości w jego nauce i instytucjach.
Tak na przykład, autor pisze, że św. Linus zarządził, by niewiasty przychodziły do
kościoła z głową nakrytą, zaznaczając natychmiast, że to polecenie pochodzi od Świętego
Pawła. Zrozumiane należycie jest ono przestrzegane po dziś dzień wśród katolików.
Dalej podaje, że św. Kletus ustanowił w Rzymie 25 prezbiterów
w poszczególnych okręgach duszpasterskich, jakby nasze parafie i że ci prezbiterzy
nazywani byli później kapłanami.
Stąd wynika, że nie zaprowadzano żadnych nowości w Kościele ani co do
proboszczów, ani co do kapłanów; rozróżnienie to wprowadzili protestanci, którzy nie
przyjmując Sakramentu Kapłaństwa, tym samym są pozbawieni kapłaństwa a więc
i proboszczów i kapłanów/…/.
Na lipiec z drukarni Paravia wyszedł zeszyt: „Dziewica polna, czyli życiorys B.
Oringi Toacana zwanej chrześcijanką Świętego Krzyża ( zm. 1310). Ta skromna
pastuszka, służąca, założycielka klasztoru jaśnieje heroicznymi cnotami, cudami,
objawieniami Świętego Michała Archanioła, opieką Najświętszej Dziewicy, która ją
nauczyła czytać. Tenże Paravia drukował zeszyt na sierpień zatytułowany: Życiorys
321
|
|
33.2 Page 322 |
▲back to top |
papieży Świętego Anakleta, Świętego Ewarysta, Aleksandra I, staraniem Księdza Jana
Bosko. ( Uwaga tłumacza: za pontyfikatu Jana XXII skreślono z listy papieży Anakleta ).
W dniu 12 maja dziennik Armonia podawał termin ciągnięcia losów
wyznaczonych na 15 czerwca. 18 czerwca tenże dziennik zawiadamiał o przesunięciu
powyższego terminu na 6 lipca, oraz że jest jeszcze znaczna ilość biletów do nabycia.
„Każdy kto zakupuje choćby jeden bilet, pisano, przyczynia się do przyodziania nagich,
wykształcenia ciemnych, przyjęcia podróżnych, nakarmienia głodnych, co jest właśnie
celem oratoriów”.
Równocześnie rozdawano tysiące broszurek zawierających program loterii oraz
wykres fantów. Na czele umieszczano napis:
„Jałmużna oczyszcza z grzechów i pozawala znaleźć miłosierdzie”. (Tob. 12,
9). Do broszury załączony był list tej treści:
Ill. mo Signore!
Mam zaszczyt przesłać W. P. katalog fantów ofiarowanych na czele loterii na
rzecz oratoriów męskich w tutejszym mieście. Jak widać, liczba fantów jest znaczna
i mamy wielki powód do wdzięczności względem Opatrzności, która natchnęła
ofiarodawców. Równocześnie powiadamiam, że ostateczny termin ciągnięcia losów
wyznaczony został przez Intendenturę Generalną na 6 lipca bieżącego roku, po którym
prześlemy W. P. spis numerów wygranych. Ponieważ mamy jeszcze w rezerwie znaczną
ilość biletów, dlatego śmiem załączyć pewną ilość w przekonaniu, że w swej dobroci
raczy je rozsprzedać. W razie nie rozsprzedaży i nie zatrzymania ich u siebie, prosimy
ich o zwrot etc. Niech Bóg raczy zachować go w swej łasce etc.
Turyn, 17-7-1857 r. Obbl. mo XJB.
W oznaczonym terminie odbyło się publicznie ciągnięcie losów w ratuszu
miejskim w obecności burmistrza. Dochód z loterii był dość znaczny wynoszący nie
mniej niż 60 tys. Lirów.
Święty okólnikiem zawiadamiał o zakończeniu loterii:
„Jałmużna uwalnia od śmierci, gładzi grzechy, znajduje miłosierdzie i prowadzi
do życia wiecznego”. ( Tob. 12. 9)
Ill. mo Signore!
Loteria polecona życzliwości W. P. została szczęśliwie zakończona. Mogę
powiadomić, że wszystkie bilety zostały rozsprzedane. Dzięki temu mogliśmy opłacić
322
|
|
33.3 Page 323 |
▲back to top |
czynsz lokali wynajętych dla Oratorium, pokryć wydatki na rozbudowę domu, oraz
załatwić pilne potrzeby. Obecnie przesyłam spis numerów wygranych, by W. P. wraz
z osobami zainteresowanymi mógł je sprawdzić i ewentualnie odebrać fanty /…/.
Ośmielam się nadal polecić życzliwości W. P. tutejsze Oratorium. Na drugim miejscu
proszę o modlitwę w mojej i współpracowników intencji, byśmy mogli zapewnić naszym
chłopcom największe dobro. Z naszej strony zapewniam nieustanną pamięć
w modlitwach etc. Turyn, 20-7-1857 r. Obbl. mo servo Ksiądz Jan Bosko
323
|
|
33.4 Page 324 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LV
Ksiądz Bosko pokładał całą ufność w Opatrzności Boskiej, która go nigdy nie
zawodziła stosownie do słów Ewangelii: „Nie troszczcie się mówiąc: co będziemy jedli
i pili lub czym się odziejemy. Ojciec wasz Niebieski wie, że tego wszystkiego
potrzebujecie. Szukajcie wtedy naprzód Królestwa Bożego a reszta będzie wam
przydana”. ( Mt. 6, 31 ).
Ilekroć Ksiądz Bosko znalazł się w kłopotach materialnych uważał je w porządku
Opatrzności, by wypróbować wiarę synów i pocieszał się słowami Jezusa Chrystusa:
„Nie troszczcie się wtedy o jutro: dzień jutrzejszy troszczyć się będzie o siebie. Dosyć
ma dzień nędzy swojej”.
Stąd pochodził nie tylko niezmącony spokój i ufność w przyszłość lecz
umiłowanie dobrowolnego ubóstwa oraz wesołość, z jaką przyjmował różne braki. Żył
ubogo do końca życia, jak zaczął w Oratorium. Nie był przywiązany do dóbr doczesnych
ani żadnych przyjemności. Zwykł mawiać: Trzeba mieć ubóstwo w sercu, by je
praktykować.
Pan Bóg hojnie wynagradzał jego ufność oraz ubóstwo do tego stopnia,
że podejmował się dzieł, do jakich nie śmieliby się zabrać sami książęta i osiągał
pomyślny sukces.
Do tych dzieł potrzebował ustawicznie pieniędzy, pomimo że nie był do nich
przywiązany i uważał je tylko za środek większej chwały Bożej i zbawienia dusz.
Nie trzymał u siebie pieniędzy a skoro dostał jakąś sumę, natychmiast wydawał na
rzeczy niezbędne, względnie regulował długi.
Nie chciał, by prefekt gromadził pieniądze na spłatę terminowych długów lecz by
ufał Opatrzności, która w czasie stosownym ześle nam środki. Nie myślał nigdy o jutrze,
gdyż jak twierdził, jest to uchybienie przeciw ojcowskiej Opatrzności.
Otrzymując znaczne ofiary wołał prefekta i wręczał mu je mówiąc: Patrz, jak
dobra jest Opatrzność względem nas!
Nie zatrzymywał u siebie więcej pieniędzy ponad to, co mu było potrzebne dla
wspierania ubogich.
324
|
|
33.5 Page 325 |
▲back to top |
Było jego zasadą: Wydawać lecz nie wyrzucać pieniędzy. Szanował pieniądze
jako owoc trudów jego dobrodziejów oraz jako środek do celu przyrodzonego
i nadprzyrodzonego człowieka.
Nie wzbraniał się od wydatków koniecznych lecz nie znosił, by wydawano
pieniądze na rzeczy błahe, gorzej jeszcze zbędne. Zwykł mawiać: Dokąd będziemy
ubodzy Opatrzność nas nie zawiedzie. Jeśli zaoszczędzimy grosze, gdy wydatek nie jest
konieczny, to Opatrzność będzie względem nas zawsze hojna w swych dobrodziejstwach.
„Pewnego razu, pisze Józef Broszo, znajdowałem się z nim na dziedzińcu pałacu
przy ul. Alfieri, kierując się do odwiedzenia pewnego bogatego pana.
Ksiądz Bosko był ubrany odświętnie, to znaczy miał na sobie znoszoną sutannę
i pelerynę bardzo starą, kapelusz mocno spłowiały, trzewiki na nogach ciężkie,
poreperowane, sznurowadła ze szpagatu poczernione atramentem.
Jak to? Spytałem, inni księża udając się do znakomitych domów wkładają pantofle
ze srebrnymi klamrami a ksiądz nosi trzewiki zasznurowane szpagatem. To już chyba
przesada! A przy tym sutannę ma za krótką, robiąc ze siebie brzydką figurę! Proszę
zaczekać tu, kupię księdzu sznurówki.
Poczekaj no, mam tu przecież parę groszy. Lecz w momencie gdy szperał
w kieszeniach, podeszła jakaś żebraczka prosząc o jałmużnę. Święty cofnął natychmiast
rękę i podał jej tych parę gorszy. Ja chciałem koniecznie kupić te sznurówki za własne
pieniądze lecz Ksiądz Bosko zatrzymał mnie i nie dał się nakłonić do tego, co nazywał
wyrzucaniem pieniędzy i nadal tak chodził.
Zawsze jednak nosił się schludnie mogąc powtórzyć za Świętym Bernardem:
„Ubóstwo zawsze mi się podoba lecz nie niechlujstwo”.
Czuwał nad oszczędnością w domu. Zmuszony dostosować wikt odpowiednio do
potrzeb młodzieży i wspólnoty, zabraniał jednak wszelkiego zbytku w pokarmach jak
w zastawie stołowej, gdy wydawał świąteczne obiady lub dla uczczenia znakomitych
gości.
W refektarzu przez lata używano łyżek i widelców żelaznych, talerzy i kubków
cynowych. Czasem otrzymywał w spadku sztućce i inną zastawę stołową srebrną lecz
natychmiast kazał ją spieniężyć na pilne potrzeby domu.
Na śniadanie wdrobił do kawy kawałeczki suchego chleba. Zbierał ze stołu małe
okruszyny, gdyż jak twierdził, tak przystoi ubóstwu. Nie używał oliwy ani innych
325
|
|
33.6 Page 326 |
▲back to top |
przypraw do potraw. Sprawiał mu przykrość widok porzuconych przez chłopców
pokutach kawałków chleba i upominał ich mówiąc:
Opatrzność Boża tak czule troszczy się o nas a wy marnujecie chleb posyłany
nam przez nią. Lękam się, że za karę może go nam zabraknąć. I przypominał przykład
Zbawiciela, który nakarmiwszy zgłodniałe rzesze kazał apostołom zebrać pozostałe
ułamki, by nie zmarnowały się.
Sam to robił i polecał swoim, by wykorzystywano nie zapisane połówki listów na
różne notatki.
Oburzał się, gdy znajdował porzucone lub zniszczone przedmioty i polecał je
naprawić, by służyły dalej. Odkładał starannie papier pakunkowy i szpagat z paczek
mówiąc, że w swoim czasie się przyda. Gasił i przykręcał knoty od lamp późno w nocy,
gdy ten komu to polecono zaniedbał swojego obowiązku.
Księża Turchi i Francesia twierdząc, że Ksiądz Bosko sam sobie podstrzygał
włosy oszczędzając parę soldów.
Czasem wyrażał się: „Pragnę, by po mej śmierci nie pozostało po mnie nic więcej
prócz tej sukni”.
Im więcej był ubogi, tym weselszy zdawał się wszystkim. Czasem chwalił się,
że ma w kieszeni tylko parę soldów:
„Oto całe moje bogactwo!”Ksiądz Bosko jest tak samo ubogi jak ostatni
z jego synów.
„Pewnego razu, opowiadał były oratorianin, poszedłem odwiedzić Księdza Bosko.
Przekomarzaliśmy się na temat finansów. On twierdził, że zamiast pieniędzy ma wiele
długów. Ja z poufnością właściwą nam jego synom odpowiedziałem, że jest on
szperaczem gromadzącym złote monety w skrzyni, z którymi się pieści.
Ksiądz Bosko kazał mi przeszukać cały pokój, jeżeli znajdę pieniądze. Wreszcie
odkryłem w jego biurku skarb: 40 centymów!
Ksiądz Bosko podzielił ten skarb na pół: dwadzieścia centymów dla siebie
a dwadzieścia centymów dla mnie. Żart iście godny człowieka, który choćby nie
wiedzieć ile posiadał pieniędzy, zawsze mu ich było brak. Jego chłopcy corocznie zjadali
tyle, ile wynosiłby przeciętnie dochód z dużego majątku. Ofiary, jakie płynęły, szły jakby
do worka dziurawego”.
Będąc w takich potrzebach oto jaki sąd wydawał o bogactwach doczesnych.
326
|
|
33.7 Page 327 |
▲back to top |
„Pewnego razu, pisze Brosio, znajdowałem się z Księdzem Bosko na ulicy Dora
Grossa. Zatrzymał się przy jakiejś witrynie sklepowej, gdzie wystawiano dużą mapę
świata.
Patrz Brosio, jak rozległy jest kontynent amerykański a niewielkie ma zaludnienie.
Tak ale za to ma wielkie złota!
To prawda. Szkoda, że nie posiadają go katolicy, którzy mogliby zrobić
z niego dobry użytek. Ileż nędzy można by usunąć, ile dusz zbawić, propagować wiarę
katolicką szeroko. Jednak Jezus Chrystus przez ubóstwo i krzyż zbawił świat a święte
ubóstwo było zawsze bogactwem jego apostołów i prawdziwych uczniów!”.
Gdzie indziej opisywaliśmy jego pokój, w którym brak było wygód. Nie życzył
sobie firanek ni dywanów na podłodze, nawet w zimie. W piecu rzadko i niewiele kazał
palić dla zaoszczędzenia drewna. Mieszkanie było bardzo skromnie umeblowane. Do
sprzętów zaliczała się stara sofa wyplatana ze słomy, służąca przez lat dwadzieścia na
przyjęcie gości. Jeśli w późniejszych latach miał jakiś przyzwoity mebel, był on
podarowany. Podłoga była z cegieł wytartych i ruszających się pod nogami. Nieraz
zwracano uwagę, że należałoby poprawić podłogę lecz nigdy nie zdobył się na to.
Mawiał:
Nie zapominajcie, że jesteśmy ubodzy; ubóstwo winniśmy mieć nie tylko w sercu
lecz okazywać go także wobec świata.
Jeżeli jakiś materiał na sutannę, choćby średni w cenie mógł uchodzić za elegancki
twierdził, że był przeciwny duchowi ubóstwa i nie chciał go używać. Pragnął, by tych
samych norm trzymano się w budynkach. Uważał, że to wszystko jest zarazem
ćwiczeniem się w pokorze.
W czasie jego nieobecności upiększano nieco pokój i pomalowano ściany. Lecz
Ksiądz Bosko wróciwszy do siebie wyraził niezadowolenie i kazał z powrotem pobielić
ściany i sufit. Balkonik prowadzący z jego pokoju na schody główne był całkiem odkryty
i narażony na słońce, deszcz czy śnieg.
Nie zgodził się nigdy na przykrycie go daszkiem i zaszklenie. Podobnie jak pokój
uboga była jego odzież.
Ksiądz Bertagna stwierdził, że Ksiądz Bosko nosił się bardzo ubogo. Sutanna
z lichego materiału służyła mu na wszystkie pory roku.
327
|
|
33.8 Page 328 |
▲back to top |
Czasem przyjaciel Ksiądz Golzio podarował mu sutannę zużytą połataną, by
służyła dla któregoś z kleryków Oratorium; lecz on zatrzymywał ją dla siebie. Bielizna
jego była z prostego płótna. Zwykł mawiać dowcipnie, że to co chroni od gorąca, grzeje
od zimna. Nigdy nie chciał przyjąć bielizny luksusowej. Nosił trzewiki proste z twardej
skóry, bo mniej kosztowne. Również chusteczki do nosa były zwyczajne. Żadnej
elegancji w odzieży, obuwiu, srebrnych sprzączek, złotego zegarka, dewizki lub tym
podobnych fatałaszek.
Brzydził się stroju cywilnego używanego przez wielu Księży, także z tej
przyczyny, że wymagał odpowiedniego materiału i kroju.
Gdy otrzymywał w prezencie jakiś przedmiot elegancki i kosztowny, nie chciał
wziąć do własnego użytku wymawiając się:
„Jesteśmy ubodzy i powinniśmy żyć jak ubodzy!”.
Z okazji imienin jego wielu byłych wychowanków wyrażało życzenie ofiarowania
mu jakiegoś prezentu do osobistego użytku; on zaś doradzał zawsze sprawienie jakiegoś
sprzętu dla kościoła.
Sekretarz usługujący mu dodaje szczegół: Zabrałem jego pelerynkę do krawca,
który przyszył jedwabne tasiemki u szyi. Ksiądz Bosko spostrzegłszy to zrobił uwagę:
„To nie przystoi Księdzu Bosko”. I polecił je zamienić na lniane.
Jakiś dobrodziej podarował mu kilka koszul luksusowych wyrażając życzenie, by
służyły Księdzu Bosko. Otóż ja w sobotę, kiedy roznoszono bieliznę, położyłem mu na
łóżko jedną z owych koszul. Lecz ze zdziwieniem zastałem ją następnego rana nietkniętą.
Spotkawszy mnie powiedział: „Słuchaj, Janku! Czy takie koszule przystoją ubogiemu
księdzu?”.
Jeśli Ksiądz nie chce, to komuż mam je dać?
Daj je komu bądź.
Pewnego dnia około roku 1860 zjawił się u niego niejaki Ksiądz Boetti
z Mondovi, prosząc by raczył go ubrać zgodnie z jego stanem. Ksiądz Bosko dał mu
własny kapelusz, pelerynę, zdjął z wieszaka nową sutannę letnią otrzymaną w darze
a sam wdział ciężką zimową, pomimo upału sierpniowego; dał mu także trzewiki. Sam
zaś człapał się byle jak ubrany, aż zlitował się nad nim Ksiądz Golzio i sprawił należytą
sutannę i obuwie.
328
|
|
33.9 Page 329 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko zapomniał o uzupełnieniu swej bielizny mocno już zużytej
i inni musieli o to się postarać.
Józef Rossi zapewniał, że nieraz zabierał mu z pokoju trzewiki ze zdartymi
podeszwami a przynosił nowe. Często potrzebował nowej sutanny i pelerynki i trzeba
było użyć wprost nacisku, by go skłonić do przyjęcia i używania tych rzeczy.
Nie posiadał dostatecznej odzieży dla zabezpieczenia się od zimna i mawiał:
Gdy otrzymamy w nagrodę Królestwo Niebieskie, wówczas zostanie nam
wynagrodzone nasze ubóstwo.
Niekiedy ktoś z zaufanych na widok różnych braków wyrażał mu swe
współczucie, on zaś odpowiadał:
Ach, widzisz mój kochany, w ten sposób praktykuje się ubóstwo! a nie, jak
wyrażał się o niektórych zakonnikach Święty Bernard: „Kochają ubóstwo lecz nie chcą
mieć jego towarzyszy, chcieliby być ubogimi byle na niczym im nie zbywało! I dodawał:
Święty Paweł oświadcza, że naśladowcy Jezusa Chrystusa winni poprzestawać
na niezbędnym pożywieniu i odzieży dla okrycia się.
Niekiedy mając wybrać się z wizytą do jakiejś wybitnej osobistości a nie mając
odpowiedniej odzieży pożyczał od swych współpracowników: obuwie, spodnie, sutannę,
pastrano, pelerynę, czasem kapelusz. Gdy nie miał czasu na przygotowanie się do
wyjścia, współbracia szczotkowali mu kapelusz i ubranie.
Opowiadał monsignor Cagliero co następuje:
„Pewnego wieczoru 1853 Ksiądz Bosko wrócił do domu zmoczony do nitki,
wprost ociekający wodą. Wszedłszy do pokoju chciał się przebrać, lecz mama nie miała
dla niego sukni do zmiany. Tymczasem młodzież oczekiwała go w kościele na
nabożeństwo do Matki Boskiej Bolesnej. Rzucił wzrokiem na długi płaszcz i jasne
spodnie podarowane przypuszczalnie dla któregoś chłopca i nie wiele myśląc wdział na
siebie ten strój, na nogi włożył jakieś trepki i tak poszedł do kościoła.
Pomimo zmroku spostrzeżono jego dziwaczny strój i podśmiechiwano się,
reflektując się jednak, że do takiego stanu doprowadza Księdza Bosko miłość ku nim.
„Również kiedyś w maju zaskoczył go gwałtowny huragan. Musiał przyjść do
kościoła w długim płaszczu podarowanym mu przez jakiegoś przyjaciela kapłana. Wtedy
też gdy przemawiał od ołtarza zauważyliśmy, że jego pończochy były całkiem zdarte”.
A oto jeden fakt humorystyczny, jaki zdarzył się między rokiem 1854 a 1855.
329
|
|
33.10 Page 330 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko wysłał kleryka Rocchietti do miasta w bardzo pilnej sprawie.
Zauważywszy, że miał buciki zdarte, nie wiele myśląc zdjął swoje i kazał mu je obuć.
Rochietti śmiejąc się do towarzyszy mówił: Zobaczymy, co Ksiądz Bosko teraz zrobi, bo
nie ma bucików na zmianę.
Rzeczywiście, Ksiądz Bosko zawołał Buzzettiego, Rua i innych pytając czy nie
mają zapasowego obuwia. Wreszcie znaleziono jakieś trepy. Było to lato. Ksiądz Bosko
schodził do jadalni po schodach klepiąc nimi, tak iż chłopcy biegli za nim śmiejąc się,
że rozbije schody.
Na dodatek tego trzeba było, że około trzeciej przyszedł posłaniec od hrabiego
Ciriodi wezwać go do chorego w jego pałacu.
Ksiądz Bosko chciał pojechać powozem, by nikt nie spostrzegł jego trepek lecz
nie można było znaleźć żadnej z dorożek, których niewiele znajdowało się w owych
czasach na postoju w centrum miasta. A tu czas naglił. Prosił więc służącego, by zaczekał
i towarzyszył mu, by w ten sposób dało się jakoś trepy zamaskować.
Tak więc w towarzystwie służącego przeszli prawie przez całe miasto, wreszcie
dotarli do mieszkania chorego. Po zaopatrzeniu go, służący przepraszał, że nie pójdzie
i że Ksiądz Bosko zna już drogę powrotną.
Nie, mój kochany, proszę mi towarzyszyć.
Ależ przepraszam, dlaczego?
Bo, bo mam trepy.
Och, rety! Zawołał służący i pobiegł z tym do hrabiego, który sam odprowadził
Świętego.
Po drodze wstąpili do sklepu z obuwiem. Hrabia szepnął coś sklepowej i ta
z przyjemnością poszukała najlepszych trzewików każąc przymierzyć je Księdzu Bosko.
Jego trepy zatrzymała dla siebie jako cenną pamiątkę.
Lubił sam używać rzeczy otrzymanych w jałmużnie. Otrzymawszy od
dobrodziejów części garderoby nosił je podobnie jak jego podopieczni. „Pamiętam, pisze
monsignor Cagliero, jaki przykład dawał nam Ksiądz Bosko otrzymując od wojska
obuwie, płaszcze, spodnie całkiem znoszone i zleżałe w magazynach, jak również koce,
którymi przykrywano konie, by sieroty jego mogły okryć się przed zimnem. Otóż Ksiądz
Bosko używał takich samych trzewików, pończoch i płaszcza, nawet poza domem,
zwłaszcza wychodząc pod wieczór, pomimo że nie były one wcale eleganckie i wygodne.
330
|
|
34 Pages 331-340 |
▲back to top |
|
|
34.1 Page 331 |
▲back to top |
Widziano go nieraz w szarym wojskowym płaszczu na sutannie. Szara wojskowa derka
służyła mu za pokrycie na łóżko”.
To święte ubóstwo zalecał nieustannie i z naciskiem ex professo, wszystkim swym
synom w konferencjach, kazaniach, przy każdej okazji. Wpajał tym, co zajmowali się
administracją, by uważano wszystko jako własność Opatrzności. Powtarzał klerykom,
że jest to rzecz nieprzystojna kapłanowi gonić za zbytkiem i próżnością światową.
Temu kto powoływał się na konieczne u kapłana decorum odpowiadał, że ozdobą
kapłana i zakonnika jest ubóstwo wraz z osobistym ochędóstwem. Powtarzał, że wiele
zakonów upadło właśnie dlatego, że opuścili życie wspólne i oddalili się od pierwotnego
ubóstwa. Wołał: Polecam wam, na miłość boską, unikanie zbytku i dostatku.
Pamiętajmy, że to co mamy, nie jest nasze lecz ubogich i biada nam, jeśli uczynimy
z tego zły użytek!
Dlatego w podróżach, a ileż on podróżował, o ile odeń zależało i nie przemawiała
po temu inna racja, posługiwał się zawsze trzecią klasą.
Zapewniał swych współpracowników, że zawsze cieszyć się będą uznaniem
w świecie, nawet tolerowani będą przez samych wrogów Kościoła, dopóki będą
zachowywać ubóstwo, zaś z drugiej strony błogosławieństwo Boże obficie spocznie nad
nim, jeżeli wiernie zachowają ubóstwo.
Opowiadając często życie Jezusa Chrystusa dodawał:
Jak będziemy mogli zostać jego uczniami, jeżeli odróżniać się będziemy od
naszego mistrza? Jezus Chrystus urodził się ubogi, żył i umarł ubogo. Zachęcał, by nie
szli za wygodami, oszczędzali w odzieży, książkach i używanych sprzętach, nie
marnowali papieru, nie zaciągali pewnych przyzwyczajeń, które drogo kosztują. Tego
rodzaju oszczędność, mawiał, pozwoli nam na przyjęcie o jednego chłopca więcej.
I synowie Księdza Bosko słuchali jego nauk pozbawiając się wszelkich wygód
nawet uważanych za niezbędne. Pierwsi przełożeni Oratorium mieszkali w ciasnych
izdebkach na poddaszu, ze stolikiem i krzesłem, wiaderkiem na wodę i nic więcej. Szli
do wspólnego studium razem z wychowankami.
Ze względu na tę dyscyplinę ubóstwa, ten okres Oratorium zasługuje na nazwę
bohaterskiego. Miał on za podstawę maksymę św. Teresy: „Im więcej daje się ciału,
tym mniej zostaje dla ducha”.
331
|
|
34.2 Page 332 |
▲back to top |
Przytoczmy jeszcze świadectwo kanonika Ballecio, który przez lat osiem żył
z Księdzem Bosko:
„Ubóstwo widoczne było w całym domu, w każdej czynności jego i naszego życia
w Oratorium. Tylekroć przychodziła mi myśl: Ksiądz Bosko ze swą rodziną, bez nazwy
i profesji Kapucynów, są nimi faktycznie w swym życiu ubogim
i pracowitym. Ubóstwo jego podobnie jak u Świętych znajdujących drogę pośrednią dla
uniknięcia przesady, objawiało się w Słudze Bożym w najwyższym blasku. Myślę,
że zawdzięczał to duchowi umartwienia, pracowitości, delikatnej czystości, która jaśniała
w całej osobie sługi Bożego.
332
|
|
34.3 Page 333 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LVI
Ksiądz Bosko kochał ubóstwo ewangeliczne na podobieństwo dobrego syna
kochającego swą matkę a to ubóstwo było jego bogactwem. A Pan Bóg w nagrodę za to
przeznaczył go, zgodnie z potrzebą czasów, na założyciela zgromadzenia zakonnego,
który raz jeszcze miał potwierdzić słowa Apostoła: „Jako nic nie mający a wszystko
posiadający”. Mimo to inicjatywa ta nie była łatwa. Bo należało nie tylko wybrać, ale
wprost stworzyć pierwszych członków zgromadzenia. Miał to być zgodnie z wolą Boga,
owoc ustawicznej wierności Świętego. A oto dowody na to.
Była już mowa o tym, jak Święty apelował do niektórych swych wychowanków
i kleryków by pozostali z nim w Oratorium, by mu dopomagać w jego dziele i jak trudno
było ich utrzymać przy sobie.
Ksiądz Askaniusz Savio pisał w roku 1850 wyraziłem się do Księdza Bosko:
Niech Ksiądz założy zgromadzenie zakonne, A on mi na to:
Zaczekaj jeszcze czas jakiś.
Z tych słów wnioskowałem, że przystąpił on do tego faktycznie i opracował jakiś
projekt. Po latach dowiedziałem się, że próbował nakłonić niektórych do złożenia ślubu
czasowego na jeden rok, nie nalegając by odnowili.
Także Ksiądz Cafasso doradzał Księdzu Bosko, by postarał się zabezpieczyć
dzieło oratoriów: Dla zapewnienia trwałości Waszego dzieła konieczne jest
zgromadzenie zakonne.
I ja mam ten zamiar lecz jak go uskutecznić? Gdy przełożony kościelny lub
potrzeba wymagać będą przeniesienia członków na inną placówkę lub zamiany w ich
zajęciach, to jak wybrnąć z tych kłopotów?
No tak. Wypada jednak, by to zgromadzenie miało śluby i zostało zatwierdzone
przez najwyższy autorytet Kościoła. Wówczas będzie mógł Ksiądz swobodnie
dysponować swym personelem.
Święty chociaż był pewny powodzenia swego projektu, prosił jednak swego
kierownika duchowego o jego zatwierdzenie. Równocześnie miał na uwadze wielokrotne
zachęty ze strony arcybiskupa Fransoniego. Mimo to w swej roztropności uważał jeszcze
333
|
|
34.4 Page 334 |
▲back to top |
za wcześnie myśleć o ślubach formalnych; nastąpi to dopiero po zatwierdzeniu Reguł
przez władzę diecezjalną.
Podobnie Ksiądz Borel i kilku innych współpracowników z miasta winni być
uważani za pierwszych fundatorów Pobożnego Towarzystwa, gdyż dopomagali stale
Księdza Bosko w różny sposób widząc i podziwiając dobro, jakie przynoszą oratoria dla
społeczeństwa. Dlatego szczerze życzyli, by to Dzieło mogło się utrwalić i namawiali
Sługę Bożego, by zapoczątkował zgromadzenie, którego projekt im w zaufaniu wyjawił.
Święty stale odpowiadał: Na razie ciągnijmy dalej oddając wszystko w ręce Boga.
Oczekujmy, aż Pan Bóg sam raczy dać znak na rozpoczęcie Dzieła.
Lecz skąd wziąć członków przyszłego zgromadzenia zakonnego? Od pewnego już
czasu gromadził w niedziele wieczór, w swym pokoju względnie bibliotece, na
konferencję specjalną ochotników wykazujących jego ducha, w celu przysposobienia ich
do stanu kapłańskiego. Chcąc zabezpieczyć ich od straty powołania, pouczał
o korzyściach życia wspólnego, przekonywał by pozostali z nim przez wakacje lub
przynajmniej większą ich część w Oratorium. Stopniowo wtajemniczał w swe plany
wywołując w nich żywy entuzjazm. Rozmawiał także na ten temat z niektórymi
prywatnie. W taki sposób prawie niespostrzeżenie formował zawiązek przyszłego
zgromadzenia, gdyż poczęli uważać Oratorium jakby za własny dom.
Tak więc zawiązek Zgromadzenia zakorzeniał się stopniowo w niektórych
sercach. Słowem, była to sprawa ściśle prywatna, takie sobie pobożne zbiórki, w których
starzy synowie gromadzili się wokół kochającego ojca, który się dzielił z nimi swymi
uwagami dla postępu Oratorium. Tak zapatrywano się na tę społeczność do 1860
i później.
Poważne powody doradzały Księdzu Bosko tę dyskrecje. Zaledwie kilku odważył
się wtajemniczyć w swe plany, by nie odstręczyć innych swych pomocników.
Zapraszając któregoś do pozostania z nim nigdy nie dał poznać, ze tu chodzi o jakieś
zgromadzenie zakonne. Unikał starannie słowa: nowicjusz, nowicjat, profesje, śluby, bo
biada! Byliby mu wszyscy uciekli!
Widział wrogie przesądy, błędne mniemania, oszczerstwa, celowe ośmieszanie
życia wspólnego zakonników, przed którymi bezbożnicy wprost zaślepiali
społeczeństwo. Nawet dusze szlachetne nabrałyby lęku nie wiedząc jaka czeka ich
334
|
|
34.5 Page 335 |
▲back to top |
przyszłość wobec przeprowadzonej przez rząd kasty zakonów. Prócz tego były
to przecież dusze młodociane i nie doświadczone.
Wszyscy ci pierwsi księża i koadiutorzy wyrażali się później:
Gdyby Ksiądz Bosko nam powiedział: „Czy chcesz wstąpić do Zgromadzenia?
I gdyby nam tłumaczył otwarcie, co to znaczy być zakonnikiem, to ani jeden z nas nie
byłby doń wstąpił. Lecz Ksiądz Bosko złapał nas swą miłością a my jako owce zwabione
zieloną trawką weszliśmy do jego owczarni. Na nasze szczęście daliśmy się do niej
wciągnąć. Oto jak nas werbował:
Czy życzysz dobrze Księdzu Bosko?
Czy chciałbyś odbyć swoją formację klerycką w Oratorium?
Czy chciałbyś czasem pomagać Księdzu Bosko?
Och, jak wiele mamy pracy! Choćby przyszło do nas jak najwięcej księży
i kleryków, znajdzie się robota dla wszystkich.
W taki sposób nas chwytał i pozyskiwał.
Opowiadał jeden z nich: Pamiętam, jak pytałem go raz, co mam odpisać swym
rodzicom, którzy starają się o miejsce dla mnie w seminarium. On mi odpowiedział:
Napisz tak: Czując wdzięczność względem Księdza Bosko, który mi dopomagał tak
wiele, chciałbym spróbować, czy potrafiłbym pomagać mu w jego pracy, w asystowaniu,
katechizowaniu itp.
I ja też wówczas nieświadomie nie życzyłem sobie niczego więcej.
Inna trudność polegała na tym, że niewiele było jednostek mających ducha
prawdziwego posłuszeństwa mającego łączyć doskonałych zakonników w zaparciu się
własnej woli. Konieczna pomoc w katechizacji, nauczaniu w szkole, tradycyjna swoboda
i duch rodzinny kwitnący w Oratorium na Valdocco, niektóre charaktery zbyt bujne
i nieopanowane – to wszystko zmuszało Księdza Bosko do wielkiej wyrozumiałości
w wymaganiu od nich regularnej dyscypliny i posłuszeństwa.
Naśladował w tym przykład Boskiego Zbawcy, który zganiony przez faryzeuszy
za to, że jego uczniowie nie poszczą, odpowiadał podobieństwami: o sukni połatanej
płatem świeżego sukna, o winie wlanym w stare bukłaki, o smakoszu przyzwyczajonym
do starego wina, któremu każe się pić młode. Tłumaczył, że trudno jest od razu zmienić
człowieka lecz że trzeba wdrażać do tego powoli i stopniowo, odpowiednimi
pouczeniami, przy pomocy łaski Bożej. Przytaczał Ewangelię świętego Łukasza, jak
335
|
|
34.6 Page 336 |
▲back to top |
Zbawiciel musiał cierpieć szorstkie obyczaje swych uczniów. Przypominał ich słowa:
„Twarda jest ta mowa” i odwrócenie się od niego wielu słuchaczy. W roku 1875 Ksiądz
Bosko mówił:
„Kto z was pamięta owe pierwsze czasy Oratorium? Obecnie tak wiele się
zmieniło i unormowało. Doprawdy trzeba powiedzieć, że jesteśmy bardzo postępowi!
Początkowo Ksiądz Bosko był tylko sam. Później przyszedł Ksiądz Alassonatti.
Osobiście prowadził szkołę dzienną i wieczorową, pisał książki, głosił kazania,
asystował, szukał pieniędzy. Zdarzały się niemałe nieporządki, nieporozumienia między
personelem, dysputy niekiedy bardzo zaognione na różne tematy. nieporządki w studium
i w sypialni. Niektórzy nie chcieli wstawać na czas, inni spóźniali się do klas.
Nie było ani czytania duchowego ani rozmyślania, jak tego wymagają mistrzowie
życia duchowego. Widziałem te nieporządki, upominałem kogo należało lecz
tolerowałem stan tymczasowy, byle nie było obrazy boskiej.
Gdybym chciał od razu zaprowadzić karność, to musiałbym z miejsca wydalić
wszystkich chłopców i zamknąć Oratorium, gdyż klerycy nie zastosowaliby się do tak
surowego regulaminu. Atmosfera była przesiąknięta duchem niezależności, ścisła
dyscyplina była znienawidzona a wygodne życie kleru diecezjalnego było bardziej
atrakcyjne.
Należało więc ich odpowiednio wychować i przygotować na te pokusy. Z drugiej
strony widziałem, że ci klerycy choć nieco rozluźnieni pracowali jednak chętnie i byli
bez zarzutu pod względem moralności a gdy minie burzliwy okres młodzieńczy,
wyświadczą mi cenną pomoc. Muszę powiedzieć, że wielu kapłanów z tych roczników
pracuje obecnie bardzo gorliwie i posiada dobrego ducha kościelnego i zakonnego.
Gdybym od razy wymagał od nich doskonałości, musiałbym się ograniczyć do nielicznej
grupy wybrańców. To co wychodzi na chwałę pierwszym współpracownikom Księdza
Bosko, jest to szczególny szacunek i miłość okazywane ich przełożonemu. Tylko jemu
samemu przyznawali swobodę słowa, jaka naturalnie przysługuje ojcu rodziny. I Ksiądz
Bosko niekiedy publicznie na słówku upominał tych, co na to zasłużyli. I nikt się na to
nie obrażał”.
Fakt, jaki niżej przytoczymy zdarzył się w roku 1857. Od dawna weszło
w zwyczaj, że świece otrzymane przez tych, co uczestniczyli w pogrzebach, miałby być
oddane do użytku Oratorium. Było to dość znaczną oszczędnością, jako że pogrzeby były
336
|
|
34.7 Page 337 |
▲back to top |
w owych czasach dość częste. Otóż czterech kleryków uczestniczyło w pogrzebie na
Superdze i każdy dostał paczkę świec. Tylko dwaj z nich oddali je księdzu
Alassonattiemu, pozostali spieniężyli je w sklepie a pieniądze zatrzymali dla siebie.
Nie pierwszy to raz zdarzał się podobny wypadek. Nie kiedy Ksiądz Bosko nie
zwracał na to uwagi ze względu na obcych, myśląc że potrzebują sobie kupić książkę lub
co innego. W tym jednak wypadku uznał, że należy powściągnąć nadużycie, gdyż rzecz
rozniosła się wśród chłopców.
Wieczorem więc na słówku z uśmiechem zwracając się do Księdza Alassonattiego
spytał: czy dzisiaj byli niektórzy na pogrzebie?
Si Signore.
A którzy to byli?
Tacy i tacy.
A oddali świece prefektowi?
Dwóch oddało, a czterech nie.
No to mi się nie podoba. Moglibyście sądzić, że przynosicie zysk zakładowi
uczestnicząc w funkcjach liturgicznych, ale przecież jesteście na pełnym utrzymaniu
zakładu. Więc nie mieliście racji tak mnie traktować. Dobranoc!
Ponieważ prawie wszyscy interniści byli na podobnych warunkach, więc uznano
tę lekcje za słuszną. Kleryk B. napomniany nie uważał się za obrażonego, ani myślał że
Ksiądz Bosko przestanie mu dobrze życzyć. Był też zawsze po synowsku doń
przywiązany. W roku 1894 wyraził się: Nigdy nie zauważyłem w Księdzu Bosko czegoś,
co w najmniejszej wierze miałoby przynieść ujmę jego świętości.
Gdy nadszedł czas na uformowanie swym uczniom odpowiednich reguł, Święty
idąc za swą roztropnością, po wielu modlitwach i refleksjach, bez zbytniego pośpiechu,
napisał Ustawy Pobożnego Towarzystwa. Niemiej – jak stwierdzał kanonik Anfossi –
polecał klerykom gorące modły w celu otrzymania specjalnego światła z Nieba.
Fundament Reguł był już położony przez to, że osoby pełniące różne urzędy
reprezentowały tym niejako skład przyszłej Kapituły Wyższej.
Z trudnością przyszło zdobyć egzemplarze ustaw niektórych zgromadzeń
zakonnych, bo z reguły nie udziela się ich osobom obcym.
Zapoczątkowując tę pracę już w roku 1855, na razie poprzestawał na
wiadomościach z Historii Kościoła, z uwzględnieniem wskazówek otrzymanych
337
|
|
34.8 Page 338 |
▲back to top |
ze spotkań z wybitnymi osobistościami, by zasięgnąć światłej rady. Tym bardziej, że
zamierzał założyć zgromadzenie o odrębnym charakterze, bez specjalnych praktyk
ascetycznych zbyt podpadających na zewnątrz.
Należy zachować istotę zakonnika – mówił Święty – dodatki zewnętrzne nie są
konieczne. Moim zdaniem, tego rodzaju Zgromadzenie zyska powszechną sympatię
i zdobędzie sobie ochotników pociągniętych pewną nowością. Z tego też powodu nie
chciał, by Zgromadzenie wzięło swą nazwę od niego. Konferował z Ojcem Janem
Baptystą Pagani, następcą opata Rosminiego, na temat tego jak uwspółcześnić
zgromadzenie, by mogło ostać się wobec praw świeckich.
Wydaje się również, że nie mało znosił prześladowania od szatana, któremu nie
w smak była ta sprawa.
Istotnie, stwierdza ksiądz Anfossi, zauważyliśmy, że ilekroć Ksiądz Bosko
decydował się przedsięwziąć jakieś dzieło wielkiej wagi dla chwały Bożej, wówczas
szczególnie napastował go szatan. Pewnego razu pytałem go, czy dobrze spał w nocy.
Nie bardzo, odrzekł, gdyż byłem dręczony przez wstrętnego potwora w postaci
niedźwiedzia, który położywszy pysk na mnie próbował mnie udusić.
Fakt powyższy miał miejsce niejednokrotnie, a Święty otwarcie mówił, że były to
piekielne udręki. Z pewnych oznak wnioskowano, że ma się doprawdy do czynienia ze
zjawiskami pozamaterialnymi.
W nocy zaś, kiedy Ksiądz Bosko już ukończył rękopis Reguł Pobożnego
Towarzystwa Świętego Franciszka Salezego, owoc tylu modlitw i trudów, gdy miał już
napisać ostatnie zdanie: „Ad maiorem Dei gloriam” zjawił się inimicus homo, potrząsał
stolikiem, powalał atramentem rękopis, uniósł go do góry i rzucił na ziemię, przy czym
rozległy się niesamowite ryki budzące grozę. Manuskrypt skutkiem tego był tak
nieczytelny, że Święty musiał rozpocząć pracę na nowo.
Ukończywszy wreszcie ostatecznie swą pracę długo modlił się gorąco, jak sam
mówił, do Boga, by dał mu poznać, czy nadszedł czas zapoczątkowania od dawna
planowanego Zgromadzenia.
Tymczasem zwrócił się ze specjalnym apelem do niektórych swych
wychowanków, wykazując pewne oznaki powołania na jego pomocników. Wtajemniczał
ich poufnie w projekt swego zgromadzenia, skąd liczył na osiągnięcie wielkiego dobra
dla młodzieży. Odczytywał im raz po raz reguły przyszłego Zgromadzenia. Nie mogły to
338
|
|
34.9 Page 339 |
▲back to top |
być oczywiście jeszcze reguły definitywne, bo brak im było zatwierdzenia przez władze
kościelne. Za to na tyle jasne i uporządkowane, że dawały wyraźne pojęcie celu
i obowiązków, jakichby się podjąć musieli, gdyż dobrowolnie je na siebie przyjęli.
Wieść o nich niebawem przeniknęła poza Oratorium.
Niektórzy dostojnicy kościelni jemu przychylni odradzali uskutecznianie
powyższego projektu ze względu na ciężkie czasy dla Kościoła, brak powołań,
systematyczne prześladowanie zakonów przez państwo. Twierdzili, że rząd z miejsca
wystąpi przeciw nowemu zgromadzeniu i zniweczy je w zarodku. Święty odpowiadał na
to, że u Boga nie ma nic niemożliwego i jeżeli dzieło, jakie zamierza, pochodzi do Boga,
nikt nie będzie mógł mu się przeciwstawić. Przyznawał jednak, że należy uzbroić się
w roztropność węża, gdyż chodzi o fundację zgromadzenia całkiem nowego w miejsce
dawnych upadających; równocześnie oświadczał, że koniecznie trzeba zbawić młodzież
i zabezpieczyć jej dobro moralne jakimkolwiek kosztem.
Niemniej Święty nie był bez obawy, że rząd mógłby stawić zaporę ku
zrealizowaniu Zgromadzenia mającego zastąpić inne zniszczone przez rewolucję.
Lecz oto w takim momencie występuje na widownie opatrznościowo Urban
Ratazzi, który rozprasza mu wszelkie wątpliwości.
Pewnego dnia 1857 r. minister Ratazzi zaniepokojony szerzeniem się idei
nihilistycznych wśród proletariatu włoskiego spotkał się z Księdzem Bosko, któremu
niedawno polecił sierotę do przyjęcia. Po wymianie wiadomości o wynikach loterii,
oratoriach młodzieżowych, po których rząd tak wiele się spodziewa, wyraził się
następująco:
Co do mnie, życzę Księdzu długiego życia na korzyść tylu biednych chłopców,
których przygarnia. Lecz proszę pamiętać, że Ksiądz jest jak inni ludzie śmiertelny i gdy
go zabraknie, co się stanie z jego dziełem? Czy Ksiądz pomyślał o tym? A jeśli tak, to co
Ksiądz ma zamiar przedsięwziąć, by zapewnić trwałość swej instytucji?
Na tę nieoczekiwaną wypowiedź Ksiądz Bosko pół żartem, pół serio odrzecze:
Prawdę mówiąc, Ekscelencjo, nie myślałem o szybkiej śmierci i starałem się
o pomocników doraźnie, ale nie widzę na razie sposobu kontynuowania mego dzieła
oratoriów po swej śmierci. Ponieważ Pan Minister o tym wspomina, to prosiłbym
w takim razie o wyrażenie swej opinii, jakich środków miałbym użyć, by zapewnić
dalsze istnienie tego dzieła.
339
|
|
34.10 Page 340 |
▲back to top |
Moim zdaniem – rzecze Ratazzi – ponieważ nie uważałem za stosowne
podciągnięcia Oratorium pod dzieła pobożne, Ksiądz winien dobrać sobie kilku
pomocników wśród duchownych i świeckich, wpoić im swego ducha i metodę, celem
kontynuowania dzieła po jego śmierci.
Na te słowa przelotny uśmiech pojawił się na wargach Świętego. Wszakże ten
sam minister przyczynił się do kasaty wielu zakonów w państwie sardyńskim, dziwne
więc wydawało się doradzanie przezeń założenia nowego zgromadzenia zakonnego w ich
miejsce. Dlatego odrzecze:
Czy Pan Minister wierzy na serio w możliwość fundacji osobnego Zgromadzenia
w czasach, jakie przeżywamy? i czy mogłoby się ono ostać gdyby członkowie jego
musieli by związanie ze sobą węzłami religijnymi?
Oczywiście, jakiś węzeł jest konieczny, z tym się zgadzam. Lecz powinien być
takiej natury, by majątek członków nie był uznany jako własność wspólna wobec
państwa.
Lecz państwo przed dwoma laty zniosło kilka zgromadzeń zakonnych
i przygotowuje się do kasaty pozostałych: czy wobec tego pozwoli na fundację jakiegoś
nowego zgromadzenia?
Znam ustawę kasacyjną, odrzecze Ratazzi, oraz jej cel. Nie stanowi ona dla
Księdza żadnej przeszkody, byle Przewielebny Ksiądz ufundował stowarzyszenie
zgodnie z wymogami współczesnych warunków i obowiązujących praw.
Ale w jaki sposób można ustanowić podobne stowarzyszenie?
Byłoby to stowarzyszenie nie mające charakteru „martwej ręki” lecz na
podobieństwo istniejących w świecie: stowarzyszenie, którego członkowie zachowaliby
wszelkie prawa cywilne, podlegaliby ustawą państwowym, płaciliby podatki itp. -
słowem, nowe stowarzyszenie zalegalizowane wobec państwa, będące niczym innym jak
stowarzyszeniem wolnych obywateli, którzy zrzeszają się we wspólnotę w celach
dobroczynnych.
Wasza Ekscelencja mógłby zapewnić mnie, że państwo pozwoli na ufundowanie
podobnego stowarzyszenia oraz na jego egzystencję?
Żaden rząd konstytucyjny nie będzie przeszkadzał założeniu i działaniu
podobnego stowarzyszenia, podobnie jak państwo popiera stowarzyszenia przemysłowe,
handlowe, ubezpieczeniowe itp. jakiekolwiek stowarzyszenie obywateli jest dozwolone,
340
|
|
35 Pages 341-350 |
▲back to top |
|
|
35.1 Page 341 |
▲back to top |
byle jego cel i działanie nie stało w sprzeczności z obowiązującym prawem. Może
Ksiądz być co do tego spokojny: będzie miał zapewnioną nawet pomoc państwa, gdyż tu
chodzi o instytucję humanitarną.
Dobrze, pomyślę o tym a ponieważ Ekscelencja okazuje się tak życzliwy
względem mnie i mych chłopców, skorzystam z jego mądrych rad.
Powyższa rozmowa rzuciła Świętemu snop światła i uspokoiła obawy. Wszakże
stowarzyszenie doradzane mu miało charakter instytucji czysto humanitarnej. Pomimo,
że minister nie wchodził w argumentacje teologiczną, Ksiądz Bosko podziękował mu za
dobrą radę mówiąc, że od dawna nosił się z tego rodzaju projektem w skreślonych przez
siebie ustawach, zwłaszcza w tym, co dotyczyło ślubu ubóstwa.
O ile Ratazzi uważał się za wyłącznego autora powyższego projektu, zarysowało
się wyraźne porozumienie między nim a Księdzem Bosko. Od tego czasu ilekroć Święty
bywał u ministra, ten zachęcał go do wykonania swego projektu.
Ksiądz Bosko wyraził się wobec nas 1 stycznia 1876 następująco: Ratazzi chciał
nawet wraz ze mną sformułować niektóre artykuły naszych ustaw, odnośnie stosunku
naszego Zgromadzenia do ustaw państwowych. Mogę powiedzieć, że pewne
sformułowania celem uniknięcia możliwych trudności ze strony państwa pochodziły
właśnie od niego samego.
Licząc na jego poparcie, Święty nim zwrócił się do Stolicy Apostolskiej,
konferował długo z księdzem Cafasso oraz niektórymi dostojnikami kościelnymi
i świeckimi. Chodziło o założenie całkiem nowego Zgromadzenia różniącego się od
dotychczas istniejących w Piemoncie. Pytał żartem: Czy jest możliwe, by jakieś
zgromadzenie oddające się pracy nad młodzieżą zalegalizowane wobec państwa, mogło
mieć także charakter zakonny w obliczu Kościoła?
Czy członkowie jego mogą występować równocześnie jako wolni obywatele
i zakonnicy? – i dodawał racje twierdzące: w państwie świeckim obywatel może być
równocześnie poddany państwu, względnie królowi a zarazem Kościołowi; zobowiązany
do wierności obydwom, zachowując prawa obydwu. Biskupi i teologowi dali na to
odpowiedź twierdzącą.
Powstawała druga kwestia, choć drugorzędna, mogąca jednak wywołać szereg
trudności.
341
|
|
35.2 Page 342 |
▲back to top |
Otóż kilku biskupów pytanych o radę zauważyło, że diecezje potrzebują
bezpośredniej pomocy kapłanów a tymczasem gdyby Ksiądz Bosko założył
stowarzyszenie zakonne, zatrzymywałby u siebie zdolniejsze jednostki, co byłoby ze
szkodą dla nich.
Święty odpowiadał na to, że nie przyniosłoby to wielkiej szkody ponieważ
przewidział przy pomocy swych współpracowników związanych w Zgromadzeniu
zakonnym przynieść wielką korzyść dla diecezji piemonckich za kilka lat. Na poparcie
tego przypomniał słowa Pisma Świętego „Potrójny sznur niełatwo się rozrywa” to jest,
że zbiorowa praca nad kształceniem powołań przyniesie więcej korzyści, jako że będzie
stała, planowa i ciągle doskonalona oraz, że ścisły związek wzajemny członków,
pracowników ewangelicznych na podstawie ślubów zakonnych, zapewni większą
skuteczność ich pracy.
Tego dialogu Świętego z biskupami daje wyraz Kanonik Anfossi pisząc: Gdy
w roku 1862 byłem zajęty nauczaniem w jednej klasie gimnazjalnej w Oratorium na
Valdocco to na stu uczniów blisko 74 zdecydowało się wstąpić do seminarium i zostało
kapłanami w różnych diecezjach.
Święty porozumiawszy się z biskupami chciał również usłyszeć zdanie
arcybiskupa Fransoniego przebywającego na wygnaniu w Lyonie we Francji.
Arcypasterz pochwalił projekt Świętego, któremu od lat patronował, zachęcał do jego
uskutecznienia, oraz dla zapewnienia należytej trwałości, radził udać się do Ojca
Świętego Piusa IX po zatwierdzenie Zgromadzenia. Ksiądz Bosko przyjął chętnie tę radę
i zdecydował się na tę podróż, o której zresztą od dawna sam myślał.
Tymczasem nie brakowało nowych zgryzot i cierpień.
W czasie gdy Święty uskuteczniał swe plany odnośnie Zgromadzenia, rząd
konfiskował poszczególne domy zakonne wypędzając z nich pracowitych zakonników
i koncentrując w jednym miejscu członków różnych zgromadzeń. Ksiądz Bosko
ubolewał nad tym, zwłaszcza że ostrze prześladowania zwrócone było przeciw Oblatom,
stróżom świątyni Consolaty, których tak bardzo poważał.
W listopadzie 1857 r. Kasa Kościelna wydzierżawiła część ich klasztoru a w 1857
wprowadzili się tu Franciszkanie, bardzo dobrze widziani przez władze rządowe.
Ponieważ zainstalowali się oni bez wiedzy Kurii diecezjalnej, Wikariusz Generalny
odmówił im jurysdykcji do obsługi parafii a wyznaczył na rektora jednego z zakonników
342
|
|
35.3 Page 343 |
▲back to top |
Oblatów. Skutkiem tego podupadał splendor kultu bożego, dlatego Święty posyłał na
nowenny i uroczystości Maryjne swych kleryków.
Ojcowie Franciszkanie, wobec nieugiętego stanowiska Kurii zasłonili się
reskryptem papieskim, o który się wystarali. Wówczas arcybiskup Fransoni złożył
reklamację w Rzymie, skąd nakazano zakonnikom przeprosić arcybiskupa. To skłoniło
ich do rezygnacji z duszpasterstwa.
W międzyczasie na łamach katolickiego dziennika ukazał się artykuł ostro
krytykujący Franciszkanów. Ksiądz Bosko, mimo całej sympatii do Oblatów, bolał
wielce nad tym faktem, nie widząc racji, dla której sprawy wewnątrz-kościelne
poddawano pod sąd opinii publicznej. Jeśli jak twierdzono, wina była po stronie
Franciszkanów, to dlaczego nie pokryć tego płaszczem miłości chrześcijańskiej, skoro
i tak Oblaci nie mogli już odzyskać swoich praw? Zresztą, w tak licznej społeczności
błąd zdarzyć się mógł u jednostek a reszta pozostawała w dobrej wierze, dlaczegóż w taki
sposób obwiniać wszystkich bez wyjątku? I konkludował: Ktokolwiek, obojętnie księża
diecezjalni czy zakonnicy, jeśli dobrze wywiązują się z duszpasterstwa nie należy im
psuć dobrej opinii! Stwierdził to nam osobiście Ksiądz Jan Turchi.
343
|
|
35.4 Page 344 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LVII
W Oratorium odbywała się uroczystość rozdziału nagród uczniom najpilniejszym.
Z rejestrów zakładowych wynika, że stan liczbowy Oratorium przedstawiał się
następująco: 85 gimnazjalistów i 78 rzemieślników, razem 163 wychowanków; przy
każdym nazwisku był stopień z nauki i sprawowania; był to okres kiedy wielu z nich
decydowało się na wybór zawodu.
A Ksiądz Bosko z wielką roztropnością udzielał im odpowiednich rad. Niżej
przytoczymy wypadek zasługujący na upamiętnienie.
W 1857 r. chłopiec T… kończył gimnazjum. Pod względem sprawowania nie
pozostawało nic do życzenia. Nie powziął jednak w dotychczasowych studiach żadnej
konkretnej decyzji, choć kilkakrotnie zwracał się do Księdza Bosko po radę co do
wyboru odpowiedniego kierunku studiów.
Bądź dobrej myśli, odpowiadano mu, studiuj nadal, módl się a w swoim czasie
Pan Bóg da ci poznać co jest lepsze dla ciebie.
Co mam czynić, by Bóg dał mi poznać moje powołanie?
Święty Piotr mówi, że dobrymi uczynkami możemy sobie zapewnić powołanie
i właściwy wybór stanu.
W czasie rekolekcji wielkanocnych młodzian ów pragnął rozmawiać w sprawie
powołania; a choć od dawna czuł pociąg do kapłaństwa, żywił jednak pewne obawy
z powodu dawnego swego życia. Poszedł jednak do Księdza Bosko na rozmowę, o której
pozostała wzmianka w notatkach Księdza Bosko. Oto ona:
Młodzieniec: Jakie są oznaki powołania do stanu kapłańskiego?
Ksiądz Bosko: Nienaganne obyczaje, dostateczna wiedza, duch kościelny.
A jak poznać nienaganność obyczajów?
Objawia się, to szczególnie w zwyciężaniu pokus przeciw VI Przykazaniu, w tym
należy zdać się na sąd spowiednika.
Spowiednik oświadczył mi, że z tej strony mogę z całym spokojem kierować się
do kapłaństwa. Lecz co do nauki?
Co do nauki możesz polegać na opinii przełożonych, którzy cię przeegzaminują.
Co należy rozumieć przez „duch kościelny”?
344
|
|
35.5 Page 345 |
▲back to top |
Przez „duch kościelny” rozumie się skłonność do uczestniczenia w nabożeństwach
i w życiu Kościoła, zgodnie ze swym wiekiem i obowiązkami.
Nic więcej ponad to?
Jest jeszcze jedna strona tego zagadnienia może najważniejsza: to właśnie chęć
objęcia stanu duchownego bardziej niż jakiegokolwiek innego zawodu, nawet
intratniejszego i zaszczytniejszego.
To wszystko zgadza się u mnie. Już raz kiedyś pragnąłem gorąco iść na księdza
lecz miałem trudności, jak Księdzu wiadomo, przez dwa lata. Obecnie nie mam chęci do
żadnego innego zawodu. Liczę się jednak z trudnościami ze strony ojca, który życzyłby
sobie, bym obrał karierę świecką. Mam nadzieje jednak że Bóg mi dopomoże.
Ksiądz Bosko zauważył, że być kapłanem, znaczy nie ubiegać się o przyjemności
doczesne, bogactwa i zaszczyty, czy honorowe urzędy; natomiast chętnie znosić wzgardę
przewrotnych, być gotowym pracować i cierpieć dla chwały bożej i zbawienia dusz,
zwłaszcza własnej.
Te właśnie względy skłaniają mnie do objęcia stanu duchownego. W innych
zawodach napotyka się na trudności niższej rangi niż w stanie, o którym mowa.
Największe przeszkody wynikły ze strony ojca. Ten będąc bardzo bogatym
i dowiedziawszy się o decyzji syna próbował go odwieść od tego zamiaru listownie,
potem przybył do Oratorium, by zabrać syna do domu. Żegnając się z nim Ksiądz Bosko
powiedział: Drogi synu! Czeka cię ciężka walka. Strzeż się złego towarzystwa
i nieodpowiedniej lektury. Uciekaj się zawsze o pomoc do Matki Najświętszej i pisz
często do mnie.
Chłopiec przyrzekł solennie i wyjechał z zakładu. Dotrzymał słowa.
Z posłuszeństwa ojcu uzyskał patent geometry; trwał jednak wiernie przy swym
powołaniu. Zachował w pamięci Oratorium oraz nauki Księdza Bosko: „Jeśli stracisz
swą duszę wszystko stracone; jeśli ją zbawisz, będzie zbawiona na wieki”.
Nie gwałcił spoczynku świątecznego gardząc pokusą zysku w wykonywaniu
swego zawodu, wymawiając się: Jestem katolikiem i chcę spełnić najpierw swój
obowiązek religijny.
Swym wzorowym życiem i wykształceniem był wielką pomocą swemu
proboszczowi w podejmowaniu wielkich dzieł.
345
|
|
35.6 Page 346 |
▲back to top |
W 1871 r. wracał do Księdza Bosko, wstępując do Zgromadzenia, w swoim czasie
przyjął święcenia kapłańskie.
Również opuszczających Oratorium uczestnikówów starał się Ksiądz Bosko
o umieszczenie u jakiegoś uczciwego pracodawcy z odpowiednim wynagrodzeniem.
Dopomagał mu w tym Ksiądz D. Begliatti, ekonom Konwiktu katolickiego oraz wielu
panów z Konferencji św. Wincentego. Osobiście lub przez znajomych załatwiał umowy
z przedsiębiorcami. Wśród nich byli np. Bracia Doyen drukarze, którzy przyjmowali do
praktyki w zawodzie drukarskim wielu chłopców przysłanych przez Księdza Bosko.
Święty załatwiał w powyższej formie pewne zlecenie na rzecz znajomych panów
z Konferencji św. Wincentego. (…)
Podczas gdy Ksiądz Bosko zabiegał o uczciwą pracę dla swych wychowanków, do
niektórych z nich niespodziewanie uśmiechał się los. Oto zdarzały się propozycje ze
strony niektórych arystokratycznych rodzin pragnących adoptować sobie jakiegoś
porządnego, choć ubogiego chłopca. Ta niespodziewana szansa, ku zdziwieniu, nie
zawsze spotykała się z entuzjastycznym przyjęciem z ich strony.
Być może pod wpływem honoru osobistego, woleli oni zatrzymać własne
nazwisko, choćby skromne. Lękali się, by pomimo pomyślnej pozycji nie byli uważani za
podrzutków. Często także wzbraniali się przed tym ich krewni. Tak to uczciwy
rzemieślnik kocha swój zaszczytny zawód!
Ksiądz Bosko mawiał: Chłopiec ladaco chętnie zgodził się na to lecz takich
właśnie nie chcą. A dla chłopców uczciwych tego rodzaju ponęty są wielkim ryzykiem,
zwłaszcza gdy adoptujący pragnie, by kształcili się. Nie potrafią się oprzeć wszelkiego
rodzaju pokusom, nawykom towarzyskim obcego sobie środowiska a pycha sprowadza
ich łatwo na drogę występku.
Niektórzy jednak wychowankowie umieli dobrze wykorzystać szczęśliwy los, jaki
Opatrzność podawała im w rękę. Przytoczymy parę przykładów.
Pewien pan z Paryża przybył w 1857 r. do Oratorium prosząc Księdza Bosko
o jakiegoś sierotę, którego pragnąłby adoptować. Był to bogaty właściciel wytwórni
obuwia. Wybór padł natychmiast na pewnego chłopca uczącego się szewstwa. Święty na
razie nic nie zdecydował lecz zaprowadził owego pana do pracowni, by sam sobie
upatrzył kandydata. Ksiądz Bosko zatrzymał się obok takiego, którego uznawał za
346
|
|
35.7 Page 347 |
▲back to top |
godnego tej łaski i skinąwszy na chłopca powiedział: oprowadź tego pana po Oratorium,
potem przyjdziesz z nim do mego pokoju. I odszedł do siebie.
Pan ów rozmawiał po francusku a chłopiec doskonale odpowiadał mu po
piemoncku.
Wróciwszy do Księdza Bosko rzekł: Uczyni mi wielebny Ksiądz wielką
przyjemność, jeśli odda mi tego chłopca, który mnie oprowadzał po zakładzie.
Święty zgodził się, z góry będąc pewny, że tak się stanie.
Czy szanowny pan uważa, że będzie zadowolony z tego chłopca?
Co do mnie jak najbardziej a myślę, że także mojej małżonce przypadnie do gustu.
Wówczas Święty zawołał do pokoju chłopca, który był zupełnym sierotą, nie
mając żadnych krewnych i przedstawił mu tę propozycję.
Jeśli z jakiego powodu nie mógłbym pozostać przy owym panu, czy Ksiądz
przyjmie mnie z powrotem do siebie?
Bezwątpienia, mój drogi. Lecz jestem pewny, że będziesz się tam czuł dobrze.
Gdyby ci wypadło opuścić ów dom nie dla jakiś wykroczeń lecz z przyczyn niezależnych
od ciebie, przyrzekam ci przyjąć cię chętnie z powrotem do Oratorium.
Chłopiec pojechał z owym panem i został adoptowany. Pani domu również
szczerze go pokochała jak własne dziecko, tak był dobry i posłuszny.
Po śmierci swych przybranych rodziców został uznany sądownie za jedynego
spadkobiercę ich majątku. Przejął i prowadził nadal firmę swego przybranego ojca, która
doskonale prosperowała przynosząc mu roczny dochód ponad 400 tys. Franków. Podczas
pobytu Księdza Bosko w Paryżu, przemysłowiec ów często go odwiedzał zapraszając
w gościnę do siebie. Niestety, mimo dobrych chęci, Ksiądz Bosko nie mógł go
zadowolić.
A oto inny przykład na niekorzyść kuszącej propozycji. Pewna bogata dama
turyńska prosiła Księdza Bosko, by wyszukał jej chłopca, którego rodzice zgodziliby się
na jego adopcję. Święty przyrzekł i wyszukał kandydata spośród swych sierot
w przekonaniu, że nie zepsułby się wśród dobrobytu i dostatków. Dlatego odpowiednio
go do tego przygotował. Wreszcie pewnego dnia zaprowadził go do owej pani.
Wydała ona suty obiad dla gości. Dla owego sieroty żyjącego skromnie
w Oratorium musiał się on wydać ucztą iście królewską. Chłopiec nie wiedząc, że jest
obserwowany zachowywał się tak układnie, że zrobił na wszystkich jak najkorzystniejsze
347
|
|
35.8 Page 348 |
▲back to top |
wrażenie. Po obiedzie goście przeszli do salonu. Chłopiec trzymał się zawsze Księdza
Bosko i zachowywał bardzo skromnie. A Święty chcąc by nie robił wrażenia nieobytego
w towarzystwie, w czasie rozmowy spytał go o coś z dziejów ojczystych. Chłopiec
odpowiadał na wszystko trafnie, rezolutnie i tak ujmując, że pani domu ucieszona
mówiła: Ten będzie dla mnie!
Niebawem goście opuścili salon, wówczas Ksiądz Bosko w obecności swej pani
pyta swego pupila:
Słuchaj, mój kochany, czy chciałby tu pozostać?
A w jakim celu?
No, by zostać panem!
Ach, nie rozumiem!
Wówczas Święty wyjaśnił mu intencje owej damy, która czekała na jego
odpowiedź.
A czy to znaczy, że musiałbym się wyrzec myśli zostania księdzem?
Z pewnością! Odrzecze owa pani.
Ach, to w takim razie, nie! Mógłbym tu pozostać, z tym że kiedyś zostanę
księdzem.
Zostanie nim w przyszłości i będzie pracował gorliwie w Winnicy Pańskiej,
zawsze szczerze przywiązany do Księdza Bosko. Było więcej takich szlachetnych dusz,
których Pan Bóg zaszczycił wysoką godnością w Kościele w nagrodę za wierne
odpowiadanie łasce powołania.
W czasie dorocznych ferii część wychowanków wyjechała na wakacje. W ich
miejsce przychodzili do Oratorium spędzać z Księdzem Bosko parę tygodni zaproszeni
przez niego niektórzy chłopcy z rodzin mieszczańskich, względnie znajomi klerycy
diecezjalni. Między nimi był kleryk Dominik Ruffino rodem z Gieveno, który ukończył
pierwszy kurs filozofii w seminarium w Chieri. Poznawszy Księdza Bosko przed paru
laty serdecznie się do niego przywiązał. Obecnie, przebywając na wakacjach w domu,
w liście do Księdza Bosko zwierzał się mu z niektórych swych zmartwień. Święty
odpowiadał:
Carissmo nel Signore!
Odwagi, złóż całą nadzieje w Panu Bogu. Mam nadzieje, że nie będą więcej od
ciebie żądać 24 franków czesnego za naukę w seminarium a gdyby żądali powiesz swym
348
|
|
35.9 Page 349 |
▲back to top |
przełożonym, by zwrócili się do mnie a ja to załatwię. W związku z pewnymi kłopotami
w twej rodzinie, jeżeli zechcesz, możesz przyjechać do mnie a będziesz mile przyjęty.
Napisz tylko parę dni naprzód. Zresztą pamiętaj zawsze, że największym skarbem na tym
świecie jest Święta bojaźń Boża oraz, że miłującym Boga wszystko dopomaga ku
dobremu. Gdybyś czegoś potrzebował, napisz do mnie. Oddany ci przyjaciel.
Ksiądz Jan Bosko
Turyn, 13-7-1857 r.
Kleryk przyjmował miłe zaproszenie i już z Oratorium pisał do kolegi
następująco:
Carissimo Amico!
Piszę ci z mego nowego miejsca pobytu u Księdza Bosko w Turynie, gdzie
spędzam spokojnie wakacje ucząc się francuskiego. Zapewniam cię, że czuję się jak
w raju, gdyż wszyscy kochają się tu bardziej niż bracia. Żyje się wesoło w iście
niebiańskiej atmosferze, zwłaszcza gdy między nami mamy Księdza Bosko, wtedy
godziny mijają jak minuty i wszyscy wprost wiszą na jego wargach jakby urzeczeni.
Przyciąga do siebie jak magnes i gdy się tylko zjawi, wszyscy biegną do niego i nie chcą
się oderwać ani na obiad, czy kolację, dopóki asystent nie wyrwie go nam wprost
gwałtem.
W lecie tego roku Święty wybrał się jak zwykle do Świętego Ignacego na
rekolekcje w towarzystwie paru kleryków, między innymi Turchi i Cagliero. W czasie
jego nieobecności wychowankowie pisali doń listy, na które zawsze odpowiadał.
Przytoczymy jeden z nich:
Bonetti carissimo! Jeśli wcielisz w życie to, o czym mi piszesz, zapewniam cię, że
zrobię cię świętym. Lecz pamiętaj, że twój list zachowam. Modliłem się do Boga za
ciebie, by ci dał poznać twe powołanie. Niech ci On udzieli zdrowia i łaski potrzebnej,
byś mógł pełnić jego wolę.
Twój oddany ci…
Ksiądz Jan Bosko
S. Ignazio, 25-7-1857 r.
O ile wspomniane listy sprawiały wiele dobrego w Turynie, to niemniej skuteczne
były żywe słowa i Księdza kierownika rekolekcji Cafasso. W czasie rekolekcji kleryk
Cagliero pragnął poradzić się go w sprawie swego powołania. Ksiądz Cafasso
349
|
|
35.10 Page 350 |
▲back to top |
spotkawszy go mówił: Wiem, że pragniesz ze mną rozmawiać; dobrze, proszę iść ze
mną. I zaprowadził go do swego pokoiku. Rozmawiali przez dłuższy czas na temat
szczytności powołania kapłańskiego i zakonnego; zachęcał kleryka do wytrwania
w powołaniu, by tak był pomocą Księdzu Bosko, który - jak mówił - ma w ręku wielkie
projekty dotyczące dobra młodzieży.
Święty istotnie, ani na chwilę nie tracił z oczu swych zamiarów i rozmyślał nad
ich urzeczywistnieniem. Odświeżał w myśli swe piękne sny-wizje; kontemplował
w duchu widok tysięcznych rzesz młodzieńczych obecnych i przyszłych, zwłaszcza tych,
co zasilą szeregi jego Zgromadzenia.
Razu pewnego w czasie rekreacji poobiedniej rekolektantów przechadzał się
w otoczeniu swych kleryków na dziedzińcu przed kościołem bawiąc ich interesującym
opowiadaniem. Było przy tym obecnych również kilku panów. Nie brakło też kleryka
Cagliero. Ksiądz Bosko przechodząc z tematu na temat, w pewnym momencie zwracając
się do owych panów rzecze:
Zobaczycie, moi panowie: przyjdzie dzień, kiedy jeden z tych tu kleryków
zostanie biskupem. Ksiądz Turchi zanotował sobie te słowa.
Ksiądz Bosko przy końcu rekolekcji skreślił na arkuszu następującą notatkę:
„Ażeby nikt w przyszłości nie przypisywał mi niektórych pism nie moich,
niniejszym podaję spis książek przeze mnie napisanych, których pragnę zatrzymać
własność autorską oraz przekazać ją w dziedzictwie mym spadkobiercom, by zrobili
z nich ten użytek, jaki uznają za stosowny dla chwały Bożej i dobra dusz:
1. Życiorys młodzieńca Alojzego Comollo, wydanie 2
2. Nabożeństwo do Świętego Anioła Stróża, anonimowo
3. Siedem Boleści Najświętszej Maryi Panny, w formie rozmyśleń,
anonimowo
4. Nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego, anonimowo
5. Dzieje Biblijne dla użytku w szkołach, wydanie 2
6. Historia kościelna, podręcznik dla szkół, wydanie 2
7. Młodzieniec zaopatrzony, wydanie 2
8. Przewodnik chrześcijanina do urobienia wewnętrznego i obywatelskiego,
anonimowo
9. System metryczny-dziesiętny – wydanie 5
350
|
|
36 Pages 351-360 |
▲back to top |
|
|
36.1 Page 351 |
▲back to top |
10. Katolik ugruntowany we wierze, wydanie 2
11. Fakty współczesne, opowiedziane w formie dialogu.
12. Dysputa między adwokatem a predykantem protestów – szt. scen.
13. Zbiór ciekawych przykładów współczesnych.
14. 6 Niedzieli ku czci Świętego Alojzego.
15. Wiadomości historyczne na temat Cudu Najświętszego Sakramentu.
16. Dialog między proboszczem a adwokatem na temat spowiedzi.
17. Nawrócenie pewnego waldensa, zdarzenie współczesne.
18. Łatwa metoda studiowania Biblii. Wydanie 3
19. Skuteczność dobrego wychowania, epizod współczesny.
20. Życiorys św. Pankracego Męczennika.
21. Historia Włoch opowiedziana dla młodzieży
22. Klucz do nieba w ręku katolika.
23. Życiorys św. Apostołów Piotra i Pawła
24. Dwie konferencje na temat czyśćca i pomocy dla dusz czyścowych.
25. Życiorysy Papieży do roku 221.
Ksiądz Jan Bosko
Turyn, 26. 7. 1857 r.
Gdy Ksiądz Bosko wracał do Turynu zmęczony wielu spowiedziami, jedna część
wychowanków przyjeżdżała do zakładu na miesiąc nauki przerwanej pobytem w domu
rodzinnym.
Pewnego dnia sierpniowego, otoczony młodzieżą pod portykami, wśród której byli
m. in. Józef Reano, Józef Lazzero, przemawiał następująco: Wiecie, pragnąłbym odbyć
z wami dłuższą wycieczkę; byłoby to korzystne dla mego i waszego zdrowia a przy tym
mógłbym pomówić z tylu mymi przyjaciółmi o tak wielu sprawach. Rozerwałbym się
nieco zabawiając się z chłopcami kuleczkami, sztuczkami etc. Lecz niestety … zbyt
wiele mam zajęć. Najpiękniejszą wycieczką i rozrywką dla mnie byłoby, gdybym mógł
zaprowadzić do nieba dziesięć tysięcy chłopców.
Doprawdy, nie miał on ani chwili odpoczynku. Na jego biurku piętrzył się stos
korekty drukarskiej trzech zeszytów Letture Cattoliche posłanych przez Paravię. Był to
zeszyt na miesiąc wrzesień: Życiorysy św. Papieży Męczenników: Sykstusa, Telesfora,
351
|
|
36.2 Page 352 |
▲back to top |
Hygina, PiusaI wraz z dodatkiem o św.Justynie apologecie i męczenniku, staraniem
Księdza Jana Bosko. W dodatku umieszczono wiersz Silvio Pellico ku czci św. Justyna.
Na miesiąc październik zeszyt zawierał opowiadanie o bohaterskiej dziewczynce
przyjmującej wiarę katolicką: „Dziewczynka Maria, czyli nawrócenie pewnej
protestanckiej rodziny, pióra kanoika di S. Diez.
Na miesiąc listopad: „Rozmowy rodzinne na temat Najwyższego Autorytetu
Papieża oraz o zbawieniu wyłącznie na łonie Kościoła Katolickiego, z wykazaniem
absurdów waldensów przeciw Kościołowi Rzymsko-Katolickiemu. Wspomniana
broszura anonimowa w formie dialogicznej zbijała szczególnie książkę Amadeusza Berta
duchownego waldeńskiego w Turynie zatytułowaną: „Waldensi, to jest chrześcijanie
katolicy według Kościoła pierwotnego” etc. Heretyk ten chciałby wykazać, że Kościół
Rzymsko-Katolicki według niego zmienił naukę apostołów.
Ksiądz Bosko poprzedzał zeszyty następującą przedmową:
Ponieważ celem naszym jest publikować rzeczy dotyczące spraw religijnych a nie
polemiki /…/ lecz wysiłki czynione przez heretyków w celu przeniknięcia do najniższych
klas społecznych, zwłaszcza na wsi, skłaniają do napisania zeszytu stosowanego do
zabezpieczenia wiernych przed trucizną protestantów, waldensów, bądź ewangelików
(co na jedno wychodzi), usiłujących wydrzeć ze serca, czy zbezcześcić drogocenny skarb
odziedziczony po przodkach: Świętą katolicką religię. Ponieważ ich nauka zebrana
została w książce Amadeusza Bert, zatytułowanej: „Waldensi…” cytować będziemy
często treść tej książki.
W poprzednim roku wydawnictwa Letture wykazywaliśmy długi szereg błędów
historycznych zawartych w tej książce; obecnie przedstawiamy błędy względem wiary
kryjące się w prawie każdym zdaniu, w przekonaniu, że będzie to skutecznym
lekarstwem przeciw herezji.
Ty zaś, ludu katolicki, trwaj wiernie na swym posterunku: oto nieprzyjazny
człowiek, o którym mówi Ewangelia, próbuje wcisnąć się do waszych domów, by ukraść
wam skarb najdroższy na świecie: religię; odpędzajcie go mężnie, nie wchodźcie z nim
w żadne pakty w sprawach religijnych; spotykając nawet nie pozdrawiajcie, jak radzi sam
Zbawiciel. Jeśli wypadnie załatwiać sprawy materialne, róbcie to szybko, bez
nawiązywania przyjaźni. Zewrzyjcie mocno wasze szeregi wokół pasterzy danych wam
przez Opatrzność, by was prowadzili do nieba. Nie dajcie się skłonić ani obietnicami, ani
352
|
|
36.3 Page 353 |
▲back to top |
groźbami lub jakim bądź pretekstem do oderwania się od tej nauki, jaką głosi Najwyższy
Pasterz Kościoła Wikariusz Jezusa Chrystusa, który założył swój Kościół mówiąc:
„Ty jesteś Piotr-Opoka a na tej opoce zbuduje kościoł mój …”.
Wśród tych prac zabiegał wciąż w sprawie odkupienia od Rosninianów pola
swych snów i tak odpowiadał na pismo ich administratora Księdza Gilardi:
Carissimo Signor D. Carlo1
Proszę mnie wytłumaczyć przed Przewielebnym Ojcem Generałem co do przerwy
w korespondencji, Byłem przez pewien czas poza domem na rekolekcjach, potem
przeszło tydzień chorowałem, dlatego nie mogłem przeprowadzić konferencji z panem
Cotta na temat znanej parceli. /…/.
Nie mówimy więc o byłym projekcie, gdyż Ojciec Generał inaczej rozporządził
o tym gruncie. Lecz gdyby przyszło do sprzedaży go oraz gdyby nadeszła zdecydowana
oferta, pragnąłbym gorąco być poinformowany o tym, by próbować w oparciu
o Opatrzność Boską czy nie da się go odkupić… /…/.
Zaznaczam jednak, że czas obecny nie jest sprzyjający na tego rodzaju transakcje.
Wielu pracowników zatrudnionych w byłych klasztorach męskich i żeńskich, kościołach
i domach parafialnych jest obecnie bez pracy /…/Zresztą jestem tu z dwoma silnymi
i zdrowymi rękoma, z dobrym żołądkiem do trawienia i we wszystkim w czym mogę,
gotów jestem współpracować zawsze z Instytutem Miłosierdzia. Pozdrowienie ode mnie
Czcigodnemu Ojcu Generałowi, polecając się jego modlitwom etc.
Obbl.mo serv. – XJB
Turyn, 25-8-1857 r.
353
|
|
36.4 Page 354 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LVIII
Gorliwość Księdza Bosko o chwałę Bożą była bardzo miła Najświętszej Dziewicy,
która jak wielekroć zaznaczyliśmy, wspierała go nieustannie, nie tylko
w zapoczątkowaniu jego dzieła lecz szczególnie w trosce o uświęcenie jego chłopców.
Otrzymywała dlań od Boga niezliczone łaski, które szczodrze odbierali, jak zobaczymy,
wierni uciekający się do jego pośrednictwa przez modlitwę i błogosławieństwo
kapłańskie. Obecnie podamy parę faktów na podstawie zeznań wiarygodnych świadków.
Otóż w wigilię Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, chłopiec Zucca
gimnazjalista leżał chory w swej sypialni w Oratorium. W pewnym momencie zjawia się
mu Najświętsza Dziewica z dobrotliwym i majestatycznym uśmiechem mówiąc:
Przyszłam tu ponieważ jestem życzliwa temu domowi; powiem ci, czego życzę sobie od
każdego z was a ty dasz znać poufnie każdemu ze swych towarzyszy, zwłaszcza w tej
sypialni.
Potem przeszła się po sypialni i zatrzymując się przy każdym łóżku powiedziała:
Temu powiesz to a to. Przyszedłszy do łóżka chłopca nazwiskiem Gastaldi: A temu
powiesz w mym imieniu, by natychmiast poszedł do spowiedzi, gdyż od Wielkanocy nie
przystępuje do Sakramentów Świętych.
Wróciwszy do Zucca dodała: Powiesz także Księdzu Bosko to a to. Twemu
nauczycielowi przekażesz moje zlecenie.
I tak dawała zlecenia dla różnych osób w domu. Potem znikła.
W tym wypadku tylko jeden chłopiec uprzywilejowany składał zeznania. Lecz
o tym co zdarzyło się później, świadczyło wielu, bo ponad dwustu chłopców.
Otóż Zucca wywiązał się z danego sobie zlecenia i wzywał po kolei każdego
z kolegów, dla których miał zlecenie od Madonny. Wreszcie przyszła kolej na
Gastaldiego. Ten jednak nie zgłosił się. Jeden kolega pobiegł go zawołać.
W owym czasie Ksiądz Bosko spowiadał w zakrystii. Gasteldi usłyszawszy
polecenie od Madonny zawołał głośno: Dobrze, zaraz idę!
Wyszedł z myślą udania się do spowiedzi. Lecz po drodze cofnął się.
Są to wszystko fantazje, myśli sobie. Ale wszedł do zakrystii, stąd do kaplicy
Matki Boskiej i tu czas jakiś klęczał udając, że spełnia życzenie Zucca i wrócił do
354
|
|
36.5 Page 355 |
▲back to top |
sypialni. Nikomu nie przyszło na myśl śledzić go. I ledwie otwierał usta, by skłamać, gdy
Zucca z wyrazem oburzenia podniósł się na łóżku i w obecności wszystkich powiedział:
Ty kłamczuchu! Myślisz, że cię nie widziałem! Postąpiłeś fałszywie. Wróć się
i strzeż się, byś nie nadużywał miłosierdzia bożego. Idź natychmiast wyspowiadać się!
Gestaldi przychwycony na kłamstwie nie oponował i poszedł naprawdę do
spowiedzi. Zucca zaś jakby widział wszystkie jego ruchy, gdy mówił. Oto schodzi na dół,
jest pod portykami, wchodzi od zakrystii, spowiada się, dobrze!
Gastaldi wracał wesoły i nie potrzebował nic mówić, gdyż Zucca mówi: No, teraz
możesz być spokojny; lecz staraj się wytrwać w dobrym, bo Madonna mi powiedziała,
że powinieneś zmienić swe życie, inaczej spotka cię kara.
Nazajutrz Zucca, ku zdumieniu wszystkich, zdrów kompletnie, znalazł się na
podwórzu wśród kolegów. Miał wyraz twarzy uroczysty, gdy podchodził do
poszczególnych kolegów i przekazywał im ulecenia otrzymane od Madonny. Nawet
samemu Księdzu Bosko powiedział, co słyszał pod jego adresem. Potem poszedł do
swego asystenta, który zażywał tak wielkiego autorytetu, że nikt nie śmiałby zwrócić mu
uwagi. A on słuchał, co przekazywał chłopiec w imieniu Madonny z szacunkiem, jakby
stał wobec przełożonego.
Gastaldi od tego czasu prowadził się zawsze wzorowo, porzucił naukę
a przyszedł do drukarstwa. Zmarł na apopleksję w 1886 r.
Podobne wskazówki z nieba otrzymywał sam Ksiądz Bosko zwłaszcza
z okazji rekolekcji i nowenn ku czci Matki Najświętszej. Obecnie przytoczymy, co
zeznali Księża: Dominik Bongiovanni, Michał Rua, oraz monsignor Cagliero:
Pewnego wieczoru Ksiądz Bosko powiedział swoim chłopcom, iż widział ich
wszystkich we śnie podzielonych na cztery oddzielne grupy i to w chwili, gdy jedli.
Chłopcy z każdej grupy trzymali w ręce inny gatunek chleba. Jedni mieli świeżutką
pulchną białą bułeczkę, drudzy zwykły pszenny chleb, trzecia grupa jadła chleb czarny
razowy, wreszcie czwarta miała chleb zaschły i spleśniały.
Pierwsi, to niewinni; drudzy – dobrzy; trzecia grupa, to ci, co obecnie są
w grzechu, ale nie są nałogowcami; ostatnia grupa, to chłopcy zatwardziali, którzy nie
czynią żadnego wysiłku, by zmienić swoje postępowanie.
Ksiądz Bosko wyjaśniwszy przyczyny i skutki takiego pożywienia zapewnił nas,
że dobrze pamięta, kto jaki chleb jadł i może to powiedzieć każdemu, kto przyjdzie o to
355
|
|
36.6 Page 356 |
▲back to top |
się zapytać. Poszło wielu. Usłyszeli zaś wtedy uwagi i pewne szczegóły
o stanie ich sumienia; mogli łatwo się przekonać, że to nie było wynikiem bujnej
wyobraźni, ani tym mniej zgadywania.
Ksiądz Bosko mówił im o najskrytszych tajnikach duszy, o grzechach zatajonych
na spowiedzi, o braku dobrej intencji w niektórych uczynkach; chwalił ich cnotę,
zapewniał o stanie łaski i wskazywał ich powołanie z dziwną przenikliwością, jasnością
i duchem proroczym. Chłopcy wychodzili zdumieni i powtarzali jak ewangeliczna
Samarytanka: „Powiedział mi wszystko, cokolwiek uczyniłam”.
Niektórzy chłopcy dzielili się uwagami ze swymi zaufanymi przyjaciółmi. Lecz
Ksiądz Bosko nigdy nie zdradzał tych sekretów nikomu innemu prócz zainteresowanego,
jak go widział we śnie. Te i inne wskazówki otrzymywane później
w różnej formie, choć czasem go zasmucały, zapewniały, że większa część jego
chłopców żyła w łasce Bożej.
Dlatego Święty tak bardzo liczył na modlitwy chłopców i kto polecał się mu
o jakąś łaskę, odpowiadał:
Dobrze, polecę to modlitwom chłopców!
Istotnie, modlitwy ich były bardzo skuteczne. W Oratorium była zawsze pewna
liczba chłopców, o których było można śmiało powiedzieć, że dorównywali świętemu
Alojzemu niewinnością duszy a wielu było obdarzonych nadzwyczajnymi charyzmatami.
Otóż tego roku 1857 Ksiądz Bosko odprawiał pewnego razu Mszę Świętą prosząc
Boga, by mu dał poznać sposób załatwiania pewnej sprawy. Gdy wrócił do zakrystii
i zdjął paramenta, ministrant usługujący mu podszedł do niego i nachyliwszy się do ucha
szepnął: Ksiądz myślał o tym i o tym; proszę zrobić jak myśli a będzie dobrze.
Święty zdziwiony pyta: Tak, to prawda! Ale skąd ty wiesz o tym, lub kto ci to
powiedział?
Chłopiec zmieszany pytaniem wyjąkał coś na swe usprawiedliwienie; Święty
więcej nie nalegał.
Podobne wypadki zdarzały się częściej na dowód tego, jak on i jego synowie
tworzyli jedno serce i jedną duszę a ich modlitwy wspólne działały cuda. Im również
Święty przypisywał skuteczność swego błogosławieństwa kapłańskiego.
Józef Reano pozostawił zapisek: „Pewien gimnazjalista, rodem z Ivrei nabawił się
przepukliny. Często dostawał bolesnych ataków, tak iż nie mogąc ustać na nogach
356
|
|
36.7 Page 357 |
▲back to top |
zmuszony był kłaść się do łóżka. Raz dostał takich torsji i zdawało się, że to już koniec.
Wezwany lekarz oświadczył, że konieczna jest natychmiastowa operacja. Zawiadomiono
o tym Księdza Bosko, który przyszedł do szpitalika. Zawołał po imieniu chorego, położył
mu rękę na czole i wyszeptał coś do ucha, czego obecni nie rozumieli. Prawdopodobnie
polecił wezwać Madonnę i uczynić jakąś obietnice; potem odmówił krótką modlitwę.
Chłopiec w tym momencie otworzył oczy odpowiadając uśmiechem na uśmiech Księdza
Bosko. W tej chwili choroba ustąpiła i chłopiec wstał zdrowy.
Ksiądz Anioł Savio stwierdza, co następuje: „Mój brat salezjanin powiedział mi,
że pewnego dnia towarzyszył Księdzu Bosko do chorego chłopca
w szpitaliku. Święty pobłogosławił go i kazał wstać i iść na śniadanie z innymi.
Chory wątpiąc, czy zdoła wykonać polecenie ociągał się:
No, odwagi! Ubierz się i idź na śniadanie do refektarza powtórzył Święty.
Wówczas chłopiec usłuchał, wstał i poszedł na wspólne śniadanie.
Brat mój wyraził się: „Byłem oszołomiony nie wierząc własnym oczom”.
A przecież brat był typem trzeźwym, niezbyt skłonnym dać wiarę cudownościom, o ile
fakty oczywiste nie przemawiały za tym”.
Pani Vallauri wdowa po znakomitym profesorze, prosiła Księdza Bosko, by
wyjednał jej swymi modlitwami czyściec na ziemi. Przerażały ją bowiem męki dusz
czyśćcowych, które nie są jeszcze godne widzenia Majestatu Bożego.
Święty przyrzekł modlić się o to z młodzieżą; i oto ta pobożna pani przez dwa lata
musiała znosić ciężką chorobę. Po upływie tego czasu doznała wewnętrznego pokoju,
wszelka obawa ustąpiła i zmarła spokojnie bez boleści. Świadkiem tego był Ksiądz Rua.
Wyżej przytoczone fakty, jak zawarte w poprzednich tomach, oraz te z którymi
spotkamy się w przyszłości, przywodzą na pamięć zdanie z Letture Cattoliche, gdzie jest
mowa o życiu Błogosławionej Oryngi:
„Kogóż nie zdziwi moc udzielona przez Boga jego Świętym. Ci najdrożsi synowie
Ojca Niebieskiego uczestniczą w jego potędze i królestwie; w taki sposób okazują na
ziemi, jak miła jest Bogu cnota. Cud przemawia do wszystkich wymownie: „Oto droga
prowadząca do życia śmiertelnych śladami Świętych Pańskich; jest to droga do chwały,
droga do szczęśliwości…”.
Któż śmiałby oprzeć się temu boskiemu wezwaniu?
357
|
|
36.8 Page 358 |
▲back to top |
Nie brak jednak takich, co szydzą z tych faktów nadprzyrodzonych stanowiących
aureolę Świętych. Biedni ślepcy! Kochają być może bohaterów światłości, podziwiają
ich postać moralną lecz rzucają cień na ich cuda. Cóż bowiem? Czy Święci nie są
żywymi cudami przez swą heroiczną praktykę cnót, wznosząc się ponad nędzne siły
ludzkie? Żywi się wstręt przed cudami lecz czyż nie spotykamy się z nimi na każdym
kroku? Jako że sam Święty jest tysięcznym cudem. Jeśli w samej naturze ludzkiej pełno
jest zagadek, to czyż dziwne, że obfituje w nie religia, ośrodek wszelkich cudów
i tajemnic? /…/.
„Święci – kontynuuje autor – (baron Montreuil ) wierzyli z łatwością w cuda,
dlatego je działali; wierzyli w nie jakby oglądając je i nie szukali dowodów naocznych”.
358
|
|
36.9 Page 359 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LIX
W tym roku wybrał się Ksiądz Bosko na wycieczkę do Castelnuovo wraz z grupą
najlepszych chłopców.
Po cóż masz jechać na wakacje? Wakacje źle wpływają na chłopców. Mamusia
twoja płaci 100 lirów rocznie za twe utrzymanie, widzisz więc, że byłoby dla mnie
wygodniej, żebyś jechał do domu, niż pozostawał trzy miesiące w Oratorium. Lecz mnie
zależy na dobru twej duszy! Więc zrezygnuj z wakacji!
Z podobnym apelem zwracał się do wielu innych, zaś nagrodą za ich dobrą wolę
była wspomniana wycieczka.
Ksiądz Franciszek Cerruti pisze:
„Ksiądz Bosko czynił to w celu sprawienia rozrywki chłopcom
a równocześnie miał na celu trzymanie ich zdala od grzechu. Jestem o tym przekonany
z sześcioletniego doświadczenia, to jest od 1857-1863, kiedy miałem szczęście brać
udział w tych wycieczkach, które mogły posłużyć za dowód, jak Ksiądz Bosko był
zainteresowany dobrem duchowym i materialnym swych chłopców. Jak pragnął, byśmy
byli zdrowi, weseli i zadowoleni, jak chronił przed obrazą Boga! Nigdy nie opuszczano
modlitwy codziennej, spowiedzi i Komunii, jak to było w zwyczaju w Oratorium.
Moi drodzy chłopcy, mawiał, jeśli zbawicie duszę, wszystko bezpieczne.
Po krótkim biwaku w Becchi, Ksiądz Bosko zrobił wypad do starożytnej świątyni
w Vasolano, bądź do źródeł siarczanych w Albugnano, Capriglio lub innych pobliskich
wiosek. Okazyjnie spełniał posługi kapłańskie, planował i układał treść zeszytów Letture
Cattoliche, względnie odpisywał na listy.
Również w tych miesiącach załatwiał sprawę korepetycji dla synów niektórych
dobrodziejów szukających odpowiednich nauczycieli i wychowawców dla swoich
synów. Rodzice z pełnym zaufaniem zwracali się do niego w tych sprawach, co przecież
pochłaniało mu dużo czasu. To także jedno z wielu jego zainteresowań, które mogłyby
ujść uwadze niezbyt pilnego obserwatora. Oświetla to niżej przytoczony list do barona
Ricci des Ferres:
„Benemerite Signore!
359
|
|
36.10 Page 360 |
▲back to top |
Odnośnie pertraktacji w sprawie nauczyciela dla jego synów, po drodze
spotykałem się ze znajomymi księżmi. Jeden z nazwiskiem ks. Józef Pesce, wikary
w Mombaruzzo, diecezji Acqui, posiada kwalifikacje odpowiednie choć bez patentu /…/.
Liczy lat 30, przykładny w życiu osobistym. O ile Szanowny Pan zdecyduje się na tę
propozycję, proszę zwrócić się do mnie lub Księdza Cafasso, w porozumieniu z którym
załatwiam tę sprawę.
Cieszę się mogąc okazać mu wdzięczność i proszę Boga etc.
Obbl. mo servitore Ksiądz Jan Bosko
03. 10.1857 r.”.
Na odpust Różańcowy przybyli z Turynu muzycy, chór oraz sławny komik
z Oratorium Dominik Bongiovanni. Poczciwi wieśniacy byli bardzo zachwyceni
odpustem. Lecz większą radość zgotował Księdzu Bosko w owych dniach list Ojca
Świętego dziękującego mu za prezent w postaci książki: „Historia Włoch”:
(w tłumaczeniu z łacińskiego)
„Ill. mo e Rev. do Singore!
Sprezentowałem Ojcu Świętemu Piusowi IX jego dar „Historię Włoch” wraz
z listem. Za ten dar otrzymałem od Ojca Świętego polecenie podziękowania mu, pomimo
że liczne zajęcia nie pozwalały mu dotąd jej przeczytania. Dowodem miłości Ojca
Świętego niech będzie jego apostolskie błogosławieństwo, jakie mu posyła jako zadatek
łask niebieskich. Równocześnie mam zaszczyt etc.
Rzym, 3-10-1857 r. Umill. mo ed Oss. mo servit. D. Fieramnoti”.
/ sekretarz Jego Świętobliwości dla listów łacińskich. /
Dnia 5 października wycieczka z Księdzem Bosko udała się na grób Dominika
Savio w Mondonio, gdzie modlono się serdecznie. Rodzina tymczasem szykowała
poczęstunek. Złożyli na grobie ukochanego kolegi wieniec z nieśmiertelników ze wstęgą
z napisem: „Dominikowi Savio, byłemu wychowankowi Oratorium Świętego Franciszka
Salezego w Turynie – Przyjaciele”. Modliliby się jeszcze dłużej, gdyby czas nie naglił do
powrotu jeszcze przed nocą do domu.
Święty tymczasem zlecił Karolowi Tomatisowi studentowi na Akademii Sztuk
Pięknych, by przy pomocy któregoś z rodzeństwa Savio uwiecznił jego rysy na portrecie,
z czego też Tomatis wywiązał się znakomicie.
360
|
|
37 Pages 361-370 |
▲back to top |
|
|
37.1 Page 361 |
▲back to top |
Nazajutrz po Mszy Świętej zwinięto całą dekoracje z kaplicy, by ją zabrać ze sobą
do Turynu i około godziny dziewiątej, po dobrym śniadaniu wybrano się w drogę
powrotną. Obowiązkowy postój urządzono w parafii Buttigliera d’Asti, gdzie zacny
proboszcz pragnął ugościć Księdza Bosko z młodzieżą. Również hrabina Miglino
oczekiwała niecierpliwie jego wizyty i zgotowała pod obszernym portykiem swego
pałacu hojny poczęstunek dla wycieczkowiczów. Ponieważ lubiła muzykę więc kapela
popisywała odpowiednimi utworami. Wtedy to po raz pierwszy wykonano utwór
„Kucharz i kuchciki” skomponowany przez Karola Tomatisa.
O drugiej po południu wyruszono w drogę w kierunku Andezzeno. Tam Ksiądz
Bosko był oczekiwany przez familię De Maistre, przebywającą na wilegiaturze w domu
Fruttiera. Owi państwo przyrzekli mu ofiarę, pod warunkiem że sam przybędzie po nią.
Tak więc musiał pożegnać się ze swoimi obiecując nazajutrz dogonić ich w Turynie.
Chłopcy poklękali na drodze prosząc o błogosławieństwo. Otrzymali je a potem
ucałowawszy mu rękę wyruszyli w dalszą drogę.
Święty skierował się do zamku, skąd wyszła mu na spotkanie cała szlachetna
rodzina witając go ze czcią i pobożnością.
W następnym dniu odprowadzony kawałek drogi przez owych państwo
w towarzystwie któregoś ze swych chłopców, pieszo przebywał pod wieczór do
Oratorium, witany gromkim „E viva” przez wychowanków. Przemówił do nich z balkonu
ciesząc się, że odbyli tak miłą wycieczkę i gratulując że sprawowali się prze cały czas
wzorowo jak przystało na dobrych synów Oratorium. Zalecił również z okazji święta
Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny podziękować tej dobrej Matce Niebieskiej za
łaski przez nią udzielona w czasie wakacji.
Święty podjął swe zwykłe zajęcia przygotowując się do kazań, jak zobaczymy,
gdyż 13 października pisał bilet do hrabiego Piusa Galleani d’Agliano:
„Benemerito Signore!
Po powrocie z odpustu Różańcowego z Chieri zastałem jego list uprzejmy,
za którym nastąpił niebawem drugi. Doskonale, zgadam się. W przyszłym roku
spodziewam się osobiście głosić Oktawę Zaduszną. Bardzo mnie zasmuciła choroba
Księdza Chiansello: modlę się i polecam pobożne modły w intencji zachowania go przy
życiu. W każdym jednak wypadku zdajmy się na wole Bożą. Niech Bóg łaskawy użyczy
jemu i całej rodzinie zdrowia i swej łaski etc. Obbligatissimo servit. Ksiądz Jan Bosko”.
361
|
|
37.2 Page 362 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LX
Tymczasem wraz z chłopcami powracającymi z wakacji wstępowali do Oratorium
nowo przyjęci. O niektórych zaraz podamy więcej szczegółów, by uwydatnić bardziej
miłość Księdza Bosko. Pierwszym, którego wspominamy był uczeń Jacek Ballesio,
przyszły doktor teologii i kanonik prepozyt kolegiaty Najświętszej Maryi Panny della
Scala w Moncalieri, którego świadectwa nieraz cytowaliśmy. Otóż stwierdzał on:
„Poznałem Świętego w jesieni 1857 r., gdy przybyłem do Oratorium. Ta pierwsza
rozmowa z nim zapoczątkowała naszą przyjaźń i moje pełne zaufanie do niego, które
rosło w ciągu ośmiu lat pobytu w Oratorium a nawet gdy je już opuściłem. Wrażenie
z tego pozostało we mnie niestarte. Także Ksiądz Bosko przypomniał mi to spotkanie
jeszcze w ostatnich dniach swego życia.
Co było najbardziej charakterystyczne, to że z miejsca pozyskiwał sobie sympatię
chłopców, łącznie z zaufaniem i wdzięcznością, podobnie jak to się dzieje
u dzieci względem ojca, względem człowieka będącego dla nas uosobieniem autorytetu,
dobroci i prawdziwej cnoty.
W owych latach od 1857-1860, kiedy Ksiądz Bosko był zawsze z nami, bo nie
było jeszcze innych placówek salezjańskich, żyło się jakby w rodzinie; serdeczna miłość
względem Księdza Bosko; chęć zadowolenia go, czego wprost nie da się opisać – były
bodźcem wszelkich cnót w zakładzie”.
Powtórzył to w swym kazaniu na temat życia wewnętrznego Księdza Bosko:
„Ksiądz Bosko, jego życie, dzieła przejdą do historii świadcząc, że był on przez pół
wieku apostołem dobra. Lecz to, czego się nie da wypowiedzieć, ani ująć naukowo – to
jego życie wewnętrzne, duch ofiary, spokój słodycz, heroiczne zabiegi o dobro nas jego
synów; szacunek, zaufanie, miłość, jakimi go darzyliśmy; autorytet, opinia świętości,
uczoności, jakimi się wśród nas cieszył, uosobienie ideału i typ moralnej doskonałości.
Doprawdy, trudno będzie przekazać potomnym, jaki wpływ na nas wywierały jego
słowa, spojrzenia, gesty. Tego trzeba było osobiście doświadczyć i na własne oczy
widzieć!”.
„Życie Świętych opisywane w życiorysach traci wiele na uroku, jaki oni rzucali na
współczesnych i bliskie otoczenie. Woń ich cnót rozprasza się na przestrzeni czasów.
362
|
|
37.3 Page 363 |
▲back to top |
A my go oglądaliśmy, słuchaliśmy. On wówczas pełen energii był dla nas życiodajnym
słońcem. Od rana do wieczora zawsze wśród wychowanków. Spowiadał ich, odprawiał
Mszę, komunikował. Nigdy nie był sam, nie miał dla siebie ani chwili czasu /…/. Zawsze
z myślą o chłopcach, znał ich po imieniu, Informował się o ich sprawowaniu, dawał
polecenia, doradzał. Sam jeden załatwiał olbrzymią korespondencję, która zajęłaby
kilkunastu sekretarzy. Osobiście zawiadywał potrzebami materialnymi i duchowymi
Oratorium”.
Przyjęcie drugiego chłopca opiszemy słowami samego Świętego:
„Pewnego wieczoru jesiennego wracałem z Sommariva i na stacji Carmagnola
miałem czekać na pociąg do Turynu. Wybiła szósta wieczór. Siąpił kapuśniaczek, było
mglisto i ciemno choć „oko wykol”. Żółtawy blask świateł stacyjnych tonął w gęstej
mgle. Tylko gromadka bawiących się w pobliżu chłopców dawała znać o sobie krzykami:
Uwaga! Chwytaj Go!, trzymaj tego! łap tamtego!. Spośród innych wybijał się
charakterystyczny władczy głos ich przywódcy, którego polecenia były w lot spełniane.
Korciło mnie poznać tego, który tak sprawnie kierował gonitwą i panował nad
wrzawą. Skorzystałem z okazji, gdy w momencie zgromadzili się wokół swego
przywódcy; jednym skokiem znalazłem się wśród nich. Rozpierzchli się jak stadko
wróbli; tylko jeden pozostał; z zatkniętymi za pas rękoma spojrzał na mnie buńczucznie
i spytał:
Coś pan za jeden, że wtrącasz się do naszej gry?
Jestem twym przyjacielem.
Czego pan życzy sobie od nas?
Chciałbym, jeżeli pozwolicie, zabawić się z wami.
Ale, kto pan jest? Nie znam pana.
Powtarzam: jestem twoim przyjacielem, pragnąłbym trochę rozerwać się z wami.
Powiedz mi, kto ty jesteś?
Kto ja jestem? Rzucił ostentacyjnie Magone Michał, generał rekreacji.
Tymczasem zaczęli się skupiać wokół nas inni chłopcy. Rzuciłem temu i owemu
jakieś słówko, następnie zwróciłem się ponownie do Magone: Słuchaj, mój drogi
Magone, ile masz lat?
Trzynaście!
Czy byłeś już do spowiedzi?
363
|
|
37.4 Page 364 |
▲back to top |
O, tak – odrzekł śmiejąc się.
A do Komunii Świętej?
Tak, zostałem dopuszczony i byłem w kościele.
Masz jakiś zawód?
Mój zawód? Far niente!
A obecnie co robisz?
Chodzę do szkoły.
Do której klasy?
Do trzeciej.
Masz jeszcze rodziców?
Mam jeszcze matkę, która pracuje i troszczy się o nakarmienie mnie i mych
braciszków, z którymi doprowadzamy ją ustawicznie do rozpaczy.
Co zamierzasz na przyszłość?
Powinienem zająć się jakąś robotą lecz nie wiem czym.
Rezolutne odpowiedzi chłopca znamionowały rozsądek i bystrość. Widziałem
więc na jakie niebezpieczeństwo byłby narażony, gdyby pozostał bez opieki. A gdyby
jego zalety były należycie kształcone i wykorzystane, osiągnąłby sukces
w życiu; dlatego tak dalej pytałem: ,
Słuchaj, drogi Magone, czy chciałbyś porzucić to życie ulicznika a zabrać się do
nauki jakiego zawodu, względnie uczyć się?
Tak, chciałbym bardzo; takie podłe życie wcale mi się nie podoba. Niektórzy
z mych kolegów wylądowali w więzieniu; obawiam się, że spotka i mnie to samo. Lecz
cóż mam robić? Ojciec mój nie żyje, matka sama uboga, któż mi pomoże?
Dzisiaj wieczór pomódl się szczerze do Ojca Niebieskiego: proś serdecznie
i zaufaj mu, On pomyśli o mnie, o tobie i o wszystkich.
W tej chwili rozległ się dzwonek na stacji; musiałem biec do pociągu. Odchodząc
rzuciłem:
Weź ten medalik; jutro udasz się do Księdza Ariccio tutejszego wikarego: powiesz
mu, że Księdz który ci dał ten medalik, pragnie dowiedzieć się o twym sprawowaniu się.
Chłopiec wziął z szacunkiem medalik, ale jak się Ksiądz nazywa i skąd jest,
dopytywał się Magone. Nie mogłem go zadowolić, bo już nadjeżdżał pociąg i wsiadłem
do wagonu.
364
|
|
37.5 Page 365 |
▲back to top |
Chłopiec zaciekawiony bardzo tym spotkaniem udał się nazajutrz do Księdza
Ariccio i opowiedział z podnieceniem, co zaszło. Kanonik zorientował się,
o kogo chodziło i w dniu następnym napisał mi poniższe informacje: „Magone Michał,
chłopiec o niepoślednich zdolnościach, żywy i roztrzepany w kościele i w szkole. Trudny
do prowadzenia lecz z dobrym sercem i jeszcze niezepsuty”. Wysłano więc przyjęcie na
jego adres.
W parę dni później spotkałem go na dziedzińcu Oratorium.
Jestem, proszę Księdza, owym Magone Michałem, którego Ksiądz spotkał na
stacji w Cermagnola.
Doskonale, wiem wszystko, mój drogi: czy przyjechałeś z dobrą wolą?
Tak jest, dobrych chęci mi nie brak.
Dobrze a nie przewrócisz mi domu do góry nogami?
O może być Ksiądz spokojny, że nie zrobię mu przykrości. Dawniej sprawowałem
się źle; w przyszłości chcę się poprawić. Dwaj moi koledzy są w więzieniu, a ja.
Bądź dobrej myśli, powiedz mi tylko: czy wolisz uczyć się, lub wybierzesz sobie
jakiś zawód?
Jestem gotów robić to, co Ksiądz zechce; lecz jeśli mam wybierać, to wolę się
uczyć.
Dobrze, przypuśćmy, że będziesz się uczył. Lecz jaki masz zamiar po ukończeniu
szkoły?
Jeśli taki łobuz jak ja…to mówiąc speszony spuścił oczy uśmiechając się.
No, ciągnij dalej, co chciałeś powiedzieć?
Jeśli taki łobuz jak ja, mógłby się stać na tyle dobrym, by móc zostać księdzem,
to pragnąłbym zostać księdzem.
Dobrze, zobaczymy, co potrafi ten łobuz. Pójdziesz do szkoły; co zaś do zamiaru
zostania Księdzem, to zależeć będzie od twych postępów w nauce, sprawowania się
i innych oznak do stanu duchownego.
Jeśli moja dobra wola może do czego się przydać, zapewniam Księdza, że nie
sprawię mu kłopotu.
Magone został przedstawiony prefektowi Księdzu Alessonati. Dodano mu
niepostrzeżenie jednego ze starszych kolegów jako anioła stróża, by go miał zawsze na
oku. Taki był zwyczaj w Oratorium, gdy przyjmowano chłopca trochę niepewnego, by
365
|
|
37.6 Page 366 |
▲back to top |
był asystowany i upominany w miarę potrzeby: Nie prowadź tej rozmowy, nie wymawiaj
tych słów. nie wzywaj imienia Boskiego na daremno, nie bądź tak zapalczywy i kłótliwy
z kolegami.
Magone choć czasem wewnątrz się buntował, odpowiadał:
Dobrze zrobiłeś, żeś mnie upomniał. – Starał się poprawić, był punktualny
w szkole, do nauki i modlitwy.
„Przez jakiś miesiąc oddawał się zapalczywie grom wymagającym osobistej
zręczności lecz nagle spoważniał, stał się zamyślony, nie szła mu zabawa, stronił od
towarzystwa; widziano, że płakał. Widok kolegów często przystępujących do
Sakramentów Świętych, kazania i słówka wieczorne zrobiły nań głębokie wrażenie, czuł
niepokój w duszy i potrzebę wyspowiadania się lecz jakoś nie mógł się na to zdobyć.
Obserwowałem to wszystko, dlatego pewnego dnia zawołałem go do siebie:
Słuchaj, drogi Magone, powiedz mi, dlaczego od pewnego czasu jesteś tak smutny?
Tak, to prawda. jestem w rozpaczy i nie umiem sobie poradzić. To mówiąc
rozpłakał się. Przeczekałem dłuższą chwilę, następnie: Jak to? Ty generał Michał
Magone, przywódca z Carmagnola, i płaczesz? Nie potrafisz wypowiedzieć słowami,
co Ci dolega?
Chciałbym to wyznać, lecz nie umiem zacząć, nie potrafię się wysłowić.
Powiedz tylko jedno słowo; resztę ja dopowiem
Mam sumienie niespokojne.
Dobrze, to mi wystarczy. Właśnie tego chciałem od ciebie. Na razie nie będę
wchodził w sprawy sumienia. Podam ci tylko wskazówki, jak załatwić wszystko.
Posłuchaj więc: jeśli dawniej wszystko było w porządku, to zrób rachunek sumienia do
tego momentu, gdy popełniłeś grzech po ostatniej dobrej spowiedzi. Jeśli z obawy lub
innej przyczyny opuściłeś jakiś grzech lub gdy spowiedź twoja była nieważna z braku
jakiegoś warunku koniecznego, to powtórz tę spowiedź i wyznaj wszystko, co sprawia
niepokój temu sumieniu.
W tym właśnie mój kłopot. Jak mogę przypomnieć sobie wszystko, co mi się
zdarzyła w przeszłości?
Możesz to zrobić bardzo łatwo. Powiedz tylko spowiednikowi, że chciałbyś
poprawić przeszłość; on ci podpowie, tak że będziesz tylko odpowiadał tak lub nie lub ile
razy to popełniłeś.
366
|
|
37.7 Page 367 |
▲back to top |
Chłopiec nabrał zachęty, tak iż pod wieczór nie chciał iść spać, najpierw zanim się
nie wyspowiada. Upewniony przez spowiednika że Bóg odpuścił mu wszystkie winy,
wykrzykiwał radośnie:
Ach, jak jestem szczęśliwy! i ze łzami w oczach poszedł na spoczynek.
Od tej chwili całkowicie się zmienił i łaska zatriumfowała w nim. Trudność
sprawiało mu opanowanie własnego temperamentu, który doprowadzał go niekiedy do
wybuchów gniewu; potrafił się jednak przezwyciężyć a nawet godził kolegów”. – Tyle
Ksiądz Bosko.
Jak ognisty był jego temperament wskazuje następujący fakt. Magone towarzyszył
pewnego razu Księdzu Bosko po mieście. Na placu Castello natknęli się na grupkę
młokosów, z których jeden bluźnił wzywając Imię Boże. Magona stracił panowanie nad
sobą i w jednej chwili przyskoczył do bluźniercy i wymierzywszy mu policzek wołał:
Tak traktujesz najświętsze Imię Boga?
Lecz ów ulicznik silniejszy odeń zawstydzony publicznie wobec kolegów,
ze skrwawionym nosem, wpadł z impetem na Magone, poczęli się okładać pięściami
i przewracali się po ziemi, aż dopiero interwencja Księdza Bosko położyła kres temu.
Magone zrozumiał, że w taki sposób się nie poprawi błądzących i odtąd używał tylko
przyjacielskich upomnień.
O trzecim chłopcu przekazał wspomnienia Piotr Enria pisząc:
„Cierpliwość Księdza Bosko względem chłopców była szczególnie okazywana
w wypadku największej nędzy. W 1857 r. przyjął do Oratorium pewnego włóczęgę,
którego policja znalazła w jakimś zaułku Placu Castello drżącego z zimna. Po paru
dniach Ksiądz Bosko osobiście oddał go na naukę rzemiosła do pewnego kowala dobrego
katolika. Przez dwa tygodnie chłopiec sprawował się bez zarzutu, później z powodu
nieposłuszeństwa został wydalony. Ksiądz Bosko cierpliwie zaprowadził go do innego
majstra, lecz i ten po tygodniu go wydalił.
Święty przez blisko dwa lata szukał mu miejsca pracy, tak iż rzec można
roztrzepaniec ten wypróbował, względnie doprowadził do utraty cierpliwości wrócił do
Oratorium i przyszedł do refektarza, gdzie Ksiądz Bosko jadł obiad, mówiąc że majster
wydalił go z pracowni i żeby Ksiądz Bosko postarał się mu o innego. Święty rzecze:
Bądź cierpliwy, zaczekaj, aż zjem obiad, potem pomówimy. A czy ty jadłeś obiad? Tak
– odrzecze ów.
367
|
|
37.8 Page 368 |
▲back to top |
Dobrze, więc zaczekaj na mnie.
Chłopiec mruczał: Ja chcę, żeby Ksiądz przyszedł zaraz.
Wówczas Święty spokojnie odrzecze: Nie widzisz, że nikt nie chce cię trzymać,
bo jesteś niemożliwy? Iluż to majstrów już zniechęciłeś? Jeśli tak dalej będziesz robił,
nie zarobisz na kawałek chleba!
Chłopiec wyszedł urażony i więcej się nie pokazał w Oratorium. Wałęsał się tu
i tam: raz był kelnerem, potem służył w wojsku, wędrował po świecie, wreszcie wrócił
do Turynu i rozchorował się. W międzyczasie poszedł do Księdza Bosko i przepraszał za
nieprzyjemności sprawione. Święty niepomny wszystkiego ciesząc się, że go znów widzi,
zachęcał i zapewnił, że pamięta o nim w modlitwie. Potem mówi: Słuchaj! Oratorium jest
zawsze twym domem. Gdy wyzdrowiejesz i będziesz chciał, przychodzić tu: Ksiądz
Bosko jest twym przyjacielem i pragnie zbawienie twej duszy.
Młodzieniec dziękował wzruszony mówiąc: Wracam do szpitala, a jeśli Bóg mi
przywróci zdrowie, powrócę do Oratorium, by naprawić to lepszym postępowaniem.
Święty go pobłogosławił i to było ostatnie dla niego błogosławieństwo
w życiu. Żył jeszcze parę tygodni i pojednany z Bogiem zmarł zaopatrzony
Sakramentami Świętymi”.
Gdy Ksiądz Bosko zajęty był przyjmowaniem wciąż nowych chłopców, władze
finansowe przysłany mu specjalny kwestionariusz do wypełnienia odnośnie charakteru
jego instytucji, funduszów oraz liczby podopiecznych. Zwlekał
z odpowiedzią, chcąc wybadać cel tego, gdyż z doświadczenia wiadome było, że miano
zawsze na względzie wymierzenie podatku dochodowego. Zresztą Oratorium nie
występowało jako Dzieło Pobożne lecz jako instytucja prywatna.
W odpowiedzi na niektóre punkty kwestionariusza, Ksiądz Alassonatti zaznaczał: ,
1. Oratorium jest instytucją prywatną, ani nie jest obciążone innym świadczeniami
jak tylko podatkami, które regularnie się uiszcza.
2. Liczba chłopców przebywających w sierocińcu zależna jest od potrzeb oraz
szczególnych okoliczności; aktualnie jest ich 180.
3. Instytucja utrzymuje się z Opatrzności i ofiar wiernych, dlatego pozostałe
pytania nie są aktualne.
W ślad za tym szła niekończąca się korespondencja z władzami, przysparzająca
niemiłych kłopotów. Od jednego tylko zdołał Święty się uwolnić. Oto zjawił się pewnego
368
|
|
37.9 Page 369 |
▲back to top |
dnia w Oratorium urzędnik fiskalny z nakazem podatkowym. Ksiądz Bosko wziąwszy
ów nakaz poszedł do urzędu finansowego, by się rozmówić z dyrektorem.
Mając taką rzeszę młodzieży w zakładzie, która płaci pensję, rzecze ów pan, myśli
Ksiądz, że wykręci się od podatków? Tu nie ma żadnych wyjątków. Niech Ksiądz płaci,
jeśli nie chce za karę uiszczać odsetek. Tym bardziej że nie złożył urzędowi
finansowemu zeznania o swych dochodach.
Doskonale, odrzecze Święty spokojnie, odstępuję panom cały kapitał a wy
będziecie płacić od niego podatki.
Na tę odpowiedź dyrektor zamilkł, wysłuchał racji Księdza Bosko i cofnął nakaz
podatkowy. Nie był jednak zwolniony od innych podatków. Gwoli prawdy zaznaczyć
należy, że urząd finansowy miał dla niego pewne względy. Lecz i tak progresja narastała
do sumy bardzo poważnej. Trzeba mieć na uwadze pięć dużych zakładów wzniesionych
w samym Turynie. Za każdy nowy budynek nieprzynoszący dochodów, służący dla
chłopców utrzymywanych i kształconych bezpłatnie wymierzano nowe taksy. Rosły one
w tysiące lirów rocznie. Z ciężkim sercem Święty nie mając żadnego kapitału
obrotowego, opierający się jedynie na dobroczynności publicznej, z której utrzymywał
setki chłopców, musiał odbierać im od ust a płacić nieubłagalnemu egzekutorowi.
Ustawiczne kontrole, samowolne taksy, podatek od wzbogacenia wymierzany
wstecz, groźby sekwestru, kontestacje zadawnionych kontraktów itp. ciągłe nękanie
przez władze, oto chleb powszedni Księdza Bosko.
Ksiądz Rua mówił: Musimy bronić się przed władzami, jak Żydzi musieli staczać
ciągłe walki z ościennymi narodami w obronie świątyni i miasta po powrocie z niewoli
babilońskiej. Jedną ręką kładąc cegły, drugą musieli wciąż trzymać w pogotowiu miecz.
Podobnie musimy pracować i my dla zbudowania naszych wychowanków,
a równocześnie bronić się przed urzędem finansowym.
Jak wszystkie inne przeszkody, tak i tę udało się pokonać dzięki wielkiej miłości
Księdza Bosko do młodzieży.
369
|
|
37.10 Page 370 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXI
Rozpoczynał się rok szkolny 1857/58. Dekret królewski z dnia 18 lipca 1857 r.
podpisany przez ministra oświaty Jana Lanza postanawiał: Art. 46. Kurator szkolny
upoważnia do nauczania osoby w szkołach elementarnych prywatnych i publicznych po
wysłuchaniu opinii Rad Szkolnych okręgowych.
Wystawia zgodnie z obowiązującym formularzem patent na otwarcie szkół
elementarnych i za zgodą specjalnych okręgowych Rad Szkolnych.
Przesyła ministerstwu wraz z opinią własną, podania o otwarcie szkół prywatnych
drugorzędnych, klasycznych i specjalnych, technicznych i nauczycielskich, jak również
kolegiów i pensjonatów.
Instytucja Księdza Bosko, od chwili gdy nabrała charakteru szkolnego, nie mogła
być wyjęta spod obowiązujących ustaw. Dopóki zakład nie nabrał rozgłosu publicznego,
był tolerowany przez władze. Ksiądz Bosko przewidując trudności dla swego gimnazjum
z łaciną, ze względu na brak patentów legalnych jego nauczycieli, powziął decyzję
posyłania na uniwersytet swych kleryków w celu uzyskania dyplomów nauczycielskich.
Uznał, że dla chwały Bożej należy ustąpić wobec twardych zarządzeń władz. I tak,
kleryk J.B. Francesia pierwszy zaczął uczęszczać na wydział literatury na uniwersytecie
turyńskim.
Tymczasem nauczyciel Jakub Rossi kontynuował na Valdocco szkołę dzienną dla
chłopców eksternistów dorosłych; w niejaki czas potem zorganizowano naukę dla
wielkiej liczby malców pod kierunkiem pana Viglietti. Tenże niebawem przy pomocy
Księdza Bosko otworzył w domu Bellezza pensjonat, względnie szkołę dla chłopców nie
mających warunków, by mogli uczęszczać do Oratorium.
Wyznaczył dogodne terminy spowiedzi dla dochodzących, jak i tych co mieli
przystąpić na Wielkanoc do Pierwszej Komunii Świętej.
Klasę pierwszą gimnazjalną objął Kleryk Jan Francesia, Kleryk Turchi – drugą,
Ksiądz Ramello – trzecią. Ten ostatni, profesor w szkołach państwowych, zarazem były
inspektor szkolny, zawieszony a divinis przez swego biskupa, lecz nie z przyczyn
zniesławiających – został zrehabilitowany przez Księdza Bosko. Mąż obszernej wiedzy,
poddał się całkowicie kierownictwu Świętego, którego szczerze kochał i poważał. Przez
370
|
|
38 Pages 371-380 |
▲back to top |
|
|
38.1 Page 371 |
▲back to top |
przeszło rok czasu mieszkał w Oratorium, dokąd nie zainstalował się w mieście jako
profesor szkół państwowych. Niebawem zmarł.
Po otwarciu gimnazjum niższego, dla zdementowania złośliwych opinii oraz
wyjaśnienia, że cel Oratorium pozostał niezmieniony, Święty podał do druku w Armonia,
pod datą 7 listopada 1852 r. , artykuł zatytułowany: „Oratorium męskie na Valdocoo”.
Częste zapytywania w sprawie warunków przyjęcia chłopców w zakładzie
zwanym Oratorium Świętego Franciszka Salezego na Valdocco, skłoniły podpisanego do
opublikowania warunków przyjęcia, celem uniknięcia niepotrzebnych kłopotów ze strony
zgłaszających się kandydatów, jak dyrekcji zakładu. Oto one:
1. Wiek wymagany – 12 lat ukończonych przed ukończonym 18-ym
2. Całkowite sieroctwo i brak opieki domowej
3. Niezamożność kandydata. O ile, poza wspomnianymi warunkami
chłopiec posiada jakąś własność, winien ją przynieść ze sobą do zakładu do własnego
użytku, ponieważ niesłuszną jest rzeczą, by korzystał z dobroczynności ten kto posiada
coś swego.
4. Aby kandydat był zdrowy i zdolny do pracy, jak też wolny od chorób
odrażających i zakaźnych.
5. Pierwszeństwo mieć będą kandydaci z Oratoriów w mieście. Bo tutaj
bowiem przygarnia się chłopców absolutnie ubogich i opuszczonych, jacy uczęszczają do
wspomnianych Oratoriów.
„Uprasza się prasę interesującą się dobroczynnością o zamieszczanie powyższej
notatki do wiadomości publicznej”.
Ksiądz Jan Bosko – dyrektor
Po zorganizowaniu szkoły dla uczniów, również zgłaszający się otrzymali
niezbędną naukę elementarną. Ksiądz Jacek Ballesio wspomina w swej mowie
pogrzebowej na temat życia wewnętrznego Księdza Jana Bosko:
„…Uczniowie i rzemieślnicy współzawodniczyli ze sobą w pracy pod wpływem
bodźca religijnego… Pamiętam chwalebne współzawodnictwo uczniów, którzy
otrzymali ”lO”. Współzawodnictwo było w ręku Księdza Bosko doskonałym narzędziem
dobra. Do tego celu służyła doroczna promocja a co niedziela, w jego obecności
odczytywano stopnie każdego z zachowania w ciągu tygodnia. Na ponad dwustu
uczniów rzadko zdarzała się ocena „mierny”, bardzo rzadko natomiast „nieodpowiedni”,
371
|
|
38.2 Page 372 |
▲back to top |
co przyjmowano z resentymentem, słuszna i przerażająca kara! Większość otrzymywała
„celujący” lub „prawie celujący”.
Temu wpływowi wychowawczo-religijnemu zawdzięczało się zbierane później
zaszczytne stopnie bądź na uniwersytecie, bądź w seminarium duchownym oraz
doskonalenie się uczestników w swym zawodzie”.
A Święty potrafił dodawać ducha swoimuczestnikom przywodząc im na pamięć
sukcesy dla nich samych na przyszłość. Przyrzekał, że skromniutkie ich obecne
pracownie zostaną w przyszłości zastąpione wielkimi halami, jakie posiadają najbardziej
renomowane zakłady i fabryki. Już od roku 1856 mówił o wystawach najcelniejszych
prac uczniów w równych dziedzinach techniki przez nich uprawianych!
Ksiądz Rua był świadkiem roztaczanych przezeń wizji przyszłości salezjańskich
zakładów technicznych. Wydawały się wprost bajeczne te miraże,
a przecież stały się rzeczywistością!
Ileż jednak namozolił się, by dojść do punktu zamierzonego. On sam to
opowiadał.
Od chwili, gdy zapoczątkował w domu warsztaty, studiował pilnie, jak usprawnić
ich funkcjonowanie i zarząd oraz zainteresować swych majstrów postępem technicznym
uczniów. Raz po raz ponawiał próby. Majstrowie byli początkowo opłacani na dniówkę
lecz niezbyt troszczyli się o postęp uczniów. Dbali raczej o możliwie staranne
wykonywanie zamówień i pobieranie tygodniowej zapłaty. Później zachęcił ich, by
przejęli na własne konto kierownictwo warsztatu, jakby byli właścicielami interesu, im
samym pozostawiając troskę o klienta i jego obsługę i na ich konto odstąpił zysk
z wykonania zamówienia. Mieli tylko obowiązek płacić uczniom niewielką tygodniową
kwotę, proporcjonalnie do ich umiejętności. Wówczas jednak wychowankowie
traktowani byli jak najemnicy, na czym cierpiała powaga przełożonego, spod której byli
wyjęci.
Niemożliwe było wykonywanie nad nimi nadzoru wychowawczego gdyż uznawali
już nad sobą tylko majstra, tak iż niekiedy nawet porządek dzienny nie był przestrzegany,
gdy nagliła praca.
Próbował następnie podzielić się z nimi zyskiem i wydatkami; oni jednak wtedy
dbali tylko o własną kieszeń i w kontraktach z klientami mieli na oku własny zysk a nie
dobro zakładu.
372
|
|
38.3 Page 373 |
▲back to top |
Początkowo Ksiądz Bosko kazał im przynosić własne narzędzia, podczas gdy
Oratorium zaopatrywało tylko chłopców; lecz majstrowie wykorzystywali narzędzia
chłopców oszczędzając własne. Czasem układano się, że określone tylko narzędzia będą
wydawane do dyspozycji majstrów a resztę przynoszą ze sobą; lecz nigdy nie
dotrzymywano umowy. To znów upoważniał ich do zakupienia narzędzi na własne konto
a dla chłopców na konto Księdza Bosko. Lecz wówczas kaprysy i wydatki nie miały
końca a przeważnie uczniowie nie otrzymywali, co im się należało. Niekiedy wybuchały
spory o narzędzia zniszczone, bądź skradzione, czy używane poza Oratorium, poza
pracownią lub w czasie rekreacji, nieporozumienie co do sposobu wykonania prac,
dwuznaczności względem zysku w wypadku własnej inicjatywy majstra. Słowem,
kłopoty bez końca.
Okres prób trwał jednak krótko, gdyż Ksiądz Bosko przejął ostatecznie osobiste
kierownictwo nad pracowniami, praktykantami oraz nadzór nad wszelkiego rodzaju
dostawami dla warsztatów. Do majstrów należało odtąd uczyć rzemiosła
i kontrolować uczniów. Lecz i nadal nie brakło nieprzyjemności, ponieważ trafiali się
tacy, którym wcale nie zależało na nauczaniu chłopców rzemiosła, pod pretekstem
że pozbawią ich stanowiska i zarobku.
Równocześnie musiał uniknąć niebezpieczeństwa popadnięcia w spór ze
związkami zawodowymi w mieście i na prowincji, obawiających się szkodliwej dla ich
interesów konkurencji. Planując przyszłe zakłady z wielu gałęziami rzemiosła rozumiał,
że nie tylko w mniejszych osiedlach, ale i w wielkich miastach łatwo powstać mogły
konflikty. Istotnie, parę lat później związek drukarzy wystąpił do magisteriatu
z żądaniem zamknięcia początkującej drukarni Księdza Bosko, pod pozorem że zbyt
nisko kalkuluje się u niego koszty własne zamówień.
Ksiądz Bosko jako ogólne założenie dla przyszłych zakładów stawiał: „Pracy dla
rzemieślników dostarczają studenci”. Gdzie większa ich liczba, tam potrzeba krawców
i szewców; książek dostarczają drukarze i introligatorzy. W razie rozbudowy zakładu
potrzebni są stolarze i ślusarze. Do każdej gałęzi działalności służy odpowiednia obsługa
fachowa.
Drukarnia Oratorium zajmowała się drukiem własnych wydawnictw zwłaszcza
Letture Cattoliche dlatego żadnej drukarni prywatnej w Turynie nie groziła konkurencją.
373
|
|
38.4 Page 374 |
▲back to top |
Prywatni rzemieślnicy nie potrzebowali się obawiać, że wychowankowie Księdza
Bosko nauczywszy się drukarstwa, czy innych rzemiosł będą z nimi konkurować.
Zakładał on, że wrócą oni do ojczystych miejscowości i tam założą warsztat pracy, będą
pomocą proboszczowi w prowadzeniu chóru parafialnego, uczeniu katechizmu,
przyświecając dobrym przykładem swym współrodakom. Zresztą rozwój przemysłu
i wszelkiego rodzaju ulepszenia techniczne dadzą utrzymanie wielu ludziom w ośrodkach
przemysłowych.
Tymczasem w życiu Oratorium wyłaniało się nowe stowarzyszenie religijne. Pod
koniec roku 1857, zawiązało się Towarzystwo Najświętszego Sakramentu, mające za cel
rozwijanie kultu Najświętszego Sakramentu oraz frekwencję sakramentalną młodzieży.
Z inspiracji Księdza Bosko uskutecznił tę myśl kleryk Józef Bongiovanni.
Zapisało się do niego wielu wychowanków pobożniejszych często komunikujących się.
Regulamin znajduje się w notatkach Księdza Bosko. Oto on:
1. Celem głównym stowarzyszenia jest szerzenie adoracji Najświętszego
Sakramentu dla wynagrodzenia Panu Jezusowi zniewag odbieranych od heretyków,
niewiernych i złych chrześcijan.
2. W tym celu stowarzyszeni rozdzielą między siebie dni tygodnia, tak by
co dzień któryś z członków przystępował do Stołu Pańskiego. Każdy zaś za zgodą
spowiednika przystąpi do Komunii Świętej we wszystkie święta i raz w tygodniu.
3. Członkowie chętnie ofiarować się będą do służenia do Mszy Świętej
i innych funkcji religijnych, związanych z kultem Najświętszego Sakramentu jak
towarzyszenie kapłanowi do chorych, adoracja Najświętszego Sakramentu w czasie
publicznego wystawienia.
4. Każdy członek winien nauczyć się doskonale ministrantury i służąc
wyraźnie wymawiać słowa odpowiedzi.
5. Członkowie mają obowiązek uczestniczyć w cotygodniowym zebraniu
zachowując innych do punktualnego przybycia.
6. Na zebraniach omawiać się będzie sprawy związane z kultem
eucharystycznym, katechizacją i asystowaniem przystępujących do Pierwszej Komunii
Świętej. Pomagać się będzie w przygotowaniu i dziękczynieniu po niej; propagować
dobrą pasę, obrazki etc. Zmierzające do tego celu.
7. Na konferencji przyjmie się wiązankę duchową na przyszły tydzień
374
|
|
38.5 Page 375 |
▲back to top |
8. Wnioski o przyjęcie składa się na ręce dyrektora Towarzystwa, którym
zazwyczaj będzie katecheta zakładowy.
9. Członek wstępujący do Towarzystwa otrzyma egzemplarz regulaminu
wraz z medalikiem do noszenia na szyi.
10. Obowiązkiem sekretarza będzie spisywanie i odczytywanie protokołu
zebrania, przygotowanie wiązanki na przyszły tydzień, notowanie obecności członków,
aspirantów, względnie kandydatów.
11. W wypadku choroby członka, współbracia ofiarują za niego specjalnie
modlitwy. O ile zostanie powołany do wieczności, przyjmą raz przynajmniej Komunię
Świętą i odmówią cząstką Różańca.
Pierwszym dyrektorem Towarzystwa był kleryk Józef Bongiovanni, odznaczający
się pobożnością i gorliwością iście anielską. Gorliwie pomagał
w katechizacji dzieci. Przestawał z członkami w czasie rekreacji budując i bawiąc
pożyteczną rozmową oraz przewodniczył na cotygodniowej konferencji.
Również Ksiądz Bosko dbał troskliwie o stowarzyszenie istniejące w Oratorium,
które były źrenicą jego oka. Od czasu do czasu bywał na posiedzeniach zachęcając, by
wzajemnie przyświecano sobie dobrym przykładem. Podsuwał też myśli o powołaniu
duchownym. (Stowarzyszenia były w jego myśli środkiem do rozwijania powołań do
stanu kapłańskiego – uwaga tłumacza).
We wrześniu przywdziewał sutannę kleryk Jan Bonetti a w listopadzie Celestyn
Durando.
W tym miesiącu Ksiądz Bosko gościł przez dwa tygodnie u swego przyjaciela
ks. D. Montebruno w Genui, który pragnął zapoznać się bliżej z systemem
wychowawczym panującym w Oratorium. Wymieniano wzajemnie poglądy
i doświadczenia w wychowaniu młodzieży, zwłaszcza szkół zawodowych. Próbowano
też ujednolicić wspólną akcję podejmowaną dla dobra młodzieży.
Wśród pracy wychowawczej nie zapominał też Święty o obowiązkach
obywatelskich. W październiku, po rozwiązaniu parlamentu, miały się odbyć nowe
wybory. Episkopat zarządził modły i wydał instrukcje co do oddania głosu mężom
zaufania, wzorowym katolikom.
375
|
|
38.6 Page 376 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko w ślad za tym przesłał odpowiednią dokumentację za poparciem
swego prawa wyborczego do Rady Komunalnej miasta Castelnuovo. Na podniesione
zarzuty wystosował następującą odpowiedź:
Pregiatissimo Signore!
Co do wątpliwości względem mego zamieszkania, załączam orzeczenie
przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej hrabiego Arnauda. Przesyłam również wykaz
podatków, jakie opłacam. Pragnę uczestniczyć w wyborach w okręgu Castelnuovo d’Asti
w mojej rodzinnej miejscowości. W razie braku jakichś formalności spodziewam się, że
Wielmożny Pan raczy mi to zakomunikować etc. Ksiądz Jan Bosko
Turyn, w listopadzie 1857 r.
W dniu wyborów katolicy gremialnie stanęli przy urnach wyborczych
spodziewając się wybrać znaczną liczbę godnych deputowanych a w tym kilku
znakomitych duchownych. Wybór tych ostatnich jednak unieważniono pod zarzutem
wywierania nacisku moralnego przez kler.
Okazało się udowodnić, że nie chciano przyznać równych praw obywatelskich
duchownym; wobec czego społeczeństwo od tej chwili deklarowało się za formułą „Ani
wyborcy, ani wybrani”.
Nie przeszkodziło to jednak wejściu do parlamentu kilku wybitnych osobistości,
jak Hrabia Karol Cays, Hrabia Solaro della Margherita, Hrabia di Camburzano, Hrabia
Costa della Torre i innych nieugiętych deputowanych katolików, po większej części
przyjaciół Księdza Bosko. Oni to śmiało bronili praw Kościoła
w parlamencie. Często szukali porady u Księdza Bosko znanego w Turynie powszechnie
z roztropności mając powziąć pewne posunięcia.
Pewnego dnia zjawił się w Oratorium Hrabia di Camburzano wraz
z kilkoma deputowanymi prawicowymi, celem zasięgnięcia porady, jak wotować
w parlamencie odnośnie ustawy o przymusowym zarządzie dóbr kościelnych. Święty po
chwili refleksji opowiedział: Wstrzymać się od głosu!
Istotnie, ustawa o konfiskacie dóbr kościelnych była niesprawiedliwa
i dlatego nie dawała prawa dysponowania własnością cudzą. Hrabia di Camburzano
usłyszawszy to zaproponował jeszcze towarzyszom zasięgnięcia opinii Księdza Cafasso,
dla wypróbowania czy zdanie ucznia pokrywa się z opinią mistrza. I nie pomylił się
w oczekiwaniu.
376
|
|
38.7 Page 377 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXII
Fama nauki i świętości Księdza Bosko obiegła już cały Piemont tak, że wielu
proboszczów ubiegało się mieć go za kaznodzieję odpustowego, pragnąc słyszeć jego
słowa tchnące wiarą i świętością. On zaś o ile tylko mógł nie odmawiał.
Potrzeba by wiele tomów, by opisać szczegółowo te podróże apostolskie,
w kórych splatało się tyle ciekawych epizodów, tak chciwie słuchanych przez młodzież.
Wspomnimy tylko o jednej w roku 1857.
Otóż Ksiądz Bosko otrzymał zaproszenie od ks. proboszcza Fenoglio wygłoszenia
10 dniowych rekolekcji w parafii Salicetto-Langhe, w diec. Mondovi. Dzisiaj można by
odbyć tę podróż w ciągu 4 godzin ale wówczas, zwłaszcza w okresie zimowym potrzeba
było dwóch dni. Nie było komunikacji tak, że schodząc z Apenin
w dolinę Salicetto brnęło alę po pas w śniegu.
Święty po obchodach św. Cecylii wyruszył z Turynu pociągiem o godz. 13,
omnibusem dojechał do gospody Tre Limoni. Stąd zamierzał odwiedzić biskupa
Ghilardiego, lecz dowiedział się, że go nie było.
Ponieważ następny kurs w kierunku Ceva miał nastąpić dopiero o godzinie
8 wieczór, wstąpił do gospody i zażądał pióra i atramentu. Usiadłszy cały czas pisał.
Goście przechodzący dziwili się mówiąc: Patrzcie, oto ksiądz, co pisze kazania na nie-
dzielę!
Święty początkowo nie zwracał na to uwagi lecz widząc co raz więcej
gromadzących się ciekawych odłożył pióro i mówi:
No, cóż kochani, pisałem kazania na niedzielę lecz jeśli chcecie powiem go wam
zaraz. Zdumieni i zaciekawieni spoglądali po sobie: No, wiecie, ale dawno już nie
słyszeliśmy kazania, to posłuchajmy je teraz!
I Święty począł im prawić naukę na temat tego, że trzeba żyć w łasce
uświęcającej, by zbawić swą duszę oraz na temat dobrej spowiedzi. Zwłaszcza przykuwał
uwagę dosadnymi porównaniami, przykładami i dialogami. Ludzie tłoczyli się tak,
że gospoda była wypełniona po brzegi.
Pytano się między sobą: Co to za ksiądz? Mówią, że to ksiądz
z Turynu szeptano sobie. Była już gdzieś godzina szósta wieczór, gdy podeszła doń pani
377
|
|
38.8 Page 378 |
▲back to top |
restauratorka mówiąc: Czy nie raczyłby wielebny Ksiądz posilić się trochę? Och, nie
mam pieniędzy, by wieczerzać w gospodzie.
Nie potrzebuje Ksiądz wydawać ani solda, proszę, proszę serdecznie na kolację.
Dobrze, jeśli tak, przyjmę talerz zupy, nic więcej. Zastawiono porządną kolację.
Ksiądz Bosko nim zasiadł do jedzenia, przeżegnał się. Ludzie widząc to szeptali:
Patrzcie, ten Ksiądz czyni znak krzyża przed jedzeniem.
Ksiądz Bosko zasłyszawszy to odrzecze: Nie dziwcie się moi drodzy, że robię
znak krzyża w gospodzie przed jedzeniem. Przecież jestem kapłanem i jadę
z rekolekcjami. Dlatego uważałem za swój obowiązek rozpocząć je wam głosić własnym
przykładem. Jesteście katolikami, nauczyła was żegnać się wasza matka a wy uczycie
tego wasze dzieci.
I tak rozpoczęło się następne kazanie, którego słuchali ze skupieniem obecni
i nowo przychodzący a nikt nie chciał odchodzić, zebrało się może ze stu ludzi.
Ksiądz Bosko potem przedstawił się gospodarzom, którzy odtąd utrzymywali
z nim serdeczne stosunki. O ósmej wyruszył w kierunku Ceva przejeżdżając obok
sanktuarium Vico. Jak zwykle zajmował zawsze najwyższe miejsca w omnibusie obok
woźnicy, których spowiadał. Tak było i tym razem. Do Ceva przybyli o późnej godzinie.
Nie wiedząc, gdzie się obrócić, prosił, by go zaprowadzono na plebanię.
Proboszcz jest stary, już śpi i na pewno nie wstanie, odrzekli ludzie. Ale jest tam
jeszcze młodszy kapelan, którego można zastać w domu.
Dobrze, zaprowadźcie mnie do niego. Pukano więc do drzwi kapelana,
który wreszcie otworzył zaspany niedowierzając: Kto tam i czego chce?
To ja, Ksiądz Bosko, w przejeździe do Ceva, chciałbym parę godzin spocząć, za
zapłatą oczywiście a nazajutrz z rana wyjadę.
Ależ tu nie mamy łóżka prócz paru krzeseł a w dodatku pokój nieopalony.
Pazienza! Okryję się płaszczem wystarczy, że spędzę tę noc pod dachem.
Ale kto właściwie ksiądz jest?
Ksiądz Bosko z Turynu!
No tak, znam z korespondencji niejakiego Don Bosco. Nie wiem, czy on księdzu
znany. Proszę zaczekać chwilę. Pójdę porozumieć się ze swym chorym pryncypałem.
378
|
|
38.9 Page 379 |
▲back to top |
Stary proboszcz usłyszawszy, że jakiś ksiądz prosi o nocleg, polecił go przyjąć,
ogrzać, dać coś do zjedzenia. Kapelan wróciwszy mówi: No teraz każę Księdzu
przygotować coś na kolację.
Ależ dziękuję, niedawno jadłem. To już wiele dla mnie, że mogę tu posiedzieć.
By gościowi się nie nudziło, podał numer Letture Cattoliche zatytułowany:
„Handel sumieniami".
Ksiądz Bosko wziął do ręki pismo i spytał!Czytuje ksiądz wielebny to pismo?
Uważa Ksiądz, że to błahe pisemko?
Nie mówię tego, owszem mam zaszczyt przedstawić się jako jego redaktor.
Ach, to Ksiądz Bosko, kierownik Oratorium?
Tak, we własnej osobie.
Kapelan ucieszony wszczął interesujący dyskurs tak, że siedzieli do późnej nocy.
Ksiądz Bosko zaprzyjaźnił się z owym kapelanem, z którym się często potem widywał.
Ostatni raz odwiedził on go w Oratorium w l884. Ksiądza Bosko zapytał, pamięta mnie
ksiądz jeszcze?
Ksiądz Testaneta!
Doskonałą ma Ksiądz pamięć! Po tylu latach.
Ech, księdza postawa!
Omnibus przystanął w Montezamolo, gdzie zmieniano konie. Tu Ksiądz Bosko
pożegnał się ze swym woźnicą, gdyż brał kurs w innym kierunku. Resztę drogi odbył
pieszo i na osiołku wynajętym. Wspinał się pod Apeniny stromymi
i nieuczęszczanymi ścieżkami. Przez noc poprzednią spadł obfity śnieg i zaspy sięgały po
pachy. Pobłądziłby zapewne, gdyby nie przewodnik.
Po niejakim czasie zabłądzili, wpadli w zaspy osiołek z przewodnikiem. Ksiądz
Bosko raz jechał na ośle, to znowu musiał zsiąść i prowadzić zwierzę. Gorsze było
schodzenie na dół. Biedny Ksiądz Bosko był zziajany, śnieg go przyprószył do
niepoznania. Na dodatek, poślizgnął się i wpadł do dziury. Nadwyrężył sobie nogę do
tego stopnia, że trzeba go było wprost zanieść na ambonę, by wygłosił kazanie.
Proboszcz z Salicetto wysłał mu naprzeciw człowieka, ten jednak nie spotkał się z nim
i przybył aż do Mondovi, wróciwszy zastał go już we wsi.
Opinia wyprzedzała kaznodzieję budząc entuzjazm. Bo wielu otrzymywało łaski
od Madonny za jego pośrednictwem i oczekiwano nowych.
379
|
|
38.10 Page 380 |
▲back to top |
Święty szedł przez wieś w towarzystwie tamtejszego proboszcza. Widząc wielu
chłopców bawiących się na drodze zawołał ich do siebie, ci jednak nieprzyzwyczajeni
rozmawiać z kapłanem, zmieszani przerwali swą grę. A Ksiądz Bosko podszedłszy do
nich wyjął z kieszeni karmelki i zaczął je rozdawać. To jeszcze nie ośmieliło dostatecznie
chłopców dopiero gdy zaczął przekomarzać się z nimi, robił śmieszne miny, pozbyli się
wszelkiej obawy. Zapytywał o to i owo.
Nie często zdarzało się we wsi, by Ksiądz rozmawiał z dziećmi napotkanymi
przygodnie. Gdy dowiedziano się że to ich kaznodzieja rekolekcyjny, tłum zbiegał się na
drodze. Z okien wyglądali ludzie.
Kapelan zostawił Księdza Bosko i przybył sam na plebanię gderając, że to
zbrodnia zatrzymywać Księdza Bosko w drodze zmęczonego, na takim mrozie. Zdaniem
jego nie bardzo to księdzu wypada zadawać się z byle dziećmi.
Proboszcz znający dobrze Księdza Bosko uspokajał wikarego: Zostaw go. Ksiądz
Bosko potrafi zawsze wyjść z opałów.
Święty rzucił tu i tam jakieś życzliwe słowa, żart, potem zachęcił, by uczęszczali
na rekolekcje. Odprowadzono go na plebanię.
Odsapnąwszy nieco otworzył okno i przemówił do zebranych spodziewających
się, że pójdzie głosić kazanie wstępne. Tłumaczył się, że jest bardzo zmęczony i że jutro
będzie rozpoczęcie rekolekcji. Zachęcił, by poszli do kościoła pomodlić się w tej intencji.
W pierwszym dniu rekolekcji był sam, gdyż towarzysz wyznaczony nie przybył ze
względu na zamieć. Parafianie licznie przybywali na nauki rekolekcyjne, zadowoleni gdy
kaznodzieja mówił dłużej. Gdy już przemawiał ponad półtorej godziny, tłumaczył się:
Chyba juz czas skończyć.
Niech Ksiądz odpocznie, ale niech mówi dalej. I musiał posłuchać. Raz kiedyś
głosił kazania od godziny dziesiątej rano aż do południa. Lud się nie ruszał. Wieśniacy ci
zgodnie ze zwyczajem, śniadali o dziewiątej, zresztą wszędzie bielił się śnieg. Niech
Ksiądz mówi! Niech Ksiądz mówi! wołano, gdy chciał kończyć.
O trzynastej zszedł dopiero z ambony. Kościół, chór, zakrystia były zatłoczone ludem.
Święty ledwie zdjął stułę z siebie, zwrócił się do nich z pytaniem: No, co tu
robicie? Nie chcecie wracać do domów?
Chcemy go jeszcze słuchać.
Jestem już zupełnie wyczerpany. Mówiłem do was ponad dwie i pół godziny.
380
|
|
39 Pages 381-390 |
▲back to top |
|
|
39.1 Page 381 |
▲back to top |
Dobrze, niech Ksiądz odpocznie, my poczekamy.
A czy proboszcz będzie z tego zadowolony?
My pójdziemy do księdza proboszcza.
Proboszcz zdumiony podszedł do Księdza Bosko mówiąc:
Jak Ksiądz uważa. Może mówić. Moi dobrzy parafianie chętnie go słuchają.
Ksiądz Bosko po skromnym posiłku wstąpił na ambonę, kościół był wciąż
wypełniony. Podziękował za uwagę, dobrą wolę, dał wyraz swej radości na widok tak
wielkiej gorliwości, po czym podjął swój temat. Od czasu do czasu wplatał jakąś
anegdotę a miał ich w zapasie ze swej podróży. Opisywał dowcipnie przygody od
Montezemolo aż po Salicetto, wywołując nieopisany humor. Oczywiście, musiał ze
wszystkiego wyciągnąć sens moralny.
Cóż dziwnego, że w taki sposób głoszone kazanie owego dnia trwało
z małymi przerwami ponad sześć godzin.
Nie można się temu dziwić, gdy się ma na uwadze sposób jego mówienia. Zawsze
posługiwał się przykładami, porównaniami, przypowieściami. Na przykład mówiąc o
szemraniu zaprosił słuchaczy ze sobą na przechadzkę po wsi. Chciał przez to, by
usłyszeli o czym się mówi między ludźmi.
Potem szedł z nimi do sklepów, do kawiarni, do stajni, przysłuchując się
rozmowom mężczyzn, kobiet, służących, zwłaszcza leniuchów. Opisywał poszczególne
osoby będące przedmiotem obmowy wykazując jak większą część czynności ludzi nawet
uczciwych interpretuje się źle a wady wyolbrzymia się, sprawom obojętnym nadaje się
złą intencję. Z tego opisu musiała wyjść bardzo ciemna i godna pożałowania postać
obmówcy i oszczercy, podczas gdy sympatię, budziła sytuacja oczernionego.
Wykazywał następnie w plastycznych przykładach skutki obmowy z Pisma św.
Udowadniał, jak obmierzłe są przed Bogiem obmowy i oszczerstwa. Raz pobudzał
publiczność do śmiechu, to znów do płaczu, zwłaszcza w swych misternie prowadzonych
dialogach.
Najwięcej jednak utkwiło w pamięci słuchaczy pewne kazanie zwane „procesją”
potępieńców. Lud szczelnie wypełniał kościół. Kaznodzieja zapowiedział, że chce
przedstawić słuchaczom dziwną „procesję". Rozpoczął od opisu murów niebieskiego
Jeruzalemu, na których widniały słowa: „Nic skalanego nie wejdzie doń".
381
|
|
39.2 Page 382 |
▲back to top |
Niewielu kroczyło drogą prowadzącą do owej bramy. Na czele innego pochodu
pewna osobistość niosła chorągiew czarną z napisem:
„Cudzołożnicy, zniewieścialcy, złodzieje, chciwcy, pijacy, przeklętnicy ani
rabuśnicy nie posiądą Królestwa Bożego". Za tą chorągwią postępowała długa procesja.
Na czele szło jakieś szkaradne monstrum z przymilnymi gestami i maską na twarzy. Za
nim szli szydercy, gorszyciele, przeklętnicy, szemracze, pijacy zataczający się. Następnie
złodzieje niosący na plecach worki skradzionych rzeczy, potem rzesza niewiast i dzieci
popełniających kradzieże domowe, krawcy z workami skradzionego materiału ich
klienteli, młynarze dzwigający pełne wory mąki, gildy kupieckie z fałszywymi cenami
towarów, spekulanci, lichwiarze, etc.
Ten wszystek tłum walił się do bramy ciemnego lochu znajdującego się
w głębi kotliny. Znikali w mrocznych czeluściach korytarzy gubiących się
w podziemiach. Gdy tłum przekroczył bramę, zamknęła się ona z trzaskiem i ukazał się
napis: „NA WIEKI STRACENI".
Gdy kaznodzieja malował ten obraz przed słuchaczami, lud jęczał,
kajał się w skrusze. Kaznodzieja zwracał się teraz do poszczególnych stanów i warstw
społecznych:
Wy przeklętnicy, bluźniercy, co podnosicie hardo swe głowy przed Bogiem, jaką
kroczycie drogą?
Wy gorszyciele i zboczeńcy, dokąd spieszycie?
Wy nierzetelni rzemieślnicy i nieuczciwi kupcy dokąd zmierzacie?
Jaki wasz koniec ostateczny?
Kaznodzieja czynił głębokie pauzy a lud jęczał i szlochał, wreszcie kończył:
Płaczecie? Ja również z wami płaczę nie za siebie lecz za was. Jaki wasz koniec, to wam
powiem jutro.
Tłumy oblegały konfesjonały. Przepełniały kościół, zakrystię, plebanię. Wielu
zgłaszało się do Księdza Bosko: Proszę wziąć te pieniądze i oddać proboszczowi, by
zwrócił je temu a temu, nie mówiąc skąd pochodzą. Były to restytucje.
W paru dniach za pośrednictwem proboszcza zwrócono dziesiątki tysięcy lir.
Zacny proboszcz płakał z radości. Widoczna tu była łaska Boża i żadne kazanie nie
wywarło takiego skutku jak to.
382
|
|
39.3 Page 383 |
▲back to top |
Tymczasem w Turynie drukowały się dwa zeszyty Letture, o czym Armonia
zawiadamiała: „Ukazał się kalendarz Galantuomo jako podarek gwiazdkowy dla
wszystkich Przyjaciół Letture. Wśród wielu przyjemnych i praktycznych wiadomości
znajduje się instrukcja o przepisach zdrowotnych w utrzymaniu mieszkań”.
Wraz z Kalendarzem, wysyłano abonentom zeszyt grudniowy: „Życiorys św.
Polikarpa biskupa Smyrny i męczennika oraz jego ucznia św. Ireneusza biskupa Lyonu
i męczennika. Był to anonim lecz napisany przez Księdza Bosko. Wykazuje
w nim, jak chrześcijanie w I i II wieku wyznawali te same prawdy jak obecnie, oraz
czcili Relikwie Świętych. Opisywał, jak zostały sprofanowane w Lyonie Relikwie św.
Hilarego przez kalwinów sprzymierzonych z waldensami, oraz z jakim bestialstwem
usiłowali oni wytępić katolików. Zakończył podkreślając z wielką prawdą, o której nie
można zapominać w naszych czasach: „Gdy cesarz Sewer wydał dekret nakazujący
wszystkim poddanym wyrzec się Chrystusa pod karą śmierci, to chrześcijanie w Lyonie
wiedząc, że rozporządzenia niegodziwe nie zasługują na nazwę prawa i nie tylko nie
obowiązują w sumieniu lecz sumienie nakazuje ich zachowywanie zdecydowali się
pozostać stałymi we wierze i tysiące ich wolało śmierć ponieść niż usłuchać
niegodziwego rozkazu.
Tymczasem w Salicetto spowiadano wiernych od rana do nocy. Prócz tego tłumy
przychodziły na plebanię prosząc Księdza Bosko o błogosławieństwo dla swych chorych,
czasem ich przyprowadzano ze sobą, by otrzymać łaskę uzdrowienia od Matki Najśw.
Tak więc nie miał ani chwili wytchnienia. A mino to odpisywał na listy, jakie miał
ze sobą i które posyłał ksiądz Alassonatti z Turynu. Jeśli brak było czasu we dnie, pisał
w nocy. Oto jeden z nich adresowany do hrabiego Galleani d'Agliano, ze wskazówkami
z pewnością aprobowanymi przez księdza Cafasso:
Ill. mo e benemerito Sig. Monte!
Znajdując się w Salicatto na rekolekcjach parafialnych rzuciłem okiem na list
szan. pana hrabiego. Proszę o wybaczenie spóźnionej odpowiedzi z powodu pilnych
zajęć. Tak więc chłopiec Chiansello wrócił do nas, jest dobry, lecz wciąż słabowity.
Odnośnie porozumienia się (. . ) uczynię jak mi poleci, skoro tylko wrócę do Turynu.
Odnośnie ks. kapelana, o ile go jeszcze nie ma, mam tu kandydata wikarego
z Verzuolo, o którym była mowa w ubiegłym roku. Jest wolny i opinia o nim jak
najlepsza. Inny, to ks. Jan Grassino rektor przytułku chorych umysłowo w Collegno,
383
|
|
39.4 Page 384 |
▲back to top |
znany mi od lat. Jest gorliwym kapłanem bez zarzutu. Pragnie odejść stąd, by poświęcić
się duszpasterstwu. W tej sprawie jednak uważam za pożyteczne porozumieć się. Gdy
wrócę do Turynu, będziemy mogli omówić to wspólnie. Tymczasem przesyłam ukłony
etc.
Obbl. mo servit. ks. J. Bosko.
Również do Oratorium wystosował pismo, w którym skreślił plan uroczystości
M. B. Niepokalanie Poczętej.
NOWENNA DO NIEPOKALANEGO POCZĘCIA
Poszczególne dni Nowenny
1. Wstanie szybko i w milczeniu potem do kościoła
2. Wejście do kościoła punktualnie, bez śmiechu z oczyma zwróconymi do
ołtarza, nie patrząc na nikogo iść na własne miejsce.
3. Przyklęknięcia bez podpierania się, nie siadać na piętach, osoba
wyprostowana, ręce złożone na piersiach.
4. Modlitwę wymawiać słowa jasno, dobitnie, wysokim głosem lecz
unisono aż do końca. Nie rozglądać się w kościele, nie patrzeć na nikogo pod żadnym
pozorem nie śmiać się i nie rozmawiać.
5. Znak Krzyża św. wymawiać słowa wyraźnie, czynić ręką znak Krzyża
bez pośpiechu składając przy końcu obie ręce
6. Pomyś1eć o przeszłych spowiedziach, żal za grzechy i mocne
postanowienie poprawy.
7. Spowiedź generalna dla tego, który jej jeszcze nie odprawił oraz gdy ma
kłopoty z sumieniem.
8. Rachunek sumienia z grzechów niewyznanych lub zatajonych na
spowiedzi. Postanowienie spowiadania się szczerze.
9. Post lub umartwienie jako przygotowania do Komunii św.
384
|
|
39.5 Page 385 |
▲back to top |
UROCZYSTOŚĆ
Uczestniczyć w nabożeństwach z największym możliwie skupieniem.
Postanowienie: Nosić medalik Niepokalanej na piersiach całując go i wzywając Imienia
Matki Najświętszej w pokusach.
Tak więc zawsze z myślą o swych chłopcach kończył rekolekcje we wspomnianej
miejscowości. Nawet w chwili odjazdu odprowadzany przez lud, jeszcze
z powozu wołał donośnie do ludu: Pamiętajcie o tym i owym! o swych obietnicach
danych Bogu! Tak, tak! odpowiadano. Zapewniali, że nigdy nie zapomną o tym, co im
zalecał na spowiedzi. Wracał więc do Oratorium pod koniec nowenny do Niepokalanej.
Święty opowiadał póżniej: Tak bogata w przygody była ta podróż,
że postanawiałem przy wolnej chwili upamiętnić ją drukiem. Byłaby to wcale niezła
powieść! Trudno byłoby o wszystkim opowiedzieć, tak wiele było przygód w podróży,
w czasie rekolekcyj, nawrócenia, restytucje, łaski Maryi Wspomożycielki. Doprawdy
byłem bardzo zadowolony z wyników tej misji.
Niemniej pamięć o niej niestarta pozostała w umysłach owych wieśniaków.
Pewien nasz współbrat przesłał następującą relację: „W sprawach rodzinnych udałem się
w 1887 r. do Salicetto obok Mondovi. Zatrzymałem się w pewnej rodzinie naszych
Pomocników. Gospodarz przyjął mnie nad wyraz gościnnie. W czasie rozmowy
dowiedziałem się między innymi: Ach, znałem bardzo dobrze tego kochanego człowieka.
Był tu z rekolekcjami w 1857 r. Ileż ludzi schodziło się na jego nauki. Słuchano go
z zapartym oddechem. Towarzyszyłem mu przy odjeździe. Spadł śnieg i wiał mroźny
wiatr. Pamiętam, jak podmuch zerwał mu kapelusz z głowy. Podniosłem go, za co on mi
serdecznie dziękował. Ach, co to za święty mąż!. Ksiądz jedzie do Turynu, proszę mu
powiedzieć, że Ksiądz Bosko był u mnie w domu”.
„Opowiedziałem Księdzu Bosko słuchał z uśmiechem. Potem rzecze: Tak,
pamiętam te czasy. Czy mówiono ci, że moje kazania były nadto długie?.
Ależ, Księże Bosko.
No tak, musisz wiedzieć, że miałem odwagę trzymać ludzi w kościele trzy
godziny. Potem spytał: Jesteś chyba zmęczony, jadłeś śniadanie?
Tak jest grazie!
Pozdrowiłeś księdza Rua? Ksiądz Rua obecny rzecze: Tak, widzieliśmy się już.
385
|
|
39.6 Page 386 |
▲back to top |
Dobrze dodał Święty odtąd zawsze zwracaj się do niego. Były to ostatnie słowa,
jakie słyszałem z ust kochającego ojca.
Prócz tych rekolekcji zdarzył się jeszcze inny fakt godny zanotowania. Ksiądz
Bosko konferował z księdzem Murialdo na temat zorganizowania dla ohłopców
z Oratorium św. Alojzego szkoły dziennej, inaczej wpadną w sieci protestantów
mających w tej dzielnicy swój zbór. Należało zaradzić tej pilnej potrzebie, inaczej
zostaną zniweczone wysiłki gorliwych katechetów.
W międzyczasie Święty został zaproszony na konferencje rejonową
św. Wincentego a Pauolo mającą się odbyć 8 grudnia. Poszedł tam w towarzystwie
starszych młodzieńców i członków wspomnianej Konferencji.
Debatowano, w jaki sposób położyć tamę propagandzie protestanckiej, którzy
otwierają wiele szkół elementarnych i rolniczych w mieście i na prowincji, narażając
wielu chłopców na niebezpieczeństwo utraty wiary. Rozdzielają bezpłatne zasiłki wielu
dzieciom katolickim.
Proponowano różne środki zaradcze lecz bądź dlatego, że nie było zgody co do
metod, bądź z powodu wielkich kosztów, nie powzięto żadnej decyzji. Wtedy zabrał głos
Ksiądz Bosko:
Wobec powagi sytuacji nie możemy stąd odejść bez powzięcia praktycznej
decyzji, celem przeciwstawiania się waldensom. Odnośnie projektowanej szkoły
oświadczam, że w miejscu najbardziej zagrożonym mamy Oratorium św. Alojzego: jest
tam odpowiedni lokal na choćby jedną klasę. W innych miejscach, za pomocą Bożą,
otworzymy również szkoły katolickie. Wy będziecie ich promotorami a Ksiądz Bosko
będzie zawsze współpracować z wami. Potrzeba nauczycieli z dyplomami i tych
znajdziemy. Dla szkół dla dziewcząt poprosimy Siostry różnych zgromadzeń zakonnych
z odpowiednią autoryzacją. Potrzeba pieniędzy a czyż Opatrzność ich nie posiada?
Potrzebny odpowiedni komitet nadzór czy i wy winniście go wybrać. Jeśli będziemy
nadal zwlekać, to coraz trudniej będzie przeszkodzić tak wielkiemu złu. Trzeba
natychmiast rozpocząć szkołę przy Oratorium w Porta Nuova.
I tak dalej ciągnąc myśl powiedział tyle, że zgromadzenie zaaprobowało jego
wnioski. Zgodzono się powiększyć lokal dla szkoły przy Oratorium św. Alojzego, zrobić
ją także dzienną, rozdając bezpłatnie książki i inne pomoce dla dzieci.
386
|
|
39.7 Page 387 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko porozumiał się natychmiast ze znakomitymi szermierzami sprawy
katolickiej, jak pan Michellotti, hrabia Cays, hrabia di Castagnetto, adwokat Bellingeri,
chętnymi do współpracy na chwałę Bożą.
W celu rozbudowy szkoły zakupiono kawałek terenu, postawiono barak
z portiernią i salką katechetyczną zaopatrzoną w odpowiednie sprzęty i tak urządzoną,
by mogła służyć również jako teatrzyk dla dzieci.
Zgromadzono tu młodzież z dwóch klas elementarnych na naukę. Ponieważ nie
było odpowiednich nauczycieli z patentami, należało zakontraktować odpowiedni
personel z miasta. Dla nich sam Święty ufundował z niemałą dla siebie ofiarą roczne
stypendium. Postarał się również, by mogli dysponować odpowiednimi premiami dla
najpilniejszych uczniów.
Jednym z najbardziej zasłużonych około tej szkoły był ksiądz Leonard Marialdo
(obecnie Błogosławiony - uw. tł. )
Niebawem otwarto szkoły, które wnet zapełniły się ubogą młodzieżą
z rodzin katolickioh. opuszczając szkoły protestanckie, i tak zapobieżono, by nie stała się
ofiarą herezji.
Kończył się rok 1857. Święty wychowawca zapowiedział, że chce każdemu dać
specjalny podarek gwiazdkowy „strennę". Każdy zgłaszał się, by otrzymać odpowiednie
upomnienie lub radę, wyjęta z życiorysów Świętych. Niekiedy, dla zapamiętania,
udzielał jej na bileciku przechowywanym starannie przez chłopców długie lata.
Dawał tę „strennę” także klerykom wzywając ich do siebie. Było to jakieś zdanie
z Pisma św. lub Ojców Kościoła po łacinie. Lecz co dziwne, że na tylu kleryków
i kapłanów, każdy dostał niepodobne do innych upomnienie, ze zdumieniem
stwierdzając: To doprawdy stosuje się do mnie.
Niekiedy przygotowywał wsponnianą „strennę” na piśmie i te bileciki wręczał
każdemu z osobna. Czyta się w nich różne sentencje, niektóre z nich zachowały się
i doszły do nas. Na przykład, kleryk Anfossi: „Sicut misit me Pater et ego mit-to vos.
Filius amatur a Patre et tamen ad passionem mittitur: ita et discipuli a Domino amantur,
qui tamen ad passionem mittuntur in mundo (s. Gregorius, Dom. in Albis, Qui
aestimaverunt lusum eas vitam nostram et conversationem vitae compositam ad lucrum,
omnes insipientes et infelices.
387
|
|
39.8 Page 388 |
▲back to top |
Nullum Deo gratius sacrificium offerri potest quam zelus ani-marum ( S. Greg. M.
)Curare ut quisquis sacerdoti jungitur, quasi ut salis tactu, aeternae vitae sapore condiatur
( S. Greg. )Salus est animae et corporis sobrius potus ( Eccli. 31, 37).
Najzbawienniejszym upomnieniem było jednak wspomnienie zmarłych
towarzyszy w kończącym się roku. Prócz Savio Dominika i kleryka Garigliano
w miesiącu marcu zmarł we własnym domu Dominik Lupo z Chieri a w sierpniu
w szpitalu św. Maurycego Aleksander Re z Casellae, zaś w listopadzie, w Camerano,
swej wiosce rodzinnej Marceli Bordoni.
388
|
|
39.9 Page 389 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXIII
Rok 1858 rozpoczynał się wysyłką zeszytów Letture Cattoliche na miesiąc
styczeń. Zeszyt zawierał krótki wykład czytań lekcji i Ewangelii niedzielnych oraz
świątecznych na użytek ludu katolickiego. Refleksje na temat perykop ewangelicznych
wyjęto z książki O. Karola Massini, o życiu Jezusa Chrystusa. Wykład lekcji napisany
został przez pewnego uczonego i pobożnego kapłana na wzór poprzednich. Treść zeszytu
była dowodem tego, jak Kościół nieustannie stawia przed oczyma wiernych Pismo św.
by mogli je rozmyślać a także jest również odpowiedzią na zarzuty protestantów.
O ile wspomniana książeczka służyła za podnietę dla katolików, by pobożnie
uczestniczyli w liturgii, to w Oratorium równocześnie zawiązywało się nowe
stowarzyszenie dla liturgicznej służby ołtarza. Kleryk Józef Bongiovanni, po
zorganizowaniu Tpewarzystwa Najświętszego Sakramentu, zainicjował nowe jako
uzupełnienie poprzedniego, to jest „Mały Kler”.
Prócz troski o piękno Domu Bożego celem jego było rozwijanie wśród
pobożniejszych gimnazjalistów powołań kapłańskich, zwłaszcza wśród wychowanków
klas wyższych.
Członkowie jego poinstruowani w ceremoniach religijnych, w strojach
liturgicznych, mieli asystować w komplecie do Mszy św. w uroczystościach kościelnych.
Pełnili też kolejno obowiązki ceryferów, akolitów, turyferariuszy, etc. we mszach
uroczystych, nieszporach i błogosławieństwach eucharystycznym, w procesjach,
w funkcjach wielkotygodniowych, oraz w czasie pogrzebów.
Kierownictwo stowarzyszenia było powierzone kapłanowi biegłemu
w ceremoniach i pełnemu ducha bożego. Był nim zazwyczaj katecheta. Mógł on sobie
przybrać do pomocy kilku starszych członków „Małego Kleru” powierzając im troskę
o ubiory, o zachowanie porządku w czasie funkcji w charakterze ceremoniarza.
Pierwszym dyrektorem zasłużenie został wspomniany kleryk Józef Bongiovanni,
który gdy został kapłanem, z gorliwością pouczał młodzież i lud przed błędami
protestantów, zwłaszcza odnośnie prawdy wiary o realnej obecności Pana Jezusa
w Najświętszym Sakramencie Ołtarza.
389
|
|
39.10 Page 390 |
▲back to top |
Urabiał swój służbę liturgiczną w takim wielkim skupieniu, że na widok ich
w czasie funkcji, z pobożną postawą oczyma spuszczonymi lub idących w procesji,
można było myśleć, że to są zakonnicy.
A oto Regulamin Stowarzyszenia Małego Kleru:
l. Prezes Towarzystwawa Najświętszego Sakramentu, za uprzednim podaniem
o przyjęcie, wybierze wśród członków tegoż chłopców starszych
i przykładnych i dopuści ich do Małego Kleru.
2. Członkowie winni punktualnie stawić się do wyznaczonych funkcji.
3. Zachowują milczenie w zakrystii lub w sali przy ubieraniu się
4. W sali Małego Kleru zachowa się ścisłe milczenie i uwagę na to, co się czyta.
5. Nie wolno zabierać czyjejś sutanny, biretu, koloratki, ani szperać po szafie, gdy
potrzeba jakiejś rzeczy, należy prosić o to tego, do kogo należy.
6. Każdy winien podlegać rozdającym komżę czy posiłki.
7. Zabronione jest wchodzić do auli Małego Kleru poza czasem na to
przeznaczonym.
8. W zakrystii każdy winien znajdować się na swoim miejscu.
9. Wychodzić do ołtarza nie należy ani zbyt wolno ani pospiesznie.
10. W czasie funkcji nie gapić się lecz zważać na znaki ceremoniarza.
11. Nikomu, nie wolno wychodzić z prezbitorium w czasie funkcji.
12. Po nabożeństwie nie biegać po schodach, każdy ze swym kolegą winien się
rozebrać i złożyć ubiór w porządku na swoje miejsce i oddać komżę wyznaczonemu do
tego.
13. Kto nie może przyjść do służenia, ma się opowiedzieć przełożonemu.
14. W razie funkcji poza domem każdy winien okazać się dobrze wychowany.
15. Gdy zajdzie jakiś nieporządek, nie szemrać lecz przedstawić to prezesowi.
16. Każdy winien dbać o honor Towarzystwa własnym wzorowym sprawowaniem
się i uczęszczaniem do Sakramentów św.
17. Prezes będzie mógł według swego uznania wydalić członka z Towarzystwa,
gdy okaże się niegodnyn lub otrzyma ujemną notę ze sprawowania itp.
18. Każdy winien pilnie zachowywać niniejszy regulamin, skąd wyniknie piękno
wspomnianych ceremonii oraz błogosławieństwo Boże dla całego Towarzystwa.
Ad maiorem Dei gloriam.
390
|
|
40 Pages 391-400 |
▲back to top |
|
|
40.1 Page 391 |
▲back to top |
Do powyższego regulaminu Ksiądz Bosko dodał wskazówkę dbania o to, by nie
zmniejszała się pobożność wychowanków oraz by poprawiano pewne usterki przy
służeniu spowodowane lekkomyślnością. Brzmiała ona: „Gdyby jakiś członek gorszącym
zachowaniem się zaniedbywał swoje obowiązki, prezes będzie mógł go wydalić lub
zawiesić czasowo stosownie do wypadku. Będzie mu wolno za zgodą prezesa być
obecnym na konferencjach tygodniowych”. (. . )
Od tego czasu „Mały Kler” stał się prawdziwą ozdobą nie tylko większych
uroczystości w Oratorium lecz ważną pomocą dla wielu parafii i zakładów w Turynie,
które z braku obsługi ołtarza, nie mogłyby należycie obchodzić swych świąt
patronalnych. Zwłaszcza w czasie Wielkiego Tygodnia, po zabezpieczeniu obsługi
w domu reszta wyznaczana była kolejno do służby w różnych kościołach.
Jak wiele kosztować musiało kleryka Bongiovanni sformowanie „Małego Kleru”,
z którego wyszło tylu kapłanów, o tym wie jego Anioł Stróż. Trudności, jakie musiał
przezwyciężyć, by utrzymać dobrych oraz znosić kaprysy tych, co nie rozumieli jego
dobrych intencji, wiedzą o tym stowarzyszeni. Dzielili oni z nim zarówno pociechy jak
przykrości ze strony niejednego złośliwca, jakich nigdy nie brakuje w większym zespole.
Święty obserwował wszystko bacznie, zachęcał, popierał kleryka i jego
towarzyszy, upominał lekkomyślnych, tolerował czasem krytyki i ironiczne uwagi, o ile
nie odwracały do dobrego. Cieszył się, że nie zniechęcają się lekkomyślnymi uwagami,
uzbrajają się przeciw względom ludzkim, z podniesionym czołem służąc Bogu.
Także z innych względów dokładał starań, by ich zaszczytna służba była
ugruntowana i odważna. W miarę możności nalegał, by śpiewacy należeli do „Małego
Kleru”, do którego winno należeć wykonywanie przepisanych części liturgicznych
w śpiewach. Uważał, że katecheta nie powinien pretendować do tego, żeby ci co mają
piękny głos opuszczali orkiestrę, by służyć przy ołtarzu, tym niemniej, gdy kapelmistrz
twierdził, że ich obecność nie jest konieczna w chórze. Można im zostawić służenie
w święta zwyczajne, gdy Msza jest wykonywana po gregoriańsku.
Powyższe normy dyktowała roztropność. Kantorzy liczni zwykle nie są dobrze
asystowani w czasie przejścia do szkoły śpiewu, jak w czasie lekcji, gdy wracają do
swych zajęć lub gdy pozostają w orkiestrze.
Oni to częstokroć udają się do różnych miejscowości na odpusty. Dlatego winni to
być najwzorowsi wychowankowie i najpobożniejsi, by budowali lud swoją postawą.
391
|
|
40.2 Page 392 |
▲back to top |
Istotnie, ich przykład oddziaływał bardzo skutecznie na ludność miast czy wiosek, na
widok tego jak pobożnie przystępowali z rana do Komunii św. i z przejęciem
wykonywali pieśni religijne. Zdarzało się, że gdy brakło pomieszczeń wspólnych, na
życzenie księdza proboszcza zamożniejsi parafianie chętnie ofiarowywali im gościnę
w swych domach. W takich wypadkach łatwo któryś słabego charakteru uległby pokusie,
podczas gdy zahartowany w cnocie i bojaźni Bożej umiał się pohamować w niektórych
sytuacjach.
Bywało, że niektóry z owych dzielnych młodzieńców zwracał uwagę
biesiadnikom, by nie prowadzili nieskromnych rozmów. Inny wobec drwin pod adresem
księży i religii potrafił zachować się z godnością. Zdarzało się, że czasem przybywali do
miejscowości późno wieczór i udawszy się do przeznaczonego im mieszkania na nocleg
zastali przy stole tłusty rosół z mięsem.
Proszę jeść zachęcał gospodarz bez skrupułów, Ksiądz Bosko nie dowie się o tym.
Chłopiec rezolutnie odpowiadał: To prawda, Ksiądz Bosko się nie dowie lecz jest ktoś
inny, który mnie widzi: Pan Bóg! i kontentował się chlebem i owocami.
Święty pragnął aby jego śpiewacy byli żywym kazaniem w tych miejscowościach,
gdzie przebywali, dlatego winni należeć do „Małego Kleru”. W ten sposób zyskiwali dla
Oratorium wielką sympatię i uznanie. Wszędzie też opowiadano sobie, jak pięknie umieli
się zachować ci chłopcy wobec tych, co nie liczyli się
z należnymi względami wobec młodszych.
Nowe Towarzystwo „Małego Kleru” wystąpiło w komplecie w święto
Oczyszczenia NMP, asystując w swych strojach we Mszy św. wspólnej celebrowanej
przez Księdza Bosko, a 31 stycznia w sumie odpustowej ku czci św. Franciszka
Salezego.
Mimo to właściwa liturgiczna służba ołtarza należała do kleryków, którzy przez
lata nie rezygnowali ze swego przywileju.
Wspomnianą uroczystość opisywała obszernie Armonia z 4 lutego 1858 r.
(w streszczeniu). Jak stosownie potrafi geniusz chrześcijański połączyć owo „utile cum
dulci” poety, przykładem tego uroczystość patronalna św. Franciszka Salezego
w Oratorium na Valdocco. Cały dzień był wypełniony nabożeństwami i rozrywkami tak,
że wydawał się młodzieży jedną chwilą. Z rana Msza św. wspólna z Komunią Generalną,
następnie uroczysta suma z chórem i orkiestrą, złożoną ze studentów oraz aprendystów.
392
|
|
40.3 Page 393 |
▲back to top |
Młodzież swym skupieniem i pobożnością sprawiała budujące wrażenie na uczestnikach.
Po nieszporach odbył się chrzest murzynka, dokonany przez monsignora Balma.
Chrzestnymi byli hrabiostwo Clavesana, którym ów murzynek zawdzięczał podwójne
dobrodziejstwo: dla duszy i dla ciała.
Pod wieczór odbyła się uroczystość premiacji wychowanków, dokonana
w obecności dostojnego Prałata przez przełożonych zakładu, z uwzględnieniem wotum
kolegów młodzieży. Z tej okazji odegrano piękny dramat zatytułowany „Baldini".
Przedstawiono w nim szlachetnego młodzieńca, który uwiedziony przez kolegę, został
naczelnikiem bandy rozbójników. Na swe szczęście pamięć pobożnej matki przywraca
go na drogę honoru i cnoty /. /.
Święty zlecał drukarzowi Paravii wykonanie dwóch nowych zeszytów Letture,
pragnąc je dedykować Wikariuszowi Jezusa Chrystusa wraz z projektem Towarzystwa
Salezjańskiego.
Na miesiąc luty wyszła broszura anonimowa: „Wielki Post”.
Podano w niej komentarz historyczno-moralny na temat ważności tego postu,
zapoczątkowanego od czasów apostolskich obowiązku poszczenia, sposobie jego
praktykowania dyspens i indultów udzielanych przez Kościół.
Armonia pisała: „W broszurze na temat postu zawarł autor wszystko, co napisano
o poście z pominięciem zbytniego balastu erudycyjnego. Wiedząc z praktyki, jak trudno
jest mówić na ten temat do ludu, wyrażamy gratulacje autorowi Lettura Cattoliche, który
w doborze treści, jak sposobie pisania potrafił doskonale dostosować się do pojętności
prostego ludu”.
Na miesiącc marzec przygotowywano życiorys św. Papieży i Męczenników;
św. Aniceta, Sotera, Eleuteriusza, Wiktora i Zefiryna. Wspomniany zeszyt, choć
anonimowy wyszedł z pewnością spod pióra Księdza Bosko. Wykazuje, że spowiedź
uszna była z pewnością w użyciu w czasach tych św. Papieży, traktuje o cudach, o Dagii
Tebańskiej, o herezjach i przerażających zgonach herezjarchów, o poście
eucharystycznym, abstynencji piątkowej, o Komunii Wielkanocnej, o męczennikach
z Lyonu, o świętych Felicycie i Perpetui męczennicach.
Był to pierwszy zeszyt, w VI roku wydawnictwa a Ksiądz Bosko w lutym wydał
następujący apel:
Ai Benemeriti Corrispondenti ed ai Signori Associati!
393
|
|
40.4 Page 394 |
▲back to top |
Wyrażając naszym czcigodnym korespondentom podziękowanie za ich
współpracę około kolportowania Letture Cattoliche, z radością zawiadamiamy ich, że
będą one ukazywać się nadal. Zachęty, jakie wpłynęły do nas ze strony wielu wybitnych
osobistości, dodają bodźca do kontynuowania wydawnictwa mimo wszelkiego rodzaju
poświęceń z tym złączonych. Ufni w pomoc zarówno czcigodnych korespondentów jak
Przyjaciół postaramy się w VI roku wydawnictwa wprowadzić ulepszenia zarówno od
strony moralnej jak materialnej zeszytów. Ale to wymaga, by nikt z naszych Przyjaciół
nie cofnął się z dalszym poparciem lecz żeby każdy zdobył jeszcze nowego abonenta.
Wymaga to trochę dobrej woli oraz gorliwości dla dobra bliźnich. Wiemy, że w wielu
okolicach jeszcze nieznane są Letture lecz krążą tam złe dzienniki i książki deprawujące
moralność i dusze wiernych. Boli nas bardzo, że ci nasi Bracia piją tę truciznę i są
pozbawieni przeciwnego lekarstwa. Błagamy więc i zaklinany naszych braci kapłanów,
by zechcieli dołożyć się, aby Letture stały się dostępne dla wszystkich, za co zyskają, jak
ufamy nagrodę przed Bogiem i uznanie społeczeństwa katolickiego.
W taki sposób Święty obejmował swym zasięgiem Lombardię Toskanię, Sardynię,
prowincję Nizza Mare, Trentino, z odpowiednimi ośrodkami korespondencyjnymi.
Zaznaczyć trzeba, że nie był już sam. Oto pewien młodzieniec ze znakomitej rodziny,
urzędnik pocztowy, obdarzony wybitnymi zdolnościami i wykształcony religijnie, jako
były najstarszy oratoriani, nazwiskiem Cezar Chiala, już od dawna przygotowywał
Księdzu Bosko materiały do publikacji. Tłumaczył wiele z obcych języków. Niektóre
anonimowe zeszyty pochodzą od niego, przejrzane przez Księdza Bosko.
Pod wieczór przychodził do Oratorium, zamykał się w pokoju sobie
przeznaczonym pracując do późnej nocy. Często sypiał w Oratorium, rano zaś, był na
Mszy św. wspólnej z wychowankami budując ich swą pobożnością. Na śniadanie
spożywał trochę suchego chleba wraz z klerykami, następnie udawał się do swej pracy na
poczcie. Niekiedy towarzyszył Księdzu Bosko do Becchi, by kontynuować ze swym
mistrzem zaczęte prace i tu kontentował się suchym chlebem i winem.
Zapewniwszy w ten sposób kontynuację swego wydawnictwa nawet w czasie swej
nieobecności, Święty pośredniczył nieraz u władz na korzyść niektórych kapłanów celem
uzyskania jakiejś posady, czy zwolnienia od niesprawiedliwej kary. Przykładem tego list
następujący od małżonki hrabiego Ponze di S. Martino. Szlachetna matrona zapewniała
394
|
|
40.5 Page 395 |
▲back to top |
Księdza Bosko o swym zainteresowaniu kanonikiem Degaudenzi archiprezbitrem
bazyliki metropolitalnej w Vercelli:
Molto rev. di Signore!
Wybaczy, że przesyłam mu list do archiprezbitra Vercelli, obawiając się, że nie
zrobiłby korzystnego wrażenia bez jego nazwiska uwidocznionego w liście do mego
męża, odnośnie pewnych wyjaśnień. Pragnęłabym, by ta sprawa wzięła pomyślny obrót,
dzięki osobie Waszej Przewielebności, względem której żywię podziw i szacunek, jak na
to zasługuje jego imię będące synonimem miłości chrześcijańskiej. Przewielebny Ksiądz
pocieszył mnie zapewniając swą pamięć w modlitwach o mych synach, co uważam jako
zadatek łask Bożych. Młodszy Koriolan przygotowuje się do Pierwszej Komunii
wielkanocnej. Może sobie wyobrazić jak niecierpliwie moje matczyne serce oczekuje tej
chwili i jeśli jakieś słówko zachęty, ze strony Przewielebnego Księdza wpłynęłoby nań
będę go błogosławiła przez całe życie. Moi synowie to cała moja troska i szczęście
wymarzone. Oby Bóg tylko uczynił ich dobrymi chrześcijanami a będę dość
wynagrodzona. Raczy mi W. P. wybaczyć tę dygresję etc. Minervina di S. Martino n.
Bagnola.
Tymczasem Święty idąc za zdaniem księdza Cafasso i księdza Borela, napisał
kolejny list do arcybiskupa Fransoniego, przedstawiając obszerniej projekt przyszłego
Towarzystwa Salezjańskiego, którego członkowie i po profesji zakonnej używać mieli
wszelkich praw cywilnych a wobec państwa uchodzić będą za swobodnych obywateli.
W tymże samym liście zawiadamiał, że z posłuszeństwa jego rozkazowi, zamierzał udać
się do Rzymu.
Arcybiskup z zadowoleniem przyjął tę wiadomość i z miejsca swego wygnania
zaopatrzył go w obszerny list polecający.
W nim dawał wyraz ojcowskiego zadowolenia, chwalił jego gorliwość
i pracę nad chrześcijańskim wychowaniem młodzieży, sygnalizował wielkie dobro już
zdziałane w Turynie przez dzieła Oratoriów oraz gorąco prosił Ojca świętego, by udzielił
mu hojnego wsparcia swymi radami i najwyższym autorytetem.
395
|
|
40.6 Page 396 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ XLIV
Święty polecił klerykowi Turchi kaligraficznym pismem sporządzić czystopis
reguł zamierzonego Towarzystwa, jakie miał przedłożyć papieżowi. W dniu 9 lutego
otrzymał od Prowikariusza Generalnego ks. Celestyna Fissore zezwolenie na opuszczenie
diecezji na dwa miesiące. Równocześnie starano się o paszport u władz. Podróż do
Rzymu miała się odbyć drogą morską tam i lądową z powrotem przez Toskanię, Farmę,
Piacenzę, Modenę i prowincję Lombardo-Wenecką.
Od przyjaciół otrzymywał wiele zleceń oraz gorące życzenia pomyślnej podróży.
/. . /
Wielu kleryków i wychowanków było markotnych na wieść o tak długiej
nieobecności jego w Oratorium. Dlatego Ksiądz Bosko uspokajał ich na słówku:
Niepokoicie się obawiając się, że gdy zabraknie Księdza Bosko, będziecie opuszczeni.
Nie bójcie się. W każdym wypadku wola Boża jest dla nas najlepszym wyjściem. Są tu
inni zacni kapłani, gotowi być między wami i zastąpić wam ojca. Parę dni temu, na
przykład ksiądz kanonik Gastaldi, którego znacie, powiedział mi, że bez trudności gotów
jest zamieszkać w Oratorium i zastępować mnie. Więc wasza przyszłość jest
zabezpieczona. Mimo to, jeśli wam sprawia przykrość moja nieobecność, niemniej ja
sam smucę się, zmuszony dłuższy czas oddalić się od was. Czynię to jednak dla waszego
wielkiego dobra.
Jednym z powodów wyjazdu do Rzymu, jest otrzymać od Ojca św, specjalne łaski
dla niektórych naszych dobrodziejów, którzy przyrzekli was wspierać. Mówił jeszcze
dłużej z entuzjazmem o papieżu i dawał niektóre polecenia odnośnie zachowania
porządku w domu, potem odesłał chłopców na spoczynek.
Przygotowawszy wszystko do podróży Święty udał się do Konwiktu kościelnego
po zlecenia od księdza Cafasso, który wręczył mu prośbę do Ojca św., na temat której od
dłuższego czasu konferowali wspólnie. Przedstawimy tu myśl księdza Cafasso na
podstawie jego biografii napisanej przez księdza Jakuba Colombero.
Pragnieniem ks. Cafasso było, by każdy chrześcijanin w chwili śmierci mógł
korzystać z odpustu zupełnego udzielonego przez Kościół ogólnie. Niestety, zdarza się,
że albo śmierć następuje tak nagle, że nie ma czasu na wezwanie kapłana, któryby
396
|
|
40.7 Page 397 |
▲back to top |
udzielił tego błogosławieństwa lub też brak przy sobie przedmiotów, do których
przywiązany jest ten odpust. Dlatego ks. Cafasso obmyślił sposób, by ten odpust był
związany z aktem woli człowieka, spełnionym choćby raz w życiu, nieodwołany aż do
skonania tak, że nie potrzeba nowej czynności do jego uzyskania przez umierającego.
Akt tej tzw. doskonałej miłości ku Bogu polegać będzie na ochotnym przyjęciu z miłości
ku Bogu, jakiegokolwiek rodzaju śmierci, ze wszystkimi jej cierpieniami i przykrościami,
pełniąc ochotnie wolę Boga. Wspomniany akt woli trwa, dopóki nie zostanie odwołany,
tak iż w chwili śmierci człowiek jest zdolny uzyskać wspomniany odpust zupełny. Jest to
zgodne z nauką Doktora Kłaścioła św. Alfonsa Liguorego. (Vittoria dei Martyri, vol. I. n.
24. Riffless.).
Zważywszy to, ks. Cafasso prosił Ojca św. by wspomniany akt miłości doskonałej
dokonany raz w ciągu życia wystarczał całkowicie, bez innych warunków do zyskania
odpustu zupełnego w chwili śmierci. Ksiądz Bosko przyrzekł swemu kierownikowi
duchowemu dołożyć starań, by uzyskać od Ojca św. tę wielką łaskę. Po czym
wyspowiadał się pomimo, że jeszcze nie upłynęło osiem dni od ostatniej spowiedzi.
Było bowiem jego stałą praktyką odbywać spowiedż przed udaniem się
w daleką padróż. Prócz tego jako mąż roztropny, nim podejmie dość jak na owe czasy
niebezpieczną drogę, zrobił testament w celu jak mówił, by nie narażać na szwank spraw
Oratorium, gdyby Opatrzności spodobało się powołać mnie do siebie, oddając moje ciało
na pokarm rybom w Morzu Śródziemnym. Przybył notariusz dość późno i była obawa,
że Ksiądz Bosko spóźni się na pociąg. Mimo to nie chciał pominąć tej sprawy. (…)
Nazajutrz, było to 18 lutego, Ksiądz Bosko wcześnie
o pół do dziesiątej rano, gdy prószył śnieg, odprawił Mszę św., żegnał się ze swymi
wychowankami.Wielu z nich miało w oczach łzy, w obawie by ich nie opuścił na zawsze.
Na progu przeżegnał się jak zawsze czynił wymawiając: Procedamus in Nomine Domini
i śpieszył się na dworzec kolejowy.
Towarzyszył nu w charakterze sekretarza kleryk Michał Rua. /. . /. Od owego dnia
grupka pobożniejszych przystępowała codziennie do Komunii św., podobnie liczne były
nawiedzenia Najświętszego Sakramentu. W czasie rekreacji poobiedniej. Wielu również
ofiarowało Bogu umartwiania na intencję pomyślnej podróży. Musiały się one podobać
Bogu, jak potwierdził wynik starań Swiętego. /. . . /
397
|
|
40.8 Page 398 |
▲back to top |
Na dworcu przyłączył się do nich jako trzeci towarzysz drogi, niejaki pan Mentasti
znany artysta malarz.
O dziesiątej rozległ się gwizd lokomotywy. Ksiądz Bosko usiadł
w przedziale obok jakiegoś chłopczyka 10-letniego, z którym nawiązał serdeczną
rozmowę. Wnet zorientował się z jego słów oraz na widok ojca siedzącego z tyłu, że był
to Żyd. Ojciec mówił, że uczęszczał do czwartej klasy szkoły elementarnej, zdradzał
doprawdy wielkie zdolności. Było mu przyjemnie, że Ksiądz Bosko rozmawiał na temat
Biblii. Postawił chłopcu parę pytań odnośnie stworzenia świata, człowieka, raju, upadku
pierwszych rodziców. Chłopczyk odpowiadał poprawnie, choć budziło zdziwienie, że nie
miał pojęcia o grzechu pierworodnym i obietnicy Odkupiciela.
Nie ma tego w twej Biblii? Spytał Święty. Co Bóg przyrzekł Adamowi, gdy go
wypędzał z raju?
Nie odpowiedział chłopczyk, proszę mi to powiedzieć.
Otóż Pan Bóg rzekł do węża: Dlatego że uwiodłeś niewiastę będziesz przeklęty
wśród wszystkich zwierząt, a jej potomek zmiażdży twą głowę.
Któż jest tym człowiekiem, o którym mowa?. Jest to Zbawiciel, który miał
odkupić rodzaj ludzki z niewoli szatana.
Kiedy przyjdzie ten Zbawiciel?
Nie przyjdzie lecz przyszedł, jest nim ten, którego nazywamy… Tu ojciec mu
przerwał: Dość, dość! Tych rzeczy nie znamy, bo nie odnoszą się do naszego Prawa.
Dobrze byście uczynili, zauważył Święty gdybyście to studiowali, jest bowiem
zawarte w Prawie Mojżeszowym i u Proroków, w których wierzycie.
Dobrze, dobrze, pomyślimy o tym. Proszę go spytać coś z arytmetyki. Widząc, że
ojciec nie życzy sobie, by rozmawiał ze synem w sprawach religijnych, Ksiądz Bosko
przeszedł na rzeczy obojętne, rozweselając wszystkich obecnych w przedziale.
Na dworcu w Asti chłopiec wysiadał i miał wprost łzy w oczach, tak się
przywiązał do Księdza Bosko. Żegnając się mówił:
Nazywam się Leon di Moncalvo, proszę pamiętać o mnie, przy sposobności
odwiedzę go w Turynie.
Ojcu nie w smak była ta sympatia względem Księdza Bosko, by odwrócić uwagę
syna, powiedział że kupi mu w Turynie Historię Włoch, choć dotąd nie mógł jej znaleźć
w księgarni. Święty po powrocie z Rzymu przyrzekł mu posłać ją w prezencie.
398
|
|
40.9 Page 399 |
▲back to top |
W Aleksandrii spostrzegł na dworcu wysiadającego z dorożki kleryka Anioła
Savio. Przywoławszy do siebie z okna wagonu dał mu parę zleceń. Kleryk ten pierwszy
z Oratorium uzyskał patent nauczycielski szkół elementarnych Święty choć z niemałą
własną ofiarą wysłał go na rok uczyć dzieci w sierocińcu w Aleksandrii. Udawał się on
właśnie na to nowe stanowisko.
Począwszy od Serravalle pociąg pędził wśród przepastnych urwisk Apeninów,
poprzez liczne wiadukty i galerie, aż stanął wreszcie w Busella. Tu wsiedli do przedziału
dwaj górale. Jeden z nich bladością cery budził litość; drugi, choć pod siedemdziesiątkę,
robił wrażenie pełnego wigoru młodzieńca. Miał na sobie krótkie spodnie z rozpiętymi
kieszeniami, z których wyglądały łydki sine i odmrożone. Koszula siatkowa a z ramion
zwisał fantazyjnie zarzucony płaszcz.
Święty lubiąc rozmawiać z prostym ludem spytał go:
Słuchajcie no dlaczego nie sprawicie sobie odzieży chroniącej od zimna?
Ech, panocku, my górale som przyzwycajeni do zimnych wiatrów, deszczów,
śniegu i lodu. Nie widzimy nadchodzącej zimy. Nasze dzieci dotychczas biegają po
śniegu, nawet bawią się nie zważając na zimno czy upał.
No tak, mam dowód na to, że im mniej daje się ciału, tym mniej ono przyzwyczaja
się żądać. Ci co starają się zapobiec najmniejszej przykrości, muszą
z konieczności cierpieć wielkie niewygody, na które prosty człowiek nie reaguje.
Śnieg zmniejszał się stopniowo w miarę jak przybliżano się ku Riwierze.
Początkowo widziało się pysznie zazielenione stoki, później ukwiecone ogrody, drzewa
migdałowe, rozkwitłe brzoskwinie. A oto już Genua i morze! Pociąg wbiega na dworzec.
Posłaniec księdza Montebruno wraz z kilku chłopcami oczekiwali już Księdza
Bosko na stacji, by zabrać jego bagaż i zaprowadzić gości do zakładu Artigianelli na
przedmieściu Carignano. Ksiądz Montebruno powitał Księdza Bosko
z żywą serdecznością i zaprowadził na obiad. Po czym zwiedzili zakład szkoły,
pracownie, internat. Ksiądz Bosko miał wrażenie, że znajduje się w dawnym domu
Pinardi, takie spotykał tu ubóstwo.
W zakładzie znajdowało się 30 podopiecznych, innych dwudziestu tu pracowało
i stołowało się. Na obiad dostawali dobry talerz zupy, zaś na kolację
i śniadania pagnottę, którą spożywali na rekreacji.
399
|
|
40.10 Page 400 |
▲back to top |
Zwiedziwszy zakład i porozmawiawszy z księdzem Montebruno na temat
zjedoczenia ich dzieł, w towarzystwie kleryka Rua, Ksiądz Bosko wyszedł do miasta.
Ponieważ wiał przykry wiatr, poszli do klasztoru OO. Dominikanów w Castello.
Podejmował ich tam O. Cottolengo jako proboszcz tamtejszej parafii zapraszając na
wieczerzę i na nocleg. Na miłej konwersacji spędzili czas aż do północy.
Rano, Księdza Bosko odprawił Mszę św. w kościele OO. Dominikanów.
Spodziewał się wyruszyć dalej Morzem dnia następnego z rana. Niestety, z powodu
silnego wiatru statek nie przybył do portu, dlatego musiał czekać. Rzec można, ten
przymusowy pobyt w Genui stał się mu okazją bilokacji, gdyż ciałem był w Genui,
a duchem przebywał w Turynie.
Należało uzyskać wizę. Pan Scorza, konsul papieski rezydujący w Genui przyjął
Księdza Bosko uprzejmie i osobiście ekspediował papiery na policję. Starał się również o
wyjednanie zniżki za przejazd statkiem lecz nie było możliwe jej uzyskanie. Poprzestał
na przekazaniu pewnych zleceń do Civitavecchia i do Rzymu.
Święty wykupiwszy bilet podróży na statku zwanym Aventino, poszedł na obiad
z klerykiem do Dominikanów, od których otrzymał wiele listów polecających do Rzymu.
Po czym poszli pożegnać się z księdzem Montebruno a o pół do siódmej żegnał się
z kilkoma duchownymi w zakładzie Artigianelli, między którymi był znany misjonarz
z Adenu w Arabii, ks. Alojzy Sturla.
Chłopcy z kolegium byli ujęci serdecznymi słowy Księdza Bosko, który im
zafundował drugą potrawę na obiad. Kilku starszych, którzy podnieśli mu bagaże do
portu, wiosłowali barką aż do parostatku. Wiał silny wiatr tak, że nasi podróżni
niezwyczajni tego obawiali się przewrócenia barki, z czego owi chłopcy serdecznie się
śmiali.
Po 20 minutach, Ksiądz Bosko wraz z klerykiem Rua przybyli na pokład ze swymi
bagażami i odpoczywali obserwując ciekawe miejsce, w którym znaleźli się po raz
pierwszy.
Stanęli na pokładzie w momencie obiadu i nieświadomi zwyczajów panujących na
okrętach, nie zasiedli z innymi do stołu. Gdy później zażądali posiłku, usłyszeli
odpowiedź, że pora na to już minęła i musieli zadowolić się tylko owocami bułką
i szklanką wina.
400
|
|
41 Pages 401-410 |
▲back to top |
|
|
41.1 Page 401 |
▲back to top |
Po tym posiłku weszli na górny pokład, by rozglądnąć się po Awentynie. Był to
jeden z największych okrętów stojących w porcie. Odbywał zwyczajny rejs
z Marsylii przez Genuę, Livorno, Civitavecchia, Neapol, Meesynę do Malty
i z powrotem.
Dwaj nasi podróżni otrzymali pomieszczenia w kajucie. O godzinie dziesiątej
statek podniósł kotwicę i całą parą, dzięki pomyślnemu wiatrowi płynął szybko ku
Livorno. Na pełnym morzu Ksiądz Bosko dostał choroby morskiej i musiał leżeć
w łóżku.
Pierwsza noc była najgorsza zlazł z łóżka, by zobaczyć, czy także kleryk Rua nie
cierpiał podobnie. Czuł się on całkiem dobrze prócz pewnego osłabienia wstał
natychmiast i czym mógł służył swemu Ojcu.
Nad ranem, 20 lutego parowiec zawinął do portu Livorno. Podrożni mogli wysiąść
na ląd i pozostać w mieście od siódmej z rana do piątej wieczór, legitymując się
paszportem a opłacając się urzędnikom napiwkami itp.
Ksiądz Bosko pragnąłby zwiedzić miasto, odprawić Mszę św., odwiedzić swych
znajomych lecz niestety musiał leżeć w łóżku. Nawet po krótkim spacerze na pokładzie
musiał czym prędzej wracać do kabiny, rezygnując z posiłku.
Pewien młody lokaj, nazwiskiem Charles zainteresował się Księdzem Bosko i od
czasu do czasu przychodził ofiarując swe usługi. Święty ujęty jego uprzejmością wdał się
z nim w rozmowę. Pytając między innymi, czy nie obawia się drwin odwiedzając tak
często księdza, będąc obserwowany przez podróżnych.
Nie, odrzekł po francusku, może ksiądz być pewny, że nikt temu się nie dziwi.
Owszem wszyscy mu współczują (…) Zresztą moja matka zawsze mi polecała odnosić
się z szacunkiem do księży i że za to Bóg mi będzie błogosławił.
Uprzejmy lokaj przyprowadził lekarza okrętowego, który zajął się szczerze
pacjentem.
Rozumie ksiądz po francusku? spytał lekarz
Rozumiem wszystkie języki świata, nie wyłączając głuchoniemych.
Lekarz zrozumiał żart i śmiejąc się odparłł,
Peut atre, peut atre! Zbadał pacjenta i orzekł, ze do choroby morskiej dołączyła się
febra z obniżonym ciśnieniem lecz dobra kawa zrobi mu dobrze.
Ksiądz Bosko podziękował konsyliarzowi pytając o godność.
401
|
|
41.2 Page 402 |
▲back to top |
Jobert z Marsylii, doktor medycyny, chirurg.
Charles na polecenie lekarza, przynosił Księdzu Bosko od czasu do czasu filiżankę
mocnej kawy. Ten napój pokrzepił go, spowodował poty i sprowadził sen. Gdy okręt
wypłynął na morze, na nowo wróciły torsje aż do czwartej po południu. Po czym jeszcze
całkiem na czczo, mimo że czuł osłabienie, ale już przyzwyczajony do kołysania się
okrętu ponownie zasnął i spał aż do rana, kiedy okręt przybył do Civitavecchia.
Sen pokrzepił go mimo nieustannej diety postnej. Podczas gdy podróżni
wyładowywali swe bagaże, kapitan zaniósł paszporty na policję, i przyniósł wszystkim
zezwolenie wyjścia na ląd.
Zszedłem do barki relacjonuje Księdza Bosko i od tej chwili wydatek za
wydatkiem to lira dla przewoźnika, pół liry bagażowemu, pół liry przy rogatkach
miejskich, znowu pół liry przy przeglądzie paszportu, pół takoż dla lokaja w liberii
zachęcającego do jego pojazdu, znowu pół dla innego umieszczającego bagaże
w dorożce, dwa liry za wizę policyjną, półtorej dla konsula papieskiego. Faktem było, że
trzeba było trzymać portfel stale otwarty i słono płacić. /…/. Dodać do tego, że przy
zmianie waluty w banku musiało się zdać na biegłość urzędników. Na cła jednak
uwzględniono przesyłkę adresowaną do kardynała Antonellego ze stęplem papieskim,
gdzie złożyłem wszystkie ważniejsze papiery. Również dzięki uprzejmości celników nie
potrzebowałem otwierać wszystkich bagaży.
Była niedziela. Ze względu na przebytą chorobę morską, nie mógł Święty
odprawić Mszy św. dowiadywał się, gdzie by mógł jej wysłuchać. Mając trochę więcej
czasu poszedł do Delegata Papieskiego, który go przyjął bardzo uprzejmie ofiarując
wszelkie usługi. Zauważywszy nazwisko Księdza Bosko wymienione w liście konsula
z Genuy, spytał, czy znany mu jest ów kapłan piemoncki. Do usług waszej wielebności
jestem nim. Po wymianie informacji, Delegat zaprosił, by zechciał wstąpić do niego w
drodze powrotnej i pożegnali się.
Następnie Ksiądz Bosko udał się do klasztoru OO. Dominikanów na Mszę św.
Przyszedł w samą porę na Mszę konwentualną. Podziwiał staranny chorał owych
zakonników.
Tymczasem pan Mentasti z niecierpliwością oczekiwał na swych towarzyszy
podróży, gdyż dyliżans był już gotów do drogi. Ksiądz Bosko
z towarzyszem, wezwani pobiegli czym prędzej na stację i wsiadłszy do coupe
402
|
|
41.3 Page 403 |
▲back to top |
ciągnionego przez szóstkę silnych rumaków ruszyli w kierunku na Rzym. Odległość 47
mil włoskich równała się 36 milom piemonckim. Droga była bardzo przyjemną wśród
ukwieconych łąk i skarp zazielenionych. Podróżni dzielili się miłymi wrażeniami.
Po 18-milowym odcinku drogi, wciąż nad brzegami Morza Śródziemnego nastąpił
godzinny przystanek w miasteczku Palo. Podróżni mogli zjeść i odpocząć
w pobliskiej restauracji. Podano obiad i raczono się z apetytem smacznym posiłkiem.
Tymczasem kelner, który ich obsługiwał siadł w kącie szczelnie owinięty
płaszczem, jakoś dziwnie wyczerpany i trupio blady. Podszedł on do Księdza Bosko
pytając: Wielebny ksiądz pewnie cierpiał na chorobę morską, nieprawdaż?
Tak, a teraz odczuwam silny apetyt.
Proszę mnie posłuchać, wielebny księże: proszę nie jeść zbyt wiele, bo mogłoby
mu to zaszkodzić. Mam wielkie doświadczenie w tej sprawie.
Święty podziękował za uwagę. W rozmowie dowiedział się, że był on
właścicielem gospody i że od lat nawiedza go bardzo silna febra, która go wyniszcza.
Miałby ksiądz jakie lekarstwo na moją febrę? Spytał ów restaurator.
Owszem, miałbym.
Och, bardzo bym prosił. Byłbym mu bardzo wdzięczny.
Dobrze, proszę pana. Lecz pierwej chciałbym się upewnić czy jesteście dobrym
chrześcijaninem.
O tak. Jestem katolikiem praktykującym.
Otóż, proszę odmawiać co dzień Ojcze nasz … i Zdrowaś Maryjo … ku czci
św. Alojzego, oraz Salve Regina do Najśw. Dziewicy i to przez trzy miesiące.
W niedzielę spełnić powinność katolika i jeśli ma pan żywą wiarę, proszę, być pewny,
że febra ustanie
Tak, rzeczywiście od pewnego czasu zaniedbywałem chodzić do kościoła.
Otóż właśnie kończył Święty, proszę mieć ufność w Boga. Przepiszę panu receptę,
dzięki której opuści go febra. Wziąwszy kartkę papieru napisał receptę, polecając zanieść
ją jakiemu aptekarzowi.
Restaurator nie posiadał się z radości. Nie mogąc inaczej wyrazić swej
wdzięczności całował raz po raz rękę Księdzu Bosko.
Niemniej serdeczną znajomość zawarł z pewnym karabinierem papieskim,
nazwiskiem Pedrocchi. Obaj wszczęli serdeczną rozmowę, jakby się już dawno znali.
403
|
|
41.4 Page 404 |
▲back to top |
Niebawem spostrzegli się o pomyłce, niemniej oznaki przyjaźni życzliwości
i wzajemnego szacunku trwały nadal. Ksiądz Bosko, by go zadowolić, pozwolił
że zapłacił za niego filiżankę kawy, sam zaś zafundował karabinierowi szklankę rumu.
Proszony o jakąś pamiątkę dał mu medalik św. Alojzego Gonzagi. Serdeczne podejście
do ludzi zyskiwało Księdzu Bosko wszędzie przyjaciół.
Gdy wreszcie powóz ruszył, podróżnym zdawało się, że wyprzedzają konie lub że
są już w Rzymie. Już nie odczuwał Ksiądz Bosko do tego stopnia pędu pojazdu. Nastała
noc i nic nie było widać. Tak pędzono aż do godziny jedenastej wieczór.
Doznawali dreszczu na myśl o tym, że znajdują się już na terenie wiecznego
Miasta. Ktoś zawołał: Jesteśmy w Rzymie! Drugi wykrzyknął: Jesteśmy
w ziemi Świętych! i tak przybyli do stacji docelowej.
Ksiądz Bosko przybył do Miasta wiecznego w dniu 21 lutego. Nie znając nikogo,
poszukał jakiegoś przewodnika, który by ich zaprowadził do pałacu hrabiego Da-Maistre
przy ulicy Kwirynalskiej pod nr. 49 przy czterech fontannach. Przybył na miejsce
o godzinie jedenastej witany serdecznie przez hrabiego Rudolfa wraz z małżonką
hrabiną. Posiliwszy się nieco udali się do przeznaczonych sobie stancji.
404
|
|
41.5 Page 405 |
▲back to top |
RO Z D Z I A Ł LXV
Ksiądz Bosko zamieszkał w tej części Kwirynału zawanej Guattro Fontane, od
czterech wodotrysków znajdujących się na skrzyżowaniu czterech ulic. Hrabiostwo Da-
Maistre gościli go ze szczególną atencją za względu na dawną przyjaźń i szacunek, jakie
dla niego żywili. Ponieważ nie mieli własnej kaplicy domowej dlatego Ksiądz Bosko
celebrował Mszę św. w kaplicy Sióstr belgijskich zajmujących część pałacu.
Kleryk Rua przez parę dni mieszkał razem z Księdzem Bosko; póżniej jednak
przeniósł śie, do Rossinianów przy ulicy Aleksandryjskiej nr. 7. 0. Generał przyjął go
bardzo serdecznie /…/.
Nazajutrz tj. 22 lutego, Ksiądz Bosko wraz z kl. Rua, w towarzystwie hr. Rudolfa
Da-Maistre udał się za Mszą św. do pobliskiego kościoła św. Karola obsługiwanego
przez Trynitarzy hiszpańskich.
Spragniony Słowa Bożego, był to bowiem Wielki Post, poszedł do kościoła
O. Jezuitów posłuchać wybitnego kaznodzieję O. Rossi, który rozwijał temat
trzykrotnego kuszenia człowieka. Powaga osobista, głos miły, staranność języka, wdzięk
wymowy, namaszczenie religijne, nade wszystko dar przekonania naturalnie płynące
z serca - były to przymioty, które bardzo przypadły do gustu Księdzu Bosko.
Wróciwszy do domu, resztę dnia rozpakowywał swe papiery, listy, jakie przywiózł
ze sobą, polecające do różnych osób, z którymi posłał kleryka Rua, by doręczył
adresatom.
Następnie udał się do klasztoru OO. Dominikanów przy S. Maria sopra Minerva
z wizytą do kardynała Gaude lecz go nie zastał. Wykorzystując godzinę czasu przed
zachodem słońca, poszedł oglądnąć Panteon najdawniejszy zabytek Rzymu pogańskiego,
poświęcony kultowi Boga, Najświętszej Panny oraz Wszystkich Świętych, przez papieża
Bonifacego IV. Kościół ten ma także nazwę S. Maria ad Martyres, gdyż wspomniany
papież kazał przenieść tam z katakumb wiele relikwii, które ulokował pod głównym
ołtarzem.
Wróciwszy do siebie ułożył program dziennych zajęć, w którym uwzględnił
skontaktowanie się z wybitnymi osobistościami Rzymu, zwiedzenie najsławniejszych
zabytków, bazylik, kościołów spotykanych co krok.
405
|
|
41.6 Page 406 |
▲back to top |
Pragnął zadowolić swą pobożność podziwiając dzieła wzniesione przez papieży
w Rzymie. Na tle sterczących ruin pogańskiego Rzymu przywoływał na pamięć
chwalebne dzieje męczenników. Postawił sobie za zadanie zdobycie dokładnych
wiadomości dla kontynuowania swych Letture Cattoliche, zwłaszcza odnośnie Historii
kościelnej oraz Dziejów Papieży. Spragniony oglądnąć wszystko dokładnie, postanowił
poświęcić na to miesiąc czasu.
Kleryk Rua oddawał mu wielkie usługi, bo chociaż mieszkał
u Rosminianów, przychodził regularnie do pałacu De Maistra a Ksiądz Bosko dyktował
mu zdobyte wiadomości i uwagi odnośnie tego, co widział, czytał lub słyszał od osób
obeznanych z dziejami i tradycją Wiecznego Miasta.
Tak powstał pamiętnik dotąd niewydany, pełen wiadomości, za którym pójdziemy
krok w krok z Księdzem Bosko, z pominięciem ubocznych szczegółów oddalających od
naszego celu.
Kl. Rua towarzyszący mu często w tych wyprawach dopomagał również
w załatwieniu obfitej korespondencji. Inną pracą, którą przygotowywał Ksiądz Bosko
w dni deszczowe był „Miesiąc Maryjny". Kleryk zabierał ze sobą jego brulion
z poprawkami, przepisywał kaligraficznie i przesyłał drukarzowi turyńskiemu.
23 lutego był ks. Bosko u św. Piotra w Okowach, położonego w centrum niasta,
obsługiwanego przez OO. Augustionów. Przyjmuje się, że tu św. Piotr założył pierwszą
kaplicę chrześcijańską. Przy tym była sposobność oglądnięcia okowów
św. Piotra, co zdarza się niezbyt często przygodnym pielgrzymom. Wraz z klerykiem
Rua mogli dotknąć św. relikwii, ucałować i przyłożyć je sobie do czoła i szyi.
Około dziewiątej udali się do kościoła S. Maria sopra Minerva wzniesionego na
ruinach starożytnej pogańskiej świątyni poświęconej bogini Minerwie
(gr. Pallas Atena). Wstapiwszy do klasztoru zostali serdecznie przyjęci przez kardynała
Gaude, który tu rezydował.
Purpurat zdawna przyjaciel Księdza Bosko, zatrzymał go na audiencji prywatnej
blisko półtorej godziny. Lubił rozmawiać z nim w ojczystym dialekcie piemonckim,
rozpytywał na temat oratoriów świątecznych, o sprawach kościelnych
w państwie sardyńskim, słuchał życzliwie, co mu referował Święty na temat swych
ustaw, które przywiózł ze sobą. Prostotą obejścia się dawał dowód, że wysoka godność
nie zmieniła jego obyczajów a tym mniej miłości do swej ojczyzny i przyjaciół. Przy tej
406
|
|
41.7 Page 407 |
▲back to top |
wizycie i w dalszych stosunkach z kardynałem ważną pomocą był dla Księdza Bosko
O. Marchi Dominikanin, odnoszący się do niego z niezwykłym szacunkiem.
Po południu udał się z wizytą do markiza Jana Patrizi, kuzyna kardynała
Wikariusza Rzymu, rezydującego przy Placu św. Ludwika zwanym Placem Francuzów.
Wręczył mu list od hr. Causa a następnie odbył długą konferencję na temat Dzieł św.
Wincentego a Paolo w Rzymie, których markiz był gorącym opiekunem i prezesem.
Dowiedział się od niego, że w Rzymie istniało 15 Konrerencji św. Wincentego
obfitujących w środki finansowe, sprawujących opiekę nad młodzieżą sierocą, dla
których w roku poprzednim wydano 2 tys. lir.
Naprzeciw pałacu Patrizi wznosi się wspaniały kościół św. Ludwika króla
francuskiego. Po zwiedzeniu go Ksiądz Bosko skierował się ku czterem fontannom,
znużony już wielu zleceniami otrzymanymi przed wyjazdem z Turynu. Lecz wtem słyszy
jakiś głos przyjacielski, był to O. Bresciani Jezuita, zapraszający, by zjawił się w redakcji
Civita Cattolica, gdzie oczekują go niektórzy ojcowie z Towarzystwa Jezusowego.
Obiecał, że przyjdzie tam w najbliższych dniach.
24 lutego przybył do sławnej bazyliki Santa Maria Maggiore wzniesionej na
polecenie samej Madonny na wzgórzu akwilińskim, gdzie 4 sierpnia 352 roku spadł
obficie zapowiedziany przez Nią śnieg. Tu uczcił święty Żłóbek Zbawiciela, czaszkę św.
Macieja Apostoła wystawioną w kaplicy pod ołtarzem papieskim, ze wzglądu na okres
stacji Wielkiego Postu oraz obraz Madonny przypisywany św. Łukaszowi ewangeliście.
Wieczorem po postnej kolacji, jak to jest w zwyczaju w Rzymie przez cały okres
Wielkiego Postu rozmawiano przy stole na temat tego przepisu postnego surowo
przestrzeganego przez wszelkiego stanu osoby tak, że absolutnie nie dostanie się
w zacnym sklepie mięsa, jaj, masła. Wspomniano przy tym, jak protestanci zawzięcie
nienawidzą postów i umartwień katolickich, relikwii Świętych, heroicznych pokut
i wszystkiego, co tchnie nadprzyrodzonością.
Pani Franciszka De-Maistre opowiedziała fakt godny upamiętnienia:
W roku ubiegłym przybył tu Wikariusz generalny diecezji Sieny. Między innymi
opowiedział fakt cudowny o św. Galgano żołnierzu. Relikwie tego Świętego, zmarłego
przed wiekami przechowują się w całości lecz cudowne jest to, że co roku ścinają mu
włosy na głowie, które wciąż odrastają. Pewien protestant słysząc ten cud śmiał się
mówiąc: Niech mi pozwolą opieczętować urnę z głową, a jeśli włosy tak samo odrosną,
407
|
|
41.8 Page 408 |
▲back to top |
to ja uznam w tym Palec Boży i uwierzę. Gdy powiedziano to biskupowi, ten zgodził się
mówiąc: Dobrze, dam swoje pieczęcie biskupie a niech on położy swoje, by przekonać
się o autentyczności faktu. Protestant ów zniecierpliwiony po paru miesiącach
zaproponował otwarcie urny. Jakież było jego zadumienie, gdy ujrzał włosy na głowie
św. Galgana odrosłe w dość znacznej wysokości, jakby był żyw! Cud, cud prawdziwy
wołał zostaję katolikiem! Istotnie, w roku następnym wraz z całą swą rodziną złożył
abiurę herezji kalwińskiej i luterskiej, przystąpił do Kościoła katolickiego, który odtąd
przykładnie wyznawał.
Dnia 25 lutego, Święty poszedł do kościoła św. Pudencjany wzniesionego
u stóp wzgórza Viminalis, w miejscu gdzie został uwięziony św. Piotr, gdy przybył do
Rzymu, w domu senatora Pudenoa. W kościele tym znajduje się nisza z wielu
relikwiami! Historia zaś podaje, że tam celem pogrzebania, ukryto ciała trzech tysięcy
męczenników.
Ksiądz Bosko odprawił tu z wielką pobożnością Mszę św. na ołtarzu, przy którym,
zgodnie z tradycją miał celebrować św. Piotr Ap. W innej kaplicy przechowuje się
świadectwo o Cudzie Najświetszego Sakramentu. Gdy pewien kapłan powątpiewając
o obecności Pana Jezusa w Hostii konsekrowanej, wzniósł Hostię w górę ta znikła z jego
rąk i spadając na ziemię dwukrotnie podskoczyła na stopniach marmurowych ołtarza.
W pierwszym stopniu otwarła się kawerna, w drugim otwór wielkości Hostii.
Przechowują się one tu za ustawionymi balaskami.
Od św. Pudencjany wstępował Ksiądz Bosko na wzgórze Ekwilińskie, do kościoła
św. Praksedy, wzniesionego w niewielkiej odległości od bazyliki Matki Bożej Większej.
Tu w Termach Novata, brata św. Praksedy chronili się chrześcijanie
w okresie prześladowań. Święta dostarczała im żywności, ukrywała ciała Męczenników,
które grzebała, a krwią ich nasycone gąbki i grudki ziemi składała w niszy wydrążonej
w ziemi, która obecnie znajduje się w środku kościoła. W kaplicy bocznej przechowuje
się jaspisowa kolumna, przy której według podania odbywało się biczowanie Pana
Jezusa.
Od wzgórza Ekwilińskiego Ksiądz Bosko przeszedł na wzgórze Celius.
Oglądnąwszy baptysterium Konstantyna, przedstawiające ogromną konchę
z drogocennych marmurów, umieszczoną wewnątrz bazyliki św. Jana in Ponte.
Przeszedłszy obok obeliska egipskiego, na którym umieszczono wysoki krzyż, wkroczył
408
|
|
41.9 Page 409 |
▲back to top |
Księdza Bosko do przesławnej i naczelnej świątyni katolickiego świata, bazyliki św. Jana
na Lateranie. Jest ona siedzibą papieża jako biskupa rzymskiego, który po swym
wyniesieniu na tron papieski, odbywa do niej uroczysty ingres.
Tu przechowuje się pod głównym ołtarzem głowy dwóch Apostołów,
św. Piotra i Pawła oraz stół z Wieczernika, przy którym Chrystus odprawił swą ostatnią
wieczerzę z Apostołami.
Wyszedłszy z tej ogromnej bazyliki pięcionawowej, przeszedł przez plac kierując
się do budynku wzniesionego przez Sykstusa V dla św. Schodów. Jest ich 28,
z białego marmuru, takich, jakie były w pałacu Piłata w Jerozolimie, przez które
Zbawiciel wchodził i zstępował wielekroć w czasie swej Męki, pozostawiając na nich
ślady swych stóp zakrwawionych. Widzi się je przez otwory w drewnianym
obramowaniu, pokrywającym schody wyżłobionym kolanami chrześcijan od wieków
przesuwającymi się po nich na klęczkach. Bocznymi schodami dostać się można do
kaplicy papieskiej pełnej relikwii.
26 lutego, Ksiądz Bosko w towarzystwie pana Karola De-Maistre i kleryka Rua
skierował się do Watykanu, wzgórza na którym wznosi się najcenniejszy pomnik
religijny, najświetniejsza pod względem sztuki artystycznej, bazylika św. Piotra.
Przechodząc przez most św. Anioła na Tybrze, odmówili Orsco dla zyskania
odpustu nadanego przez papieży i uczciwszy statuę św. Michała Archanioła na
mauzoleum Hadriana, zamienionym na fortecę, znaleźli się na ogromnym placu przed
bazyliką. Na tym miejscu znajdował się kiedyś cyrk Nerona, w którym palono ciała
skazanych chrześcijan jako pochodnie Nerona. Obecnie otacza go 284 kolumn z 88
pilastrami, rozłożonymi w półkolu z obu stron w czterech rzędach, dzielących portyki na
trzy wejścia, z których środkowy najobszerniejszy można przejechać wygodnie dwoma
karocami. Nad kolumnadą wznoszą się 96 posągów Świętych. W głębi placu wspaniałe
schody wiodą do przedsionka świątyni, całego zdobnego w marmury, malowidła, rzeźby
i inne ornamenty. Nad nim znajduje się loża papieska, z której Ojciec św. błogosławi
miastu i światu.
Ogromna majestatyczna facjata świątyni prezentuje trzynaście kolosalnych
posągów, przedstawiających św. Jana Chrzciciela, Apostołów, bez św. Piotra,
rozstawionych po bokach. W środku placu w otoczeniu dwóch wspaniałych
wodotrysków, wyrzucających nieustannie strugi wody w powietrze, wznosi się obelisk
409
|
|
41.10 Page 410 |
▲back to top |
egipski z krzyżem na szczycie, wewnątrz którego znajduje się cząstka relikwii Krzyża
Św. Ksiądz Bosko z towarzyszami, uczcili go odkrywając głowy i zyskując odpust.
Bazylika ma pięć portali. Każdy odwiedzający ją o jakiejkolwiek porze dnia
zyskuje odpust zupełny pod warunkiem spowiedzi i Komunii św.
Ksiądz Bosko wszedłszy do wnętrza stanął olśniony jakby w ekstazie. Pierwszy
szczegół, jaki go uderzył były to marmurowe statuy założycieli zakonów dokoła kolumn
nawy głównej. Wydawało mu się jakby oglądał niebieskie Jeruzalem. Długość bazyliki
od wejścia aż do katedry św. Piotra wynosi przeszło 185 metrów, zaś wysokość aż do
kopuły 46 metrów. Jest to największa świątynia chrześcijaństwa. Po niej dopiero idzie
kościół św. Pawła w Londynie. Jeśli do tego, żartował Ksiądz Bosko, dodamy kościół
naszego Oratorium w Turynie to powstanie dokładna długość bazyliki watykańskiej.
Każda jej kaplica jest tak obszerna jak zwykły kościół.
Ksiądz Bosko począł zwiedzać nawę boczną z prawej strony od wejścia,
przechodząc od kaplicy do kaplicy, ołtarz za ołtarzem, obraz za obrazem. Oglądał każdą
statuę, płaskorzeźbę, mozaikę podziwiał wspaniałe nagrobki tylu papieży. Między
innymi zwrócił uwagę, na nagrobek sławnej Matyldy księżniczki Canossy,
podtrzymującej autorytet papieża Grzegorza VII przeciw Henrykowi IV cesarzowi
niemieckiemu; Krystyny Aleksandry królowej szwedzkiej, która z protestantyzmu
przeszła na katolicyzm i zrzekła się tronu umierając w Rzymie w 1655. Wszystkie te
szczegóły notował starannie Ksiądz Bosko z zaznaczeniem dat.
Biła juz piąta godzina i Ksiądz Bosko czuł się bardzo zmęczony, gdyż od
jedenastej z rana był wciąż na nogach chodząc po owej nawie bazyliki. Dlatego powrócił
do quattre fontane.
W sobotę 27 lutego, w dzień deszczowy, Ksiądz Bosko nie mógł kontynuować
wizyty na Watykanie, gdyż było bardzo daleko dlatego większą część dnia poświęcił
pisaniu. Po południu udał się do kardynała Wikariusza po celebret, bez którego nie
można było odprawiać Mszy w różnych kościołach Rzymu. Następnie postanowił
zwiedzić kilka zakładów dobroczynnych i wychowawczych w mieście, by zaczerpnąć
światła i zachęty do tym gorliwszej i owocniejszej pracy w Oratorium.
Zwiedził zakład wychowawczy im. Tata Giovanni, przy ulicy św. Anny,
interesując się jego początkiem i celem, jak też rozwojem. Otóz z końcem wieku XVIII,
pewien ubogi murarz nazwiskiem Giovanni Burgi, litując się nad wielu biednymi
410
|
|
42 Pages 411-420 |
▲back to top |
|
|
42.1 Page 411 |
▲back to top |
ulicznikami, bosymi i obdartymi, zgromadził kilkunastu z nich w wynajętym domu.
Liczba ich zwiększała się i trzeba było poszerzyć lokale. Sieroty przygarnięte nazywały
swego dobroczyńcę pieszczotliwie „Tata", co w narzeczu rzymskim znaczy „ojciec", stąd
nazwa dzisiejsza tego zakładu. Burgi sam ubogi posiadał jednak szerokie serce dlatego
nie wahał się iść nawet po kweście dla swych przybranych dzieci. Papież Pius VI,
za którego pontyfikatu powstało to dzieło, zakupił mu dom stając się wielkim
dobroczyńcą tego zakładu a przykład jego naśladowali jego następcy.
Kieruje nim dożywotnio dyrektor, który przebiera sobie pomocnika obejmującego
jego urząd po śmierci.
Przyjmuje się chłopców w wieku od 9-14 lat, którzy pozostają w zakładzie do lat
dwudziestu, starsi i cnotliwsi stają się asystentami poszczególnych grup i pokoi,
posiadający wykształcenie zawodowe, nauczają innych czytania, pisania i rachunków.
Niektórzy klerycy i laicy prowadzą szkołę wieczorową. Z braku własnych
warsztatów wychowankowie uczą się rzemiosła u różnych majstrów na mieście,
podobnie jak było u nas. Wyróżniającym się zdolnościami i pobożnością pozwala się na
studia literackie czy artystyczne. Zródłem ich utrzymania było stypendium miesięczne
udzielone przez Piusa IX w wysokości 150 lir miesięcznie, prócz tego, co zarabiali sami
wychowankowie, ci na rzecz zakładu odstępowali ze swej dziennej płacy 16 soldów,
reszta szła na ich własne konto.
Zakład zależał bezpośrednio od papieża i był pod opieką NMP Wniebowziętej
i św. Franciszka Salezego. Porządek dzienny, asystencja chłopców były jak w oratoriach
a Ksiądz Bosko stwierdził z zadowoleniem że w Turynie nieświadomie powstała imitacja
zakładu Tata Giovanni. Tak się dzieje, że dzieła dobroczynne do siebie podobne mając
początek swój w Bogu, powstają za natchnieniem Kościoła i nie podlegają zmianom
czasu i miejsca. Pius IX jako zwykły kapłan był dyrektorem tego zakładu przez siedem
lat uważając go jakby za swój własny i dotąd rezerwuje się pokój, który zajmował. Za
jego czasów liczba chłopców dochodziła do 150.
Niedziela 28 lutego pisał Ksiądz Bosko w pamiętniku była dniem deszczowym
i nie wychodziliśmy z mieszkania. Po południu byliśmy na kazaniu O. Curoi, który
wykładał Biblię opisując dzieje Józefa egipskiego. Popularnego mówcę, słuchało liczne
audytorium.
411
|
|
42.2 Page 412 |
▲back to top |
O piątej wyszedłem z wizytą do kardynała Jakuba Antonellego sekretarza stanu
Jego Świątobliwości. Hrabia Rudolf De-Maistre raczył dostarczyć powozu towarzysząc
aż do pałacu apostolskiego. Miałem na sobie mantelinę wchodząc po pysznych stopniach
pałacu watykańskiego. Na pierwszym piętrze znajdują się apartamenta papieskie, na
drugim zaś sekretarza stanu. Wprowadzono mnie natychmiast do gabinetu dostojnego
purpurata. Trzeba bezpośrednio się zetknąć z osobą kardynała Antonellego, by odkryć
wielką dobroć, roztropność, szerokość poglądów oraz szczególną życzliwość, jaką żywi
do naszych stron. Konferować z nim to tyle co rozmawiać z przyjacielem. To spotkanie
zaliczam do najprzyjemniejszych chwil mego życia.
To samo wrażenie sympatii odniósł kardynał ze spotkania z Księdzem Bosko.
Wszak ujmował Święty swą bezpośredniością książąt, ministrów, wybitnych
dostojników, króla i samego Papieża, nie ujmując w niczym ich powadze i godności.
Zawsze układny, pełen prostoty i skromności w słowach i postępowaniu zarówno
z wielkimi jak małymi, zawsze był sobą, jowialny, miły i przystępny, jak wobec swych
chłopców w Oratorium.
Kardynał zatem otrzymawszy plik pism poufnych przywiezionych z Turynu,
udzielił mu blisko dwugodzinnej audiencji. Eminencja chętnie rozmawiał na temat
Letture Cattoliche, Historii Włoch, oratoriów świątecznych, o wychowankach i ich
zajęciach. Przeszedł potem na temat Ojca św., jego ucieczki z Rzymu w 1848 mówił
o pobycie w Getcie, o świętopietrzu chłopców z Turynu etc.
Wreszcie Święty przedstawił kardynałowi główny cel swego przyjazdu do Rzymu
oraz potrzebę przedłożenia swego projektu Ojcu świętemu i zasięgnięcia jego zdania.
Kardynał przyrzekł, że wyjedna mu audiencję prywatną u Ojca Św.
Opodal przy ulicy Porta Pia stał kościół M. Boskiej Zwycięskiej, której obraz
czczony jest w ołtarzu głównym. Ksiądz Bosko z początkiem marca odwiedził ten
kościół pociągnięty tym tytułem tak bliskim tytułowi „Wspomożenie Wiernych". Ze
wzruszeniem oglądał trofea zwycięstw Maryi w formie sztandarów zdobytych przez
wojska katolickie pod wodzą księcia Maksymiliana Bawarskiego nad protestantami,
którzy z licznym wojskiem napadli na Austrię. Widział również flagi tureckie spod
Wiednia i Lapanto.
Owego dnia odłożył zwiedzanie kościołów i w towarzystwie hrabiego Rudolfa
De-Maistre wybrał się do wielkiego zakładu pod imieniem św. Miohała Archanioła in
412
|
|
42.3 Page 413 |
▲back to top |
Ripa, położonego na Zatybrzu. Chciał złożyć tam wizytę kardynałowi Antoniemu Tosti
jednemu z prezesów tej instytucji. Ów Eminencja swego czasu był wysłannikiem
papieskim przy rządzie piemonckim od 1822 do 1829 zyskując sobie powszechny
szacunek.
Ks. Bosko w towarzystwie hrabiego wylądował na wyspie i złożył hołd relikwiom
św. Bartłomieja Ap. znajdującym się w jego kościele. Zwiedził następnie kościół
św. Cecylii zbudowany na miejscu jej pałacu i pomodlił się przy jej relikwiach następnie
udał się do zakładu św. Michała.
Imponujący fronton zakładu liczył 345 m długości, 23 m wysokości, razem
z piwnicami do 80 m. Posiadał przyległości do kilkuset hektarów. Mieszkało w nim
blisko 800 osób wraz z obsługą.
Ksiądz Bosko wraz z hrabią zostali gościnnie przyjęci przez kardynała, który
opowiadał ciekawe swe przygody z czasów rewolucji republikańskiej /… /.
Wracając wstąpili na Kapitol, oglądając pałac senatorski i konserwatorów, muzea,
pinakotekę, po czym wstąpili do wspaniałego kościoła S. Maria in Ara Coeli,
wzniesionego w miejscu dawnej świątyni Jowisza Kapitolińskiego. W ołtarzu głównym
znajduje się obraz przypisywany św. Łukaszowi, obok w zakrystii przechowuje się
figurka cudowna Dzieciątka Jezus (którą dzieci rzynskie adorują w okresie Bożego
Narodzenia - uw. tł.).
Sukienka jest zdobna w liczne perły i drogie kamienie. Opuszczając Ara Coeli od
strony zachodniej oglądali słynną Skałę Tarpejską, skąd strącano wielu męczenników za
wiarę św.
413
|
|
42.4 Page 414 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXVI
2 marca w poniedziałek, Ksiądz Bosko w towarzystwie rodziny De-Maistre,
swybrali się do więzienia Mamertyńskiego u wtóp Kapitolu, składającego się z dwóch
pionowych pomieszczeń. W lochu najniższym obok kamiennej kolumny do której byli
przywiązani obaj Apostołowie św. Piotr i Paweł znajduje się mały ołtarzyk, przy którym
Ksiądz Bosko odprawił Mszę św. w asyście swych towarzyszy i niektórych przygodnych
osób. Następnie pili ze źródła, które według podania, cudownia wytrysło, by Apostoł
św. Piotr mógł ochrzcić współwięźniów św. Processa i Artyniana wraz z 46
współwięźniami, którzy również ponieśli śmierć męczeńską. Żródełko sączy się do
niewielkiej czaszy wykutej w podłodze a wody nigdy nie ubywa choćby się czerpało. Po
południu książę Scypion Salviati zaprowadził go do kościoła Santa Maria del Monti,
celem zwiedzenia szkoły utrzymywanej przez Konferencje św. Wincentego a Paolo.
Znalazłszy aię tam stwierdził, że liczba chłopców sięga do około sześćdziesięciu.
Uczono ich czytania, arytmetyki, i katechizmu. Odpowiadali dość śmiało na pytania.
Święty chciał się przekonać, czy rozumieją, co czytają z katechizmu i przekonał
się, że niezbyt wiele dlatego w sposób uprzejmy i rotropny podał nauczycielowi kilka
uwag przyjętych z wdzięcznością. Poza tym podawano im wiadomości z gramatyki
i z Dziejów biblijnych. Zresztą nauczanie prowadzono zgodnie z metodą szkół
dobroczynnych, zmierzających do tego, by zająć podopiecznych, wpoić im zasady religii
katolickiej i dostarczyć najpotrzebniejszych wiadomości w życiu praktycznym.
Podobny charakter miały szkoły wieczorowe i dzienne prowadzone w naszych
Oratoriach.
Pod wieczór Święty poszedł na posiedzenie Konferencji św. Wincentego pod
wezwaniem św. Mikołaja, pod przewodnictwem markiza Patrizi. Proszony o zabranie
głosu skierował do zebranych serdeczną zachętę, by utrzymali ducha konferencji położył
nacisk na to, by roztaczać opiekę, nad młodzieżą osieroconą i bezdomną.
Zakomunikował o powstaniu przy Oratoriach w Turynie pod patronatem hr. Caysa
konferencji młodzieżowych, których celem było utrzymywanie kontaktów z rodzinami
proletariackimi, by posyłały swych synów na naukę katechizmu do Oratorium.
414
|
|
42.5 Page 415 |
▲back to top |
Słowa jego przyjęto z uznaniem a w dyskusji wszyscy zgodzili się praktykować to
samo względem szkół wieczorowych w mieście Rzymie. Postulowano, by zechciał
zwizytować niektóre z nich i dopomóc wybrać odpowiednich młodzieńców do tego
rodzaju akcji społeczno-oświatowej.
Po wymianie poglądów składano sprawozdanie z akcji dobroczynnej, badano
prośby o zasiłki, debatowano nad rozdziałem funduszów dla potrzebującyoh. Księdzu
Bosko wydawało się, że wiele pomaga się biednym lecz nie z taką regularnością
i metodą, która przyczyniłaby się do podniesienia moralnego i duchowego rodzin, co jest
pierwszym celem tej akcji społecznej. Niemniej widział, że dzięki hojności papieży
i setek dzieł dobroczynnych, ubodzy korzystali z niemałych zasiłków.
Posiedzenie przedłużyło się do późnych godzin. Ksiądz Bosko wyszedł
podniesiony na duchu lecz czy to z powodu wielkiej odległości tego miejsca od
Kwirynału, bądź że nikt mu nie towarzyszył z owych panów zajętych ożywioną dyskusją,
zabłądził w mieście. Na szczęście spotkał jakąś dorożkę, która go zawiozła do
mieszkania.
Dzień 3 marca był przeznaczony na dalsze zwiedzanie bazyliki św. Piotra. Świety
wraz z kl. Rua i hrabią Karolem wyszedł wcześnie z domu i znalazł się przy ołtarzu
papieskim, wznoszącym się na skrzyżowaniu naw na siedmiu stopniach z białego
marmuru. Przestrzeń przed ołtarzem otoczona jest pyszną balustradą, na której płonie
nieustannie 110 lamp na pozłacanych lichtarzach.
Stąd podwójnymi schodami dostali się do krypty podziemnej, tak zwanej Konfesji
św. Piotra, tuż pod ołtarzem papieskim. Jest to kaplica zdobiona w drogocenne marmury,
pozłacane sztukaterie i 24 brązowe płaskorzeźby przedstawiające główne sceny z życia
św. Piotra Apostoła. Podziemie kryje Grób Księcia Apostołów. Przy ołtarzu tej kaplicy
z dwoma podobiznami św. Apostołów Piotra i Pawła na srebrnych taflach, miał szczęście
Święty odprawić Mszę, Św. Pomodliwszy się dość długo wrócił do bazyliki, by rzucić
okiem na nawę poprzeczną 135 m długą.
Ponad ołtarzem papieskim wznosi się olbrzymia kopuła 42 m wysoka
o siedmiometrowej średnicy, która swą wielkością, wspaniałym wystrojem artystycznym,
dziełem najsławniejszych mistrzów, wprawia w podziw zwiedzających. Wspiera się na
czterech 70-metrowej wysokości kolumnach i posiada lożę zwaną św. relikwią. Kryje
ona wizerunek św. Weroniki cząstkę Drzewa Krzyża św. włócznię i czaszkę
415
|
|
42.6 Page 416 |
▲back to top |
Św. Andrzeja Apostoła (zwróconą kościołowi w Konstantynopolu przez pap. Pawła VI
przyp. tłum.). Zwłaszcza słynna jest relikwia św. Oblicza wyciśniętego na chuście, którą
św. Weronika otarła twarz Zbawiciela.
Napełniony pobożnymi myślami, pełen wiary, Święty złożył raz jeszcze hołd
Katedrze św. Piotra Ap. i skierował swe kroki ku południowej nawie bazyliki, oglądając
nagrobki papieży, wspaniałe kaplice, ołtarze, zwłaszcza ołtarz Dziewicy z Kolumny tak
nazwany od podobizny Najśw. Panny wymalowanej na starożytnej kolumnie z bazyliki
Konstantyna. Uczcił urny zamykające ciała wielu Świętych, apostołów Szymona i Judy
Tadeusza, św. papieża Leona Wielkiego, Leona II, III, IV, Bonifacego IV, św. Leona IX.
Grzegorza Wielkiego i św. Jana Chryzostoma. Zatrzymał się dłużej w ostatniej kaplicy
nawy mniejszej, to jest przy baptysterium z porfirową konchą.
Zwiedzanie trwało do godziny pół do pierwszej po południu a na inny raz
odłożono wejście na kopułę św. Piotra.
Po obiedzie i odpoczynku wyszedł rzucić okiem na pałac apostolski na Kwirynale,
wstąpili do kościoła św. Andrzeja przy nowicjacie OO. Jezuitów, gdzie w kaplicy
zasobnej w drogie marmury kolorowe, spoczywa ciało św. Stanisława Kostki, Polaka.
Dzień 4 marca poświecił Ksiądz Bosko na zwiedzanie bazyliki św. Krzyża
Jerozolimskiego, przy którym znajduje się, klasztor OO. Cystersów. /. . . /.
Jest to jedna z siedmiu bazylik do zyskania odpustu zupełnego. Wniósł ją cesarz
Konstantyn Wielki na pamiątkę znalezienia św. Drzewa Krzyża przez jego pobożną
matkę cesarzową Helenę w Jerozolimie. Tu się przechowuje znaczną część drzewa
Krzyża św. oraz tablicę z krzyża.
Święty zszedł do kaplicy św. Heleny zwanej capella santa gdyż tam na polecenie
cesarzowej Heleny złożono wiele ziemi z góry Kalwarii. Na przeciw niej jest kaplica
zwana Gregoriańską w której za odprawienie i wysłuchanie Mszy św. zyskuje się odpust
zupełny za dusze w czyśćcu. Tu również Księdza Bosko odprawił Mszę św.
Opat O. Marchini z pochodzenia Piemonczyk, witał serdecznie Księdza Bosko
oraz oprowadzał go po bogatej bibliotece posiadającej wiele starych pergaminów.
Dzień 5 marca był bardzo dżdżysty i Ksiądz Bosko poświęcił go załatwianiu
korespondencji.
W międzyczasie hrabia Karol przyniósł mu smutną wiadomość o zgonie magistra
nowicjatu Jezuitów Ojca Loyoli przy kościele Św. Andrzeja na Monte Cavallo. Był on
416
|
|
42.7 Page 417 |
▲back to top |
znany w Turynie jako długoletni kaznodzieja i spowiednik królowej mardyńskiej Marii
Teresy. Święty dzielił ogólną żałobę i modły za duszę tego swego serdecznego
przyjaciela.
Hrabia Rudolf przestrzegał Świętego o wielkiej śmiertelności w Rzymie. Mimo
niebezpieczeństwa febry, Ksiądz Bosko nie zaprzestał swych pobożnych i pouczających
peregrynacji.
Z rana 6 marca w towarzystwie rodziny De-Maistra, kleryka Rua, udał się
zwiedzić wspaniały zakład św. Michała na Ripa. Kardynał Tosti oczekując gości,
zaprosił go na wystawne śniadanie, za które Święty z towarzyszami, ze względu na post,
podziękowali.
Kardynał raczył oprowadzić ich po zakładzie w towarzystwie jednego
z dyrektorów.
Chłopcy uczyli się tu różnych rzemiosł i zawodów artystycznych. Pierwsi mieli
własne warsztaty szewskie, krawieckie, ślusarskie, stolarskie, malarskie, kapelusznicze
meblarskie itp. Wielu pracowało w drukarni i introligatorni. Pius IX chcąc poprzeć ten
zakład nadał mu przywilej wyłącznego prawa drukowania podręczników szkolnych
używanych w całym Państwie kościelnym.
Ci co oddawali się artystycznym zawodom pod kierunkiem zdolnych mistrzów
a tych nie brakło, zajmowali się fabrykacją tapet, dywanów, arrasów, gobelinów
inkrustacją w drzewie, malarstwem, rzeźbiarstwem, szlifarstwem, brązownictwem,
modelarstwem.
Ksiądz Bosko przechodził od pracowni do pracowni. Był już poinformowany
przez hrabiego De-Maistre co do funkcjonowania zakładu.
Niestety, zakład ten zamiast służyć chłopcom ubogim, przyjmował wielu synów
bogatych mieszczan oraz urzędników i arystokracji. Stąd nieunikniona kastowość
i protekcjonizm.
Wikt w zakładzie obfitował w mięso i wino. Trzeźwiej myślący przestrzegali,
że większa część wychowanków, po wyjściu z zakładu nie zdoła utrzymać się na takim
poziomie. W miejsce zawodów rękodzielniczych wzgardzonych jako niskie, większość
podopiecznych wybierała sobie zawody artystyczne, nieraz oczywiście z doraźną
korzyścią dla zakładu, zwłaszcza dzięki produkcji arrasów i tapet zdobiących pałace
wielu możnych. Powód do skarg dawał także system karcący, będący w użyciu
417
|
|
42.8 Page 418 |
▲back to top |
w zakładzie dla utrzymania dyscypliny. Używano kar fizycznych może nie tak jaskrawo
surowych jak dawniej lecz niemniej rozdrażniających i poniżających wychowanka.
Ze strony przyjaciół sugerowano Księdzu Bosko, by dał poznać kardynałowi
Prezesowi krążące po mieście nieprzychylne opinie względem nieuczciwych
administratorów Pobożnego Dzieła. Nie chciał się on jednak mieszać w te sprawy.
Obserwował za to pilnie wszystko: chłopców, majstrów, nauczycieli, asystentów
i przypatrywał się wykonywanej robocie.
Zasięgał informacji z właściwym sobie taktem i wnikliwością, gromadząc wielki
zasób wiedzy i doświadczenia. Widział lśniące od czystości tapety i podłogi, kwitnących
zdrowiem wychowanków, czujność asystentów, nauczanie katechizmu, regularną
frekwencję sakramentalną wychowanków. Każda grupa młodzieży, otrzymywała
stosowne dla nich wykształcenie elementarne.
Skonstatować zatem, że pomimo pewnych, zresztą nieuniknionych w warunkach
ludzkich, braków, zakład robił wiele dobrego dla synów ludu. Choć wiele też można
mieć do życzenia. Podpadały nieufność i bojaźń uczniów, gdy zbliżali się do nich
przełożeni względnie gdy byli wzywani przez nich na sprawozdanie. To właśnie dotknęło
Księdza Bosko, gdyż wiedział, że typ chłopca rzymskiego jest ekspansywny i uczuciowy,
szukał więc sposobności by praktycznie pokazać wartość własnego systemu
wychowawczego a okazja wnet się nadarzyła.
Otóż, gdy zwiedzali rożne lokale w towarzystwie kardynała i jakiegoś dyrektora
podwładnego, naraz usłyszano gwizdanie i przyśpiewkę. Ze schodów zbiegł chłopiec
i jednym susem znalazł się w obecności kardynała, swego dyrektora i Księdza Bosko.
Oczywiście śpiew zamarł mu na ustach i stał speszony jak winowajca z beretem w dłoni.
Taki to skutek udzielanego ci wychowania gburze, beształ go jakiś zdenerwowany
dyrektor, natychmiast do swej pracowni. Potem porozmawiamy. Ksiądz Bosko wybaczy.
Ależ ja nie mam nic do wybaczenia rzucił Święty, gdy chłopiec już odszedł,
doprawdy nie wiem, czym właściwie zawinił ten uczń.
A to gwizdanie. ?. Mój Boże to mimowolne. Szanowny pan dyrektor wie lepiej
ode mnie, że św. Filip Nereusz zwykł mawiać swym oratorianom:
Bądźcie cicho, jeśli możecie. Jeśli nie to hałasujcie, skaczcie, bawcie się, byleście
tylko nie grzeszyli. Ja również wymagam od mych chłopców w pewnych momentach
milczenia. Lecz nie uważam za wielkie przekroczenia spowodowane żywością młodzieży
418
|
|
42.9 Page 419 |
▲back to top |
kiedy gwiżdżą. Zresztą zostawiam chłopcom swobodę na dziedzińcu czy na korytarzach,
polecam się tylko, by mi oszczędzali ściany. Lepszy jest hałas niż milczenie obłudne
i podejrzane. Przykro mi, że ów chłopiec został tak upokorzony i będzie żywił żal do
szanownego pana dyrektora. Nie uważa pan dyrektor, że trzeba by go pocieszyć.
Ów dyrektor był na tyle szlachetny, że zgodził się na to. Gdy przyszli do
pracowni, Ksiądz Bosko skinął na owego chłopca, który z grymasem usiłował się ukryć:
Przyjacielu chodź no tu, mam ci coś do powiedzenia. Chłopiec podszedł do
Księdza Bosko.
Wszystko załatwione rozumiesz? Z tym, że będziesz nadal grzeczny i zostaniemy
przyjaciółmi. Masz tu medalik i odmówisz za mnie Zdrowaś Maryja …. Chłopiec
wzruszony ucałował rękę podającą medalik i rzecze:
Zawieszę go sobie na szyi i będę pamiętał o Księdzu.
Towarzysze jego orientując się, o co chodzi, uśmiechali się i pozdrawiali Księdza
Bosko przechodzącego po sali podczas gdy dyrektor postanowił sobie na przyszłość nie
karcić tak surowo za lada drobnostkę. Hrabia De Maistra opowiadał nam kilkakrotnie
owo zdarzenie.
Po obejściu wszystkich pracowini, purpurat z gośćmi przyszli na taras otwarty,
skąd roztaczał się widok na Tybr okalający mury zakładu. U przyczółka stało
przycumowanych kilka małych stateczków. Była to przystań dla statków płynących
z Ostii do Rzymu.
Święty ogarniając okiem ogromny zakład doznał pociechy na myśl, ilu chłopców
otrzymuje tu wychowanie chrześcijańskie. Pragnął, żeby jego Oratorium w Turynie
osiągnęło tak imponującą cyfrę młodzieży jak ta. Za kilka lat pragnieniu jego stało się
także zadość.
Gdy schodził z tarasu, zegar wybijał pół do pierwszej. Młodzież poszła na obiad
a Eminencja czuł się zmęczony i pożegnał się z gośćmi. Podarował im w upominku
widokówkę zakładu oraz rzeźbę św. Hieronima wykonaną przez uczniów.
Przekroczywszy Tybr przez Ponte Rotto Ksiądz Bosko z towarzyszami musieli się
schronić w przedsionku kościoła Matki Boskiej in Cosmedin, gdzie przechowuje się
katedra, z której św. Augustyn wykładał retorykę. Przeczekali tu ulewę, obserwując, jak
na placu zwanym Bocca della Verita woły pokładły się na ziemi mimo deszczu i mułu
pokrywającego ulice.
419
|
|
42.10 Page 420 |
▲back to top |
Poganiacze również schronili się za tymże portykiem i zajadali sobie smacznie
swój skromny obiad /… /.
Ksiądz Bosko widząc w ich twarzach uczciwość i prostotę zagadnął: No, widzę
macie dobry apetyt!
Jak najbardziej odpowiedział jeden.
Wystarczy wam ten pokarm dla utrzymania się?
Oczywiście, i dziękujemy Bogu, gdy możemy go mieć gdyż jako ubodzy nie
możemy mieć pretensji do czegoś więcej.
Dlaczego nie zaprowadzicie tych wołów do stajni?
Bo jej nie mamy.
Zawsze pozostawiacie je na wolnym powietrzu, na deszczu i wietrze?
Zawsze, zawsze.
To samo robicie w waszej wiosce?
To samo, bo nie mając stajni, zwierzęta muszą stać na polu.
A czy krowy i cielęta także zostawiacie na polu?
Tak samo. U nas uważa się, że zwierzęta stajenne zostają, zawsze w stajni, a te
które przyzwyczaiły się żyć na wolnym powietrzu, pozostają pod gołym niebem!
Z daleka jesteście?
Czterdzieści mil stąd.
A w święta możecie być na Mszy św.?
W to nikt nie wątpi. Mamy własną kaplicę i kapelana, który nam odprawia
nabożeństwa, uczy katechizmu dzieci, nawet wielu obcych uczęszcza do nas.
Chodzicie także parę razy w roku do spowiedzi?
Bez wątpienia! Czyż nie jesteśmy katolikami, którzy winni spełniać te
powinności? Obecnie jest jubileusz i postaramy się dobrze go odprawić.
Z tej rozmowy wynikało, że to byli porządni ludzie i zadowoleni ze swego stanu
prowadzący życie uczciwe i religijne. Święty myślał w tym czasie, ile dobrego mogły by
zdziałać misje na terenie prowincji rzymskiej i ta myśl nie opuszczała go nigdy.
7 marca, w niedzielę miał odwiedzić wielki kościół S. Maria del popolo,
z klasztorem OO. Augustianów. W ołtarzu jest obraz cudowny przypisywany
św. Łukaszowi. Niektóre pobożne osoby pragnęły wysłuchać jego Mszy św. i przystąpić
do Komunii.
420
|
|
43 Pages 421-430 |
▲back to top |
|
|
43.1 Page 421 |
▲back to top |
Około 9-ej nadjechał powozem i zabrał Księdza Bosko, pan Filip Canori Poccardi,
koronariusz pałaców apostolskich, faktor relikwiarzy, mozaik, kamei i innych
przedmiotów artystycznych. Święty po odprawieniu Mszy św. i zadośćuczynieniu
własnej i wiernych pobożności, obejrzał pałac Borghese, artystyczny plac ludowy
z dwoma kościołami S. Maria del Miracoli oraz S. Maria di Monte Santo, z obu stron
upiększające wejścia na ulicę Corso. Po czym wsiadł na nowo do pojazdu udając się do
mieszkania księżnej Potockiej, spokrewnionej z rodziną książąt Sobieskich, dawnych
królów Polski. Przygotowano tu dla niego śniadanie miał również zaszczyt prowadzić
ożywioną konwersację z zaproszonymi przez księżnę paniami, Resztę dnia spędził na
odwiedzaniu niektórych pobożnych osób. /. . . /.
Fama świętości Księdza Bosko rozchodziła się w Rzymie. Jak opowiadał ks. Rua,
wielu znany był fakt cudownego wskrzeszenia chłopca, jaki zdarzył się w Turynie
w 1849. W Rzymie znajdowało się kilku znanych mu dobrze Ojców Jezuitów,
rozpowiadających wieści o Księdzu Bosko w domach patrycjuszów i pałacach
kardynałów, jak również osób świeckich.
W czasie pierwszego pobytu w Rzymie, wydaje się, że Ksiądz Bosko nie zdziałał
żadnego cudu. Opowiadają jednak o pewnym błogosławieństwie, na co przytacza się
następujący fakt, którego świadkiem był ksiądz Rua.
Otóż odwiedził on pewnego pana chorego na podagrę pobłogosławił go, pocieszył
i wyszedł. Małżonka jego towarzyszyła Księdzu Bosko do salonu pytając czy mąż
zostanie uzdrowiony. Święty odrzekł, że wszystko jest w ręku Boga, który jako dobry
Ojciec uczyni co jest najlepsze dla chorego.
Owa pani chciała koniecznie dowiedzieć się czy miałby umrzeć z tej choroby.
Złóżmy wszystko w ręce Boga z ufnością, módlmy się a wszystko pójdzie dobrze.
Owa pani wciąż dopytywał tak, że wreszcie Święty powiedział jej prawdę, by
uczyniła Bogu ofiarę za swego męża.
Ów pan jeszcze dobrze się czuł lecz po paru miesiącach po powrocie Księdza
Bosko do Turynu, przyszła wiadomość o jego śmierci.
8 marca udano się na kopułę św. Piotra wystarano się wcześniej o bilet wstępu.
Czas był piękny a Ksiądz Bosko po odprawieniu Mszy w kościele Jezuitów, przy ołtarzu
św. Franciszka Ksawerego dla zadośćuczynienia hrabiemu Ksaweremu di Provana
przybył do Watykanu o godz. 9 w towarzystwie hr. Karola De-Maistre i ks. Rua. Otwarto
421
|
|
43.2 Page 422 |
▲back to top |
im bramę i poczęli wchodzić wygodnymi schodami. Gdy już byli blisko celu,
odczytywali napisy wielkich osobistości, królów, książąt, zwłaszcza piemonckich z domu
Savoia którzy zwiedzili te, kopułę.
Ze szczytu obejmowali wzrokiem bryłę bazyliki z obeliskiem i fontanną na placu.
Obejrzeli największy dzwon o średnicy ponad trzy metry. Następnie ślimaczymi
schodkami wydostali się na pierwszy, potem drugi i trzeci pierścień kopuły i obeszli je.
A Ksiądz Bosko spoglądając z góry stwierdził, że mozaiki, które wydawały się tak
niewielkie patrzącemu z dołu, obecnie nabierały olbrzymich rozmiarów, zaś ludzie
chodzący na dole, czy robotnicy pracujący, wydawali się jak małe dzieci, ołtarz zaś
papieski z olbrzymim baldachimem małym krzesełkiem.
Punkt szczytowy, jaki osiągnęli w kopule był wysoki ponad 118 metrów Oko
gubiło się w rozległym horyzoncie widzianym z kopuły.
Jest jeszcze kula, do której można się dostać wdrapując się po drabinie wiszącej
sześć metrów wyżej, jakby w worku. Ksiądz Bosko wdrapał się tam z hrabią i kl. Rua.
Kula z małymi okienkami dookoła, mogąca pomieścić z 10 osób. Tu
z wysokości około 130 metrów rozmawiał o różnych sprawach Oratorium w Turynie,
wspominał swych chłopców wyrażając pragnienie zobaczenia się z nimi oraz pracowania
dla ich zbawienia. Odpocząwszy zszedł na dół. Poszedł posłuchać kazania, które się
zaczęło w bazylice. Podobał mu się kaznodzieja z poprawną mową i gestami mówił
o zachowaniu praw cywilnych.
Po kazaniu zwiedził jeszcze zakrystię godną św. Piotra na Watykanie.
Wybiła pół do dwunastej, dlatego poszedł się posilić. Kleryk Rua wrócił do
Rosminianów mając wiele do pisania a Ksiądz Bosko wraz z hrabią De Maistre poszli
z wizytą do monsignora Borromeo, Maiordomusa Jego Świątobliwości. Przyjął ich
uprzejmie, rozmawiano o Piemoncie i Mediolanie jego ojczyźnie. Potem zapisał ich
nazwiska na liście osób otrzymujących palmę z rąk Ojca św.
Obok mieszkania tego prałata, dokoła korytarzy pałacu papieskiego znajdują się
muzea. Ksiądz Bosko wszedłszy tam podziwiał cudowne doprawdy rzeczy, zwłaszcza
uwagę skierował na muzeum chrześcijaństwa. Oglądał narzędzia, którymi dręczono
męczenników.
Podziwiał wiele obrazów i figur Zbawiciela, Madonny, Świętych, zwłaszcza
rzeźbę Dobrego Pasterza niosącego owieczkę na ramionach. Przedmioty te pochodzą
422
|
|
43.3 Page 423 |
▲back to top |
z katakumb. To jest argument, mówił Święty do towarzysza, który zamyka usta
protestantom oskarżającym katolików, że pierwsi chrześcijanie nie posiadali posągów ani
świętych obrazów.
Z Watykanu, zbliżając się do centrum Rzymu, Ksiądz Bosko przeszedł na plac
Scossacavalli, gdzie mieściła się redakcja sławnego periodyku „La Civilta Cattolica".
Złożył tam wizytę, jak przyrzekł. O. Bresciani, stwierdzając, że wśród kolegium
redakcyjnego było wielu Piemontczyków.
Ksiądz Bosko pragnął już być w domu, żegnał się zdecydowanie z przyjaciółmi,
gdy ujrzał go pan Foccardi przed swym sklepem i koniecznie zapraszał do wejścia. Lecz
wobec nieustępliwej postawy Księdza Bosko, prawie siłą wepchnął go do dorożki
stojącej przed składem mówiąc: Odwiozę Księdza osobiście do domu.
Święty prawie niechętnie usłuchał. Cierpliwe znoszenie bądź niechęci wrogów,
bądź naprzykrzania się przyjaciół, było jego stałą zasadą. Pan Foccardi chcąc dłużej
przestawać z Księdzem Bosko obwoził go po mieście daleko, tak iż do domu przybył
dopiero gdzieś o północy.
Gdy wszedłem do mieszkania, doręczono mi list następującej treści: „Zawiadamia
się czcigodnego. Księdza Bosko, że Jego Świątobliwość raczył udzielić mu posłuchania,
nazajutrz, to jest 9 marca od godz. 11. 45 przez godzinę”.
Wiadomość powyższa, chociaż od dawna oczekiwana i pożądana podniosła mnie
tak, że tego wieczoru nie mogłem o niczym innym rozmawiać jak o Papieżu i audiencji.
Kardynał Aotonelli nie zapomniał o swej obietnicy.
423
|
|
43.4 Page 424 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXVII
Dzień 9 marca przeznaczony był na audiencję u Ojca św. Ksiądz Bosko chcąc
przedtem jeszcze rozmówić się z kardynałem Gaude poszedł ze Mszą św. do kościoła
Matki Boskiej sopra Minerva będącego jednym z najpiękniejszych zabytków rzymskich.
Pod ołtarzem głównym znajduje się ciało św. Katarzyny Sieneńskiej. Po odprawieniu
Mszy św. poszedł do kardynała, od którego otrzymał pewne instrukcje, po czym wrócił
do siebie, celem spisania próśb i spraw, jakie miał przedłożyć Ojcu św.
Tuż koło jedenastej godziny, Ksiądz Bosko i kl. Rua w mantelinach, udali się do
Watykanu wstępując do góry po schodach. Gdy weszli do sal papieskich strzeżonych
przez Gwardię Szwajcarską, pochodzenia szlacheckiego kamerdynerzy przywitali ich
głębokim ukłonem, wzięli bilet audiencyjny, który Ksiądz Bosko trzymał w ręku i przez
szereg sal zaprowadzili ich obu do przedpokoju papieskiego.
Ponieważ wiele osób przybyłych przed nimi na audiencję już czekało
w kolejce, musieli zaczekać jakie półtorej godziny.
„Mieliśmy więc sporo czasu opowiadał Ksiądz Bosko, by oglądnąć miejsce
w którym znajdowaliśmy się. Sale były obszerne, majestatyczne. Wytapetowane lecz bez
żadnego luksusu. Zwykły zielony dywan pokrywał posadzkę. Tapicerie były
z czerwonego jedwabiu bez ozdób, krzesła drewniane, elegancki fotel stojący na
podwyższeniu wskazywał, że tam zasiadał papież w czasie audiencji ogólnej. Mogliśmy
naocznie stwierdzić, jak bezzasadne są zgryźliwe uwagi niektórych zarzucających zbytni
luksus dworowi papieskiemu”.
Na znak dzwonka prałat kierujący audiencjami daje znak na wejście do pokoju
papieża. Ksiądz Bosko ledwie opanował wzruszenie. Odwagi, chodźmy w imię Boże!
Kleryk Rua towarzyszył mu niosąc elegancko oprawione tomiki Letture
Cattoliche. Stają przed papieżem klękając trzykrotnie przy wejściu, w środku i u stóp
papieża. Wnet nabrali odwagi, gdy ujrzeli dobrotliwe oblicze Ojca św. z wyrazem
słodyczy, której nie zdoła oddać żaden portret.
Nie mogli ucałować stóp Ojca św. gdyż zasiadł przy stoliku, ucałowali więc mu
rękę a kleryk Rua pomny na swą obietnicę daną chłopcom ucałował ją dwukrotnie od
424
|
|
43.5 Page 425 |
▲back to top |
siebie i od nich. Wówczas papież dał im znak, by powstali i usiedli. Usłuchali lecz
Ksiądz Bosko pragnąc rozmawiać zgodnie z etykietą chciał pozostać na klęczkach.
Ależ nie, proszę wstać, rozkazał papież.
Należy dodać, że prałat sekretarz pomylił sobie nazwisko Księdza Bosko, gdyż
zamiast napisać „Bosko” zanotował: „Boser” dlatego papież spytał: czy ksiądz jest
Piemontczykiem?
Tak, Wasza Świątobliwość jestem nim i mam w tej chwili największe szczęście
w mym życiu znaleźć się u stóp Zastępcy Jezusa Chrystusa.
A czym się ksiądz zajmuje?
Wasza Świątobliwość zajmuję się wychowaniem młodzieży oraz redaguję Letture
Cattoliche.
Wychowanie młodzieży zawsze było pożyteczne a dziś w sposób szczególny
konieczne. Jest w Turynie jeszcze ktoś inny, który zajmuje się młodzieżą.
To zdaje się pomyłka, Ojcze święty nazwisko moje brzmi Bosco
a nie „Boser".
Dobrze, odrzecze rozweselony Ojciec św. czym więc zajmujecie się
w waszym Oratorium?
Po trochu wszystkim Ojcze święty: odprawiam Mszę św., głoszę kazania,
spowiadam, prowadzę szkołę, czasem wypadnie iść do kuchni i pouczać kucharza
zamiatać kościół.
Papież uśmiechnął się pytał o chłopców, kleryków, informował się co do
oratoriów w Turynie. Pytał ilu ma kleryków do pomocy oraz współpracowników
w Letture Cattoliche. Zwróciwszy się do kleryka Rua spytał czy jest już kapłanem?
Ten odrzekł:
Ojcze święty. Jestem klerykiem na trzecim roku teologii.
Jaki traktat studiujecie obecnie?
De Baptismo et Confirmatione.
To jest najłatwiejszy traktat.
Potem zwrócił się do Księdza Bosko:
Pamiętam o ofierze, jaką mi posłali do Gasty wasi chłopcy z Turynu.
Święty przy tej sposobności wyraził gorącą miłość względem jego osoby oraz
prosił o przjęcie daru w postaci kopii Letture Cattoliche,
425
|
|
43.6 Page 426 |
▲back to top |
Ojcze święty, ofiaruję mu w imieniu dyrekcji, kopię wydrukowanych dotychczas
zeszytów oprawionych przez naszych chłopców?
Ilu macie tych chłopców?
Mamy ich około dwustu, introligatorów jest 15.
Dobrze, chcę im wszystkim dać na pamiątkę medalik.
Wstawszy poszedł do drugiego pokoju i po chwili wrócił niosąc w ręku medaliki
Niepokalanej.
Te oto dla introligatorów a te dla waszego towarzysza, a ten większy medal dla
księdza rzecze papież podając Księdzu Bosko szkatułkę zawierającą duży medalion
pamiątkowy.
Podziękowali klękając obaj. Papież myśląc, że może chcą odejść zamierzał
żegnać się, gdy Święty tak przemówił:
Ojcze święty, miałbym jeszcze coś ważnego do omówienia.
Va bene. Ksiądz Bosko dał znak klerykowi do odejścia, który klęknąwszy
wyszedł.
Wtedy rozpoczęła się rozmowa z papieżem na temat Oratoriów, ducha ich
ożywiającego. Ojciec św. pochwalił publikację Letture Cattoliche polecając w jego
imieniu zachęcić współpracowników, którym serdecznie błogosławi. Potem znowu
papież powtórzył, że był wzruszony ofiarą chłopców posłaną do Gasty.
Biedacy, pozbawili się kilku soldów, jakie mieli na chleb a posłali mnie. Co za
wielka doprawdy z ich strony ofiara!
Ojcze święty, pragnęliśmy uczynić więcej i cieszyliśmy się bardzo, że ta skromna
ofiarka była mile przyjęta przez Waszą Świątobliwość. Ma on w Turynie wielu
kochających go serdecznie synów, którzy na samo wspomnienie o nim nie posiadają się,
z radości.
Ojciec św. szczerze zadowolony rozmawiał na temat oratoriów
i w pewnym momencie powiedział: Drogi Księże zainicjowaliście wiele rzeczy, ale po
waszej śmierci co się stanie z waszym dziełem?
Ksiądz Bosko podejmując temat odrzekł, że właśnie celem jego podróży do
Rzymu jest zapewnienie przyszłości Oratorium, przedłożył więc list polecający
monsignora Fransoniego dodając:
426
|
|
43.7 Page 427 |
▲back to top |
Błagam Waszą Świątobliwość, by raczył podać mi wskazówki odnośnie
Zgromadzenia odpowiedniego do potrzeb i czasów.
Papież przeczytawszy uważnie pismo nieustraszonego arcypasterza, zorientowany
w intencjach Księdza Bosko zadowolony odrzecze: Doskonale, widać, że wszyscy trzej
jesteśmy jednomyślni!
Pius IX zachęcił Księdza Bosko do zredagowania ustaw Towarzystwa
odpowiednio do celów, jakim ma służyć, dodając ważne wskazówki następujące:
Należy założyć Zgromadzenie, któremu nic nie można zarzucić ze strony państwa.
Równocześnie nie można poprzestać na zwykłych obietnicach, gdyż nie istniałyby żadne
trwałe związki między członkami oraz między przełożonymi
a podwładnymi/. . /. Postarajcie się uzgodnić wasze reguły z tymi zasadami, a wtedy
zostaną one zbadane przez Kościół. Nie jest to jednak zadanie łatwe. Macie żyć
w świecie, ale nie być ze świata. Jeśli jednak będzie to wolą Bożą Pan Bóg was oświeci
i dopomoże. Dobrze, proszę modlić się jeszcze, potem wrócicie usłyszeć moje zdanie.
Pius IX miał dar szybkiej orientacji i decyzji. Nie tylko więc ta lecz jeszcze wiele
innych spraw załatwiono na tej audiencji. Ksiądz Bosko prosił o wiele łask, które mu
zostały udzielone. Między innymi, prosił o przywilej prywatnej kaplicy dla naszego
domu oraz zakładu księdza Montebruno w Genui. Przedłożył także prośbę księdza
Cafasso w sprawie zyskania przez wiernych odpustu zupełnego w chwili śmierci. Prosił
by mógł z niego skorzystać sam, jego współpracownicy, wychowankowie Oratorium św.
Fr. Salezego, jak również Dobrodzieje i Pomocnicy. Papież przeczytawszy prośbę skinął
chętnie oraz przyrzekł reskrypt dla księdza Cafaaso.
Przy końcu prosił Ksiądz Bosko o błogosławieństwo apostolskie dla osób w jaki
bądź sposób z nim związanych.
Po czym zawołano kleryka Rua i obaj uklękli, by otrzymać błogosławieństwo
papieskie.
Daję wam z serca moje błogosławieństwo, rzecze papież wzruszony. A oto
specjalna formuła, jakiej użył papież w tym momencie: Benedictio Dei omnipotentia,
Patris et Filii et Spiritus sancti dascandat super te, super socium tuum super tuos in
sortem Domini Vocatos, super adiutores et benefactores tuos et super omnes pueros tuos
et super omnis opera tua, et manest samper, at semper at semper. /. . . /.
427
|
|
43.8 Page 428 |
▲back to top |
Przy końcu audiencji papież spytał Księdza Bosko, czy już zwiedził bazylikę św.
Piotra, udzielił mu szczególniejszego upoważnienia oglądnięcia wszelkich pomników
i co jest wyjątkowe, polecił monsignorowi sekretarzowi, żeby Księdzu Bosko otwarto
każdy schowek. Postarajcie się oglądnąć wszystko, co tylko da się widzieć.
„Szczególna dobroć Ojca św. okazała się względem mnie, że mogłem rozmawiać
z papieżem ponad pół godziny, co jest wyjątkowe ze względu na jego osobę, jak
spóźnioną porę obiadu”.
Z głębokimi uczuciami czci i miłości opuściliśmy Watykan i wróciliśmy na
Kwirynał z wrażeniem, że wystarczy raz zetknąć się z papieżem Piusem IX, by znaleźć
w nim ojca pragnącego dobra swych dzieci na całym świecie. Kto go słyszał choć raz,
powie w sercu swoim: Doprawdy w tym człowieku jest coś nadludzkiego,
niespotykanego u innych.
Święty skorzystał z zezwolenia papieskiego, by zwiedzić podziemia bazyliki
watykańskiej. Przy wznoszeniu nowej bazyliki celem zabezpieczenia jej od wilgoci
podniesiono jej poziom. Pozostawiono nietkniętą pierwotną posadzkę kościoła
Konstantyna Wielkiego, podobnie jak jej podziemie liczące ponad trzy i pół metra
głębokości, wraz ze wszystkimi jej kolumnami ściętymi po bazy. Ta właśnie przestrzeń
między dawną a nową posadzką stanowi owe podziemia, tzw. Groty watykańskie. Tu
umieszczono prawie wszystkie zabytki istniejące w dawnym kościele, jak dzieła rzeźby
i malarstwa, mozaiki, nagrobki papieży, sarkofagi sławnych osobistości statuy, kamienie
ołtarze.
Ksiądz Bosko opowiadał chłopcom: Potrzeba by wielkiego tomu, by opisać
przedmioty tam oglądane, wspomnę tylko o jednym malowidle maryjnym zwanym
„bocciata". Malowidło to umieszczone jest w ołtarzu podziemnym i jest bardzo dawne.
Nazwa pochodzi z następującego faktu. Pewien chłopiec z pogardy, czy lekkomyślności
cisnął kamieniem w twarz Madonny i stał się cud wytrysła krew z czoła
i oczu której krople świecące dotąd widzi się na obrazie.
Co jednak szczególnie interesowało Księdza Bosko, był to grób Księcia
Apostołów. W towarzystwie monsignora Borromeo spędził większą część tego dnia na
zwiedzaniu konfesji św. Piotra. Potem otwarto mu kryptę podziemną, gdzie znajduje się
grób św. Piotra. Oglądał dokładnie każdy szczegół, zakątek, mury, łuki, posadzkę. Po
czym zapytał, czy nie ma już nic więcej do zobaczenia.
428
|
|
43.9 Page 429 |
▲back to top |
Nic więcej odpowiedziano mu.
Więc gdzie jest właściwie grób Apostoła?
Tu w podziemiach. Znajduje się on głęboko w ziemi, w tym samym miejscu, które
zajmował gdy stała nad nim bazylika Konstantyna. Nie otwierano go nigdy przez wieki
z obawy, by ktoś nie wyniósł żadnej relikwii.
Właśnie ja chciałbym dotrzeć do niego.
To niemożliwe!
Powiedziano mi, że w jakiś sposób da się to uskutecznić.
Wszystko, co można zobaczyć, pokazałem Księdzu, reszta jest najsurowiej
zabroniona.
Ojciec św. powiedział mi, że jest jego wolą, by przede mną nic nie ukrywano. Gdy
wrócę do niego i zapyta mnie czy obejrzałem wszystko, będzie mi przykro odpowiedzieć,
że nie.
Wówczas monsignore posłał po klucze specjalne i otworzył coś w rodzaju szafki.
Był tam otwór prowadzący na dół. Ksiądz Bosko zaglądnął lecz nic nie ujrzał
w ciemności.
No, zadowolony Ksiądz?
Nie jeszcze. Chciałbym zobaczyć doprawdy, co tam jest wewnątrz.
Jak Ksiądz chce to zrobić?
Proszę posłać po laskę ze świecą.
Posłano po dłuższy pręt i świecę, którą umieszczono na nim i wpuszczono w głąb.
Lecz świeca zgasła natychmiast z braku tlenu. Laska jednak nie dotarła do dna.
Przyniesiono drugą dłuższą zakończoną hakiem żelaznym. W taki sposób dosięgnięto
grobu św. Piotra. Znajdował się on do ośmiu metrów w głębi. Poruszając lekko prętem
dotknięto czegoś twardego, na podobieństwo wieka żelaznego lub marmuru. Był to
dowód na to, co stwierdzali starożytni historycy. Ksiądz Bosko zbadał wszystko
z pilnością co mu posłużyło w poprawianiu Żywotu św. Piotra Apostoła, napisanego
poprzednio w oparciu o dzieła Bartoriusza Cuccagniego.
429
|
|
43.10 Page 430 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXVIII
Dnia 10 marca, o godzinie pół do drugiej po południu przyjechał kolasą
O. Jacek Karmelita Bosy, by zabrać Księdza Bosko z klerykiem Rua do bazyliki
św. Pankracego i św. Piotra na Montorio. Obydwa kościoły wznoszą się na wzgórzu,
Janikulum po drugiej stronie Tybru. Obok pierwszej, mocno zrujnowanej w czasie
rozruchów w 1849, znajduje się klasztor Karmelitów Bosych.
Ksiądz Bosko zostawił następujące zapiski z tej wycieczki. „Znalazłszy się
w bazylice św. Pankracego, po modlitwie przy ołtarzu młodocianego Męczennika
zaczęliśmy zwiedzanie katakumb pod kościołem. Przy wejściu do nich od posadzki
kościoła widnieje napis „In hoc aditu decollatus est S. Pancratius Martyr Christi”.
Wyobraźcie sobie niskie kręte korytarze, krzyżujące się z innymi, półmetrowej
szerokości, gubiące się w ciemnościach. Powyższe galerie często spiętrzają się a dostęp
do nich możliwy jest wąskimi i niebezpiecznymi schodami. Z obu stron, wydrążone są
groby w tufie. Tam w starożytności chowano ciała zmarłych zwłaszcza męczenników.
Groby tych, co oddali swe życie za wiarę znaczono osobliwymi emblematami na
przykład palma oznaczała zwycięstwo nad tyranem; ampułka, krew przelaną za
Chrystusa; znak pro Christo passus, albo pax Christi. Na innych grobach oznaczono
narzędzia, którymi zadano mu śmierć. Czasem emblematy powyższe były umieszczone
wewnątrz grobu świętego.
Gdy prześladowania ustały, pisano imię i nazwisko męczennika wraz
z jakimś słowem wyrażającym chwalebny epizod z jego życia. Zwykłym chrześcijanom
nie dawano żadnego znaku, względnie tylko krótko napisano po łacinie lub po grecku
nazwisko zmarłego. Zwykłym symbolem była ryba, gdyż słowo greckie „Ichthys" – ryba
w poszczególnych literach wyraża: Jezus Chrystus Syn Boży Zbawiciel.
Oto wskazał przewodnik, tu jest miejsce spoczynku św. Pankracego, obok niego
stryj św. Dionizy a w pobliżu inny krewny.
Zwiedziliśmy groby przedstawiające jeden pokoik, dokoła którego widać napisy
starożytne, których nie potrafiliśmy przeczytać, w środku półkola namalowaną postać
młodzieniaszka być może przedstawiającego św. Pankracego.
430
|
|
44 Pages 431-440 |
▲back to top |
|
|
44.1 Page 431 |
▲back to top |
Rysunek nie jest doskonały pod względem sztuki, świadczy jednak,
że w pierwszych wiekach Kościoła czczono Świętych w ich podobiznach.
Oto krypta druga, mówi przewodnik. Krypta, słowo greckie, znaczy głębina, jest
miejscem nieco obszerniejszym niż zwykła. Tu chrześcijanie gromadzili się w okresie
prześladowań uczestnicząc w świętych obrzędach. Z boku istnieje jeszcze ołtarz, na
którym odprawiano Najświętszą Ofiarę. Najczęściej grób jakiegoś Męczennika służył za
ołtarz.
W dalszej drodze ujrzeliśmy kaplicę, do której św. Fekiks papież przybywał
odpocząć i celebrować Mszę św., w pewnej odległości od niej znajduje się jego grób.
Tu i tam widzieliśmy cząstki szkieletów ludzkich bardzo zniszconych przez czas, zaś
przewodnik zapewnił, ze jeśli pójdziemy dalej spotkamy miejsce spoczynku
męczenników oraz kamienie z nienaruszonymi napisami. Byliśmy już jednak bardzo
zmęczeni. Powietrze stęchłe pozbawione tlenu, trudność w posuwaniu się gdyż co chwila
można uderzyć głową o kamień lub potknąć się, to wszystko bardzo męczy. Poza tym
mówił przewodnik, katakumby powiększają się coraz bardziej, gdyż odkrywa się nowe
partie tak, że długość ich sięga kilkunastu kilometrów.
Wróciliśmy wreszcie do punktu wyjściowego i znalazłszy się na placu
przykościelnym odczytaliśmy napis po lewej stronie wejścia: „Coemetrium Mancti
Calipodii presbyteri et Martyria Ohrieti”. Bądź dlatego, że ten św. kapłan postarał się je
wykopać, bądź dlatego, że tam został pochowany. Pragnęliśmy także zwiedzić to miejsce
lecz powiedziano nam że lokale są niebezpieczne dla przejścia. Wsiadłszy więc
ponownie do powozu O. Jacka, zjechaliśmy ze wzgórza Janikulum z powrotem do
kościoła św. Piotra in Montorio.
Jest to jeden z kościołów ufundowanych przez Konstantyna Wielkiego, bogaty
w posągi, malowidła i marmury. Tu znajduje się słynny cudami obraz Madonny della
Lettera. Między kościołem a klasztorem stoi mała świątynia w formie rotundy, dzieło
Brabantego. Jest ona zbudowana w miejscu, gdzie według podania, został umęczony św.
Piotr. Od zewnątrz wiodą schodki do podziemnej sali również okrągłej, w środku widzi
się wiecznie płonące światło. Tam dotykała ziemi głowa św. Piotra wiszącego na krzyżu.
Obejrzawszy wspaniałą fontannę papieża Pawła V, po przekroczeniu Tybru przez
most z Fontanną Sykstusa oraz Bramy św. Pankracego, O. Jacek raczył nas odwieźć do
431
|
|
44.2 Page 432 |
▲back to top |
domu, gdzie trochę odpoczęliśmy po trudach zwiedzania, po czym odmówiliśmy
brewiarz i zanotowaliśmy pewne szczegóły godne wzmianki.
Dzień 11 marca zajęło załatwianie poszczególnych zleceń. Mianowicie Ksiądz
Bosko odwiedził monsignora Pasca prałata domowego J. Świątobliwości, gdzie spotkał
się z O. Brescieni wysłał kleryka Rua, by odnalazł księdza Botaudiego Piemontczyka
mieszkającego przy ulicy Ponte di Sisto, z którym porozumiewał się już co do
propagowania w Rzymie Letture Catolliche.
12 marca celebrował Mszę św. w kościele św. Andrzeja delle Valla zbudowanym
w miejscu męczeństwa św. Sebastiana.
Po południu wybrał się w towarzystwie p. Franciszka De-Maistre na zwiedzanie
kościoła św. Grzegorza Wielkiego wzniesionego na zboczu wzgórza Celius na
posiadłości rodzinnej wspomnianego papieża zamienionym przezeń na klasztor.
Obsługują go mnisi kameduli.
Kościół ten, zanotował Ksiądz Bosko należy do najpiękniejszych
w Rzymie. Z prawej strony kaplica Najświętszego Sakramentu, w której odprawiał Mszę
św. ten święty papież. Na starożytnej płycie z boku ołtarza wyryty napis głosi: D. O. M.
Ołtarz ten upamiętniony jako tytuł św. Grzegorza Wielkiego znany jest na całym świecie
przez szczególny przywilej. Oto gdy na polecenie papieża, jeden mnich naprawiał za
duszę zmarłego współbrata 30 Mszy św., drugi świątobliwy ojciec ujrzał w chwale dusze,
tego współbrata wybawioną z czyśćca. (stąd Msze gregoriańskie ).
Obok wspomnianej kaplicy znajduje się inna mniejsza. Tam udawał się papież dla
odpoczynku i dokładnie wskazywane jest miejsce, gdzie stało łóżko. Jego czuwania
i pisanie upamiętnia marmurowe krzesło skąd również głosił ludowi swe homilie.
Wracając do wnętrza nawy przeszedłszy obok ołtarza głównego, wchodzi się do
kaplicy z cudownym starożytnym obrazem Madonny. Uważa się, że to ten sam jaki św.
Grzegorz miął we własnym pokoju i przed którym przechodząc pozdrawiał ją słowami:
Ave Maria.
W innej kaplicy tegoż kościoła znajduje się posąg tegoż papieża siedzącego na
tronie, dzieło wykonane pod kierunkiem Michała Anioła, święty ma przy uchu gołąbka,
dla przypomnienia tego co o nim mówi Piotr Diskon jego domownik, że ilekroć święty
głosił kazanie lub pisał homilie, widziało się przy nim gołąbka szepczącego mu coś do
ucha. Wewnątrz kaplicy stoi stół marmurowy, przy którym św. Papież gościł dwunastu
432
|
|
44.3 Page 433 |
▲back to top |
ubogich usługując im osobiście. Pewnego dnia zasiadł między nimi anioł pod postacią
młodziana, który potem znikł. Od owego dnia święty zapraszał trzynastu ubogich. Stąd
pochodzi zwyczaj, że papież usługuje przy stole trzynastu ubogim we Wielki Czwartek.
Wyszedłszy stąd Ksiądz Bosko wstąpił do wspaniałego kościoła św. Braci Jana
i Pawła męczenników rzymskich, wzniesionego na miejscu ich mieszkania. W środku
nawy znajduje się balustrada, żelazna okalająca miejsce ich męczeństwa. Ciała ich
zamknięte w drogocennej urnie spoczywają pod głównym ołtarzem. Ksiądz Bosko
zanotował również stąd kilka szczegółów.
Obok ołtarza głównego jest kaplica, pod której ołtarzem spoczywa ciało
bł. Pawła od Krzyża, założyciela Pasjonistów, którzy obsługują ten kościół. Święty ten
jest Piemontczykiem, rodem z Castellazzo w diecezji Aleksandrii. Zmarł w r. 1772.
Liczne cuda dziejące się po jego śmierci przyczyniły się do rozkrzewienia jego
zgromadzenia, które czwartym ślubem zobowiązuje się do szerzenia nabożeństwa do
Męki P. N. J. Chrystusa Jeden z braci genueńczyk brat Andrzej, pokazał nam pamiątki
godne widzenia w tym kościele i oprowadził po klasztorze.
Znajduje się w nim około 60 zakonników, w większej części Piemontczyków. Tu
jest pokoik, w którym umarł nasz założyciel.
Podziwialiśmy w pobożnym skupieniu miejsce skąd dusza jego uleciała do nieba.
Pozostały po nim sprzęty, księgi i inne przedmioty służące świętemu. Wszystko jest pod
pieczęcią strzeżone a wydaje się tylko cząstkę jako relikwię wiernym proszącym o to. Na
tym to wzgórzu Celius, przeżywszy lat dziesięć w samotności, zrezygnowawszy
z diecezji Asti, mieszkał monsignor Artico. Niespodziewana wizyta przyjaciela Księdza
Bosko przyniosła mu wielką pociechę. Resztę swego życia dokonał z męstwem i w 1859
został pochowany w pobliskim kościele.
Pozdrowiwszy gościnnego brata Andrzeja, Ksiądz Bosko skierował się do
kościoła stacyjnego św. Wawrzyńca in Lucina. Przechodził obok łuku triumfalnego
Konstantyna, monumentu zwycięstwa krzyża nad pogaństwem, potem łuku Tytusa,
którego płaskorzeźby potwierdzają prawdziwość proroctwa Chrystusowego o zburzenia
Jerozolimy.
Przybył wreszcie do bazyliki św. Wawrzyńca leżącej w najludniejszej parafii
Rzymu. Pragnął zyskać odpust, a przy tym zwiedzić głośny Krucyfiks Guidona. Nie
433
|
|
44.4 Page 434 |
▲back to top |
mógł jednak dostać się do wnętrza, gdyż kościół był chwilowo nieczynny z powodu prac
restauratorskich.
13 marca około południa, w obecności Księdza Bosko odbyło się posiedzenie
Konferencji św. Wincentego a Paolo w pałacu markiza Patrizi, na której radzono
o powołaniu konferencji młodzieżowych. Przyjęto chętnie uwagi Świętego na podstawie
jego doświadczeń z Turynu.
Około drugiej po południu, udali się z klerykiem Rua na most Sykstusa do pana
Botaudi. Ułożono się z nim odnośnie przyszłego kolportażu Lettura Cattolicha
w Rzymie.
Wracając wstąpili do monsignora San Marzano tytuł arcybiskupa Efezu. Ten
wybitny Pimontczyk mieszkał w pałacyku Sciarra przy placu tegoż imienia. Przyjął
swego gościa z wielką uprzejmością. Ksiądz Bosko przekazał mu pewne polecenia
z Turynu, po czym długo konferowano na temat biblioteki watykańakiej i starożytnych
kodeksów w niej się znajdujących. Monsignore przyrzekł Księdzu Bosko skontaktować
go ze sławnym archiwistą profesorem De Rossi odkrywcą katakumb rzymskich.
Zawędrowali również do kościoła M. B. Anielskiej przy Termach Dioklecjana.
Kościół ten wznosi się w miejscu dawnych term Dioklecjana, budowanych przez tysiące
chrześcijan skazanych za swą wiarę na ciężkie roboty. Z rozkazu papieża Piusa IV
Michał Anioł Buonarotti przystosował na kościół część tych pysznych galerii cesarskich.
Ksiądz Bosko przybył tu dla zyskania odpustu, bądź też by się pomodlić
o błogosławieństwo dla naszych wychowanków.
W terminie procesji stacyjnych świątynia bywa wspaniale przystrojona. Wystawia
się wówczas relikwie świętych przechowywane w kaplicy obok ołtarza głównego.
Między innymi pokazuje się ciało św. Prospera, św. Portunata, św. Cyryla, czaszkę św.
Justyna Męczennika, św. Maksyma i wielu innych.
Święty nie pominął zwiedzenia oratoriów rzymskich. Oto jego wspomnienia na
ten temat:
„W dzisiejszą niedzielę po odprawieniu Mszy św. zwiedziliśmy Oratorium męskie
w towarzystwie markiza Patriziego. Młodzież gromadzi się przy kościele
S. Maria della Cuercia. Weszliśmy do obszernej zakrystii. Ucieszył nas widok około
40-tki chłopców, z postawy i żywości całkiem podobnych do naszych łobuziaków
z Valdocco. Nabożeństwa odprawia się rano: Mszę św. ze spowiedzią chłopców, krótka
434
|
|
44.5 Page 435 |
▲back to top |
nauka, katechizmowa itp. Obsługuje dwóch księży: jeden odprawia, drugi asystuje
młodzież.
Katechizacje prowadzą członkowie Konferencji św. Wincentego. Markiz Patrizi
osobiście podpisuje bilety kontrolne, jakie oratorianie co niedzielę zabierają do swych
domów. Gdyby tak mieli jeszcze nabożeństwa popołudniowe, przyniosłoby to im
korzyść.
Niestety po południu z braku miejsca, przenoszą się do oratorium
S. Giovanni dei Fiorentini gdzie odbywa się tylko rekreacja bez nabożeństwa w kościele.
Odwiedziliśmy ich zastając gromadę około stu chłopców odbywających wesołą rekreację
wśród gier, bez niebezpieczeństwa dla moralności.
Niestety, brakło jednak nauki katechizmu tak, że to oratorium wypadałoby raczej
nazwać rekreatorium. Gdyby dla nich poświęcił się jakiś kapłan, mógłby wiele zdziałać
dobrego dla ich dusz.
Niektórzy z nich chętnie rozmawiali ze mną i klerykiem Rua całując nam rękę.
Tymczasem markiz Patrizi zaproponował obejrzenie oratorium dla dorosłych na
Zatybrzu. Przeprawiliśmy się barką na drugi brzeg i przybyliśmy do oratorium pod
nazwą Assunta. Podobał się nam bardzo wielki dziedziniec zaopatrzony w różne gry,
kościół w pobliżu, śpiewy i nabożeństwa przypominały nam nasze w Oratorium św.
Franciszka Salezego. Rozmawialiśmy z przyjemnością z dyrektorem księdzem Biondi.
Dowiedzieliśmy się, że podobnie jak u nas na wykładzie z Historii kościelnej stawia się
pytania starszym słuchaczom dodając od siebie objaśnienia.
Natomiast brakło tu rannej Mszy św. i nabożeństwa popołudniowego
z błogosławieństwem eucharystycznym. Liczba chłopców około 80, choć lokale mogłyby
ich pomieścić do 400. Zaprzyjaźniliśmy się wnet z niektórymi tak, że nawet paru chciało
nas odprowadzić do domu, mimo, że kosztowałoby to godzinę drogi.
W domu zastaliśmy monsignora De Meroda, sekretarza Jego Świątobliwości.
Ojciec św. pyta czy nie zechciałby Ksiądz powiedzieć reolekcji dla więźniarek
przy kościele S. Maria degli Angioli przy termach Dioklecjana.
Życzenie Ojca św. jest dla mnie rozkazem odrzekłem i z miejsca przyjąłem
propozycję.
Rozumie się przy tym, że wygłosi ksiądz rekolekcje więźniom, przebywającym
w więzieniu św. Michała.
435
|
|
44.6 Page 436 |
▲back to top |
Widziałem, że druga propozycja nie pochodziła od Ojca św. a czułem, że nie
byłaby na rękę władzom więziennym zastrzegłem się zatem, że dam odpowiedź po
otrzymaniu wieści z naszego Oratorium.
Nazajutrz udałem się do S. Dyrektorki wspomnianych więźniarek. Miałem się
umówić co do terminu rozpoczęcia tych rekolekcji.
Jeśli Księdzu odpowiada, to mógłby zaraz rozpocząć je, gdyż kobiety są
w kościele i nie mamy kaznodziei.
Zacząłem więc natychmiast kazanie wstępne i przez cały tydzień głosiłem nauki
Przebywały w tym zakładzie osoby skazane za ciężkie przewinienia, które kwalifikują się
na galery. Było ich 260 z tego 224 po wyroku, inne jeszcze pod nadzorem policyjnym.
Rekolekcje udały się nadspodziewanie, dlatego że były proste i popularne, tak jak się
u nas je robi. Przełożona oznajmiła mi, że wszystkie bez wyjątku więźniarki przystąpiły
do Sakramentów św. Rekolekcje trwały od 15-go do 20 dnia miesiąca.
Święty skromnie wspominał o swej misji. Inaczej jednak wyrażał się o tym
kapelan więzienny. Obserwował on pilnie więźniarki, które ze łzami skruchy słuchały
Księdza Bosko z niezwykłą uwagą. Sam był pod wrażeniem słów kaznodziei i jego
pragnienia zbawienia dusz. Wiele z tych niewiast już w drugim dniu rekolekcji prosiły
o spowiedź Świętego a w następnych dniach wszystkie stawiły się przed jego
konfesjonałem.
Pewnego ranka Święty mówił o grzechu śmiertelnym. Trudno wyrazić co się
działo w duszach słuchaczek. Kaznodzieja opisywał nieustanne dobrodziejstwa, jakimi
Bóg obsypuje swe stworzenia, miłosierdzie z jakim traktuje grzeszników przypominał,
ile zniewag odbiera Zbawiciel od tylu niewdzięcznych chrześcijan sam
z płaczem pytał słuchaczki: Czy będziemy nadal obrażać tak dobrego Boga? odpowiedzią
był głęboki szloch. Nie, nie!
Wówczas kaznodzieja zwracając się do Ukrzyżowanego podjął:
O Panie Zbawicielu, słyszysz je? Dopomóż im wytrwać w tym. Chcą już kochać
Ciebie a jeśli Cię obraziły, to nie wiedziały co czynią.
Kapelan opowiadał kardynałowi protektorowi o wielkim dobru zdziałanym przez
Księdza Bosko na skutek rekolekcji. Purpurat zaś wspomniał o tym papieżowi dziękując
mu, że przysłał Księdza Bosko, który swą gorliwością apostolską uleczył tak zaropiałe
dusze.
436
|
|
44.7 Page 437 |
▲back to top |
Ojciec św. był bardzo ucieszony. Sam chciał również wypróbować, czy prawda
jest, co o nim powiadają.
Tymczasem w Oratorium w Turynie wszystko szło normalnym trybem. Ksiądz
Borel zastępował brak kaznodziei rekolekcyjnych. Zbliżał się okres Komunii
wielkanocnej a młodzież była doskonale przygotowana. Nad porządkiem czuwał ksiądz
Alasonatti, który o wszystkim informował Księdza Bosko. Otóż chłopcy przyzwyczajeni
spowiadać się u Księdza Bosko nie chcieli iść do innych spowiedników tak, że
zaproszeni O. Oblat. Dadesso i ksiądz Giacomelli mieli niewiele roboty. Trzeba było
zachęty i bileciku Księdza Bosko, by zgodzili się na jakiś czas korzystać z innych.
Zdawało im się, że nie mogli żyć bez Księdza Bosko i albo pojedynczo lub
w zbiorowych listach podawali mu wiadomości o sobie. Pisano na cienkiej bibułce
welinowej, by mogło się zmieścić w jednej kopercie do 50 listów.
A Ksiądz Bosko z zadowoleniem odpisywał na nie wspólnym listem załączając
indywidualne bileciki, względnie odpowiadając w liście na pytania poszczególnych,
adresując imiennie każdemu. List krajano potem na skrawki i doręczano każdemu
odpowiedź.
Gdy Ksiądz Bosko był zajęty polecał to zrobić klerykowi Rua. Czasem niektóry
pisał mu po łacinie, wtedy Święty pokazywał te listy kardynałowi Marini, którego to
wielce interesowało. W taki sposób Ksiądz Bosko stał się jego zaufanym przyjacielem.
Nie brakło listów i ze strony kleryków, jak świadczy następujące pismo do księdza
Alassonattiego: Dwa słowa, bo czas nagli na ambonę, a poczta już odchodzi. Jesteśmy
zdrowi. Miłe było ojcowskie przyjęcie u Ojca św.
Rua napisze
o błogosławieństwie wam udzielonym a na listy kleryków częściowo odpisałem,
częściowo jeszcze odpiszę. Zakomunikować wszystkim, co należy. Niech Bóg udzieli mu
zdrowia i swej łaski etc. Vale in Domino. Aff. mo amico ks. Jan Bosko.
Dotarł do nas jeszcze list następujący:
Carissimo Anfossi! Rzym, 18-3-1858 r.
Któż wie, co się dzieje z Anfossim? Będzie on zawsze robił swoje. A zatem perge.
Lecz pamiętaj że Pan Bóg przyrzekł wieniec czuwającym i że chwilowa jest
przyjemność, wieczna jest męka, i że nie są godne cierpienia tego życia przyszłej chwały,
która się w nas objawi. Kochaj mnie w Panu, a Maryja niech cię błogosławi, aff. mo
ks. J. Bosko.
437
|
|
44.8 Page 438 |
▲back to top |
Kl. Anfossi wspomina, że wiele było takich listów odczytanych publicznie
i świadczy: „Wszystkie tchnęły wielkim entuzjazmem względem papieża i wielu
dostojników kościelnych. W taki sposób w nas także rozbudzał podobną cześć względem
autorytetu Papieża”.
438
|
|
44.9 Page 439 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXIX
W dniu 31 marca niedziela, Siedmiu Boleści NMP, Ksiądz Bosko odwiedził
kościół S. Maria in Via Lata. Podaje się, że został on zbudowany na miejscu więzienia
św. Pawła strzeżonego przez setnika, który na rozkaz Festusa przywiózł go do Rzymu
i gdzie Apostoł ochrzcił pierwszych Rzymian wodą cudownie wytryśniętą ze źródła. Stąd
ks. Bosko udał się pod kolumnę Trajana wznoszącą się 42 metry ponad ruiny starego
Forum. Od stóp do kapitolu jest ozdobiona płaskorzeźbami (2.500 figur),
z których jedna wyobraża cudowne zwycięstwo nad Dakami odniesione przez Legio
Fulminans, w którym służyli chrześcijanie.
Rzuciwszy okiem na stary nagrobek Publicjusza Bibulusa z czasów republiki,
skierował się na Forum Rzymskie przechodząc obok łuku triumfalnego Septymiusza
Sewera. Wśród tylu ruin wspaniałych kiedyś świątyń, pałaców, bazylik,
z których wychodziły prawa na cały świat. Zwiedził kościół św. Kosmy i Damiana.
Bazylika składa się z trzech dawnych świątyń pogańskich i była to pierwsza świątynia
chrześcijańska na tym Forum. Każdy szczegół przemawiał do Księdza Bosko o triumfach
Chrystusa nad światem pogańskim.
Wróciwszy do Kwirynału, pod wieczór otrzymał wiadomość o nowej audiencji
u Papieża, który pragnął dłużej z nim rozmawiać i przyjął go łaskawie i po ojcowsku.
Myślałem o waszym projekcie i jestem przekonany, że przyniesie on wielką
korzyść dla młodzieży. Należy go wcielić w czyn.
Bez tego wasze Oratoria nie mogłyby przetrwać długo. A jak również zapobiegać
ich potrzebom duchowym? Dlatego wydaje się konieczne nowe zgromadzenie zakonne
wśród tych smutnych czasów. Winno ono oprzeć się na następujących podstawach: niech
to będzie Zgromadzenie ze ślubami, gdyż bez nich nie utrzymałoby się jedności ducha
idzieł.Winny to być śluby proste tak, by można z łatwością od nich zwolnić, by zła wola
któregoś z członków nie mąciła spokoju i zgody pozostałych. Reguły niech będą łagodne
i łatwe do zachowania. Ubiór, praktyki pobożne niech nie różnią się nadto wśród świata.
Być może dlatego należałoby je nazwać Towarzystwem zamiast zgromadzeniem.
Jednym słowem starajcie się by wobec Kościoła byli zakonnikami,
a wobec państwa swobodnymi obywatelami.
439
|
|
44.10 Page 440 |
▲back to top |
Następnie papież dla przykładu wymieniał niektóre zgromadzenia, których Reguły
były analogiczne do tego, które zamierzało się założyć.
W czasie tej audiencji Święty przedłożył Ojcu św. Piusowi IX manuskrypt swych
Reguł:
Oto Ojcze święty Regulamin zawierający ducha i karność, od lat dwudziestu
kierujące tymi, którzy poświęcają swe siły w Oratoriach. Od początku starałem się
zredagować w należytej formie poszczególne artykuły, w dniach ostatnich wprowadziłem
zmiany oraz pewne dodatki zgodnie z zasadami, jakie mi Wasza Świątobliwość zalecił
kiedy po raz pierwszy tu się stawiłem. Ponieważ w poszczególnych rozdziałach mogłem
odstąpić od wytkniętego założenia, dlatego wszystko pozostawiłem w rękach Waszej
Świątobliwości oraz tego, kogo wyznaczy do przeczytania, poprawienia, dodania lub
usunięcia co uzna za stosowne dla większej chwały Bożej i dobra dusz.
Papież wziął z rąk Księdza Bosko Reguły, przejrzał kilka stronic, pochwalił
ducha, jakim były natchnione i położył manuskrypt na swym biurku. W taki sposób,
z udziałem samego Zastępcy Jezusa Chrystusa Ksiądz Bosko przyłożył ręki do założenia
nowego Zgromadzenia zakonnego.
Następnie Papież kazał sobie szczegółowo opowiedzieć początki dzieła Oratoriów
w Turynie, w jaki sposób zaczął je prowadzić, trudności napotykane, które zostały
pokonane. Słysząc tyle przeciwności, gróźb, prześladowań, zawodów, zawołał być może
czyniąc aluzję do swych własnych przejść w czasie rewolucji:
Doprawdy! Ambulavims per vias difficiles!
A Święty odrzekł z uśmiechem: Lecz dzięki łasce Bożej, non lassati sumus in via
iniqcuitatis! i opowiadał, jak wielkie dobro działa Bóg w swym miłosierdziu i jak wielu
było i jest w Oratorium chłopców doprawdy bardzo świątobliwych.
Następnie rozmowa przeszła na temat Dominika Savio. Ksiądz Bosko opowiedział
Papieżowi widzenie świątobliwego młodzieniaszka dotyczące Anglii. Pius IX słuchał
z zainteresowaniem i rzecze:
To mnie utwierdza w postanowieniu pracowania energicznie na korzyść Anglii, ku
której z dawna kieruję swe troski. Opowiadanie to, jeśli nie co inne, jest co najmniej radą
świątobliwej duszy.
Opowiadanie to nasunęło widocznie pewną refleksję Plusowi IX dlatego
spojrzawszy na Świętego spytał, czy także i on nie otrzymał z góry jakiegoś światła
440
|
|
45 Pages 441-450 |
▲back to top |
|
|
45.1 Page 441 |
▲back to top |
odnośnie rozwijania zaczętego dzieła. A widząc wahanie Sługi Bożego nalegał, by mu
opowiedział szczegółowo wszystko co miałoby choćby pozór nadprzyrodzoności.
Święty z synowskim posłuszeństwem opowiedział swe sny i widzenia, które
częściowo już się ziściły, poczynając od pierwszego, jaki miał w dziewiątym roku życia.
Papież słuchał go uważnie i z zainteresowaniem nie tając, że przypisuje temu
wielką wagę. Po czym tak powiedział: Wróciwszy do Turynu niech ksiądz spisze
powyższe sny oraz wszystko co mi opowiadał w naturalnym ich sensie. Należy to
zachować i przekazać w spuściźnie waszemu Zgromadzeniu, dla zachęty i normy
waszych synów.
Następnie Papież podnosił godność i zasługi tych, co się zajmują młodzieżą,
serdecznymi słowy wyrażając swe zadowolenie. Przy tym wspominał
o dobru, jakie działają w Rzymie liczne oratoria i zakłady wychowawcze, zwłaszcza nie
szczędził pochwał o wychowywaniu młodzieży w zakładzie św. Michała na Ripa.
Święty przyjmował te pochwały milcząco. Papieżowi zdawało się, że nie podziela
on całkowicie jego zdania odnośnie Zakładu św. Michała Archanioła. Dlatego spytał:
Czy ksiądz może wie coś więcej niż ja?
Proszę mi wybaczyć, Ojcze Święty, nie sądzę, by mi było wolno zrobić jakąś
uwagę ale gdyby mi rozkazał, powiedziałbym ją.
Więc rozkazuję księdzu, proszę mówić.
Święty wypowiedział swe uwagi w sposób oględny. Wyraził opinię niektórych
wybitnych osobistości pod adresem Zakładu św. Michała, którzy postulowali, by
poinformowano o tym Papieża. Pius IX zdumiony nieoczekiwanymi relacjami,
odpowiedział z miejsca, że skorzysta z tych wiadomości, by zapobiec pewnym
wypaczeniom. Gdy przeszło się na temat pracowni, papież zapytał, jakimi rękodziełami,
rzemiosłami względnie naukami zajmują się chłopcy w Oratorium na Valdocco. Po czym
zagadnął:
A jaką naukę sam ksiądz najwięcej uprawia?
Ojcze Święty niewielka moja wiedza co do mnie nie pragnąłbym więcej jak tylko
soire Dominum nostrum Jesum Christum et hunc crucifixum. .
Wobec takiej odpowiedzi papież zamyślił się nieco i być może chcąc wystawić na
próbę powyższe oświadczenie powiedział, że jest zadowolony z wyniku rekolekcji dla
441
|
|
45.2 Page 442 |
▲back to top |
więźniarek a w dowód szacunku i uznania dla jego osoby postanowił mianować go
swym tajnym szambelanem z tytułem monsignora.
Ksiądz Bosko podziękował za to Ojcu św. żartując: Wasza Świątobliwość ładnie
bym wyglądał z tak wysoką godnością wobec mych chłopców! Nie poznaliby już mnie,
ani nie odnosiliby się z taką poufałością, gdyby musieli mnie tytułować: monsignore. Nie
śmieliby zbliżyć się do mnie i ciągnąć za sutannę, jak to robią teraz. Poza tym gdyby
świat dowiedział się o tym, uważałby mnie za bogatego, nie potrzebującego już wsparcia
dla naszego Oratorium i jego dzieł. Ojcze święty! Lepiej, że ja pozostanę zawsze prostym
Księdzem Bosko!
Papież podziwiał tak miłą pokorę Sługi Bożego. Tymczasem Ksiądz Bosko
skorzystał ze sposobności, by prosić Ojca św. o zezwolenie na propagowanie swych
Letture Cattoliche na terenie Państwa kościelnego oraz o zwolnienie, o ile możliwe,
z opłat pocztowych swych wydawnictw. Pius IX chętnie zezwolił na to, radził jednak
przedstawić to kardynałowi Wikariuszowi, by od niego również mieć zwolnienie.
Papież powiedział nadto, że oglądał jego podręcznik Historii Włoch
i Letture Cattoliche. Pochwalił inicjatywę publikowania żywotów św. Papieży z trzech
pierwszych wieków. Zachęcił do dalszej pracy pisarskiej, gdyż w ten sposób doprawdy
zasłuży się wobec Kościoła, zwłaszcza w obecnych czasach oraz dodał gratulując:
Ksiądz swoimi książkami wskrzesza pamięć moich Poprzedników, zwłaszcza tych,
których życie mało jest znane ogółowi wiernych.
Spytał jeszcze z jakich źródeł czerpał wiadomości dotyczące papieży. Na prośbę
Księdza Bosko udzielił mu przywileju osobistego słuchania spowiedzi in omni loco
Ecclesiae oraz dyspensy od odmawiania brewiarza, Wreszcie, co było charakterystyczne
tak wielkiemu Papieżowi dał mu wszelkie możliwe fakultety tymi słowy: Udzielam
Księdzu wszystko co tylko mogę dać. To rzekłszy udzielił mu błogosławieństwa
apostolskiego.
Ksiądz Bosko wyszedł z pokoju papieża wzruszony do najwyższego stopnia tylu
dowodami życzliwości Ojca św., dzieląc się nimi z klerykiem Rua. Dyspensa na przykład
od brewiarza była dla niego wielką ulgą, gdyż od rana do wieczora był zajęty
spowiadaniem, posłuchaniami i innymi sprawami. O ile mógł jednak, odmawiał go dalej,
przynajmniej częściowo gdyż miał już wzrok osłabiony lub schorowany żołądek.
442
|
|
45.3 Page 443 |
▲back to top |
I doprawdy podziwu godna była wielka życzliwość Papieża względem Księdza
Bosko! Stał mu się odtąd prawdziwym ojcem i przyjacielem, wyrażał się zawsze o nim
z szacunkiem, pragnął z nim rozmawiać, pytał o rady, raz po raz ofiarowywał mu
godności kościelne, by mieć go przy sobie w Rzymie. Lecz Ksiądz Bosko tak zawsze
pokorny i posłuszny, że nawet życzenie papieża gotów był przyjmować za rozkazy,
uważał za stosowne przyjąć tę ofertę. Prosił często o odznaczenia dla innych z wyjątkiem
siebie samego.
w dniu 22 marca Święty udał się do kardynała Wikariusza Konstantyna Patrizi,
referując mu rozmowę z Ojcem św. na temat propagowania Letture Cattoliche na
obszarze Państwa kościelnego. Widząc dobre usposobienie purpurata zaproponował mu
otwarcie w Rzymie biura dla przyjmowania abonentów. Kardynał zaaprobował ów
projekt i zgodził się na jego poparcie okólnikiem do biskupów na terytorium papieskim.
Zadowolony z sukcesu Święty wychodząc z pałacu watykańskiego wstąpił do św.
Pawła za murami, by się pomodlić na grobie Apostoła Narodów oraz oglądnąć cuda
sztuki tej wspaniałej świątyni. Stąd podążył mile drogi do słynnego miejsca zwanego
apud Aqua Salvias, gdzie św. Paweł poniósł męczeństwo za wiarę. Odcięta głowa
Apostoła trzykrotnie dotknęła ziemi, gdzie wytrysły trzy źródła, stoi tu kościół
z dwoma ołtarzami.
Pomodlił się również w pobliskim kościele pod wezwaniem Santa Maria Scala
Coeli, w formie oktagonalnej, zbudowanym na cmentarzu św. Zenona, trybuna
wojskowego, który wraz z 200 swymi współ - żołnierzami oddał życie za wiarę
w Chrystusa pod cesarzem Dioklecjanem.
Jest tam również trzeci kościół poświęcony świętym Wincentemu
i Anastazjuszowi, w stylu gotyckim z trzema nawami podzielonymi przez kolumny.
Obok stoi starożytne opactwo.
Wracając do miasta zatrzymał się przed słynną piramidą nagrobną Kajusa
Sestiusza. Obok stoi starożytna kaplica upamiętniająca miejsce, gdzie św. Apostołowie
Piotr i Paweł prowadzeni na śmierć zostali rozdzieleni przez liktorów i pierwszego za-
prowadzono na Janikulum, a drugiego do Aques Salvias.
Ksiądz Bosko uprzytomnił sobie w duchu chwalebne sceny i cuda tego dnia 29
czerwca roku 67 po Chrystusie i ze wzruszeniem dzielił się tymi myślami ze swym
gospodarzem w owym dniu.
443
|
|
45.4 Page 444 |
▲back to top |
23 marca odbył konferencję na Ponte Sisto z wielu osobistościami w sprawie
definitywnej organizacji Lettura Cattoliche na terenie Rzymu, korespondencji
z Turynem, sprawnej ekspedycji wydawnictwa oraz uiszczenia abonamentu przez
czytelników. Wspomniał o zatwierdzeniu tej sprawy przez Ojca św. i poparciu kardynała
Wikariusza. Po czym prosił opata Botaudi o kierownictwo biurem spedycyjnym, który
chętnie przyjął ten urząd. Poddał nawet myśl zorganizowania podobnych ośrodków
w innych miastach Państwa kościelnego.
Załatwiwszy te sprawy pragnął jeszcze dokładnie obejrzeć łuki triumfalne Tytusa
i Konstantyna Wielkiego. Przechodząc obok dawnego zabytku
w formie stożkowej zwanego „Mota sudans", ledwie zdołał ogarnąć wzrokiem
gigantyczne ruiny Cyrku Flawiusza i Koloseum w formie owalnej, liczącej 527 merów
obwodu, 50 metrów wysokiego, w czasach swej świetności cały wyłożony był
marmurami, ozdobiony setkami posągów obelisków i kwadryg brązowych wewnątrz zaś
mnóstwo stopni mogących zmieścić około 200 tys. widzów przyglądających się walkom
gladiatorów, dzikich zwierząt oraz mękom rozszarpywanych przez nie tysięcy
chrześcijan.
Ksiądz Bosko wszedł na arenę widowiskową obejmując ogromny plac 241 merów
obwodu. W środku gruzów, chwastów i krzaków wznosił się prosty krzyż
a dokoła rozmieszczono 14 kaplic Drogi Krzyżowej.
Święty zadowoliwszy swą pobożność zyskaniem odpustu zupełnego, udał się do
Watykanu zaproszony na obiad przez kardynała Antonellego.
Gdziekolwiek się udawał, był przyjmowany serdecznie, niekiedy proszony do
stołu, czy na konwersację, którą prowadził bardzo wesoło. W pierwszych tygodniach
jego pobytu w Rzymie kardynałowie i prałaci próbowali poznać jego wiedzę
i umiejętność prowadzenia dyskusji. W rozmowie poruszano poważne kwestie i stawiano
pytania z różnych dziedzin kościelnych. Niejednokrotnie był wystawiany wprost na
egzamin z historii kościelnej. Raz dyskutowano o chronologii, to znów na temat
przyczyn zwołania niektórych soborów oraz o ich dekretach. Mówiono o życiu
i wpływie na społeczeństwo niektórych papieży, o sprawach ojczystych, czy działalności
niektórych świętych. Ksiądz Bosko zawsze potrafił znaleźć się w każdej dziedzinie.
I tak pod wieczór, 23 marca, rozpoczęła się podobna dyskusja na przyjęciu
u kardynała Antonellego. Obecni byli biskupi, niektóre znakomite osobistości z miasta,
444
|
|
45.5 Page 445 |
▲back to top |
jak np. kardynał Marini, kardynał Patrizi i monsignor De Luca sekretarz Kongregacji
Biskupów i Zakonników. W pewnym momencie kardynał Marini spytał Księdza Bosko,
co oglądał dzisiejszego przedpołudnia. Kolosseum, odpowiedzał Święty. Czy ksiądz
widział grób św. męczenniczek Parpetui i Felicyty?
Niestety nie wiedziałem, że tam są pochowane, Czytałem, że poniosły śmierć
męczeńską w Afryce, lecz nie że ciała ich zostały przeniesione do Rzymu. Może innym
razem obejrzę.
Czy brewiarz mówi, że Rzym był miejscem ich męczeństwa?
Obecni spojrzeli po sobie z uśmiechem a kardynał Antonelli biorąc
w obronę Księdza Bosko powiedział, do kardynała Mariniego:
Dobrze, doskonale, zasłużył sobie Eminencja na tę odpowiedź.
Spytano również Księdza Bosko, czy zna starożytności watykańskie z ery
przedchrześcijańskiej. Czytał on wiele dzieł na ten temat a dla niego czytanie równało się
zapamiętaniem dobrze tej treści. Począł więc mówić o Pallasie i jego dziełach, oraz
że doznawał czci boskiej u ludów etruskich i że na wzgórzu watykańskim poświęcono
mu gaj święty. Udowadniał, że nazwa „Vaticanum” , wywodzi się ze słowa
„Vagitanum”, jako że Pallas był bóstwem przewodniczącym pląsom dzieci, po czym
mówił o Watykanie z czasów rzymskich, o cyrku Nerona, o miejscu gdzie pochowany
został św. Piotr przez papieża Linusa, św. Marceli papież, św. Apulejus i Anaclet oraz
opisywał dzieje bazyliki Konstantyna.
Monsignor De Luca opowiedział Księdzu Bosko historię więzienia
Mamertyńskiego poczynając od okresu Ankusa Mariusza, zaś Ksiądz Bosko
zainteresował go bardzo pewnymi faktami i szczegółami nieznanymi przez monsignora.
Również na temat początków Kościoła wywołał żywe zainteresowanie
w towarzystwie, gdy w pewnym punkcie rozmowy rzecze:
Myślałem, że tylko moi chłopcy interesują, się mym opowiadaniem, a tymczasem
widzę, ze podoba się Najdostojniejszym Eminencjom.
Kardynał Antonelli referował Ojcu św. o tych „egzaminach” Księdza Bosko, jego
doskonałej orientacji, przyjemnej konwersacji czym papież był tym bardzo ucieszony.
Potrafił on również z nie mniejszą zręcznością obrócić przeciwko swym
rozmówcom ich własną broń. Gdy się spostrzegł, jaki cel miało stawiane mu pytanie,
dawał naprzód zadziwiająco ścisłą odpowiedź. A gdy kwestia stawała się zawiła, sam
445
|
|
45.6 Page 446 |
▲back to top |
przechodził do ataku, przypierając do muru wnikliwymi pytaniami. Rozmówca
wciągnięty do nieprzewidzianej dyskusji sam dawał się schwytać we własne sieci
i kończył poddając się:
Doprawdy nie wiem, co na to mam Wam odpowiedzieć, tą kwestią nie
zajmowałam się w mych studiach.
Wtedy Ksiądz Bosko zmieniał temat mówiąc: po tylu dyskusjach mamy gardła
wyschnięte, warto więc czymś przepłukać.
A naturalnie, potwierdzał rozmówca zadowolony, że wyszedł jakoś
z opresji.
Zjawiało się coś na stole a Ksiądz Bosko jakimś żarcikiem pod adresem służącego
wywoływał wesołość, zacierając tym przykre wrażenie porażki u swego rozmówcy.
Podwieczorek kończył się humorem względnie jakimiś ciekawostkami.
Tej metody trzymał się zawsze, ilekroć kontynuowanie dyskusji nie było
wskazane i łatwo ktoś mógłby czuć się urażony.
Monsignorowie rzymscy przekonani, że niełatwo Księdza Bosko w czymś zagiąć
zaprzestawali tych prób i mieli go w jeszcze większym respekcie poznawszy jego cnotę.
Gdy pewnego razu znajdował się w gronie prałatów, któryś z kardynałów
zażartował: Niech nam Ksiądz Bosko coś powie z kazań, jakie prawi swym chłopcom. .
Dobrze, lecz jak ma się to zrobić? czy skierować się do Eminencji, czy do
czcigodnych obecnych?
Więc Ksiądz Bosko rozpoczynał Me cari fieui, ciągnąć w narzeczu piemonckim
jakiś tam epizod z historii kościelnej, przeplatał żywymi dialogami, przysłowiami,
dosadnymi frazesami, pytaniami, etc.
Słuchacze rozumiejąc piąte przez dziesiąte, byli wysoce rozbawieni tą próbką
talentu kaznodziejskiego, aż kardynał przerwał zadowolony: Basta, basta cosi!
Kardynał Marini, czcigodny mecenas sztuki, cenił wysoko Księdza Bosko
i często zapraszał go do siebie, by wspólnie z przyjaciółmi, kolegami kardynałami
spędzić mile wieczór.
Niemniej Święty nie unosił się próżnością z powodu powodzenia u tych luminarzy
Kościoła i opowiadaniem o swej młodości, jak pasł krówkę, wybierał kosy
z gniazd, jak służył u gospodarzy Moglia lub jak był studentem w Chieri, zmuszony
zarabiać u prywatnych obywateli na swe utrzymanie, podkreślał swe wiejskie
446
|
|
45.7 Page 447 |
▲back to top |
pochodzenie. Wspominał o tym również wobec Papieża a wszyscy podzielali jego
ujmującą prostotę.
Tego rodzaju cnoty wszędzie mu towarzyszyły. Opowiadał ksiądz Leonard
Murialdo: w 1858 za mego pobytu w Rzymie wraz z pewnym adwokatem z Turynu,
spostrzegłszy Księdza Bosko na ulicy, przeprosiłem adwokata i podszedłem, by go
pozdrowić. Gdy wróciłem do towarzysza, ten spytał: Cóż to za kapłan? To Ksiądz Bosko.
Ksiądz Bosko? Ten, co zbiera tysiące uliczników. Ach tak, pamiętam jak go
spotkałem kiedyś na ulicy w Turynie i nie znając go informowałem się co to za wiejski
kapelan, prostak, tak licho ubrany.
ROZDZIAŁ LXX
447
|
|
45.8 Page 448 |
▲back to top |
Dnia 24 marca Ksiądz Bosko udawał się do bazyliki św. Klemensa celem
uczczenia relikwii IV następcy św. Piotra oraz św. Ignacego biskupa i męczennika
z Antiochii. Podziwiał wspaniałą architekturę starożytnego kościoła z trzema nawami.
W środkowej przed ołtarzem męczennika, chór za marmurową balustradą przeznaczony
dla kleru niższego, z dwoma pulpitami: jeden dla diakona, który śpiewa Ewangelię,
z dużym lichtarzem na paschał oraz dla subdiakona odczytującego lekcje obok zaś
siedzenia dla kantorów i lektorów pozostałych lekcji Pisma św. Wokół absydy znajdują
się ławy dla kapłanów a w głębi tron biskupi.
Wszystkie powyższe sprzęty pochodzą z dawnej bazyliki Konstantyna stanowiącej
obecnie kościół podziemny na ścianach jego szereg malowideł świętych
z IV wieku oraz inne freski z późniejszych czasów do XI, oraz Madonna z Dzieciątkiem
na kolanach z wieku IX.
Wszystko w tej podwójnej bazylice zadaje kłam wierutnym oszczerstwom
protestantów.
Stąd Ksiądz Bosko przeszedł do kościoła zbudowanego w formie bazyliki,
zwanego Czterech Koronowanych: Sewera, Seweryna, Karpofora i Wiktoryna, którzy
ponieśli śmierć za Dioklecjana. Następnie udał się do św. Jana anto Portam Latinam,
obok którego stoi kaplica w miejscu, gdzie św. Ewangelista został zanurzony w kadzi
z wrzącym olejem. Wstąpił również do kościółka zwanego „Domine, quo vadis”
w miejscu gdzie Pan Jezus z krzyżem ukazał się św. Piotrowi uciekającemu z Rzymu
przed prześladowaniem Nerona.
Z tej kapliczki szedł dalej przez Via Appia oglądając po drodze wiele mauzoleów
z czasów pogańskich świadków przemijania wszystkiego co ludzkie.
25 marca w dzień Zwiastowania NMP markiz Patrizi zaprowadził Księdza Bosko
do kościoła Madonna della Quercia, gdzie przy asyście wielu panów
z konferencji św. Wincentego odprawił Mszę św., spowiadał, wygłosił kazanie oraz
spotkał się z młodzieżą po nabożeństwie. Obiecał im wrócić jeszcze przed odjazdem.
Po drodze koło mostu przez Tybr zdarzyła się sympatyczna scena. Oto grupka
chłopców bawiła się na pobliskim placu. Święty bez namysłu wkroczył miedzy
chłopców, którzy przerwawszy grę spoglądali nań ze zdziwieniem. Ksiądz Bosko
wyciągnął medalik i trzymając go w ręku mówi:
448
|
|
45.9 Page 449 |
▲back to top |
No cóż, jest was zbyt wiele, żebym mógł wszystkim dać medalik; chłopcy
ośmieleni wołali na wyścigi: Mnie, mnie.
No dobrze, kiedy nie mam ich wiele, to w takim razie damy go najlepszemu.
Ja, ja…. krzyczeli licytując się.
Markiz Patrizi z towarzyszącymi panami przyglądali się ze zdumieniem, jak
Ksiądz Bosko sobie radzi z tymi skrzatami mówili: Patrzcie, to jest doprawdy nowy św.
Fiilp Nereusz - przyjaciel młodzieży.
Tymczasem Święty pytał chłopców, czy uczęszczają na Mszę św. i do jakiego
kościoła chodzą, czy uczęszczają do Oratorium czy znają księdza Biondi itp.
Chłopcy odpowiadali z wrzawą a Ksiądz. Bosko zachęciwszy ich, by byli dobrymi
przyrzekł, że gdy będzie innym razem tędy przechodził, da im po medaliku lub obrazku.
I żegnany serdecznie opuścił ich i wrócił do swych towarzyszy pokazując medalik.
Nic nie dał owym chłopakom a zupełnie ich sobie pozyskał.
W tym dniu Papież miał udać się do bazyliki s. Maria sopra Minerva do bractwa
Annunziaty, które rozdzielało w owym dniu posagi będącym w potrzebie dziewczętom.
Na zaproszenie kardynała Gaude uczestniczył w tej funkcji Ksiądz Bosko. Miał
sposobność podziwiać wspaniały orszak papieski. Entuzjazm wiernych towarzyszących
tej uroczystości. Być może, choć nie ma na to dowodów, że z tej okazji kardynał
przedstawił Księdza Bosko Papieżowi.
Wieczorem na kolacji w pałacu De-Maistre znalazł się markiz Dominik Paasati,
przybyły na ceremonie wielkotygodniowe do Rzymu.
26 marca Ksiądz Bosko znalazłszy się na mons Celius wstąpił do obszernego
kościoła S. Stefano Rotondo, tak nazwanego od jego architektury kolistej. Wspiera się on
na 56 kolumnach. Na ścianach malowidła i mozaiki przedstawiające Ukrzyżowanego
w otoczeniu świętych. Świątynia kryje relikwie św. męczenników Prymusa i Felicjana.
Od S. Stefano Rotondo przeszedł do kościoła Matki Boskiej in Dominica dlatego
że był zbudowany w pałacu św. Cyriaki, następnie do kościoła S. Marla della navicella
tak nazwanego od marmurowej łódki znajdującej się na cmentarzu przed kościołem.
Kościół jest trzynawowy, podtrzymywany przez 18 kolumn i posiada bogate mozaiki
z IX wieku. Jedna z nich przedstawia Najświętszą Maryję Pannę tronującą
w otoczeniu Aniołów, u stóp której klęczy papież Paschalis.
449
|
|
45.10 Page 450 |
▲back to top |
Po zrobieniu notatek, Ksiądz Bosko wrócił do domu, gdzie zastał przyjaciela
ks. kan. Jakuba Colli przebywającego u Rosminianów. Święty często bywał na obiedzie
u tych zakonników, z których przełożonymi pozostawał w zaufanych stosunkach.
Przy stole często dyskutowano na tematy filozoficzne. Pewnego razu Święty zrobił
uwagę O. Pagani? Zbyt często dyskutuje się tu o filozofii a pomija się ważniejszą
teologię.
Dobrze, a czy filozofia nie jest prasambula teologiae? Święty nic na to nie odrzekł,
znając jego biegłość również w teologii. Wspomniał o tym O. Pagani wobec kleryka
Rua, którego cenił dla jego roztropności i pobożności. Być może ci ojcowie spodziewali
się, że Ksiądz Bosko wraz z klerykiem wstąpi do ich Zgromadzenia. Co więcej już
mówiono o tym w Rzymie i Rua otrzymywał nawet gratulacje od wybitnych
dostojników. On jednak nie zdradzając się ze swych sympatii zbywał to zdawkowym:
Zależę od Księdza Bosko robię to co mi każe.
Święty bynajmniej nie tając swych zamiarów w zaufaniu do O. Pagani posłał mu
egzemplarz swych Reguł z prośbą o przejrzenie i wyrażenie swej opinii. On przeczytał je
i zwracając przez kleryka Rua wraz z listem pisał, że nie ma nic do zauważenia.
Z lakonicznego stylu listu wnioskować można było, że nie w smak mu była ta
rewelacja. A kleryk spostrzegł również, pewne oziębienie wobec niego, mimo że nadal,
był traktowany bardzo gościnnie.
Udano się do kościoła św. Augustyna. W ołtarzu głównym znajduje się tam
cudowny obraz Madonny Bizantyjskiej pochodzący z kościoła Mądrości Bożej ze
zdobytego przez Turków Konstantynopola. Chrześcijanie ukryli go przed poganami.
Po uczczeniu relikwii św. Moniki i pokoiku, obecnie w podziemiu, gdzie według
podania św. Łukasz pisał swą Ewangelię, święty został zaproszony przez
OO. Augustianów, by odwiedził ich sanktuarium w Genazzano, diec. suburbikarnej
Palestrano. Tam znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Dobrej Rady.
Za czasów papieża Pawła II obraz cudownie ukazał się na ścianie tej świątyni
i tam pozostał. Zniknął potem w tajemniczy sposób ze skutari w czasie najazdu Arabów
a mieszkańcy Albano przez lat wiele nawiedzali go prosząc Madonnę, by raczyła do nich
powrócić.
450
|
|
46 Pages 451-460 |
▲back to top |
|
|
46.1 Page 451 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko przystał na propozycję, wspólnie z rodziną De Maistre
postanowiono wybrać się z pielgrzymką do Genazzano. Ojcowie Augustianie przyjęli ich
bardzo serdecznie wrócili do miasta o późnej godzinie.
Doszło do wiadomości Ojca św., że ks. Bosko pragnie uczestniczyć
w ceremoniach wielkotygodniowych na Watykanie. Dał więc polecenie, by zaprosić go
w jego imieniu i postarać się o miejsce w loży, by mógł wygodnie obserwować obrzędy
liturgiczne.
Monsignore poszukiwał go w mieszkaniu, wreszcie zastał w domu hr. De Maistre
i pomimo późnej pory nocnej doręczył Księdzu Bosko bilet zaproszeniowy na
uroczystość wręczania palm przez Papieża. Święty podziękował serdecznie obiecując,
że chętnie skorzysta. Podobny bilet otrzymał także kleryk Rua.
Nazajutrz, niedziela 28 marca Ksiądz Bosko z klerykiem Rua, znalazł się dość
wcześnie w bazylice św. Piotra. Karol hr. De Maistra zaprowadził go do loży
dyplomatów, gdzie mieli przygotowane miejsce. Stąd można było dokładnie obserwować
uroczystość.
Obok niego siedział jakiś lord angielski, protestant. Słysząc przepiękne melodie
chóru Sykstyńskiego Święty miał łzy w oczach. Tak samo ów Anglik szepcąc Księdzu
Bosko do ucha:
"Post hoc Paradisus"!, ów pan niebawem nawrócił się został kapłanem, nawet
biskupem.
Po poświęceniu palm przez Papieża, dyplomaci otrzymywali je z rąk Papieża.
Otrzymali je również Ksiądz Bosko i kleryk Rua. Tak życzył sobie Papież. Czy Ksiądz
Bosko nie był ambasadorem Najwyższego?
Tymczasem kardynał Marini, jeden z dwóch diakonów asystujących przy tronie
papieskim pragnąc, by Ksiądz Bosko mógł asystować z bliska przy funkcjach
wielkotygodniowych w kaplicy Sykstyńskiej wziął go za swego kaudatariusza. W taki
sposób, Święty w stroju fioletowym był przy boku Papieża w czasie ceremoniału
zachwycając się muzyką polifoniczną Allegri'ego i Palestriny.
W czwartek uczestniczył we Mszy św. pontyfikalnej kardynała Mario Mattei jako
najstarszego z grona biskupów w zastępstwie nieobecnego kardynała dziekana.
Towarzyszył w precesji Papieża niosącego Najśw. Sakrament do kaplicy
Paulińskiej, do ciemnicy. Następnie towarzyszył do loży watykańskiej, skąd Rzym
451
|
|
46.2 Page 452 |
▲back to top |
oczekiwał uroczystego błogosławieństwa papieskiego. Asystował przy obrzędzie
umywania nóg 13 kapłanom oraz ich symbolicznej wieczerzy, w czasie której usługiwał
im sam Najwyższy Pasterz /… /.
4 kwietnia salut armatni z zamku św. Anioła zwiastował miastu świt dnia Paschy.
O godz. 10-ej papież przybywał na sadie geatatoria do bazyliki odprawić Mszę św.
Potem udzielił błogosławieństwa Urbi et Orbi z loży św. Piotra.
Ksiądz Bosko kroczył w procesji wraz z kardynałem Marini i stanął tuż przy
balustradzie przybranej wspaniałym dywanem z trzema złocistymi tiarami. Kardynał
szepnął do ucha Świętemu:
Proszę pilnie obserwować wszystko. Olbrzymi Plac św. Piotra zalany był
olbrzymią rzeszą wiernych liczącą około 200 tys. osób. Twarze zwrócone na lożę
papieską wszystkie okna sąsiednich pałaców i domów były zatłoczone ludźmi.
Oddziały francuskie zajęły miejsce między obeliskiem a schodami wiodącymi do
bazyliki. Za nimi po obu stronach bataliony piechoty papieskiej z tyłu kawaleria wraz
z artylerią.
Z boków w głębi placu stało mnóstwo pojazdów. Na niektórych tłoczyli się ludzie
pragnąc widzieć, co się dzieje na placu.
Ksiądz Bosko zostawiwszy nieco z tyłu miejsca Papieżowi, który
tymczasem całował relikwie wystawione publicznie, myślał że Papież się nieco spóźni.
Pogrążył się jakby w ekstazie na widok niezmierzonych tłumów. W pewnej chwili
spostrzega się, że pojawili się na balkonie prałaci z asysty a już końca lektyki papieskiej
dotknęły jego ramion. Co teraz począć? Ściśnięty między lektyką a balustradą zaledwie
mógł się, poruszyć.
Wokół lektyki stali kardynałowie, biskupi, ceremoniarze, słowem ani piędzi
wolnego miejsca, by się wycofać. Potrafił tylko obrócić się bokiem. Wtedy uczuł stopę
Papieża na swym barku. Zapanowała cisza jak makiem posiał, nawet konie przestały
rżeć. Rozległo się uderzanie zegara. Papież odmówił rytualne modły. On zaś schyliwszy
się nieco zebrał kilka kwiatów przetykających balkon i schował do brewiarza trzymanego
w ręku. Wreszcie Pius IX powstał, wzniósł ręce błogosławiąc ludowi, który pochylił
czoła: głosem donośnym słyszanym z jednego końca placu na drugi, wyśpiewał formułę
błogosławieństwa.
452
|
|
46.3 Page 453 |
▲back to top |
Rzesze odpowiedziały owacją na cześć Papieża. Odczytano Breve
w języku łacińskim i włoskim udzielające obecnym odpustu zupełnego.
Ledwie Ksiądz Bosko podniósł się z klęczek, już orszak papieski odszedł.
Uderzyły radośnie wszystkie dzwony miasta Rzymu, przy wtórze salw armatnich
z zamku św. Anioła rozbrzmiewały dźwięki wojskowych fanfar.
Kardynał Marini w towarzystwie swego kaudatariusza skierował się do swego
powozu. Ksiądz Bosko uczuł niedyspozycję żołądka i chciałby iść pieszo. Lecz będąc w
stroju fioletowym mógłby się narazić na kpiny przechodniów. Dlatego uprzejmy
sekretarz kardynała zszedł z pojazdu i towarzyszył Księdzu Bosko do pałacu kardynała.
Przyjaciele nie zapomnieli jego widoku na loży watykańskiej dlatego delikatnie
robili aluzję:
Doprawdy pysznie Ksiądz Bosko wyglądał na loży!
A Święty otwierając brewiarz pokazywał zdobyte trofea, które zasuszone
przechowywał długo na pamiątkę. Lecz czy tego rodzaju zdarzeniu z kwiatami i stopą
papieską na barkach Księdza Bosko nie można było nadać dwuznacznego sensu?
Zobaczymy to w dalszym opowiadaniu.
Brał również udział w uroczystościach paschalnych i nabożeństwach
odprawianych, w bazylice św. Piotra gustując jakby przedsmak nieba. Miał przy tym
niejedną sposobność zaskarbienia sobie przyjaźni i protekcji wielu kardynałów
celebrujących funkcje liturgiczne.
W jednym z tych dni hrabia Rudolf De Maistre wydał obiad na cześć niektórych
dyplomatów akredytowanych przy Stolicy Apostolskiej, na który zaprosił również
Księdza Bosko.
W takich okolicznościach każdy stara się popisać znajomością wielu języków.
Hrabia więc rozmawiał z gośćmi po francusku, po niemiecku i po hiszpańsku. Zwrócił
się wreszcie do Księdza Bosko, stojącego na uboczu, w narzeczu piemonckim, pytając
jak mu się podobały pienia liturgiczne chóru papieskiego w kaplicy Sykstyńskiej.
Święty z całą swobodą urodzonego Piemontczyka opowiadał swe wrażenia
wtrącając dosadne frazesy, żarty etc.
Goście otwierali usta dziwiąc się nieznanemu językowi, i pytali hrabiego, co to za
dziwny język. To jest sanskryt, odrzecze pompatycznie hrabia. Towarzystwo gratulowało
rozmówcom nowego języka dyplomatycznego.
453
|
|
46.4 Page 454 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXXI
6 kwietnia Ksiądz Bosko miał powtórną audiencję u papieża z klerykiem Rua
i księdzem Murialdo dopuszczonym do watykanu, dzięki wstawiennictwu Świętego.
Papież skoro ujrzał Księdza Bosko, siląc się na surową minę rzecze: Księże
Bosko, gdzie to ksiądz pozował w czasie apostolskiego błogosławieństwa Urbi et Orbi?
Wprost przed papieżem? do tego wkładając barki pod stopę papieża, jakby on
potrzebował jego wsparcia? Księże Bosko czy tego nie było za wiele?
Ojcze Święty zostałem zaskoczony tak, że nie było już wyjścia. Proszę
o przebaczenie, jeśli Go obraziłem!
No patrzcie, jeszcze nowy afront to pytanie, czy mnie obraziliście. Święty uważnie
spojrzał w oczy Papieżowi i wyczytał w nich ojcowski, pobłażliwy uśmiech. Papież
ciągnął w tonie żartobliwe, przymówki: A co Księdzu przyszło do głowy, by w takim
momencie zbierać kwiaty?
Papież silił się doprawdy, by nie wybuchnąć śmiechem.
Przechodząc w ton poważniejszy dodał, że przeczytał cały rękopis do ostatniego
rozdziału. I wziąwszy go z biurka podał Świętemu mówiąc:
Proszę doręczyć je kardynałowi Gauda, który je zbada i w swoim czasie zreferuje
mu.
Święty przerzucił kilka stronic i zauważył, że Ojciec św. raczył własnoręcznie
skreślić swe uwagi i poprawki.
Był on zdania, że można by od razu przedłożyć je Komisji kardynalskiej celem
zbadania.
Lecz Święty prosił o pozwolenie wprowadzenia ich do praktyki, a następnie
przedłoży je ponownie Ojcu świętemu. Pius IX przystał na to. Po czym Papież
wtajemniczył go w cały proceder jaki przejść winien, by uzyskać ostateczne
zatwierdzenie Zgromadzenia wraz z jego Regułami.
Ks. Bosko zadowolony wręczył jeszcze papieżowi prośby o łaski duchowe dla
niektórych Dobrodziejów oraz dla tych, co zasłużyli się na polu muzyki kościelnej.
Papież łaskawie przyzwolił i przyrzekł wysłać odpowiednie Breva.
454
|
|
46.5 Page 455 |
▲back to top |
Prosił również o odpust zupełny dla Oratorianów w dniu przez nich wybranym,
kiedy przystąpią do Sakramentów Św. Odpust zupełny dla osób aktywnie
uczestniczących we wspomnianych Oratoriach, dla kolporterów Letture Cattolicha, dla
internistów zakładu św. Franciszka Salezego, wreszcie specjalne łaski dla niektórych
osób imiennie. Otrzymał wszystko, o co prosił.
Obecnie Ojcze święty dodał Ksiądz Bosko proszę pokornie o jakąś myśl, którą
mógłbym powtórzyć chłopcom jako pamiątkę z ust Waszej Świątobliwości, jako
Zastępcy Jezusa Chrystusa.
Obecność Boża! Odpowiedział Papież powiedzcie swym chłopcom w moim
imieniu, by zawsze kierowali się tą myślą.
A czy nie macie jeszcze czegoś więcej? Zdaje mi się, że chcielibyście jeszcze coś
otrzymać.
Ojcze święty, Wasza Świątobliwość udzielił mi wszystko, o co prosiłem obecnie
pozostaje mi tylko podziękować z głębi serca.
No, no a jednak jeszcze czegoś życzylibyście sobie.
Święty był zaskoczony tym pytaniem, gdy Papież dodał:
No, czy nie chcielibyście, by młodzież była ucieszona gdy wrócicie do nich?
O tak, Ojcze święty!
No, więc zaczekajcie. W tej chwili weszła pewna grupa księży i kleryków między
innymi ksiądz Cerruti z Varazze, kanclerz kurii biskupiej w Genui. Byli oni zdumieni
poufałością z jaką papież traktował Księdza Bosko w tym momencie. Oto otworzył kasę
wyjął oburącz garść złotych skudów rzymskich i nie licząc ich wysypał do rąk Księdzu
Bosko mówiąc:
Proszę to wziąć i dać dobry obiad swym chłopcom.
Można sobie wyobrazić, jakie to wywołało na wszystkich wrażenie tym bardziej,
że to papież zwrócił się do obecnych, pobłogosławił im koronki, krzyżyki i inne
dewocjonalia, jakie trzymali w ręku i obdarował wszystkich cennymi medalami.
Ksiądz Murialdo prosił o specjalne błogosławieństwo dla Oratorium św. Alojzego
jako jego dyrektor. Pius IX odrzekł:
Piękna jest praca nad młodzieżą. Gdy niektórzy apostołowie chcieli oddalić dzieci
od Jezusa, Zbawiciel powiedział:
455
|
|
46.6 Page 456 |
▲back to top |
Pozwólcie dziatkom przyjść do mnie. tak winniśmy postępować i my. Pan Bóg
przygotował wielką nagrodę dla tych, co się zajmują młodzieżą. Jest to wielkie szczęście
być w towarzystwie zbawionych dzięki naszej pracy podczas gdy lenistwem jest chcieć
tylko zbawić się samemu. A zwróciwszy się do Księdza Bosko rzecze:
Jest to największa aktualna potrzeba w naszym kraju.
Po czym dodał: Również w waszym kraju, gdzie na skutek rozpasania złej prasy
rozsiewa się tyle zła. Złe książki i pisma wydrukowane w jednej miejscowości rozchodzą
się po całym kraju gdyż nie ma muru chińskiego dla zapobieżenia temu.
W ubiegłym roku, w czasie mej podroży do Florencji i Bologni skonfiskowałem
tysiąc broszur drukowanych w Turynie i Mediolanie.
Powyższe słowa pokrzepiły bardzo na duchu księdza Murialdo w jego świętym
dziele. Ojciec św. nie zapomniał o tym młodym gorliwym kapłanie turyńskim, jeszcze
w 1867 zasięgając o nim informacji u Księdza Bosko.
Audiencja dobiegła końca. Wszyscy uklękli, gdy Ojciec św. udzielał
błogosławieństwa. Ksiądz Bosko wyszedł ostatni, jeszcze na pożegnanie otrzymując
pilne polecenie spisania dokładnie wszystkiego, co miałoby choćby pozór
nadprzyrodzoności i co pozostawało w związku z jego Oratoriami.
Będzie to, jak mówił Papież wielkim pokrzepieniem dla jego synów
w Zgromadzaniu. Proszę pamiętać o tym, co wam poleciłem!
Nazajutrz papież podpisał prośby i kazał doręczyć je Księdzu Bosko. Kilka dni,
które pozostał jeszcze w Rzymie, poświęcił na poprawianie Reguł Towarzystwa św.
Franciszka Salezego zgodnie z otrzymanymi wskazówkami od Ojca św.
Po skaligrafowaniu ich, przez kleryka Rua doręczył je kardynałowi Gaude, który
pilnie je przestudiował wiedząc, jak bardzo ta sprawa leży na sercu Ojca św.
Znał on Oratorium turyńskie, gdyż zwiedził je, jak była o tym mowa. Święty
konferował z nim na ten temat korzystając ze światłych wskazówek
i doświadczenia. Obaj byli zdania, by reguły te poddać praktyce, nim Eminencja
przedstawi je do zatwierdzenia Stolicy św.
Święty pospieszył przesłać do Turynu reskrypt odnośnie wprowadzenia pieśni
ludowych w kościołach. Powiadamiał także czytelników, prenumeratorów
i kolporterów o błogosławieństwie Apostolskim. Pisał również do ks. Alassonattiego
w sprawie ferii wielkanocnych, na które pozwalało się wyjeżdżać do domu klerykom
456
|
|
46.7 Page 457 |
▲back to top |
i wychowankom, którzy o to prosili: Chwalę gorliwość i posłuszeństwo kleryków, którzy
zgodzili się spędzić święta wielkanocne w zakładzie. Zrewanżuję się im jakimś
podarunkiem.
Pisałem do księdze Mateusza Picco i ks. prof Belasio zgodnie z tym, jak wyżej.
Termin rekolekcji jest wyznaczony na poniedziałek trzeciej niedzieli okresu
wielkanocnego. Wczoraj miałem audiencję u Ojca św. Traktował mnie doprawdy więcej
niż po dżentelmeńsku. Udzielił wszystkiego, o co prosiłem, więc także i dla księdza.
Między innymi udzielił odpustu zupełnego dla chłopców uczęszczających do Oratorium
oraz dał mi przeszło 40 akudów na podwieczorek dla nich /. . /. Audiencja trwała trzy
kwadranse. Ileż mam do opowiedzenia ciekawostek, podarków poświęconych przez
Papieża! Doprawdy nie można sobie więcej wyobrazić! Proszę powiedzieć klerykom
i chłopcom: niech to powtarzają inni poza domem Deo gratias et semper Deo gratias!
Miałem dziś wyjechać do Loreto lecz brak było miejsca w omnibusie tak,
że musiałem odłożyć podróż do niedzieli wieczór. Planowałem wyjazd na Loreto,
Anconę, Wenecję, Mediolan i w ciągu tygodnia znaleźć się w Turynie. Napiszę
z Wenecji, si Dominus dederit.
Proszę odebrać od księdza Picco arkusze gotowe do druku i posłać je Paravii.
Proszę dodać otuchy chłopcom i wszystkim w domu i zakomunikować im
o błogosławieństwie apostolskim Ojca św. specjalnie wam udzielonym. Proszę doręczyć
adresatom załączone bileciki. Niech Go Bóg wspiera zachowuje i dopomoże spełnić swą
świętą wolę. Amen.
ks. Jan Bosko
Rzym, 7-4-1858 r. Sempre suo amico
Ks. Alassonatti spełniając polecenie doręczał bileciki poszczególnym adresatom,
chłopcom i klerykom. Jeden z nich przechowany zaznaczał się humorystycznym tytułem:
”Al Signor Don Garbarnio Avigliana! (przedrukowujemy):
Anatissimo Garbarnio. Liścik twój sprawił mi wielką przyjemność zaś twoje
pragnienia mego powrotu dodają mi bodźca, żeby jeszcze cię więcej kochać w Panu.
Tymczasem bądź wesół i przygotuj swe serce jak najgodniej do złożenia w ofierze Panu
Bogu. Stanie się to zapewne przez twe obłóczyny, jakie urządzimy po mym powrocie do
Turynu. Módl się w tej intencji, jak też i za mnie, który jestem ci etc.
ks. Jan Bosko
457
|
|
46.8 Page 458 |
▲back to top |
Rzym, 8-4-1858 r. Tuo aff. mo”.
Tymczasem Paravia wydrukował zeszyt Letture na m/c kwiecień zatytułowany;
„Miesiąc maj poświecony czci Matki Najświetszej Niepokalanej na użytek ludu,
staraniem ks. J. Bosko".
Są tu wyłożone korzyści pobożnej praktyki miesiąca Maryjnego odpusty, jakie
mogą zyskać wierni, wiązanki duchowne na każdy dzień oraz sposób praktyczny
uczczenia Matki Bożej w rodzinach.
Zamieszczono 33 rozważania na temat prawd wiecznych i moralnym
nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny oraz o kościele Chrystusowym, jego
namiestniku Papieżu rzymskim, arcypasterzach diecezjalnych. Po każdym rozważaniu
dodano akt strzelisty oraz odpowiedni przykład, na temat nawróceń grzeszników
dokonanych przez Matkę Najświętszą.
Jeden z nich powtórzył w „Amico delle giovani” na dowód tego, że drukując to
pisemko miał na celu uwielbienie Maryi.
Wspomina w nim o świątobliwym zgonie Dominika Savio oraz
o nabożeństwie do Matki Bożej w dniu 24. każdego miesiąca. Kończy się książeczka,
aktem ofiarowania się Matce Bożej.
Drukarz Paravia stosownie do polecenia Księdza Bosko, dodawał ogłoszenie
o audiencji i reskrypcie Ojca św., który udzielił apostolskiego błogosławieństwa wraz
z odpustem zupełnym wszystkim, którzy w jakiś sposób przyczyniają się do
propagowania Letture Cattoliche. Tenże Ksiądz Jan Bosko pracując około
spopularyzowania pieśni religijnych ku czci Matki Boskiej i Świętych Pańskich, uzyskał
od Ojca św. Piusa IX odpust zupełny dla osób, które:
1. przyczyniają się do spopularyzowania pieśni religijnych wyżej wspomnianych;
2. biorą udział w nabożeństwie majowym śpiewając pobożne pieśni ku czci Matki
Bożej;
3. takiż odpust raz w miesiącu zyskują uczestniczący przynajmniej
w czterech nabożeństwach w dni świąt lub powszednie śpiewając pieśni religijne lub
ucząc innych. Odpust zyskuje się pod warunkiem spowiedzi i Komunii św.
By można zyskać wspomniane odpusty, pieśni śpiewane winny być zatwierdzone
przez władzę kościelną. Powyższe odpusty można ofiarować za dusze
w czyśćcu.
Pius P. P. IX,
458
|
|
46.9 Page 459 |
▲back to top |
Rzym, św. Piotra, 7-4-1858 r. Benigne annuimus juxta petita.
Zeszyt na miesiąc maj zawierał szczegółowe wyjaśnienia tego, co ogólnikowo
zaznaczono w zeszycie kwietniowym. Skarb św. odpustów dla użytku ludu. Autor
anonimowy wyjaśnia co to są odpusty i wartość ich ze względu na nas oraz ze względu
na dusze w czyśćcu oraz praktyczny sposób ich zyskiwania. Wyjaśniając naukę katolicką
zbija błędy protestantów, zamieszcza opis różnych modlitw i nabożeństw ubogaconych
odpustami.
Podczas gdy Ksiądz Bosko w Rzymie kończył załatwianie ważnych spraw
i stamtąd nadawał impuls swym dziełom, pisarze z redakcji Civilta Cattolica na Piazza
Borgo Nuovo 66, przesyłali następujący bilet:
Rzym, 8.4.1858 r.
Al M. Rev. do Sig. Don Bosco!
w domu J-g hr. De Maistre na Kwirynale,
Don Bosco Venaratissimo, P. Ojcowie pisarze z Civilta Cattolica czuliby się
bardzo zaszczyceni, gdyby raczył spożyć z nimi ostatnie poświęcone jajko wielkanocne
przy ich ubogim stole. Drogi Księże Bosko proszę mnie przedstawić rodzinie De Maistre,
by mi przebaczyli poważne uchybienia ciążące na sumieniu, że nie stawiłem się na
Wielkanoc i nie złożyłem wizyty dla pani Marii! Jest ona moją córką duchową, gdyż
przygotowywałem ją do Pierwszej Komunii św. Doprawdy jestem już zdziecinniałym
starcem, mało chodzę. Ów Kwirynał to dla mnie setny koniec świata. Lecz obiecuję tam
przyjść. Polecam się jego modlitwom
aff. mo e dev. mo servitore A. Bresciani
(D.C.D.G.)
Ksiądz Bosko pospieszył na zaproszenie i spędził tam bardzo mile dzień cały. Ci
uczeni i święci Ojcowie traktowali go z rozrzewniającą serdecznością
i doprawdy dziecięcą prostotą.
Przy stole byli obecni: O. Generał Jezuitów oraz kilku Ojców Dominikanów.
Stopniowo dyskusja przeszła na temat dawnych sporów między dwoma zakonami.
Ksiądz Bosko nie zabierał głosu. O. Generał miarkując, że spokojna dyskusja mogła
skończyć się zaognioną dysputą zaproponował: Ojcowie mamy tu sędziego Księdza
Bosko, niech on rozstrzygnie.
459
|
|
46.10 Page 460 |
▲back to top |
Ksiądz Bosko wzbraniał się, wszyscy jednak patrzyli na niego jak na rozjemcę.
Wówczas Święty po pewnym wstępie zakończył:
Moja opinia jest taka, że lepiej by się obeszło bez kwestii.
Odpowiedź powyższa nie zadowoliła obu stron, zyskała jednak doraźny skutek.
Ksiądz Bosko znał doskonale pewne fakty historyczne na tle których toczono zaognione
spory. Jakąż jednak odpowiedz mógł dać w obecnej chwili?
Przy tej sposobności pożegnał się z Ojcami Jezuitami. W dniach następnych
składał wizyty pożegnawcze wielu osobistością, którym zawdzięczał poparcie. Między
innymi odwiedził kupca pana Filipa Canori Foccardi, którego nadal pozostał
przyjacielem. W przyszłości dając bilet polecający osobom wyjeżdżającym do Rzymu,
odpisywał: „Ci saluti dell'amico Sac. Bosco”.
Nie zapomniał o wychowankach Oratorium s. Maria della Quercia oraz tych spod
kierownictwa ks. Biondi. W niedzielę rezurekcyjną udał się do nich ze Mszą św. zaś
w Niedzielę Białą w Oratorium S. Maria della Quercia odprawił Mszę św.
i wygłosił kazanie do młodzieży przed wyjazdem.
Złożył wizytę także kardynałowi Tosti, na którego zaproszenie przemawiał raz do
wychowanków Zakładu św. Michała Archanioła. Kardynał po obiedzie zaprosił go na
przejażdżkę. Rozmawiano na temat skutecznego systemu w wychowaniu młodzieży.
Księdz Bosko nabrał przekonania, że wychowankowie tego ogromnego zakładu
nie mieli zaufania do przełożonych, nawet ich się lękali, co było przykre ze względu na
to, że przecież zakładem kierowali księża. Dlatego zrobił uwagę kardynałowi:
Eminencjo, uważam, że niemożliwe jest dobrze wychować młodzież, jeśli nie ma
ona zaufania do swych przełożonych.
A w jaki sposób, zdaniem Księdza, można zyskać tu zaufanie?
Starać się, by oni zbliżali się do nas, usuwając to co ich od nas odstręcza.
Dobrze, a jak zrobić, by przychodzili do nas?
Sami zbliżać się do nich, przystosowując się do ich zwyczajów i upodobań. Czy
Eminencja życzy sobie, byśmy robili próbę? Proszę mi powiedzieć, w jakim punkcie
miasta jest najwięcej młodzieży?
Przy Placu Termini, lub przy Placu Ludowym.
Kardynał wydał polecenie woźnicy, by zajechał na wskazane miejsce. Ksiądz
Bosko wysiadł z karocy, a kardynał przypatrywał się. Święty spostrzegłszy gromadę
460
|
|
47 Pages 461-470 |
▲back to top |
|
|
47.1 Page 461 |
▲back to top |
chłopców bawiących się hałaśliwie podszedł do nich. Łobuzy rozpierzchli się. Zawołał
ich do siebie w serdeczny sposób, więc po pewnym wahaniu wrócili. Podarował
każdemu jakąś drobnostkę pytał o rodziny, w co się bawili, kazał powtórzyć grę, potem
sam stanął na jej czele. Na ten widok wielu obserwujących z zaułków przyległych
wychodziło z kryjówek i otoczyli kapłana, który serdecznie z nimi rozmawiał coś
darowując na pamiątkę. Pytał czy są dobrymi, czy mówią pacierz, czy chodzą do
Kościoła. Gdy się żegnał odprowadzili go aż do karocy. Kardynał był zdumiony.
Widział Eminencja? pytał Ksiądz Bosko.
Istotnie, ma Ksiądz rację.
Mimo tego nie zmienił systemu panującego w zakładzie św. Michała Archanioła.
Eminencja był zbyt autorytatywny trzymał się zasady, że poufałością traci się autorytet.
Pius IX natychmiast po rozmowie z Księdzem Bosko wezwawszy do siebie
niektórych przełożonych zakładu i usłyszawszy ich żale, uznał za stosowne zaradzić
niektórym usterkom. Lecz kardynał Tosti przeciwstawił się stanowczo jakimkolwiek
reformom. Stanął murem i nic się nie dało zrobić, pomimo że z gorliwością pasterską
rządził tym instytutem.
Tymczasem Ksiądz Bosko nie pomijał sposobności by wstąpić do kościołów
poświeconych czci Matki Bożej czy sławnych z relikwii męczenników lub jakichś
trofeów wiary katolickiej. Odwiedził między innymi bazylikę 12 Apostołów,
św. Agnieszki za murami miasta oraz kościół św. Ignacego klękając przed ołtarzem,
gdzie spoczywają relikwie św. Alojzego Gonzagi.
Po raz ostatni odwiedził Konfesję św. Piotra oraz katakumby. W bazylice św.
Sebastiana pomodliwszy się i oglądnąwszy dwie strzały, którymi był przeszyty
męczennik oraz kolumnę, do której był przywiązany, zeszedł do krypty podziemnej
kryjącej szczątki tysięcy męczenników, gdzie św. Filip Nereusz tyle nocy spędził na
gorącej modlitwie. Następnie jeszcze raz wstąpił do katakumb św. Kaliksta. Tu
prawdopodobnie było umówione spotkanie z profesorem De Rossi odkrywcą owych
katakumb, któremu przedstawił księdza Bosko monsignor ci San Marzano.
Kto zwiedza te katakumby doznaje niezapomnianego wzruszenia. Także Ksiądz
Bosko przeżywał ten nastrój przechodząc krytymi korytarzami podziemnymi gdzie
pierwsi chrześcijanie uczestnicząc w Ofierze Eucharystycznej, w modlitwie wspólnej,
461
|
|
47.2 Page 462 |
▲back to top |
śpiewie psalmów, czytaniu proroctw, słuchania Słowa Bożego i przyjmowaniu
Eucharystii czerpali moc i siłę do czekającego ich męczeństwa.
Doprawdy, nie można bez łez w oczach oglądać owe lokale przechowujące
skrwawione czy zwęglone ciała tylu bohaterów wiary św., groby 14 św. papieży, którzy
życie złożyli na świadectwo głoszonej wiary wreszcie krypta św. Cecylii Męczennicy.
Święty oglądał wiele starożytnych fresków, symbolizujących Jezusa Chrystusa
i Eucharystię, płaskorzeźby przedstawiające na przykład: zaślubiny Maryi z Józefem,
Wniebowzięcie N. M. P. oraz wiele innych podobizn Matki Bożej z Dzieciątkiem
w ramionach lub na kolanach. Zachwycał się skromnością promieniującą z owych
podobizn, w których pierwotna sztuka chrześcijańska potrafiła przedstawić piękność
duszy i ideał moralnej doskonałości jaśniejący w Najświętszej Dziewicy. Oglądał prócz
tego wiele innych podobizn Świętych i Męczenników. Ksiądz Bosko wszedłszy do
katakumb o godz. ósmej rano opuszczał je dopiero o godz. 6 wieczór. Przyjąwszy
skromny posiłek u zakonników, którzy sprawują nad nimi pieczę.
462
|
|
47.3 Page 463 |
▲back to top |
ROZDZIAŁ LXXII
Ksiądz Bosko w dniu 14 kwietnia wyjeżdżał z Rzymu z klerykiem Rua,
zadowolony w pełni, że zostały rzucone zręby Towarzystwa św. Franciszka Salezego
a w ten sposób zabezpieczony los tylu chłopców biednych i zaniedbanych nie tylko
współcześnie, ale i w przyszłości.
Planował odbywać podróż lądem. Cóż kiedy natłok pielgrzymów przybyłych na
Święta Wielkanocne do Wiecznego Miasta był tak wielki, że nie mógł dostać miejsca
w omnibusach. Dlatego zdecydował się na podróż morzem, pomimo że zaznał przykrości
choroby morskiej zamówił więc dorożkę, do portu Civitavecchia.
Po drodze wstąpił do oberży w Palo, gdzie zastał restauratora całkiem wolnego od
febry. Wyzdrowienie było natychmiastowe. Ów człowiek nie zapomniał nigdy o tym
dobrodziejstwie i po wielu latach w 1875 i 1876, przebywając w Genui za interesami
chciał koniecznie przedłużyć swą podróż do Turynu, by odwiedzić Księdza Bosko.
Ten w tym czasie znajdował się na obiedzie u pana Occelletti Karola, który nam
referował o tym zdarzeniu.
Stanąwszy w Civitavecchia i po złożeniu wizyty Delegatowi Apostolskiej, udał się
do portu, by wsiąść na statek, Spotkał się tu z pewnym kapłanem z Piemontu, który także
swego czasu przesłał nam relacje: wędrując z Konstantynopola, przybyłem na statku
handlowym, francuskim do Civitavecchia. Pod wieczór weszło na pokład wielu
podróżnych, między innymi kilku kapłanów, sądząc z formy kapelusza, widocznie
z Piemontu; wśród nich dwóch wyglądało na bardzo przystępnych. Nie mając odwagi
pytać starszego z nich, zwróciłem się do młodszego (był to kl. Rua) pytając kim byłby
ów starszy tak czcigodny z postawy kapłan.
Odpowiedział, że jest to Ksiądz Bosko, znany mi już ze słyszenia. Podszedłem
więc, by ucałować mu rękę, którą on szybko cofnął. Nawiązaliśmy miłą rozmowę, jak to
bywa między współziomkami. Nadeszła noc i podróżni poszli do swych kabin.
A Księdza Bosko, czy dlatego że nie było dlań miejsca, bądź też że cierpiał na morską
chorobę, wsparł się na ławie wzdłuż bariery pokładowej. Ze współczucia ofiarowałem
mu swe miejsce i łóżko w kabinie lecz nie przyjął. Nie mogłem pozwolić na to, by tak
463
|
|
47.4 Page 464 |
▲back to top |
odpoczywał na gołej desce na otwartym powietrzu i przyniosłem mu swój materac.
Długo musiałem walczyć, by zgodził się przyjąć go.
To przypadkowe spotkanie zaskarbiło mi przyjaźń księdza Bosko wzoru kapłana
i na własne oczy stwierdziłem co o nim wieść niosła w Porcie Ottomańskiej. D. Abrata
Mateusz kapelan,
Tym razem dzięki pięknej pogodzie, Ksiądz Bosko mógł wysiąść
w Livorno i odwiedzić znajomych oraz wstąpić do kościoła. Pod wieczór wsiadł znów na
okręt. Ks. Rua wspomina jak statek przybił do portu Genui, przy cudownym brzasku na
niebie iluminującym wspaniałą panoramę pysznego miasta.
Święty udał się zaraz do kolegium Artigianelli, gdzie oczekiwał go
ks. Montebruno i pan Józef Canale a po południu wsiadł do pociągu. Przejeżdżając przez
miasto doznał przyjemnego wrażenia na widok tego jak wiele pobożnych ludzi na dźwięk
dzwonów na Anioł Pański odkrywało głowy, nawet tragarze i odmawiało Anioł Pański.
Przytaczał często ten przykład dla zachęty swych wychowanków.
Przybywał do Turynu 16 kwietnia. Chłopcy zgotowali mu gorące powitanie jak
rzadko któremu ojcu rodziny jego dzieci.
17 kwietnia zatrzymał się w domu odbierając informacje od księdza
Alassonattiego. Spowiadał następnego dnia rano i wieczór bardzo wielu chłopców
internistów i eksternistów. 18 - kwietnia w drugą niedzielę po Wielkanocy obchodzono
uroczyście jego powrót sonetem skomponowanym ad hoc, śpiewami i deklamacjami.
Radość wychowanków powiększyły podarunki przywiezione z Rzymu. Każdy otrzymał
egzemplarz książeczki zatytułowanej „Nuovo pensateci bene" a introligatorzy Letture
Cattoliche otrzymali medaliki posłane przez Ojca św. Dla muzyków przywiózł marsze
rzymskie na życzenie Józefa Buzzetti.
Opowiadał przez szereg wieczorów, jak ojcowskiego przyjęcia doznał od Papieża,
o łaskach duchowych udzielonych przez Niego, przekazał polecenie Ojca św. by żyli
w obecności Bożej oraz zapowiedział dobry podwieczorek zafundowany przez Ojca św.
dla wszystkich oratorianów, co przyjęto z hucznymi oklaskami.
Z większym zaufaniem dzielił się swymi wrażeniami z audiencji u Ojca św.
względem swych najbliższych, pokazując im uwagi jakie napisał do Reguł Ojciec św.
Pospieszył doręczyć księdzu Cafasso reskrypt papieski tak przezeń upragniony.
Pius IX potwierdził go pod datą 7 kwietnia, upoważniając do komunikowania niemałej
464
|
|
47.5 Page 465 |
▲back to top |
liczbie osób. W tej liczbie znaleźli się kapłani studiujący w tym roku moralną
w konwikcie św. Franciszka z Asyżu w Turynie.
Ks. Cafasso wyjaśniał swym alumnom jaka różnica zachodzi między obecnym
z innymi odpustami in articulo mortis oraz korzyściami tegoż. Zalecał konwiktorom by
zapamiętali i zanotowali jego wyjaśnienia oraz umieli korzystać dla siebie i dla drugich
z tej wielkiej łaski, jeśli nie chcą pominąć wielkiej zasługi, jaką mieć można w chwili
śmierci.
Również Ksiądz Bosko miał konferencję na ten temat do swych wychowanków,
dyktując im kilka linijek, by każdy mógł sobie zatrzymać kopię. 9 marca 1858 roku
zostałem objęty jako wychowanek zakładu w liczbie tych, którym ojciec św. Pius IX
udzielił Błogosławieństwa apostolskiego antycypowanego, to jest odpustu zupełnego,
który można zyskać jedynie w chwili śmierci, gdy dusza moja rozłączy się
z ciałem, tak bym był pewny, że w tej chwili znajdę się w ramionach mego Boga
i cieszyć się nim będę przez całą wieczność.
Z takim nastrojem wychowankowie Oratorium 26 kwietnia, rozpoczynali
rekolekcje doroczne. Tego roku wyjątkowo brali w nich udział również uczniowie szkół
prywatnych, humanistyki i retoryki prowadzonych przez profesora ks. Mateusza Picco,
którzy regularnie przychodzili do spowiedzi do Księdza Bosko.
Kaznodzieją był ks. Antoni Belasio misjonarz apostolski, doskonały mówca jak to
stwierdzić można z jego pism oddanych do druku.
Święty nie pomijał sposobności, by na słówkach pouczać młodzież. Stosownie do
zapisków Józefa Reano. Zapytał chłopca Tomatisa: Jacy są trzej najgorsi nieprzyjaciele
człowieka?
On i inni próbowali dać odpowiedź zadawalającą. Święty uzupełnił: Trzej
najwięksi nieprzyjaciela człowieka są: śmierć (gdyż go znienacka zabiera); czas (który
mu umyka) i szatan (który zarzuca mu swe sidła). Innym razem zapytał chłopca Fiormo:
czy potrafiłbyś powiedzieć, jaką to szczęśliwość może mieć człowiek na tym świecie?
chłopiec nie dał dość jasnej odpowiedzi, więc Ksiądz Bosko rzecze:
Szczęśliwy jest ten który nie ma żadnych wyrzutów sumienia. Niekiedy znów
opisywał raj, dobra jakimi cieszą się zbawieni, radość, jakiej doświadczają na widok
aniołów, towarzystwa świętych, oglądania Boga twarzą w twarz oraz Najświętszej
Panny. Rekolekcje przyniosły wielki owoc a Ksiądz Bosko kontynuował na słówkach
465
|
|
47.6 Page 466 |
▲back to top |
opowiadanie swej podróży do Rzymu, o Ojcu św., o kościele. Opisywał cnoty Papieża
Piusa IX, jego miłość względem młodzieży i wiele anegdot z jego życia.
Echem miłej pamięci, jaką pozostawia po sobie u wielu Rzymian był następujący
list markiza Patrizi:
T. Y. J. Don Bosco St. mo
Rzym, l-7-l858 r.
Wydaje się dziwne odpowiadać na list Przewielebnego Księdza z 22 maja br. lecz
cóż poradzić? Ostatni list otrzymałem od Przewielebnego Księdza dopiero wczoraj
doręczył mi go pan Canori. Myślę, że mi wybaczy tę niedobrowolną niedokładność. Chcę
przejść do naszego ulubionego przedmiotu i podać parę szczegółów na temat naszych
Konferencji młodzieżowych. Cóż kiedy brak nam naszego najdroższego ich autora?
Sądzę, że byłby ucieszony widząc rzecz ustabilizowaną, choć w małych jeszcze
rozmiarach, w każdym razie rokującą trwałość. Chłopców zapisanych jest ośmiu
roztaczają oni opiekę nad jedenastoma młodzieńcami, którzy uczęszczają stale do
Oratorium. Niektórzy jak świadczą ich pracodawcy, zmienili się całkowicie, co zdaje się
należy przypisać staraniom ich opiekunów. W legitymacjach notuje się zachowanie
chłopców i stwierdza ich obecność, potwierdza się również obecność na katechizmie
pieczęcią ks. proboszcza. Co dwa miesiące rozdaje się nagrody najpilniejszym i zdaje się
wszystko postępuje jak najlepiej. Ks. Biondi zainteresował się zebraniami tygodniowymi
i sam na nich przewodniczy. Chłopcy nasi zachowają żywą o nim pamięć i oczekują
jego odwiedzin w przyszłości. Modlą się również w intencji swych kolegów w Turynie.
Gdyby mi było możliwe przyjechałbym z okazji św. Wincentego do Turynu, by ich
agregować do stowarzyszania /. . /. Proszę modlić się, by to dzieło wydało pożądane
owoce. Lettura Catolliche, jak mu wiadomo, drukują się i będzie można skalkulować je
po niższej cenie niż w Turynie. Będziemy mieli doskonały zespół redakcyjny i będzie
można wydawać pismo objętości in 16 ze 100 stronicami za cenę 30 groszy abonamentu
miesięcznego. Ojciec św. skierował okólnik do dekurionów, by zachęcić ich do
kolportażu. Gdy zbierze się 3 tys. abonentów, rozpoczniemy /. . /. Tymczasem polecamy
się wszyscy modiitwom.
suo aff. mo e dev. mo servit. G. Patrizi.
Także kardynał Marini pisał do Księdza Bosko:
Molto Rev. do Signore!
466
|
|
47.7 Page 467 |
▲back to top |
Myślę, że spóźniona odpowiedź na jego cenny list nie zbudzi podejrzenia,
że o nim zapomniałem. Książki i pisma, jakie mi posłał niemniej jak jego towarzystwo,
którym byłem zaszczycony tu w Rzymie, bardzo sobie cenię i zachowuję w mym sercu.
Często tu o Przewielebnym Księdzu wspominamy w domu oraz w towarzyskich
spotkaniach /. . /.
W załączeniu znajdzie Przewielebny Ksiądz odpowiedź na różne kwestie,
przedłożone mi w czasie ostatniej wizyty. Równocześnie dziękuję za obietnice modlitw.
Proszę, o jedno Zdrowaś … chłopców do Niepokalanej Dziewicy i nawzajem prosić będę
Boga, by ziarno bojaźni Bożej zaszczepione w ich sercu wydało obfite owoce. Pragnę
szczerze dopomagać mu w czym będę mógł i pozdrawiając serdecznie kreślę się,
Marini kard
Rzym, 27-7-1858 r. servitore vero ed aff. mo
Tymczasem Święty wraz ze swymi alumnami, w których formację wkładał tyle
trosk, poczęli stosować w praktyce Ustawy Pobożnego Towarzystwa w tej formie, jak
zostały przedłożone Papieżowi, w porozumieniu z nimi wprowadzał pewne zmiany
i poprawki w powyższym regulaminie. Tak postępował do roku 1874, czego dowodem
wielka liczba kopii Ustaw, osobiście przezeń poprawianych w wielu wariantach.
Z iluż trudnościami musiał się borykać, sprzeciwami, którym stawiał czoła
trudami, jakie musiał ponieść; w końcu jednak osiąnął cel zamierzony.
Referował ks. Kan. Anfossi: „wielokroć słyszałem z ust różnych zakonników:
w jaki sposób udało się Księdzu Bosko założyć nowe Zgromadzenie zakonne w czasach,
kiedy my kończymy się?
Gdyby nawet Ksiądz Bosko nie dokonał żadnego cudu, to już sam fakt założenia
nowego Zgromadzenia trzeba uznać za wielki cud!
A monsignor Bertagna mawiał: „Trudności, na jakie napotkał Ksiądz Bosko
w założeniu swego Zgromadzenia; wytrwałość i męstwo, z jakimi zmierzał do
wytkniętego celu, są dowodem cnoty teologicznej, nadziei, w stopniu heroicznym i to jest
w nim godne najwyższego podziwu”.
My zaś w ostatecznej konkluzji powiemy: „Jego ufność w pomoc Bożą była
niewzruszona tak, że regułą dlań stały się słowa Pisma św.: Oczekuj Pana, mężnie czyń
i niech się wzmocni serce twoje a czekaj na Pana!”(Ps 26, 14).
467
|
|
47.8 Page 468 |
▲back to top |
SPIS RZECZY
Rozdział
Strona
I
Pisarz i wydawca ……….…............………………………. …. …. 3
II
Formacja Zgromadzenia, promowanie wzorowych kleryków
i wychowanków ……………………. ................………. …. ……. 7
III
Letture Cattoliche ……………………..……….…………. ……. . 13
IV
Projekt własnej drukarni, zainicjowanie Introligatorni ………..…. 17
V
Współpraca z klerem i laikatem, ustawa sekularyzacyjna ………...22
VI
Ratazzi w Oratorium, dialog ze Świętym …………. …………. . . 28
VII
Loteria, „Pola snów” Księdza Bosko ………….…….. ………… 33
VIII
Ks. Wiktor Alassonatti, pierwszy prefekt …………. ……. . ……. 37
IX
Cholera w Turynie, sanitariusze Księdza Bosko, zajęcie klasztorów
na szpitale …………………………………………………………42
X
c. d. ofiary cholery ………………………………………………...50
XI
Choroba i wyzdrowienie J. Cagliero, obłóczyny … . ……………. 57
XII
Uznanie publiczne dla Oratorium, wizyty ……...……....…………63
XIII
Dominik Savio, opieka nad sierotami …... ………………………. 67
XIV
Apel do Kurii Biskupiej o poparcie dla Letture, rozłam
wśród waldensów ………….....................…………………………74
XV
Jubileusz, Dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP …… ……. …80
XVI
Księdza Bosko a cnota czystości ……………………………. …. . 85
XVII Sekularyzacja zakonów, anonimy do króla ………. …..………. ... 93
XVIII Debaty parlamentarne – dwa zgony …………............ …………... 99
XIX
Wojna Krymska, zgon księcia Ferdynanda Genueńskiego
kasata klasztorów uchwalona w Izbie Deputowanych ….…. ……106
XX
Owoce gorliwości – mały apostoł ……………..………. . ……. . 110
468
|
|
47.9 Page 469 |
▲back to top |
XXI
Generał, rekolekcje dla więźniów i wycieczka,
rehabilitacja przestępców …………….......……. ………………. 117
XXII
Walka w parlamencie, śmierć syna królewskiego, źli doradcy,
satysfakcja na Księdza Bosko ……………………………. ……. 123
XXIII Projekty drukarni, konfiskaty, dekret p/w nauczaniu zakonów . . 134
XXIV
Krytyczna sytuacja materialna oratorium, loteria,
zgon Opata Rosminiego .………………………………………. . 140
XXV
Dodatni wpływ Oratorium na otoczenie, braterstwo,
Dominik Savio rozbraja kolegów, upominki wakacyjne
dla wychowanków. ....................................................................... 143
XXVI
Galantuomo na rok 1856, cholera na Krymie,
wizja przyszłości ……................................................................... 149
XXVII Przyjaciel młodych, klerycy na wakacjach w Oratorium,
rekolekcje na Superdze, widzenie, apostazja i śmierć ...................152
XXVIII W domach arystokratów ………..........…………………………. 159
XXIX
Dwa nawrócenia, zwrot mienia skonfiskowanego
właścicielom, w Becchi ……………...…………………………. 173
XXX
Opinie świętości u wychowanków i ich rodzin, kontrola
książek i prasy w Oratorium, cios w Braci Szkolnych …………. 182
XXXI Wśród młodzieży, efekty wychowawcze …..………………. …. 186
XXXII Sny, opinia ks. Cafasso, sen o 22 księżycach, nabożeństwo
do dusz czyśćcowych, ziszczenie ……….……………. …. …. . 191
XXXIII Formacja kleru dla diecezji ……………………………. ………. 298
XXXIV Mariawityzm w Viarigi, misje Księdza Bosko ………. …………212
XXXV Przyjęcie chłopców z Opieki Społecznej, usługi Ratazziego,
opieka Madonny …………...………………………. . …………. 219
XXXVI Łatwa metoda rozumienia Biblii, arcybractwa wynagradzające
za bluźnierstwa i gwałcenie świąt, dialog z heretykami ………....224
XXXVII Rozbudowa Oratorium, korespondencja, Dominik Savio,
chór i kapela, Oratorium w Suza ……............…………. . ……. . 232
469
|
|
47.10 Page 470 |
▲back to top |
XXXVIII Konferencje w Oratoriach ……………..…. . …………………. . 239
XXXIX Towarzystwo Niepokalanej, zakusy z zewnątrz ... ………………242
XL
Dzieje Włoch, przychylna krytyka, propozycje urzędowe,
wydania zagraniczne ...…. . ….......…………………………. . . . 247
XLI
Ankieta na temat Oratorium, upominki i listy polecające
na wakacje, doradca powołań, rekolekcje w Superdze,
uderzenie piorunu. ......................................................................... 253
XLII
Katastrofa budynku, pomoc dobrodziejów, odzież z wojska,
zasiłek od rządu ………..………………………. ………………. 260
XLIII
W Castelnuovo, ubóstwo budynku szkolnego, napisy
skrypturalne na korytarzach ...……………. ……………………. 264
XLIV
XLV
Gimnazjum niższe w Oratorium dla kształcenia powołań wspólne
z Instytutem Cottolengo, słówka wieczorne …………. . ………. 271
Zgon Matusi Małgorzaty i jej następczyni, fakultet na pasterkę
w Oratorium …………………………….....……………………. 277
XLVI
Księdza Bosko a papież, studia kościelne, biografia papieży z
pierwszych wieków ...…………………………………. ………. 283
XLVII Dysputy z heretykami teianizm w Turynie ……………. . ………290
XLVIII Wskazówki dla panien, Klucz do nieba,
Galantuomo – uzupełnienie, Młodzieniec Zaopatrzony …………293
XLIX
Nowa loteria, Franciszek Bosko w Oratorium,
projekt zjednoczenia dwóch dzieł bliźniaczych …………. ……. 297
L
Apel w prasie, lista poborowych z Oratorium …………………...302
LI
Letture Cattoliche rekomendowane w prasie,
odprawa waldensom, śmierć Dominika Savio ...……. …………. 305
LII
Katechizacja wielkopostna, Wielkanoc ….....………. …………. 312
LIII
Ciąg dalszy loterii, rekolekcje w Oratorium, nabożeństwa
majowe z wiązankami, opieka nad klerykami
przebywającymi w Oratorium. . ……………………….....……... 316
LIV
Zgon M. Occhiena, wizyta Kardynała Gaude w Oratorium,
470
|
|
48 Pages 471-480 |
▲back to top |
|
|
48.1 Page 471 |
▲back to top |
LV
LVI
LVII
LVII
LIX
LX
LXI
LXII
LXIII
LXIV
LXV
LXVI
nawrócenie młodzieńca z herezji, życiorysy papieży,
Linusa, Kleta, Ewarysta, Aleks I ………..….......……. . ………. 322
Ubóstwo ……………………….…………………………. ……. 329
Reguły Towarzystwa Salezjańskiego, sugestie Ratazziego,
usługi niektórych biskupów, usuniecie Oblatów, postawa
Księdza Bosko wobec ujemnych sugestii w prasie ……..………. 338
Oznaki powołania do kapłaństwa, adopcje wychowanków,
atmosfera w Oratorium, rekolekcje na Superdze,
dalsze życiorysy papieży, polemika z Amad. Bertem …….......…349
Uzdrowienie chorego, sen o chlebach, obawa czyśćca …………. 359
W Castelnuovo, pośrednictwo, na grobie D. Savio .……. …....... 364
Nowo przyjęci wychowankowie, Michał Magone, interwencja
policji, w urzędzie finansowym ……..………….…………. …. . 368
Zdobywanie dyplomów nauczycielskich, nauczanie
pozaszkolne, program gimnazjum i warsztatów, ambitne plany
na przyszłość, trudności, Towarzystwo Najświętszego Sakramentu,
ks. Montebruno w Oratorium, wybory polityczne …………..…. 377
Misja w Salicetto, Galantuomo, szkoły wieczorowe w Oratoriach,
Strenna Noworoczna dla kleryków i wychowanków. . ……........ 385
Mały kler, odpust św. Franciszka Salezego, chrzest murzynka
w Oratorium, dalszy ciąg życiorysu papieży Aniceta, Sotera,
Aleuteriusza, Wiktora i Zefiryna, apel do abonentów Letture,
plan podróży do Rzymu ……………….....………………………400
Wyjazd w towarzystwie kl. Ruy, Izraelita, w Genui,
choroba morska, sympatyczny kelner i lekarz okrętowy,
w Civitavecchia, na cele, u Delegata Papieskiego,
dyliżansem do Wiecznego Miasta, w pałacu De-Maistre ….. …405
Zwiedzanie Rzymu Panteon, św. Piotr w Okowach, wizyta
u kard. Gaude, Bazylika Matki Bożej Większej, św. Pudencjany,
Praksedy, bazylika Lateraneńska, w zakładzie „Tata Giovanni”,
audiencja u kard. Antonollego, zakład św. Michała Archanioła
na Ripa, Kapitol ………........................................................……414
Msze w więzieniu Mamertyńskim, zwiedzanie zakładów
dobroczynnych, druga wizyta w Bazylice Watykańskiej, grób
św. Piotra, S. Maria del Topolo, Al. Gesu, Zwiedzanie kopuły
św. Piotra, muzeów watykańskich, w redakcji Civiltà Cattolica,
inne znajomości. ............................................................................423
471
|
|
48.2 Page 472 |
▲back to top |
LXVII Audiencja u Papieża, zwiedzanie podziemi bazyliki
watykańskiej …........................................................................... . 433
LXVIII
Katakumby, św. Piotra na Mortorio, św. Andrzeja della Valle
i inne, Łuk Tytusa i Konstantyna, wizyta w oratoriach rzymskich,
rekolekcje dla więźniarek, korespondencja .……. ……………. . 439
LXIX
Ciąg dalszy zwiedzania Rzymu, druga audiencja u Papieża,
wręczenie Reguł Towarzystwa Salezjańskiego, nakaz spisania
faktów nadprzyrodzonych, zaszczytne propozycje papieża,
Koloseum, konwersacje ………………………. . ……….……. . 458
LXX
Ciąg dalszy zwiedzania Rzymu, spotkanie z młodzieżą na
Pl. Del Popolo, uwagi na temat Reguł Salezjańskich, wycieczka
do Matki Bożej Dobrej Rady w Genazzano, Niedziela Palmowa,
udział w ceremoniach Wielkiego Tygodnia w kaplicy papieskiej,
Wielkanoc, Błogosławieństwo Urbi et orbi, kłopotliwa sytuacja,
wśród dyplomatów ………………… ……………………………457
LXXXI
Trzecia audiencja u Papieża Piusa IX. Rozmowa na temat
młodzieży w Oratorium, zlecenia Dominika Savio,
u OO Jezuitów, zwiedzanie Katakumb św. Sebastiana,
wizyty pożegnalne, kard. Tosti na Pl. Termini …......... …. ……. 464
LXXXII Odjazd, w Genui, dowód pobożności ludu (Anioł Pański)
na ulicach, powitanie w Oratorium, rekolekcje, opinie o
cnotach św. Założyciela …………………………….................... 473
472