1_comunicazione_interna_esterna_PL


1_comunicazione_interna_esterna_PL

1 Page 1

▲back to top
Komunikacja zewnętrzna i wewnętrzna w Rodzinie Salezjańskiej
Wstęp
Komunikacja instytucjonalna oznacza działania prowadzone przez organizację i jej
przedstawicieli w celu wytworzenia i przekazania informacji osobom, grupom i
społecznościom, a także w celu uzyskania informacji zwrotnej. Organizacje prowadzą
komunikację zewnętrzną i wewnętrzną, w procesie której przekazują odbiorcom odpowiednie
informacje o wydarzeniach, jak również celach organizacji, założeniach, wartościach, misji i
wizji. Kanały komunikacji bywają zróżnicowane, podobnie jak i sami odbiorcy. W ostatnich
latach instytucje kładą wyraźny nacisk na uzyskiwanie informacji zwrotnej od odbiorców,
dlatego ta komunikacja bywa nazywana dwustronną.
Komunikacja zewnętrzna oznacza przekaz informacji poza organizację, na zewnątrz, do
szerokiego grona odbiorców. W tym przypadku dana jednostka stawia sobie za cel budowanie
pozytywnego wizerunku i rzetelne informowanie o swojej działalności tych, którzy nie są
bezpośrednio związani z organizacją. Natomiast komunikacja wewnętrzna to dostarczanie
przekazów wewnątrz danej organizacji do osób będących członkami tej instytucji. Takie
deklaracje pomagają w zrozumieniu misji i wizji, a także w zorientowaniu się w konkretnych
działaniach i planach organizacji.
W podstawowych zasadach komunikacji znajdujemy stwierdzenie, że gdy dana instytucja
zaprzestanie odpowiednich działań informacyjnych, to wtedy tę rolę przejmują inne
podmioty, z różnym skutkiem: negatywnym bądź pozytywnym. Cisza w przestrzeni medialnej
instytucji nie jest ulubionym casusem mediów i dziennikarzy. W takim przypadku organizacja
nie buduje narracji, nie jest proaktywna, ale reaktywna w działaniach komunikacyjnych. Stąd
tak ważne jest sukcesywne podnoszenie świadomości odpowiedniej komunikacji, ale również
przygotowywanie konkretnych osób od strony profesjonalnej do tych działań.
W tym kontekście należy jednak pamiętać, że „(…) komunikacja jest często
instrumentalizowana, aby świat widział nas takich, jacy chcielibyśmy być, a nie takich, jacy
jesteśmy”1. Komunikacja w Kościele “(…) nigdy nie powinna sprowadzać się do sztuczności,
do – powiedzielibyśmy dziś – strategii marketingowej, ale winna być odzwierciedleniem
duszy, widzialną powierzchnią niewidzialnej dla oczu istoty miłości”2.
Zwornikiem komunikacji instytucjonalnej jest jej tożsamość, czyli zestaw cech, które ją
ukształtowały. W przypadku Rodziny Salezjańskiej należy wspomnieć o historii, charyzmacie,
świętych i błogosławionych ze środowisk salezjańskich z Księdzem Bosko na czele, wszelkich
instytucjach i działaniach Rodziny Salezjańskiej na globie ziemskim, kadrze kierowniczej, a
przede wszystkim o konkretnych osobach wchodzących w skład tej wielkiej rodziny.
1 Messaggio del Santo Padre Francesco per la 57ma Giornata Mondiale Delle Comunicazioni Sociali,
https://www.vatican.va/content/francesco/it/messages/communications/documents/20230124-messaggio-
comunicazioni-sociali.html, 2023.
2 Ibid.

2 Page 2

▲back to top
Komunikacja zewnętrzna
Komunikacja zewnętrzna odbywa się często za pośrednictwem mediów nienależących do
organizacji, publicznych bądź prywatnych. W tym przypadku bardzo ważny jest kontakt z
dziennikarzami i osobami tworzącymi kontent do tych mediów. Należy przy tym pamiętać,
aby starać się zainteresować poszczególne media pozytywnymi działaniami, a nie tylko
uruchamiać siły w trakcie powstających kryzysów. Budowanie mostów z mediami w „czasie
pokoju” to zadanie trudne i czasochłonne, ale przynoszące wymierne korzyści. Natomiast
szybkie i nierozważne burzenie tych mostów, często z powodów emocjonalnych i braku
należytej wiedzy, prowadzi do izolacji, zagubienia i pływania na samotnych wodach
informacyjnych z daleka od brzegu.
Przekaz informacji na zewnątrz może odbywać się także poprzez media, które są własnością
instytucji, w tym przypadku Rodziny Salezjańskiej. Dzięki nim projektodawcy mogą lepiej
kontrolować proces przekazu i tworzenie treści. W przypadku niektórych działań zdarza się,
że ten kontent jest przygotowywany w sposób zbyt mało profesjonalny. W konsekwencji,
wobec ogromu danych w infosferze nikną te, które są przygotowane niezbyt starannie. Z tego
powodu warto dbać o należyte przygotowanie kontentu, który zainteresuje odbiorców i
będzie miał wpływ na ich decyzje.
Prawdopodobnie ważnym zadaniem stojącym przed Rodziną Salezjańską jest
profesjonalizacja treści, tak zwanego kontentu, która kroczy w parze ze współpracą
konkretnych osobowości w wykreowanej grupie. Doświadczenie ostatnich dekad pokazuje, że
tworzenie fachowych przekazów medialnych zwykle powstaje w zespole. Samodzielne
tworzenie treści kreuje ryzyko pozostania na samotnej wyspie swoich oczekiwań i bańki
informacyjnej. W celu osiągnięcia pożądanych rezultatów, warto rozważyć zaproszenie do
współpracy kompetentnych specjalistów, a jednocześnie być przygotowanym do
zainwestowania miarodajnych nakładów finansowych. W tym miejscu należałoby podkreślić,
że w wielu miejscach świata Rodzina Salezjańska prowadzi z powodzeniem i pełnym
profesjonalizmem własne media tradycyjne takie jak telewizja, radio i prasa, a także te
związane z szybkim rozwojem Internetu i mediami społecznościowymi.
W Rodzinie Salezjańskiej na całym świecie można dość łatwo odnaleźć ciekawe, wręcz
fascynujące osobowości, które przyciągają miliony widzów, słuchaczy bądź czytelników. To na
nich ciąży szczególna odpowiedzialność za promowane przekazy. Dla milionów odbiorców w
cyfrowej przestrzeni medialnej ci awangardowi twórcy kontentu bądź influencerzy stają się
jasnym światłem, autorytetem i drogowskazem. W takich przypadkach należy wspierać tych
innowatorów i inspiratorów, a w razie potrzeby po bratersku skorygować działania. Natomiast
w sytuacjach, w których emocje związane z występem publicznym czy też tak zwany „narcyzm
medialny” wygrywają z logiką, racjonalnym i ewangelicznym podejściem, warto dobitnie
zainterweniować.
Tworzenie kontentu do mediów tradycyjnych i internetowych wymaga zestawu umiejętności.
Tak jak małe dziecko uczy się powoli chodzić, podobnie instytucja buduje swoje know-how i
warsztat medialny. W celu przygotowania i poprowadzenia konferencji prasowej, napisania
oświadczenia w czasie kryzysu bądź wzięcia udziału w debacie telewizyjnej na żywo dotyczącej
różnicy między podejściem do Kościoła Papieża Franciszka i Papieża Benedykta XVI, potrzebne
są odpowiednie kwalifikacje i trening medialny. Praca w mediach wymaga doświadczenia,

3 Page 3

▲back to top
zaangażowania, wiedzy i wrażliwości. Zapewne ta wrażliwość będzie inna w Afryce, Azji,
Ameryce i Europie z powodów kulturowych, narzędzi technologicznych, dostępu do Internetu
i mediów społecznościowych. Natomiast na wszystkich kontynentach nowoczesne formy
przekazu ułatwiają dotarcie do najmłodszego pokolenia, które powoli przejmuje
odpowiedzialność za instytucje związane z Kościołem, polityką czy ekonomią.
W pracy medialnej w wielu instytucjach Rodziny Salezjańskiej nieoceniona jest postać
rzecznika prasowego oraz biura prasowego. Rzecznika prasowego można nazwać
frontmanem, twarzą organizacji, natomiast biuro prasowe pomaga w konstruowaniu i
rozprzestrzenianiu odpowiednich komunikatów pisanych, audio i wideo. Twórcy kontentu
dysponują podstawową świadomością sposobów konstruowania komunikatów w zależności
od medium i odbiorcy. Zupełnie inaczej zostanie przygotowany krótki filmik na Tik Toku o
wakacjach z dziećmi, a inaczej poważny występ w debacie w ogólnokrajowej telewizji
publicznej dotyczący wyborów nowego papieża. Inaczej zostanie napisany artykuł w
Biuletynie Salezjańskim, a inaczej post na Facebooku. Inaczej będzie wyglądała transmisja z
pogrzebu papieża, a zupełnie inaczej transmisja na żywo z koncertu chrześcijańskiego zespołu
hiphopowego.
Innym zagadnieniem są emocje w komunikacji zewnętrznej u osób reprezentujących
instytucję. Stąd tak ważne są studia, szkolenia czy kursy z występowania przed kamerą, pisania
oświadczeń kryzysowych, umiejętności zwięzłego formułowania komunikatów w mediach
społecznościowych, zasad retoryki i erystyki. Zarówno u osób odpowiedzialnych za instytucję,
jak i osób komunikujących się z mediami, silne emocje mogą pojawić się w czasie kryzysu
rzeczywistego, a co za tym idzie, informacyjnego. Podobnie wyrażanie emocji związanych z
pozytywnymi nastrojami i newsami w instytucji również należy odpowiednio wyważyć.
Sporym wyzwaniem jest prawidłowa komunikacja zewnętrzna w tak zwanych sytuacjach
kryzysowych w Rodzinie Salezjańskiej. Praktyka pokazuje, że dosłownie z dnia na dzień mogą
pojawić się casusy medialne, które zaskakują i burzą agendę dnia. Jednocześnie faktem jest,
że większość kryzysów da się przewidzieć, a często są to tak zwane pełzające kryzysy, które
przez lata narastały, ale nie były odpowiednio monitorowane. Po wybuchu bomby kryzysu
medialnego warto pamiętać o zasadzie, aby rozmawiać z mediami, wydawać odpowiednie
komunikaty, stworzyć zespół kryzysowy, a jeśli trzeba poradzić się specjalistów. Dziennikarze
i społeczeństwo bardzo źle odbierają postawę milczenia ze strony instytucji w trakcie kryzysu.
Natomiast w świadomości odbiorcy jest to zwykle równoznaczne z przyznaniem się do winy.
W tych przypadkach mowa jest srebrem, ale milczenie nie jest złotem.
Komunikacja zewnętrzna to codzienna komunikacja pozytywna, która w sposób
systematyczny buduje zarówno wizerunek instytucji, jak również przedstawia prawdziwe
działania związane z celami statutowymi. Rodzina Salezjańska na całym świecie jest ogromną
siłą, która zmienia kraje i społeczeństwa. Charyzmat Księdza Bosko w czasach pandemii i
wojen tym bardziej jest ziarnem, które dzięki mediom pada na podatny i żyzny grunt. Ludzie
w epoce zamętu oczekują nadziei: dobrych informacji o mądrych działaniach
wychowawczych, zaangażowaniu na polu misyjnym albo wskazówek do głębokiego życia
religijnego. Należy również pamiętać, że nigdy w dziejach ludzkości nie było takiej ambony jak
Internet i media społecznościowe, która teoretycznie oddziałuje na kilka miliardów
odbiorców.

4 Page 4

▲back to top
Komunikacja wewnętrzna
Komunikacja wewnętrzna w instytucjach Rodziny Salezjańskiej jest równie ważna, jak ta
zewnętrza. Składa się z zaplanowanych działań i zakłada konkretne cele komunikacyjne.
Odpowiedni proces przekazywania informacji skutkuje silną motywacją do pracy,
zaangażowaniem oraz lojalnością. Dzięki temu, poprzez informacje zwrotne, zarządzający
mogą lepiej zrozumieć podejmowane działania w instytucji. Cele komunikacji wewnętrznej to
między innymi wymiana wiedzy i strategii, przekaz informacji, integracja, motywowanie i
budowanie więzi.
W celu zwiększenia wydajności procesów komunikacji wewnętrznej niezwykle istotne jest
zadbanie o odpowiednie działania biur prasowych. Natomiast zróżnicowany przekaz w wielu
kanałach informacyjnych przygotowany przez osoby odpowiedzialne, zapewni sukces
informacyjny. Jednocześnie należy podkreślić, że komunikacja wewnętrzna jest dwustronnym
procesem, który wymaga czasu. „Wpływ i zaangażowanie odnoszą się do realizowania
komunikacji dwustronnej, w której nie tylko przekazywane są informacje, ale również dąży się
do pozyskiwania informacji od pracowników. W tym zakresie najważniejsze jest, aby zachęcać
ich do wyrażania swoich opinii, zgłaszania pomysłów oraz możliwości współdecydowania w
realizacji ważnych dla rozwoju firmy działań”3.
Organizacje zwykle dysponują odpowiednimi własnymi kanałami służącymi do przekazywania
informacji: biuletyny, strony internetowe, fanpage, grupy zamknięte w mediach
społecznościowych, ulotki, informatory w formie elektronicznej, maile, tablice ogłoszeń,
plakaty, szkolenia, warsztaty, grupy na komunikatorach internetowych, spotkania na żywo i
online, nieformalne wizyty przełożonych, informacje przekazywane bezpośrednio na
spotkaniach i w grupach. Dobra komunikacja w instytucji często zaczyna się od umieszczonej
w odpowiednim miejscu tablicy ogłoszeń (w formie papierowej bądź elektronicznej w
Internecie). Pełna informacja o działaniach instytucji jest bardzo stymulująca do kolejnych
odkrywczych i nowatorskich posunięć wśród współpracowników. Natomiast brak
komunikatów do wewnątrz zwiększa ryzyko narastającej irytacji, nietrafnej oceny procesów i
spadku motywacji do pracy.
W Encyklopedii zarządzania można znaleźć następujące elementy komunikacji wewnętrznej4:
należy mówić zawsze prawdę, mówić zrozumiale i prosto,
kryzysy powstają na skutek braku lub wady komunikacji wewnętrznej w firmie,
im lepiej zna się daną organizację, tym lepsze efekty komunikacyjne można osiągnąć,
pracownik musi dowiedzieć się wcześniej niż prasa,
nie wolno nastawiać jednej grupy pracowników przeciw drugiej,
należy stworzyć i utrzymywać komunikację dwustronną,
proste narzędzia działają równie skutecznie co skomplikowane,
efekty nie są natychmiastowe,
komunikacja wewnętrzna jest procesem ciągłym.
3 Klaudia Smoląg, Beata Ślusarczyk, Komunikacja wewnętrzna – innowacyjny aspekt współczesnego
zarządzania organizacją, Studia i Prace WNEIZ US, nr 52/2 2018, s. 206.
4 Wojciech Korona, Dawid Wójcik, Encyklopedia zarządzania, Komunikacja wewnętrzna,
https://mfiles.pl/pl/index.php/Komunikacja_wewnętrzna.

5 Page 5

▲back to top
Sytuacje kryzysowe zdają się być szczególnym momentem komunikacji wewnętrznej, w
którym należy zadbać o jednolity przekaz informacji. Powszechnie uznaje się, że głównym
źródłem kryzysów wewnętrznych w instytucjach jest brak odpowiedniej komunikacji wśród
współpracowników. Według jednego z badań 86% pracowników i menedżerów wymienia
nieskuteczną komunikację jako główne przyczyny niepowodzeń w miejscu pracy5. Bez
wyraźnej komunikacji cele pozostają mgliste, co daje pole do błędnych interpretacji i zwiększa
prawdopodobieństwo błędów i nieporozumień. W przypadku niedoinformowania pracownicy
czują się ignorowani, niedoceniani lub oszukiwani. Nie tylko wpływa to na produktywność, ale
także na morale, zwiększając wskaźnik rotacji6. Dlatego w niektórych przypadkach wskazane
jest, aby zadbać o właściwe zdiagnozowane aktualnego stanu komunikacji wewnętrznej.
Słaba jakość komunikacji i brak odpowiedniej strategii może przynieść więcej szkody niż
pożytku. Do najczęstszych błędów zalicza się: brak jasności w informowaniu – najbardziej
efektywne komunikaty wewnętrzne są bezpośrednie i proste; wybór nieodpowiednich
narzędzi komunikacji – zrozumienie, co jest istotne dla ludzi i poznanie sposobu, w jaki chcą
się komunikować, jest kluczowe; niechęć do otrzymywania informacji zwrotnej – wtedy mówi
się bardziej o komunikacji jednostronnej, która bardzo zubaża współpracę; zbyt autorytarne
lub niedostateczne przywództwo; przeciążenie informacyjne; nadmiernie rozdrobniona
komunikacja; niedopasowanie celów pracownika i firmy; brak jednolitej kultury
korporacyjnej; niezamykanie tak zwanej pętli informacji zwrotnej odpowiednią reakcją7.
Procesy przemyślanej komunikacji wewnętrznej przynoszą wymierne korzyści. W dobrze
funkcjonującej instytucji pracownicy dbają również o kulturę osobistą wypowiedzi i zasady
etyczne prezentacji treści w mediach tradycyjnych i Internecie, często nazywane netykietą.
Taka postawa kształtuje pozytywny wizerunek jednostki i całej instytucji w mediach.
Odpowiedzialność za publikowany kontent w dzisiejszych czasach jest ogromna i wymaga
sprecyzowanych działań na poziomie jednostkowym i instytucjonalnym. Dodatkowo należy
pamiętać, że „Prawidłowo funkcjonująca komunikacja wewnętrzna decyduje w znacznym
stopniu o skuteczności komunikacji zewnętrznej, gdyż pomiędzy tymi dwoma rodzajami
komunikacji zachodzi istotna zależność, jest także jednym z podstawowych wymiarów
skutecznego zarządzania organizacją”8.
Zakończenie
Komunikacja zewnętrzna i wewnętrzna to procesy komplementarne. Jedna bez drugiej będzie
kulała. Z powodzeniem można tu użyć porównania z dziedziny sportu. Sportowiec sprinter
rozpoczynający bieg w jednym bucie jest narażony na brak wymaganej skuteczności. Z
5 Pumble, Workplace communication statistics, https://pumble.com/learn/communication/communication-
statistics/, 2022.
6 Workplace, I 7 strumenti principali per la comunicazione interna, https://it-it.workplace.com/blog/top-
internal-communication-tools.
7 Bitrix24, Errori di comunicazione sul posto di lavoro? Ecco i 5 motivi principali,
https://www.bitrix24.it/articles/errori-di-comunicazione-sul-posto-di-lavoro-ecco-i-5-motivi-principali.php;
Workplace, I 7 strumenti...
8 Ewa Mazur-Wierzbicka, Komunikacja wewnętrzna w organizacji – wybrane aspekty, Studia i Prace WNEiZ US
nr 44/2 2016, s. 69.

6 Page 6

▲back to top
pewnością nie osiągnie stuprocentowego celu, a jednocześnie narazi na szwank swój
wizerunek. Wspomniana komplementarność w komunikacji zakłada również świadomość
wzajemnego przenikania się obydwu procesów, które, mimo że są skierowane do różnych
odbiorców, krzyżują się w wielu miejscach i prowadzą do jednego celu, do wspólnej mety.
W przypadku Rodziny Salezjańskiej obowiązują te same zasady komunikacji, co w dużych
organizacjach i korporacjach. Proaktywność, zróżnicowane formy przekazu czy profesjonalizm
zapewniają odpowiedni komunikat. Dzięki temu odbiorca będzie zorientowany w
konkretnych działaniach, a zainteresowane media będą miały dostarczoną odpowiednią ilość
informacji. Z przedstawionych powyżej stwierdzeń wynika, że spójna komunikacja
instytucjonalna zewnętrzna i wewnętrzna jest wyrazem troski Kościoła o informowanie i
ewangelizowanie, ale również o obecność w życiu publicznym całego społeczeństwa.
Rodzina Salezjańska funkcjonuje w skali globalnej i tak postrzegana, uzewnętrznia ogromną
siłę w szerokiej perspektywie. Mało która instytucja może pochwalić się tak dużą liczbą
członków skupionych wokół jednego celu. Mało która organizacja ma tak potężny wpływ na
decyzje i działania w skali lokalnej, krajowej i międzynarodowej. Dodatkową cechą w
przypadku Rodziny Salezjańskiej jest silny wspólny cel, jakże różny od typowych korporacji i
instytucji nastawionych na zysk.
W tym kontekście Papież Franciszek w orędziu na Światowy Dzień Środków Społecznego
Przekazu w 2023 roku mówi o swoim marzeniu. “Marzy mi się komunikacja kościelna, która
potrafi się poddać prowadzeniu przez Ducha Świętego, uprzejma i zarazem profetyczna, która
potrafi znajdować nowe formy i sposoby dla wspaniałego przekazu, który ma nieść w trzecie
tysiąclecie. Komunikacja, która w centrum stawiałaby relację z Bogiem i z bliźnim, zwłaszcza
tym najbardziej potrzebującym, i która umiałaby raczej rozpalać płomień wiary, niż chronić
popioły autoreferencyjnej tożsamości”9.
Teksty źródłowe:
Discorso del Santo Padre Francesco ai partecipanti all'assemblea plenaria del Dicastero Per La
Comunicazione,
https://www.vatican.va/content/francesco/it/speeches/2019/september/documents/papa-
francesco_20190923_dicastero-comunicazione.html, 2019.
Discorso del Santo Padre Francesco ai partecipanti all'assemblea plenaria del Dicastero Per La
Comunicazione,
https://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2022/11/12/0846/0175
9.html, 2022.
Messaggio del Santo Padre Francesco per la 57ma Giornata Mondiale Delle Comunicazioni
Sociali,
9 Messaggio del Santo Padre Francesco per la 57ma Giornata Mondiale…

7 Page 7

▲back to top
https://www.vatican.va/content/francesco/it/messages/communications/documents/2023
0124-messaggio-comunicazioni-sociali.html, 2023.
Messaggio del Santo Padre Francesco per la 55ma Giornata Mondiale Delle Comunicazioni
Sociali,
https://www.vatican.va/content/francesco/it/messages/communications/documents/papa-
francesco_20210123_messaggio-comunicazioni-sociali.html, 2021.
Messaggio del Santo Padre Francesco per la 51ma Giornata Mondiale Delle Comunicazioni
Sociali,
https://www.vatican.va/content/francesco/it/messages/communications/documents/papa-
francesco_20170124_messaggio-comunicazioni-sociali.html, 2017.
Juan Manuel Mora, Diego Contreras, Marc Carroggio, Direzione strategica della
comunicazione nella Chiesa, 2007.
Marius Badea, Social media and Organizational Communication, 2014.
Monika Przybysz, Challenges and tasks for the press spokesman and public relations specialist
in crisis situations in institutional communication in the context of the Internet, 2020.
White Robert A., The Church: Image of Christ? Or a Whited Sepulchre? The relation of the
internal and external communication of the Church, 2003
Antonio Spadaro, Il disegno di Papa Francesco. Il volto futuro delle Chiesa, 2013.
Luciano Floridi, La quarta rivoluzione: come l'infosfera sta trasformando il mondo, 2017.
Adriano Fabris, Etica per le tecnologie dell'informazione e della comunicazione, 2018.
Eugenio Ambrosi, Comunicazione e informazione: nuovi scenari e forme di presenza della
Chiesa, 2011.
AnaTkalac Verčiča, Dejan Verčič, Krishnamurthy Srirameshc, Internal communication:
Definition, parameters, and the future, 2012.
Evandro Oliveira, Ana Duarte Melo, Gisela Goncalves (Eds.), Strategic Communication for
Non-Profit Organisations, Challenges and Alternative Approaches, 2016.
Bergamaschi Matteo, Infosfera. Le sfide dell’infosfera al pensiero credente, 2022.
Antonio Scaperrotta, Brand Management post- Covid: perché ripartire dalla comunicazione
interna, http://tesi.luiss.it/32037/1/228201_SCAPERROTTA_ANTONIO.pdf, 2021.
Paweł Korzyński, Grzegorz Mazurek, Społecznościowa komunikacja wewnętrzna, 2016.

8 Page 8

▲back to top
Sylwia Kozula, Komunikacja wewnętrzna – niedoceniana składowa efektywności,
https://publicrelations.pl/komunikacja-wewnetrzna-niedoceniana-skladowa
-efektywnosci, 2016.
Marzena Tajchman, Trendy w komunikacji wewnętrznej, http://czesciwspolne.pl/trendy-w-
komunikacji-wewnetrznej-2016, 2016.
Ewa Mazur-Wierzbicka, Komunikacja wewnętrzna w organizacji – wybrane aspekty, Studia i
Prace WNEiZ US nr 44/2 2016.
Klaudia Smoląg, Beata Ślusarczyk, Komunikacja wewnętrzna – innowacyjny aspekt
współczesnego zarządzania organizacją, Studia i Prace WNEIZ US, nr 52/2 2018.
IMP L’Editoria, Comunicazione aziendale interna ed esterna: le differenze da conoscere,
https://editoriaimp.com/news/comunicazione-aziendale-interna-ed-esterna-le-differenze-
da-conoscere/.
TO BE PLUS, Speciale comunicazione to be plus: Comunicazione interna ed esterna,
https://tobeplus.it/blog/2020/11/11/speciale-comunicazione-to-be-plus-comunicazione-
interna-esterna-corporate/.
Indeed, A complete guide to internal and external communication,
https://www.indeed.com/career-advice/career-development/internal-and-external-
communication.
Pumble,
Workplace
communication
https://pumble.com/learn/communication/communication-statistics/, 2022.
statistics,
Workplace, I 7 strumenti principali per la comunicazione interna, https://it-
it.workplace.com/blog/top-internal-communication-tools.
Bitrix24, Errori di comunicazione sul posto di lavoro? Ecco i 5 motivi principali,
https://www.bitrix24.it/articles/errori-di-comunicazione-sul-posto-di-lavoro-ecco-i-5-
motivi-principali.php.
Wojciech Korona, Dawid Wójcik, Encyklopedia zarządzania, Komunikacja wewnętrzna,
https://mfiles.pl/pl/index.php/Komunikacja_wewnętrzna.